Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Barbara Górka Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia 322[09].O1.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Małgorzata Grzywa mgr Beata Marczak Opracowanie redakcyjne: mgr Barbara Górka Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].O1.04 „Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu ekonomiki i zarządzania 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 11

4.2. Zasady funkcjonowania mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce

12

4.2.1. Materiał nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzające 14 4.2.3. Ćwiczenia 15 4.2.4. Sprawdzian postępów 16

4.3. Przepis prawa medycznego 17 4.3.1. Materiał nauczania 17 4.3.2. Pytania sprawdzające 19 4.3.3. Ćwiczenia 19 4.3.4. Sprawdzian postępów 20

4.4. Zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i finansowania świadczeń zdrowotnych

21

4.4.1. Materiał nauczania 21 4.4.2. Pytania sprawdzające 24 4.4.3. Ćwiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postępów 26

4.5. Zasady reglamentowania dostępu do usług medycznych 27 4.5.1. Materiał nauczania 27 4.5.2. Pytania sprawdzające 29 4.5.3. Ćwiczenia 29 4.5.4. Sprawdzian postępów 30

4.6. Zasady kontraktowania usług medycznych 31 4.6.1. Materiał nauczania 31 4.6.2. Pytania sprawdzające 37 4.6.3. Ćwiczenia 37 4.6.4. Sprawdzian postępów 38

4.7. Popyt i podaż na rynku usług medycznych 39 4.7.1. Materiał nauczania 39 4.7.2. Pytania sprawdzające 42 4.7.3. Ćwiczenia 42 4.7.4. Sprawdzian postępów 43

4.8. Jakość w ochronie zdrowia 44 4.8.1. Materiał nauczania 44 4.8.2. Pytania sprawdzające 47 4.8.3. Ćwiczenia 47 4.8.4. Sprawdzian postępów 48


4.9. Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy 49 4.9.1. Materiał nauczania 49 4.9.2. Pytania sprawdzające 51 4.9.3. Ćwiczenia 52 4.9.4. Sprawdzian postępów 52

4.10. Organy ochrony praw pacjenta 53 4.10.1. Materiał nauczania 53 4.10.2. Pytania sprawdzające 56 4.10.3. Ćwiczenia 57 4.10.4. Sprawdzian postępów 57

4.11. Rodzaje umów o pracę 58 4.11.1. Materiał nauczania 58 4.11.2. Pytania sprawdzające 60 4.11.3. Ćwiczenia 60 4.11.4. Sprawdzian postępów 61

4.12. Rodzaje umów cywilnoprawnych 62 4.12.1. Materiał nauczania 62 4.12.2. Pytania sprawdzające 63 4.12.3. Ćwiczenia 63 4.12.4. Sprawdzian postępów 64

4.13. Przepisy prawa dotyczące odpowiedzialności cywilnej i karnej 65 4.13.1. Materiał nauczania 65 4.13.2. Pytania sprawdzające 67 4.13.3. Ćwiczenia 67 4.13.4. Sprawdzian postępów 68

4.14. Przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej 69 4.14.1. Materiał nauczania 69 4.14.2. Pytania sprawdzające 70 4.14.3. Ćwiczenia 70 4.14.4. Sprawdzian postępów 71

5. Sprawdzian osiągnięć 72 6. Literatura 76


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu funkcjonowania gospodarki rynkowej, prawa pracy, formalno-prawnej obsługi i organizacji usług medycznych oraz zagadnień cywilnoprawnych, dotyczących pracy zawodowej technika dentystycznego.

W poradniku tym znajdziesz: – wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś posiadać, aby przystąpić

do realizacji tej jednostki modułowej, – cele kształcenia tej jednostki modułowej, – materiał nauczania, który umożliwi samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń i zaliczenia

sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj literaturę wskazaną na końcu poradnika lub inne źródła informacji,

– zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiedzieć na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał lub nie.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś o pomoc nauczyciela.

Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowniach musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznałeś już podczas trwania nauki i należy je bezwzględnie stosować.

Schemat układu jednostek modułowych w module

322[09].O1 Podstawy zawodu

322[09].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

322[09].O1.04 Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia

322[09].O1.02 Analizowanie budowy, fizjologii

i patofizjologii narządu żucia

322[09].O1.03 Rozpoznawanie materiałów stosowanych

w technice dentystycznej


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska, − organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − określać wpływ czynników zewnętrznych na organizm ludzki, − określać zasady zapobiegania zakażeniom wirusem HBV, HIV, prątkiem gruźlicy oraz

innym chorobom zakaźnym, − dobierać środki ochrony indywidualnej, − stosować zasady aseptyki i antyseptyki, − charakteryzować położenie, budowę oraz funkcje tkanek, narządów i układów organizmu

człowieka, − charakteryzować budowę, funkcję i topografię narządu żucia, − określać stany anatomiczno-czynnościowe narządu żucia, − charakteryzować stany patologiczne narządu żucia, − charakteryzować stany utraty przytomności, − udzielać pierwszej pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, − rozróżniać materiały stosowane w technice dentystycznej, − określać właściwości i zastosowanie materiałów stosowanych w protetyce i ortodoncji.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posłużyć się podstawową terminologią z zakresu ekonomiki i zarządzania, − wyjaśnić funkcjonowanie mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce, − zinterpretować przepisy prawa medycznego, − określić źródła i wyjaśnić sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych, − wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce, − scharakteryzować specyfikę rynku usług medycznych, − określić czynniki wpływające na popyt i podaż usług medycznych, − określić podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych, − wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług medycznych, − określić rodzaje kontraktów na usługi medyczne, − określić procedurę kontraktowania usług medycznych, − scharakteryzować działalność organizacji oraz instytucji zajmujących się ochroną praw

pacjenta, − zaspokoić uzasadnione roszczenia pacjenta dotyczące świadczonych usług medycznych, − uzasadnić znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego udzielającego

świadczeń zdrowotnych, − zastosować przepisy prawa pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz

pracodawcy, − zastosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych, − sporządzić dokumenty związane z poszukiwaniem pracy i zatrudnieniem, − zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, − sporządzić dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, − zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące odpowiedzialności cywilnej

i karnej, − posłużyć się specjalistycznymi programami komputerowymi, − skorzystać z różnych źródeł informacji.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu ekonomiki i zarządzania 4.1.1. Materiał nauczania

Ekonomia ustala pożądany stan w gospodarce. Podstawowym zjawiskiem, które bada ekonomia, jest problem ekonomiczny.

Problem ekonomiczny polega na tym, że istniejącym zasobom towarzyszą, nieograniczone potrzeby, które zazwyczaj przekraczają możliwości produkcyjne. Ekonomia odpowiada na pytania: 1. co produkować, 2. jak produkować, 3. dla kogo produkować. Potrzeba to poczucie braku czynnika lub elementu nieobecnego człowiekowi dla dobrego samopoczucia fizycznego psychicznego. Zaspokajamy je, korzystając z dóbr i usług.

Istnieją dobra wole (np. powietrze, wody, światło słoneczne) i dobra gospodarcze (ekonomiczne). Ze względu na przeznaczenie dobra gospodarcze podzielić można na konsumpcyjne i produkcyjne. Produkcyjne służą do wytwarzania nowych dóbr gospodarczych, dobra konsumpcyjne bezpośrednio zaspokajają nasze potrzeby. Do wytwarzania dóbr i usług inaczej produktu służą czynniki wytwórcze: 1. ziemia – zasoby naturalne, 2. kapitał – rzeczowy i finansowy, 3. praca ludzka – fizyczna i umysłowa, 4. technologia. Produkcja jest to działalność gospodarcza w wyniku której wytwarza się produkty zaspokajające potrzeby ludzkie. Proces produkcji dzieli się na:. 1. środki pracy – maszyny, urządzenia, narzędzia, 2. przedmioty pracy – materiały, surowce, półfabrykaty, 3. praca.

Praca jest zasobem ludzkim, niezbędnym do wytworzenia dóbr. Im większa specjalizacja pracy i im wyższe wymagane umiejętności, tym wkład pracy w wytworzenie dobra jest większy. Przedsiębiorczość jest również zasobem ludzkim. Jest to umiejętność organizacji czynników produkcji, zapewniającej optymalne wytworzenie danego dobra. Ograniczone zasoby służą do wytwarzania dóbr ekonomicznych.

Usługi to wszelkie te czynności, świadczone w celu zaspokajania potrzeb, których bezpośrednim efektem nie są nowe dobra gospodarcze.

Podobnie jak dobra, usługi mogą być produkcyjne (naprawa samochodu, usługi spedycyjne) i konsumpcyjne. Usługi świadczone są głównie dla celów konsumpcji indywidualnej (fryzjerskie), zbiorowej (kulturalne, lecznicze) i ogólnospołecznej (usługi w zakresie administracji, bezpieczeństwa).

Usługa medyczna lub opieki zdrowotnej posiada cechy usługi zindywidualizowanej, jest świadczona przy udziale pracownika służby zdrowia zgodnie z definicją w przepisach UE dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych. Konsumpcja usługi jest oparta na zaufaniu nabywcy, wynikającym z przeświadczenia, iż najważniejszy jest jego interes, tzn. korzyści z zastosowanej, abstrahującej od ryzyka, terapii, a więc istnienie gwarancji bezpieczeństwa, wiarygodności i pewności.


Życie to nieprzerwany ciąg potrzeb, zaspokojeniu potrzeb służy podejmowana przez człowieka działalność gospodarcza.

Działalnością gospodarczą, w myśl ustawy (z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie gospodarczej) jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Każda firma do prowadzenia działalności potrzebuje licznych środków – zasobów: rzeczowych, finansowych, ludzkich, naturalnych. Bez zasobów nie jest możliwa jakakolwiek działalność.

Działalność gospodarcza może być prowadzona w różnych systemach społeczno-gospodarczych (gospodarka tradycyjna, gospodarka rynkowa).

Produkcja świadczeń medycznych może odbywać się w: − zakładach publicznych, − zakładach niepublicznych non profit oraz − zakładach niepublicznych komercyjnych. Codziennie dookoła nas odbywają się różne transakcje handlowe. Ich całokształt oraz zespół warunków, w jakich one przebiegają, nazywamy rynkiem.

Rynek jest to zespół warunków, które mają na celu doprowadzenie do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi podczas wymiany dóbr i usług.

Rodzaje rynku: 1. Ze względu na przestrzeń czyli zasięg geograficzny:

− lokalny, − regionalny, − krajowy, − międzynarodowy, − światowy,

2. Ze względu na sytuację rynkową: − rynek producenta, − rynek konsumenta,

Konkurencja jest to proces, w którym oddziaływają na siebie uczestnicy rynku, aby osiągnąć swój cel. (przedstawiają korzystniejsze oferty (warunki). Elementami rynku jest podaż, popyt i cena. Popyt to ilość dóbr i usług jakie klienci chcą i mogą kupić po określonej cenie. Podstawowe pojęcie popytu posiada kilka znaczeń: − popyt rynkowy – jest to ilość towarów jaką nabywcy gotowi są kupić w określonym

czasie przy danym poziomie cen. Węższym znaczeniem tego pojęcia jest popyt na określone dobro;

− popyt globalny – jest to popyt na wszelkie dobra i usługi w danym kraju i czasie; − popyt potencjalny – jest to wyrażenie określające jedynie zapotrzebowanie na dane dobro

lub towar; − popyt efektywny – określa potrzeby które mają pokrycie w realnej sile nabywczej

konsumentów. Podaż jest to ilość towarów (dóbr) jaką producenci zamierzają sprzedać w określonej jednostce czasu. Wielkość podaży zależy przede wszystkim od wielkości produkcji, która jest określona przez szereg czynników. Wielkość podaży nie jest równa wielkości produkcji z powodu zużywania produkowanych dóbr przez ich producentów – przykładem tego jest zużywanie węgla w kopalniach w celach energetycznych lub tworzenie zapasów własnej produkcji przeznaczonych do późniejszego wprowadzenia na rynek. Dodatkowo na podaż wpływa eksport oraz import danego produktu. Jednym z najważniejszych czynników


wpływających na wielkość produkcji i podaży jest cena. Wyższy poziom cen jest czynnikiem stymulującym do zwiększenia produkcji i podaży gdyż zwiększa poziom rentowności przedsiębiorstwa. Niższa cena wywołuje spadek opłacalności produkcji i zmniejszenie wielkości podaży. Nie bez znaczenia dla podaży są ceny czynników produkcji – surowców, maszyn, energii a także siły roboczej. Im wyższe są te ceny tym wyższy jest poziom kosztów produkcji i niższy zysk przy danej cenie gotowego produktu. W konsekwencji powoduje to spadek poziomu produkcji i podaży. Podobnie działają przewidywania odnośnie kształtowania się cen zarówno gotowej produkcji jak i czynników produkcji. Może dojść do sytuacji, gdy producenci lub sprzedawcy przewidując wzrost cen zmniejszą bieżącą podaż (np. gromadząc zapasy) w oczekiwaniu na wzrost cen i większy zysk.

Każdy podmiot w swym działaniu wykorzystuje zasoby. Zasoby są przedmiotem zarządzania. W zarządzaniu zasobami wyróżniamy najczęściej: − zarządzanie zasobami ludzkimi, − zarządzanie finansowe, − zarządzanie aktywami, − zarządzanie czasem, − zarządzanie środowiskiem, − zarządzanie wiedzą, − zarządzanie relacjami, zwłaszcza istotne ostatnio zarządzanie związkami z klientem, − zarządzanie kapitałem nieuchwytnym, − zarządzanie problemami, − zarządzanie konfliktami, − zarządzanie stresem, − zarządzanie nieruchomościami. Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji. Wyróżnia się trzy klasyczne czynniki konkurencyjności: jakość, koszt i dostawa. Zapewnienie wymaganej przez rynek jakości produktu (wyrobu bądź usługi bądź pakietu produkty i usługi), kosztu nabycia i użytkowania produktu oraz wymaganej ilości, różnorodności, terminowości dostaw produktu i szybkości realizacji zamówień decyduje o konkurencyjności produktu, czyli o jego atrakcyjności rynkowej w porównaniu z innymi produktami. Oprócz czynników klasycznych dużego znaczenia nabierają ostatnio takie czynniki, jak sprawność obsługi klientów oraz cechy jakości wykraczające poza jakość konstrukcji i wykonania, np. ekologiczność i bezpieczeństwo produktu i procesu produkcji. Zapewnienie jakości na sposób tradycyjny jest zadaniem kontroli jakości. Kontrola jakości jest funkcją organizacyjną. Kontrola jakości wykonuje swoje zadanie w ten sposób, że spośród wytworzonych produktów wybiera produkty spełniające wymagania i kwalifikuje je jako nadające się do przekazania klientowi zewnętrznemu bądź wewnętrznemu. Produkty niespełniające wymagań zostają odrzucone przez kontrolę jakości i kierowane do poprawek, do naprawy albo do złomowania. Zapewnienie jakości na sposób nowoczesny polega na zapewnieniu doskonałości procesu wytwarzania i dostarczania.


4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynniki wytwórcze służą do wytwarzania dóbr i usług? 2. Jakie znasz podziały procesu produkcji? 3. W jaki sposób definiujemy usługi? 4. W jaki sposób definiujemy usługi medyczne? 5. W jaki sposób definiujemy działalność gospodarczą? 6. W jaki sposób definiujemy rynek? 7. Jakie są podziały rynku? 8. W jaki sposób definiujemy popyt? 9. W jaki sposób definiujemy podaż? 4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Wymień po 5 przykładów czynników wytwórczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zastanowić się nad podawanymi przykładami, 3) wypisać przykłady, 4) przyporządkować przykłady do czynników wytwórczych, 5) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką, − przybory piśmiennicze, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj i przedstaw definicje pojęć: organizacja sieciowa, organizacja wirtualna, zarządzanie systemowe, benchmarking, outsourcing, zarządzanie przez cele, zarządzanie przez motywowanie, zarządzanie przez wyniki, zarządzanie przez zadania, zarządzanie przez komunikowanie się, zarządzanie przez konflikt, modele i metody zarządzania.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wyszukać w literaturze i Internecie definicje, 3) przedstawić definicje na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu − przybory do pisania, − arkusz papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić czynniki wytwórcze ? 2) wymienić podziały procesu produkcji? 3) zdefiniować usługi? 4) zdefiniować usługi medyczne? 5) zdefiniować działalność gospodarczą? 6) zdefiniować rynek? 7) podać podział rynku? 8) zdefiniować popyt? 9) zdefiniować podaż?


4.2. Zasady funkcjonowania mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce

4.2.1. Materiał nauczania

Mechanizm rynkowy to określenie wzajemnych zależności występujących między podażą, popytem a ceną towaru

Elementy mechanizmu rynkowego to popyt i podaż. Cena to wartość rynkowa towaru lub usługi wyrażona w pieniądzach. Cena równowagi rynkowej to cena przy której wyroby i usługi są sprzedawane w takiej samej ilości w jakiej zostały wyprodukowane Warunki funkcjonowania gospodarki rynkowej: 1. Wolność i swoboda w podejmowaniu działalności gospodarczej 2. Konkurencja między podmiotami gospodarczymi 3. Prywatna forma własności

Popyt to zależność pomiędzy ilością dobra, którą chcą i mogą kupić konsumenci, a ceną tego dobra. Podstawowe prawo popytu mówi, że gdy cena dobra rośnie, spada ilość danego dobra, jaką są skłonni kupić konsumenci, przy założeniu pozostałych wielkości stałych. Prawo to dotyczy zdecydowanej większości dóbr, które są dlatego nazwane dobrami normalnymi (nie dotyczy natomiast pozostałych dóbr: niższego rzędu i dóbr luksusowych).

Wielkość popytu na dane dobro zmienia się w czasie. Jeśli jest to jedynie skutek zmiany ceny, wówczas mówimy o: 1. kurczeniu się popytu (efekt wzrostu ceny), 2. rozszerzaniu się popytu (efekt spadku ceny).

Jednakże popyt może wzrosnąć, lub spaść przy tej samej cenie. Wzrost popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami: 1. spadek ceny dobra komplementarnego, 2. wzrost ceny dobra substytucyjnego, 3. wzrost dochodów, 4. zmiana gustów na korzyść danego dobra, 5. wzrost liczby nabywców.

Spadek popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami: 1. wzrost ceny dobra komplementarnego, 2. spadek ceny substytutu, 3. spadek dochodów, 4. zmiana gustów na niekorzyść dobra, 5. spadek liczby nabywców.

Elastyczność popytu określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu.

Elastyczność podaży to miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości podaży na zmianę ceny.

Elastyczność podaży jest uzależniona od dwóch czynników: czasu i wzajemnej substytucji czynników produkcji: 1. Elastyczność podaży jest tym większa, im dłuższy jest badany okres.


2. Elastyczność podaży jest tym większa, im większy jest stopień wzajemnej substytucji czynników produkcji (im większe są możliwości dostosowania czynników produkcji do zmieniających się warunków).

W bardzo krótkim okresie podaż jest zwykle nieelastyczna. Wysokość ceny na rynku zostaje ustalona samoczynnie w momencie wymiany informacji

między producentami i konsumentami. Porównanie popytu i podaży na jednym wykresie daje obraz rynku, na którym spotkali się sprzedający i nabywcy.

Punkt równowagi - to taki stan, w którym podaż danego dobra równa się popytowi. W tej unikalnej sytuacji mamy do czynienia z równowagą rynkową, a cena określana jest mianem ceny równowagi. Dla każdej innej ceny różnica między ofertą kupna i sprzedaży jest większa. Samoistne ustalenie się ceny na rynku przez wyrównanie wielkości popytu i podaży to właśnie mechanizm rynkowy, nazywany równowagą rynkową. Graficznym obrazem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, czyli punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.

Stan równowagi rynkowej występuje w gospodarce bardzo rzadko. W wypadku niedoboru rynkowego sprzedawcy podwyższają cenę tak długo, aż zmniejszająca się wielkość popytu i rosnąca wielkość podaży doprowadzą do ustalenia ceny równowagi. Analogiczne zasady kształtowania równowagi rynkowej występują także na innych rynkach. Na rynku pracy rolę ceny pełni płaca, na rynku finansowym stopa procentowa. Po osiągnięciu równowagi następują na rynku zmiany innych niż cena czynników, które prowadzą do kolejnych wahań wielkości popytu i podaży. Rynek ustala cenę równowagi na nowym poziomie.

Podaż (funkcja podaży) to zależność pomiędzy ceną dobra a jego ilością, jaką producenci chcą sprzedać przy danej cenie. Wielkość podaży danego dobra zmienia się przede wszystkim na skutek zmiany ceny. Możliwe są tu dwa przypadki: − kurczenie się podaży (efekt spadku ceny), − rozszerzanie się podaży (efekt wzrostu ceny), Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami: − ograniczenie kosztów produkcji, − korzystne zmiany cen innych towarów, − postęp technologiczny, − korzystne warunki atmosferyczne, − korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie, subsydia). Spadek podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami: − wzrost kosztów produkcji, − niekorzystne zmiany cen innych towarów. niekorzystne warunki atmosferyczne, − niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowanie, cofnięcie

subsydiów). Struktury rynkowe mają dosyć złożoną postać zwłaszcza w sektorze zdrowia. Rynkiem

podstawowym jest rynek leczenia ambulatoryjnego, na którym rolę kupujących pełnią pacjenci, a lekarze i konsultanci (lekarze specjaliści) są dostawcami usług medycznych (Rysunek1). Ostatnia grupa czerpie korzyści z asymetrycznej struktury informacji (lub uprzywilejowania informacyjnego), co stanowi przyczynę wielu dysfunkcji występujących na tym rynku. Rynek ubezpieczeń prywatnych powstał na skutek wzrostu świadomości pacjentów i doświadczeń w zakresie podziału ryzyka ubezpieczeniowego. W modelu rynkowym, oferta prywatnych firm ubezpieczeniowych na rynku zdrowotnym obejmuje różnorodne polisy chroniące osoby objęte ubezpieczeniem przed kosztem ryzyka, które przekracza finansowe możliwości jednostki.


Rys. 1. Struktury rynkowe ochrony zdrowia [9]

Oprócz opisanych powyżej rodzajów rynku, występują jeszcze trzy kolejne, których

istnienie jest związane z obrotem produktów i usług medycznych. Na trzecim rynku potencjalni pacjenci mogą kupować produkty farmaceutyczne, które są częściowo dostępne tylko na receptę. Popyt na te produkty jest w pewnych stopniu uzależniony od decyzji lekarza i innych świadczeniodawców. Rynek leczenia szpitalnego jest w podobnym stopniu uwarunkowany orzeczeniem lekarskim. Za wyjątkiem ostrych przypadków, hospitalizacja pacjenta następuje dopiero po konsultacji z lekarzem rodzinnym lub lekarzem specjalistą. Ostatni z omawianych przez nas rynków to rynek produktów farmaceutycznych, na którym rolę klienta odgrywają apteki, a przemysł farmaceutyczny pełni funkcję dostawcy. Tak, jak w przypadku rynku podstawowego, działalność wszystkich pozostałych rynków związanych z systemem ochrony zdrowia nie zawsze przebiegała zgodnie z planem. Był to w przeszłości główny powód, dla którego odchodzono od modelu rynku prywatnego w stronę systemów regulowanych przez polityczne negocjacje grupowe. Rozmiar rynku medycznego w Polsce w 2007 roku prezentuje rys.2.

Rys. 2. Rozmiar rynku usług medycznych w Polsce [18]


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie elementy kształtują wzrost popytu? 2. Jakie czynniki wpływają na spadek popytu? 3. Jakiego rodzaju miarą jest elastyczność podaży? 4. Od jakich czynników zależy elastyczność podaży? 5. W jakiej sytuacji mamy do czynienia z punktem równowagi? 6. Od jakich czynników zależy spadek podaży? 7. Jakie struktury funkcjonują na rynku ochrony zdrowia?


4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Odszukaj w literaturze i Internecie informacji o rynku usług medycznych w Polsce w okresie ostatnich 5 lat. Przygotuj prezentację dotyczącą składników rynku i ich zmian.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wyszukać informacji w literaturze i Internecie, 3) zastanowić się nad odpowiedzią na pytanie, 4) przygotować prezentację, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przybory do pisania, − kartki papieru, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem niezbędnym do przygotowania prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj prezentację dotyczącą rozmiaru rynku usług medycznych ma przestrzeni ostatnich 5 lat i wskaż tendencje i zmiany.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wyszukać informacji w literaturze i Internecie, 3) zastanowić się nad odpowiedzią na pytanie, 4) przygotować prezentację, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przybory do pisania, − kartki papieru, − materiały z poprzedniego ćwiczenia, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem niezbędnym do przygotowania prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.


4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić elementy kształtujące wzrost popytu? 2) wymienić czynniki wpływające na spadek popytu? 3) określić jakiego rodzaju miarą jest elastyczność podaży? 4) wymienić czynniki, od których zależy elastyczność podaży? 5) scharakteryzować sytuację, w której mamy do czynienia z punktem

równowagi ? 6) wymienić czynniki od których zależy spadek podaży? 7) scharakteryzować struktury funkcjonujące na rynku ochrony zdrowia?


4.3. Przepisy prawa medycznego 4.3.1. Materiał nauczania

Prawo jest to uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania, odróżniających się od innych norm postępowania pewnymi szczególnymi cechami, ustanawianych przez odpowiednie organy państwowe, których przestrzeganie zostało zagwarantowane sankcją przymusu państwowego.

Normy postępowania nazywamy w prawie normami prawnymi. Charakteryzują się one pewnymi szczególnymi cechami: 1) szczególną budową, 2) szczególną formą, 3) ogólnością i abstrakcyjnością.

Zbudowane są one z trzech elementów: hipotezy, dyspozycji, sankcji. Hipoteza – to jest wskazanie konkretnej sytuacji, w której może znajdować się podmiot

oraz określenie tego podmiotu poprzez jego cechy (ogólne). Dyspozycja – to jest nakaz lub zakaz danego zachowania się podmiotu w określonej sytuacji. Sankcja – to jest wskazanie konkretnej dolegliwości, kary, która czeka podmiot w przypadku niepodporządkowania się danej normie prawnej (przekroczenia danej normy).

Normy przybierają formę przepisów prawnych, wchodzących w skład poszczególnych aktów normatywnych i mogących mieć postać dłuższych bądź krótszych jednostek redakcyjnych poszczególnych aktów normatywnych, czyli artykułu, paragrafu, ustępu, punktu, litery, podpunktu itp., czyli inaczej mówiąc przepisy prawa są jedynie technicznym środkiem służącym do wyrażenia tychże norm.

Prawo obowiązujące nie składa się więc z przepisów prawa lecz z norm prawnych. Oprócz norm prawnych istnieją inne normy postępowania, które nie są związane

z władzą państwową, państwo ich nie tworzy i nie wymusza ich realizowania (są to m.in. normy moralne czy obyczajowe). Często bywa jednak tak, że normy prawne odsyłają do norm obyczajowych, czy moralnych, np. dobre zwyczaje kupieckie (k.h.). Normy moralne charakteryzują specyficzne sankcje wynikające z dobrowolnego ich przyjęcia „za swoje", np. wyrzuty sumienia. Trafnie opracowane prawo stanowione, czyli zbieżne z normami moralnymi większości społeczeństwa, potrafi skutecznie wymusić posłuch wśród całego społeczeństwa

1.

Prawo pojmowane jako zespół norm prawnych można podzielić ze względu na różne kryteria: Zarówno w zbiorze norm prawa prywatnego jak i publicznego można wyróżnić gałęzie

prawa. Obejmują one spójne i uporządkowane wedle przyjętych założeń zespoły norm prawnych, regulujących obszerne kategorie stosunków społecznych. Regulują one stosunki społeczne, do których się odnoszą w sposób pełny, spójny i bezpośredni. Natomiast normy innej gałęzi prawa można stosować tylko analogicznie (odpowiednio) lub subsydiarnie (pomocniczo), ale nie bezpośrednio.

Od gałęzi prawa należy rozróżnić kompleksowe regulacje prawne (ustawy). Są to zespoły norm odnoszące się do jednego przedmiotu, czyli jednego rodzaju stosunku społecznego. Zawierają one jednak w sobie normy (przepisy) z kilku gałęzi prawa (np.: cywilnego, 2.07.1994 r. (tekst jednolity – Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787) czy ustawa o gospodarce nieruchomościami z 21.08.1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 115, poz. 741), lub ustawa o zamówieniach publicznych z 10.06.1994 r. (tekst jednolity – Dz.U. z 1998 r. Nr 119, poz.773), itp.

Do podstawowych gałęzi prawa można zaliczyć Prawo Konstytucyjne, Prawo Cywilne, Prawo Karne, Prawo Administracyjne, Prawo Pracy, Prawo Finansowe.


W niektórych przypadkach prawo nie decyduje za członków społeczeństwa jak być powinno, nie rozwiązuje powstających konfliktów, a jedynie wyznacza możliwe sposoby rozwiązywania tych konfliktów, np. w drodze pertraktacji, ugody czy procesu. Stwarza więc różnego rodzaju procedury, z których obywatel może korzystać.

Prawo medyczne to umowna nazwa obejmująca dużą liczbę aktów prawnych, regulujących – mówiąc najszerzej - obszar spraw związanych ze zdrowiem i medycyną.

Prawo ochrony zdrowia stanowi kompleksową gałąź prawa, regulującą wszelkie stosunki i zdarzenia prawne zarówno sferze publicznej, jak i prywatnej, których skutki mają wpływ na: 1. realizację zadań państwa i jednostek samorządu terytorialnego, zakresie zapewnienia

bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, 2. funkcjonowanie rynku świadczeń opieki zdrowotnej, 3. prowadzenie działalności na rynku usług zdrowotnych, 4. organizację systemu instytucji i jednostek ochrony zdrowia, 5. odpowiedzialność cywilną i karną dotyczącą wszelkich form aktywności na rynku

medycznym. Źródłem prawa medycznego są postanowienia konstytucji, umowy międzynarodowe,

ustawy zwykłe, rozporządzenia, elementarne unormowania praw człowieka a w tym prawa pacjenta i zakładów opieki zdrowotnej: 1. Ustawa o Zawodzie Lekarza, 2. Kodeks Etyki Lekarskiej, 3. Deklaracja praw pacjenta.

Podstawowym przepisem konstytucyjnym dotyczącym ochrony zdrowia jest art.68 Konstytucji RP, a w szczególności jego ustęp drugi. Rozważając konstytucyjne podstawy prawa ochrony zdrowia należy uwzględniać także postanowienia art.30 i art.38 Konstytucji RP.

Kolejnym ważnym przepisem prawa ochrony zdrowia jest ustawa z dnia 5 grudnia 1996 roku, o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943). Ustawa określa zasady i formy wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty oraz tryb kształcenia i doskonalenia zawodowego. Obok postanowień o zasadach wykonywania zawodu lekarza, akt prawny reguluje także tryb przeprowadzania eksperymentu medycznego, podejmowania inwazyjnej metody leczenia lub diagnostyki oraz problematykę dotyczącą tajemnicy lekarskiej i praw pacjenta. Przepisy odnoszące się do ustroju samorządu lekarskiego i kwestii odpowiedzialności zawodowej zawiera natomiast ustawa z dnia 17 maj a 1989 r. o izbach lekarskich (DZ.U.Nr 30, poz.158 z późn.zm.).

Podobna konstrukcja dotyczy ustawy z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2001r. Nr 57, poz.602 z późn.zm.).

Regulacje dotyczące prawa ochrony zdrowia znajdują się także w przepisach prawa karnego, szczególna uwagę należy zwrócić na przepisy art.150i art. 160 §2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. – kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z późn.zm.).

Należy też wspomnieć o dwóch ustawach: 1. z dnia 15 września 2000r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.

zm.) regulującą instytucję spółki partnerskiej, stworzona z myślą o osobie wykonującej wolne zawody – lekarzach;

2. z dnia 23 kwietnia 1964 – kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 96 z późn. zm.) – przepisy kodeksu znajdują m.in. zastosowanie w instytucji umowy na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawieranej między płatnikiem a świadczeniodawcą oraz przy konstruowaniu pozwów zawierających roszczenia odszkodowawcze za błędy w sztuce lekarskiej. Kolejna grupa przepisów prawa zawarta jest w Rozporządzeniach, czyli aktach prawnych,

dla wydania których musi istnieć wyraźna delegacja ustawowa. Przykładem takiego aktu jest


rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 czerwca 2005r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 116, poz. 985). Rozporządzenie to zostało wydane w oparciu o art. 9 u.z.o.z. Przepis ustawy informuje o pewnej zasadzie, procedurze itp., jednocześnie określając podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia i zakres jego regulacji.

Ilość aktów wykonawczych w ochronie zdrowia jest ogromna. Dotyczą one spraw formalnych np. rozporządzenie z dnia 10 sierpnia 2001r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej udostępniania (Dz.U. Nr 88, poz.966 z pózn. zm).

Ochrona zdrowia w Polsce od 1999 roku funkcjonuje w oparciu o system ubezpieczeń społecznych. Jednym z jego elementów jest kontrakt zawarty przez płatnika ze świadczeniodawcą. Przedmiotem tego kontraktu jest określony rodzaj i ilość świadczeń zdrowotnych oraz zasady i warunki ich udzielania. Beneficjentom świadczeń jest osoba trzecia – ubezpieczony. Ten stosunek jest zobowiązaniowy jest zasadniczym źródłem prawa z punktu widzenia praktyki rynku usług medycznych. Ta umowa określa koszyk świadczeń oraz to, w jakim czasie i jakich warunkach świadczenie ma zostać udzielone.

W stosunku do medycyny podobnie jak innych dziedzin działalności ludzkich obowiązują przepisy prawa międzynarodowego ze szczególnym uwzględnieniem przepisów prawa Unii Europejskiej. Prawo do ochrony zdrowia gwarantuje Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961r. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jaki sposób definiuję się prawo? 2. Jakimi cechami charakteryzują się normy prawne? 3. Z jakich elementów zbudowane są normy prawne? 4. Jakie gałęzie można zaliczyć do prawa? 5. Jakie są źródła prawa medycznego? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Uzupełnij brakujące zapisy: a) Pracodawca ..............................wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu

pracownika , a także w czasie .............................................................., jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia

b) Zobowiązanie polega na tym, że .......................... może żądać od ................................. świadczenia, a ...................................................... powinien świadczenie spełnić

c) Zbrodnię można popełnić tylko .................................; występek można popełnić tylko .................................................................., jeżeli ustawa tak stanowi

d) .............................................. unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek ..............................

e) W toku postępowania organy administracji państwowej stoją na straży .........................i podejmują ........................................... do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) odnaleźć pełne brzmienie tekstu do uzupełnienia, 3) uzupełnić tekst, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Kodeksy prawa, − przybory do pisania, − kartki papieru z tabelą, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia Ćwiczenie 3

Odszukaj w Kodeksie karnym, Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania administracyjnego oraz Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym po jednym przepisie prawnym. 1. ………………………………………………………………………………………………. 2. ………………………………………………………………………………………………. 3. ………………………………………………………………………………………………. 4. ……………………………………………………………………………………………….


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania, 2) odszukać przykłady, 3) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – Kodeksy prawa, – materiały piśmiennicze, – literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować prawo? 2) wymienić cechy jakimi charakteryzują się normy prawne? 3) wymienić elementy, z których zbudowane są normy prawne? 4) wymienić gałęzie prawa ? 5) wymienić źródła prawa medycznego?


4.4. Zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i finansowania świadczeń zdrowotnych


Od 1 stycznia 1999r. ubezpieczenia zdrowotne są obowiązkowe. W 2003r. składka wynosi 8%. Konieczność ich opłacania rekompensują obniżone podatki. Pobór, ewidencjonowanie i dochodzenie składek na ubezpieczenie zdrowotne to zadanie Zakładu Ubezpieczeń Zdrowotnych (ZUS) i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Instytucje te otrzymują zwrot kosztów z tym związanych w wysokości 0,5% (ZUS) i 0,25% (KRUS) i mają obowiązek przekazywać zebrane składki „niezwłocznie”, czyli w ciągu 3 dni.

Dotychczas składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 8% podstawy wymiaru (tzn. wynagrodzenia, emerytury, renty, zasiłku itp.). Składka dla rolnika, podlegającego ubezpieczeniom społecznym wynosi kwotę, odpowiadającą cenie połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego użytków rolnych, ustalonej dla celów podatku rolnego; nie może ona przekroczyć wysokości składki naliczanej z 50ha.

Płatnikiem składki najczęściej nie jest ubezpieczony. Składkę pracownika oblicza i opłaca pracodawca; bezrobotnego – urząd pracy ; emeryta i rencisty – ZUS albo KRUS; rolnika – oblicza, pobiera z budżetu państwa KRUS: osób pobierających stałe świadczenia z pomocy społecznej – jednostka pomocy społecznej wypłacająca je, itp. Składka jest odliczana od podatku dochodowego. Wszyscy, którzy odprowadzają składkę na ubezpieczenie zdrowotne są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić składki za każdy miesiąc kalendarzowy, do 15 dnia następnego miesiąca do ZUS lub KRUS w oparciu o sporządzoną deklarację rozliczeniową.

Do dnia dzisiejszego zmodyfikowano katalog osób, które podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Znaleźli się w nim, w porównaniu z dotychczasowymi przepisami, cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie karty stałego pobytu lub czasowego, wydanej w związku z przyznaniem statusu uchodźcy; rolnicy i ich domownicy, nie podlegający ubezpieczeniom społecznym; kombatanci nie pobierający emerytury lub renty; osoby przebywający na urlopie wychowawczym; nie pozostające na urlopie wychowawczym; nie pozostające na wyłącznym utrzymaniu osoby zobowiązanej do ubezpieczenia; utrzymujący się ze świadczeń pomocy społecznej.

Obowiązek ubezpieczenia jest wykonany po zgłoszeniu się do Narodowego Funduszu Zdrowia i opłaceniu składki. Po spełnieniu tych warunków osoba ta staje się członkiem NFZ. Prawo do świadczeń wygasa po miesiącu od wygaśnięcia członkostwa.

Ubezpieczonym przysługują świadczenia, służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, udzielane w przypadku choroby, urazu, ciąży, porodu i połogu, oraz w celu zapobiegania chorobom i promocji zdrowia. Wszystkie świadczenia zdrowotne udzielane ubezpieczonym powinny odpowiadać aktualnej wiedzy i praktyce medycznej oraz nie przekraczać granic koniecznej potrzeby.

Ubezpieczonym nie przysługują : − świadczenia, których sposób finansowania określają odrębne przepisy, w tym świadczenia

medycyny pracy, − orzeczenie o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz inne orzeczenia

i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie ubezpieczonego (jeżeli nie są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, a także jeżeli nie są wydawane dla celów pomocy społecznej lub uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego),


− świadczenia zdrowotne w szpitalach uzdrowiskowych i sanatoriach uzdrowiskowych nie związane z bezpośrednią przyczyną skierowania ubezpieczonego na leczenie uzdrowiskowe,

− świadczenia stomatologiczne inne niż podstawowe, − szczepienia ochronne inne niż zlecone do wykonania NFZ przez ministra zdrowia, − świadczenia ponadstandardowe, których wykaz określi w rozporządzeniu minister

zdrowia (te ubezpieczony sfinansuje z własnej kieszeni), − wysokospecjalistyczne procedury medyczne - wykaz, zasady i tryb ich udzielania będą

zawarte w rozporządzeniu ministra zdrowia, a zostaną one sfinansowane z budżetu państwa. Z systemu powszechnych ubezpieczeń twórcy ustawy wyłączyli najdroższe świadczenia

medyczne, które finansuje budżet państwa. Wykaz tych świadczeń, zasady i tryb ich udzielania określa rozporządzenie ministra zdrowia. Takie rozwiązanie stanowi oczywistą ochronę kondycji finansowej NFZ.

NFZ zapewnia bezpłatny dostęp do podstawowych świadczeń lekarza stomatologa zagwarantuje bezpłatne podstawowe materiały stomatologiczne (wykaz jednych i drugich sporządza minister zdrowia). Gwarantuje także prowadzenie profilaktyki stomatologicznej u dzieci do 18 roku życia.

Prawo do leczenia szpitalnego gwarantuje ubezpieczonemu opłacenie składki i skierowanie od lekarza powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Pacjent ma prawo wyboru szpitala spośród szpitali tego samego poziomu referencyjnego (minister określi krajową sieć szpitali z uwzględnieniem ich poziomu, w zależności od rodzaju udzielanych świadczeń).

W dotychczasowym modelu funkcjonowania państwa do roku 2003, główną formą środków publicznych wykorzystywanych dla realizacji zadań państwa w zakresie ochrony zdrowia były środki Skarbu Państwa oraz dochody środki samorządowe wspólnot mieszkańców oraz. Wiele gmin innych niż duże miasta, również przeznacza na opiekę zdrowotną własne środki publiczne, ale rzadko realizują w ten sposób zadania własne z zakresu ochrony zdrowia, częściej wspierają środki Skarbu Państwa, które w wielu regionach przekazywane są gminom dla realizacji zadań zleconych.

Jednym z celów zmian ustrojowych państwa było zwiększenie znaczenia publicznych środków samorządu terytorialnego w realizacji publicznoprawnych zadań państwa. Z konstytucji jednoznacznie wynika, że jednym z takich zadań jest zapewnienie równego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Większe szanse na skuteczną i efektywną realizację tych zadań są wtedy, gdy środkami nie dysponuje głównie państwowa administracja, lecz samorząd mieszkańców czy jakieś państwowe jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne. Taką jednostką miały być powoływane drogą ustawy instytucje finansowe, które finansowałyby koszty opieki zdrowotnej w zakresie, wynikającym z zapisów art. 68 Konstytucji. W uchwalonej nowelizacji do ustawy z 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym te instytucje nazwano, zgodnie z tradycją okresu międzywojennego „Kasami Chorych”. Od stycznia 2003 roku Kasy Chorych zostały przekształcone w Narodowy Fundusz Zdrowia.

Z dniem 23 stycznia 2003r (wejście w życie ustawy) zmienił się cały system finansowania ochrony zdrowia. Sposób finansowania systemu ochrony zdrowia oparty został na funkcjonowaniu Narodowego Funduszu Zdrowia, który zakładał oddzielenie nabywców świadczeń zdrowotnych, od świadczeniodawców, tj. zróżnicowanych pod względem własnościowym instytucji realizujących usługi medyczne. Oznaczało to przejęcie finansowania określonego pakietu usług zdrowotnych i świadczeń przez nieistniejące dotychczas w Polsce powojennej instytucje, oraz powstanie wewnętrznego rynku usług, na którym o kontrakt


ubiegać się będą zróżnicowane pod względem statusu prawnego podmioty. W systemie ubezpieczeniowym oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia zawierały umowy bezpośrednio z wykonawcami usług lub ich samorządnymi organizacjami, nie zaś z pośrednikami, czyli administracją państwową (wojewodą) lub samorządową (wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta).

Doświadczenia innych krajów wskazują, iż łączenie dwóch ról – roli nabywców świadczeń wraz z rolą właścicieli instytucji opieki zdrowotnej – przez związki samorządów terytorialnych lub administrację szczebla ponadlokalnego (np. administrację wojewódzką), może prowadzić do sytuacji konfliktowych lub rozmycia odpowiedzialności.

Dlatego też w sytuacji, gdy świadczeniodawcą będzie publiczny zakład opieki zdrowotnej - winien on mieć status zakładu samodzielnego. Nie tylko zasada rozdziału nabywców usług od usługodawców ma gwarantować skuteczność, bezpieczeństwo i jakość nowego systemu. Do dalszych podstaw systemu należą: 1. wielkość źródeł:

− źródeł finansowania systemu (fundusz oparty na składce, budżet, opłaty za, usługi ponadstandardowe, darowizny, subsydia pozabudżetowe itp.),

− wielość równouprawnionych świadczeniodawców ; 2. równość podmiotów :

− wszyscy obywatele mają dostęp do świadczeń tej samej jakości, − powszechnie i obowiązkowo opłaca się składkę na ubezpieczenie zdrowotne, − wysokość składki jest proporcjonalna do zarobków – 8% podstawy wymiaru;

3. solidaryzm społeczny: − czynniki ryzyka (wynikające z wieku, stanu zdrowia, płci, miejsca zamieszkania,

zawodu itp.) są rozłożone na wszystkich ubezpieczeniowych, − świadczenia dla osób o skrajnie złej sytuacji finansowej opłacane są przez lepiej

sytuowany ogół obywateli, poprzez budżet, − jedna składka ubezpieczonego gwarantuje świadczenia wszystkim osobom

pozostającym na jego utrzymaniu. Przyjęcie mieszanego, budżetowo-ubezpieczeniowego źródła zasilania służby zdrowia, nie jest równoznaczne za zwolnieniem z obowiązku wspierania systemu ochrony zdrowia. Do jego niezbywalnych obowiązków należy między innymi ustalanie kierunków i priorytetów polityki zdrowotnej, a poza tym: − finansowanie programów z zakresu ochrony zdrowia publicznego (w tym profilaktyki

i promocji), − kształcenie kadr medycznych i finansowanie badań naukowych, − ustalanie standardów jakości świadczeń medycznych i nadzór fachowy, − finansowanie inwestycji o znaczeniu krajowym, − kontrola zgodności działania z prawem instytucji biorących udział w systemie ochrony

zdrowia. Zmiana źródeł i kierunku przepływu środków finansowych, tzw. “pieniądze za

pacjentem”, nie oznacza ich natychmiastowego pomnożenia. Jednakże uzyskanie wpływu na decyzje finansowe, poczucie współgospodarowania, wymusi poszukiwanie takich rozwiązań organizacyjnych, które sprzyjać będą racjonalnemu wykorzystaniu zasobów.

Nadzorowaniem poprawności przepływu kwot składek jest Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych jako centralny organ administracji rządowej to też wprowadzona nowość. Jego zadaniem ma być ochrona interesów ubezpieczonych. Kieruje nim prezes powoływany przez premiera na wniosek ministra zdrowia. Urząd sprawuje nadzór nad gospodarką finansową kas i współpracujących z nimi zakładów opieki zdrowotnej. Gdy zostanie naruszony fundusz


rezerwowy, a kasa nie przedstawi Urzędowi planu przywrócenia równowagi finansowej albo gdy plan ów okaże się niezadowalający lub jego realizacja nie przyniesie efektów, to Urząd może ustanowić zarząd komisaryczny NFZ. Może to zrobić także w razie rażącego naruszenia przez kasę prawa. Urząd może nakładać na członka zarządu NFZ karę upomnienia (pieniężną) w wysokości trzykrotnego wynagrodzenia brutto oraz występować do rady kasy z wnioskiem o jego odwołanie. Prezes Urzędu będzie wydawał decyzje administracyjne. Zarząd komisaryczny może sprawować swe funkcje do roku. W tym czasie musi opracować plan przywrócenia płynności finansowej i wypłacalności kasy. Podstawa prawna 1. Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu

Zdrowia 2. Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu

zdrowotnym oraz niektórych innych ustaw.( Dz.U. 2001 nr 88 poz. 961) 3. Ustawa z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu

zdrowotnym, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.( Dz.U. 2000 nr 122 poz. 1324)

4. Ustawa z dnia 30 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 2000 nr 122 poz. 1311)

5. Ustawa z dnia 19 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 2000 nr 18 poz. 230)

6. Ustawa z dnia 3 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 1999 nr 109 poz. 1236)

7. Ustawa z dnia 23 lipca 1999 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 1999 nr 70 poz. 777)

8. Ustawa z dnia 8 lipca 1999 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 1999 nr 63 poz. 700)

9. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1999 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. (Dz.U. 1999 nr 45 poz. 439)

10. Ustawa z dnia 16 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o zmianie niektórych ustaw.( Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1116)

11. Ustawa z dnia 9 listopada 1998 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 1998 nr 144 poz. 929)

12. Ustawa z dnia 18 lipca 1998 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o zmianie niektórych ustaw.( Dz.U. 1998 nr 117 poz. 756)

13. Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.( Dz.U. 1997 nr 28 poz. 153)


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Kiedy wprowadzono obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne? 2. Jak jest wysokość składki ubezpieczeniowej? 3. Kto jest płatnikiem składki zdrowotnej? 4. Jakie świadczenia nie przysługują osobom ubezpieczonym? 5. Kiedy Kasy Chorych zostały przekształcone w NFZ? 6. Jaki są podstawy prawne funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych?



Przygotuj porównanie struktury zakresu działania Kas Chorych i Narodowego Funduszu Zdrowia.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować strukturę i zakres działania Kas Chorych, 3) przeanalizować strukturę i zakres działania NFZ, 4) dokonać porównania, 5) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − przybory do pisania, − arkusz papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj wykaz bezpłatnych i płatnych świadczeń medycznych (stomatologicznych).


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z wykazem świadczeń płatnych bezpłatnych, 3) wyodrębnić świadczenia stomatologiczne, 4) sporządzić wykaz, 5) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń medycznych płatnych

i bezpłatnych, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Przedstaw system świadczeń zdrowotnych funkcjonujący w innych państwach.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z systemami świadczeń zdrowotnych w innych państwach, 3) wybrać państwo do charakterystyki, 4) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym − arkusz papieru, − przybory do pisania, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4

Przedstaw informacje dotyczące zasad uzyskania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego. Wypełnij dokumenty niezbędne do uzyskania EKUZ


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z zasadami uzyskiwania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego, 3) przygotować informacje do prezentacji, 4) zapoznać się z dokumentacją niezbędną do przygotowania, 5) wypełnić formularze, 6) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym, − materiały ze strony www.nfz.gov.pl, − druki niezbędne do wydania EKUZ. − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem internetowym i oprogramowaniem do tworzenia

prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podać datę powstania obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego? 2) wymienić wysokość składki ubezpieczeniowej? 3) wymienić płatników składki zdrowotnej? 4) wymienić świadczenia nie przysługujące osobom ubezpieczonym? 5) podać datę przekształcenia Kas Chorych w NFZ? 6) wymienić podstawy prawne funkcjonowania systemu ubezpieczeń

zdrowotnych?


4.5. Zasady reglamentowania dostępu do usług medycznych 4.5.1. Materiał nauczania

Polska Konstytucja z 1997 roku mówi o powszechnym dostępie do opieki zdrowotnej. Dostęp do świadczeń mają jednak określone kategorie osób: osoby zatrudnione, emeryci, renciści (ZUS), rolnicy (KRUS), osoby zarejestrowane jako bezrobotne, zgłoszeni członkowie rodziny tj. dzieci do 18 lat i do 26 lat jeśli się uczą; małżonkowie (chyba, że jest prawomocny wyrok o separacji); wstępni, jeśli są w tym samym gospodarstwie domowym. Są to osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym. Osoby nieubezpieczone są leczone za odpłatnością. Za osoby nie objęte ubezpieczeniem zdrowotnym i nie posiadające środków własnych i korzystających z pomocy społecznej składki czy koszty świadczeń (np. dla osób bezdomnych) powinny płacić gminy w ramach zleconych zadań. Nie oznacza to wprost uprawnień osób ubogich, lecz obowiązek pomocy przez gminę. Na gminie spoczywa także obowiązek weryfikacji sytuacji majątkowej danej osoby.

Ubezpieczenie zdrowotne realizowane jest przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego, którą jest Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), który gromadzi środki finansowe, zarządza nimi oraz zawiera umowę ze świadczeniodawcami. Świadczenia zdrowotne są udzielane ubezpieczonym w ramach środków finansowych, posiadanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, które wnoszą ubezpieczeni. Leczyć się można w przychodniach i szpitalach, które mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Każdy ubezpieczony ma prawo wyboru świadczeniodawcy udzielającego porad specjalistycznych spośród tych, którzy zawarli umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Ponadto ubezpieczeni mogą korzystać w sposób inny niż określony w ustawie ze świadczeń zdrowotnych finansowanych z budżetu państwa oraz świadczeń ponad-standardowych finansowanych z własnych środków ubezpieczonego. W zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych ubezpieczeni ponoszą koszty pobytu i wyżywienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

W zakresie ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczonym przysługują świadczenia zdrowotne odpowiadające wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, opartej, na dowodach naukowych i praktyce. medycznej w ramach posiadanych przez Fundusz środków finansowych.

Dowodem uprawniającym do otrzymania świadczenia zdrowotnego jest karta ubezpieczenia zdrowotnego, którą należy przedstawić ubiegając się o jego udzielenie z wyjątkiem: − nagłego zachorowania, wypadku, urazu lub zatrucia, − stanu zagrożenia życia, − porodu

Świadczenia stomatologiczne przysługują pacjentowi bez skierowania. Pacjent ma prawo do bezpłatnych gwarantowanych świadczeń stomatologicznych określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 listopada 2004 r., w sprawie wykazu gwarantowanych świadczeń lekarza dentysty i materiałów stomatologicznych oraz rodzaju dokumentu potwierdzającego uprawnienia do tych świadczeń (Dz. U. Nr 261, poz. 2601). Korzystając z usług stomatologa w ramach ubezpieczenia zdrowotnego pacjent obowiązany jest przedstawić dowód ubezpieczenia zdrowotnego.

Polska konstytucja nie narzuca więc państwu pełnej i wyłącznej odpowiedzialności za zdrowie obywateli, określa jedynie odpowiedzialność w zakresie świadczeń finansowanych ze środków publicznych w granicach wyznaczonych przez ustawę. Reglamentowanie usług


medycznych nie jest wynalazkiem ostatnich lat – zawsze występowało w publicznym systemie ochrony zdrowia, chociaż nie zawsze. Limitowane budżety dla świadczeniodawców czy współpłacenie – to formy reglamentowania, podobnie jest z listą leków refundowanych Finalnym produktem procesu reglamentowania jest koszyk świadczeń gwarantowanych, czyli zdefiniowany katalog świadczeń zdrowotnych możliwych do sfinansowania przez określonego płatnika: budżet państwa, jakiegoś publicznego funduszu (w naszym przypadku NFZ), prywatnego ubezpieczyciela czy innego rodzaju podmiot finansujący. Aby możliwe było zakreślenie jakiejkolwiek grupy świadczeń zdrowotnych potrzebna jest informacja – katalog wszystkich stosowanych w medycynie procedur. Takie katalogi powstały w wielu krajach. Najczęściej były opracowywane przez organizacje środowisk medycznych. Nazywane są klasyfikacjami procedur medycznych, aby zdefiniować uprawnienia osoby ubezpieczonej w publicznych systemach ubezpieczeń zdrowotnych koszyk zawiera także opis standardowego sposobu postępowania medycznego w przypadkach określonych chorób.

Minister Zdrowia w styczniu 2004 r. powołał Zespół ds. Rozwiązań systemowych w Ochronie Zdrowia. W opracowanej przez Zespół „Strategii zmian w systemie opieki zdrowotnej” eksperci zaproponowali stworzenie trzech koszyków świadczeń: − koszyka świadczeń gwarantowanych, − koszyka świadczeń rekomendowanych oraz − koszyka zawierającego pozostałe świadczenia (zwanego koszykiem świadczeń

ponadstandardowych) (www.mz.gov.pl). Do świadczeń gwarantowanych zaliczono z pewnymi ograniczeniami świadczenia

z zakresu zdrowia publicznego, świadczenia ratujące życie, rutynowe świadczenia diagnostyczne i lecznicze akceptowane przez autoryzowane gremia profesjonalne, niektóre świadczenia wysoko specjalistyczne, świadczenia rehabilitacyjne zwłaszcza w przypadkach prawdopodobnego przywrócenia zdolności zarobkowych. Wśród świadczeń rekomendowanych eksperci wyróżnili świadczenia z mniejszą potwierdzoną skutecznością medyczną, a przy skuteczności zbieżnej z nie dość dobrą relacją koszt-efekt, których płatnik publiczny nie może zagwarantować wszystkim zgłaszającym zapotrzebowanie. Trzeci koszyk obejmował procedury kliniczne skuteczne i nieszkodliwe, ale wobec których nie formułowano by specjalnych rekomendacji z punktu widzenia korzyści społecznych.

Rys. 3. Przepływy pieniężne w systemie ochrony zdrowia [14]

Obecnie katalog wycenionych świadczeń medycznych obejmuje ok. 1500 pozycji, wprowadzenie nowego systemu pozwoli go zmniejszyć do ok. 450 pozycji.

Dostępność świadczeń medycznych zależy od tego, czy są to świadczenia standardowe, wysokospecjalistyczne, czy też ponadstandardowe. Zakres tych świadczeń określają odrębne


przepisy. Proces limitowania świadczeń powoduje, że tworzą się kolejki osób czekających na świadczenia. Osoba oczekująca na świadczenie opieki zdrowotnej to osoba która nie może otrzymać świadczenia w ramach określonego w umowie „limitu” świadczeń, natychmiast po zgłoszeniu się po raz pierwszy do świadczeniodawcy. Osoba która oczekuje na świadczenia opieki zdrowotnej której wyznaczono termin wykonania kolejnego świadczenia wynikającego z merytorycznych przesłanek i konieczności odstępu w procesie diagnostyczno-terapeutycznym nie jest osobą oczekującą na świadczenia opieki zdrowotnej w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Reglamentacji podlega również ilość świadczeń wykonywanych przez poszczególne placówki zdrowia. Informacje tego typu ustalane są w momencie konstruowania kontraktu dla danej placówki. Limitowanie świadczeń objętych kontraktem jest niekorzystne zarówno dla pacjenta, jak i placówki.

Nowy system finansowania usług medycznych wprowadzany w roku 2008 w szpitalach (wzorowany na brytyjskim tzw. systemie HRG - ujednoliconych grup pacjentów, z ang. Healthcare Resource Groups) polega na grupowaniu odrębnie wycenianych dotychczas świadczeń w grupy o jednorodnym charakterze. O zakwalifikowaniu do konkretnej grupy decyduje: podobny problem kliniczny, podobne postępowanie lecznicze oraz podobne zużycie zasobów przy wykonywaniu konkretnego świadczenia. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki akt prawa gwarantuje powszechny dostęp do opieki zdrowotnej? 2. Jakie dokument uprawnia do otrzymania świadczenia zdrowotnego? 3. Jaki dokument uprawnia do otrzymania świadczenia stomatologicznego? 4. Jakie świadczenia zalicza się do świadczeń gwarantowanych? 5. Jakie świadczenia podlegają reglamentacji? 6. Jakie są kryteria zakwalifikowania świadczenia do konkretnej grupy w systemie HRG? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj wykaz gwarantowanych, przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 listopada 2004r., materiałów stomatologicznych.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 listopada 2004r., 3) wyszukać informacji dotyczących gabinetów stomatologicznych, 4) przygotować materiał do prezentacji, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − materiał nauczania, − rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 listopada 2004 – Dz.U. Nr 261), − marniały piśmiennicze, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 2 Przygotuj prezentację dotyczącą katalogu świadczeń zdrowotnych i zaproponuj zmiany.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z materiałami publikowanymi przez NFZ, 3) zaproponować i uzasadnić zmiany, 4) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − programy komputerowe do tworzenia prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Przygotuj prezentację dotyczącą systemu HRG (Healthcare Resource Group) stosowanego w Wielkiej Brytanii.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wyszukać informacji o HRG, 3) przygotować prezentację, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − programy komputerowe do tworzenia prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić akta prawa gwarantujące powszechny dostęp do opieki

zdrowotnej? 2) wymienić dokumenty niezbędne do otrzymania świadczenia

zdrowotnego? 3) wymienić dokumenty niezbędne do otrzymania świadczenia

stomatologicznego? 4) wymienić świadczenia zaliczane do gwarantowanych? 5) wymienić świadczenia reglamentowane? 6) wymienić kryteria kwalifikowania świadczeń w systemie HRG?


4.6. Zasady kontraktowania usług medycznych 4.6.1. Materiał nauczania

Kontrakt jest umową pomiędzy stronami, która określa wzajemne zobowiązania i wyznacza zasady prowadzenia transakcji. Pojęcie kontraktacji w medycynie pojawiło się w momencie wprowadzenia w 1999 roku reformy służby zdrowia. Kontraktowanie usług medycznych odbywa się na podstawie konkursu ofert (Dz. U. Nr 28 poz. 153 z 1997 r. oraz Dz. U. Nr 148 poz. 978 z 1998r.).W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki społecznej z 27.11.1998 r. zawarte są szczegółowe przepisy dotyczące przeprowadzania konkursów na zawieranie przez kasy chorych umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Podział kontraktów: − kontrakty ,,całościowe”, − kontrakty ,,dyżurowe”, − kontrakty „pod telefonem”, − kontrakty z płatnikiem.

Rodzaje kontraktów ze względu na jednostkę rozliczeniową Stawka godzinowa (13–70 zł)

− stawka za świadczenie, − stawki mieszane.

Rodzaje kontraktów- podział ze względu zakres świadczeń: − świadczenie lekarskie, − świadczenie lekarskie + pielęgniarskie, − świadczenie lekarskie + koszty leków, − świadczenie lekarskie +leki+ sprzęt,

Rodzaje kontraktów podział ze względu na podmiot udzielający świadczenia: − kontrakty indywidualne, − kontrakty przez spółkę lekarską, − kontrakty przez NZOZ.

Tworząc nowy rynek usług medycznych jego organizatorzy opierali się na przesłankach historycznych i danych populacyjnych oraz epidemiologicznych. Wyceniono stawkę za usługi medyczne i podjęto próby negocjowania kontraktów. Taki system kontraktowania nie miał w rzeczywistości nic wspólnego z wartością usług medycznych i kosztami ponoszonymi przez placówki służby zdrowia.

Grupy kontraktowe obejmują: 1. Lecznictwo stacjonarne – jednostka kontraktowa hospitalizowany, hospitalizowany,

hospitalizowany z zabiegiem, leczony, osobodzień; 2. Lecznictwo specjalistyczne – jednostka kontraktowa – porada; 3. Medycyna szkolna i akademicka – jednostka kontraktowa – podopieczny; 4. Opieka stomatologiczna – punkt – za określoną procedurę przyznawana jest określona

liczba punktów, każdy punkt ma wartość złotówkową; 5. Pomoc doraźna – jednostka kontraktowa – usługa; 6. Zakłady Leczniczo-Opiekuńcze i Paliatywne – jednostka kontraktowa – osobodzień; 7. Opieka środowiskowa – jednostka kontraktowa – usługa; Sedno kontraktowania to procedury medyczne i ich wartość, system taki funkcjonuje w wielu krajach wysoko rozwiniętych i jest bardzo skuteczny.


Zasady kontraktowania świadczeń przez Narodowy Fundusz Zdrowia zmieniają się. Celem tych zmian jest uproszczenie finansowania i kontraktowania usług medycznych oraz dostosowanie ich do realiów rynku usług zdrowotnych i możliwości finansowych płatnika. Wszystkie zasady kontraktowania świadczeń są szczegółowo opisane w projektach Zarządzeń Prezesa NFZ, które znajdują się na stronie internetowej NFZ (www.nfz.gov.pl).

Zmieniają się nie tylko zasady kontraktowania, ale również zmienia się również algorytm podziału pieniędzy między województwami. Od 2008 roku zniknie tzw. współczynnik migracji, a poszczególne oddziały NFZ będą samodzielnie płaciły za pacjentów ze swojego terenu, którzy wyjadą się leczyć w innym województwie. To poważna zmiana w logice funkcjonowania obecnego systemu.

Warunki zawierania umów w poszczególnych rodzajach świadczeń, sposób finansowania, jednostki rozliczeniowe, sprawozdawanie, forma i sposób sporządzania ofert są uporządkowane i ujednolicone we wszystkich oddziałach NFZ. Zarządzenie Prezesa NFZ w sprawie określenia warunków zawierania umów we wszystkich rodzajach świadczeń precyzuje i ujednolica wykaz dokumentów, które świadczeniodawca jest zobowiązany przedstawić w ofercie. Wobec tego świadczeniodawca składający oferty w kilku oddziałach NFZ ze względu na posiadanie miejsc realizacji świadczeń na terenie działania kilku oddziałów NFZ., od 2008 roku w każdym będzie składał ten sam zestaw wymaganych dokumentów i wypełniał te same aplikacje informatyczne.

We wszystkich rodzajach kontraktowanych świadczeń przyjmuje się zasadę, że w przypadku braku możliwości zakontraktowania świadczeń zgodnie z planem zakupu zatwierdzonym przez dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ w danym zakresie, dyrektor oddziału w kolejnym postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej może warunkowo dopuścić do udzielania świadczeń podmioty niespełniające tych wymagań (nie dotyczy to wymagań formalno-prawnych). Wskazuje jednocześnie świadczeniodawcy termin ich dostosowania i obniżając tym samym cenę jednostkową świadczenia.

W wielu rodzajach świadczeń wycenę punktową i cenę punktu od 2008 roku zastępuje się wyceną konkretnego świadczenia.

I tak na przykład: w roku 2007 NFZ kontraktował 1 zabieg hemodializy wyceniony na 29 punktów, gdzie negocjowano wartość 1 punktu, a w roku 2008 negocjowana będzie wartość zabiegu hemodializy; podobnie w oddziałach rehabilitacyjnych kontraktowano osobodzień pobytu pacjenta w oddziale wyceniony na określoną liczbę punktów a w roku 2008 negocjowana będzie już sama wartość osobodnia.

Powyższe działanie usprawni proces negocjacji umów, oraz ich rozliczanie. Podwyższona zostanie wycena świadczeń zdrowotnych. NFZ chce także ujednolicić ceny

za te same świadczenia w różnych województwach. NFZ nie będzie ograniczał liczby kontraktowanych świadczeń w niektórych zakresach np.:

położnictwo i ginekologia, kardiologia. W kwotach zobowiązania finansowego NFZ określanych w umowach dla wymienionych zakresów zostaną określone odrębne kwoty zobowiązania przeznaczone wyłącznie na realizację wymienionych w zarządzeniu świadczeń np. porody, zabiegi koronaroplastyki w ostrych zespołach wieńcowych.

NFZ ma zamiar w 2008 roku podwyższyć poziom finansowania świadczeń stomatologicznych oraz określić w umowach z gabinetami stomatologicznymi kwoty na leczenie protetyczne i ortodontyczne. Zniknie zasada współpłacenia za badania diagnostyczne przez lekarza ambulatoryjnej opieki specjalistycznej kierującego pacjenta na te badania (np. TK, NMR).

W poszczególnych rodzajach kontraktowanych świadczeń zdrowotnych pojawią się nowe produkty.


W 2008 roku NFZ w szczególny sposób będzie monitorował realizację świadczeń dzięki sprawozdawczości w formie elektronicznej. Od początku 2008 roku sprawozdania z realizacji programów zdrowotnych powinny być przekazywane do NFZ drogą elektroniczną. NFZ wprowadza także obowiązkową sprawozdawczość w zakresie procedur medycznych wg ICD 9 (trzecia polska edycja 2007 r.) oraz w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii kart punktacji pacjentów w skali TISS-28 lub TISS-28 dla dzieci. Sprawozdania z wykonanych świadczeń realizowanych w pielęgniarskiej opiece długoterminowej i przez pielęgniarkę POZ również powinny być przekazywane do NFZ drogą elektroniczną.

W przypadku hemodializ od początku 2008 roku NFZ wprowadza także konieczność sprawozdawania w formacie elektronicznym podań środków stymulujących erytropoezę (rodzaj: świadczenia odrębnie kontraktowane).

Podstawowym ogniwem systemu ochrony zdrowia pozostaje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Świadczenia POZ są realizowane przez: lekarza, pielęgniarkę, położną POZ oraz pielęgniarkę/higienistkę szkolną. Oprócz dotychczasowych zadań personelu medycznego w podstawowej opiece zdrowotnej będą realizowane profilaktyczne programy zdrowotne.

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej ma obowiązek zapewnić (od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 18.00) porady lekarskie w przychodni, w przypadkach medycznie uzasadnionych także wizyty domowe, oraz funkcjonowanie gabinetu zabiegowego i gabinetu szczepień.

W przychodni podstawowej opieki zdrowotnej w stanach nagłych, schorzeniach ostrych i nagłych zachorowaniach, a także w innych stanach wymagających pilnej interwencji, porada udzielana jest w dniu zgłoszenia, w przypadku schorzeń przewlekłych świadczenia udzielane są w terminie uzgodnionym z pacjentem.

Zalecana przez NFZ liczba ubezpieczonych do objęcia opieką w podstawowej opiece zdrowotnej przez lekarza, pielęgniarkę, położną POZ oraz pielęgniarkę/higienistkę szkolną nie zmienia się i wynosi 2750 osób.

Podstawowa opieka zdrowotna jest finansowana stawką kapitacyjną za podopiecznego skorygowaną wskaźnikiem zależnie od wieku ubezpieczonego. Roczna stawka kapitacyjna nie obejmuje świadczeń udzielanych przez lekarza POZ w ramach profilaktycznych programów zdrowotnych oraz nocnej i świątecznej opieki medycznej w POZ. Świadczenia te finansowane są odrębnie.

Z lekarzem POZ powinna ściśle współpracować wybierana przez ubezpieczonego pielęgniarka POZ oraz położna POZ. Od początku 2008 roku wprowadza się możliwość alternatywnej do stawki kapitacyjnej formy finansowania zadań pielęgniarki POZ. Celem tych zmian jest usprawnienie i polepszenie opieki nad pacjentem, gdyż poprzez zadaniowy system finansowania świadczeń pielęgniarki POZ i zmianę zasad organizacyjnych udzielania świadczeń zwiększają się możliwości sprawowania opieki pielęgniarskiej nad chorym przebywającym w domu. Finansowanie świadczeń pielęgniarki POZ realizowane będzie według wskazanej przez świadczeniodawcę metody finansowania świadczeń, to jest według: − rocznej stawki kawitacyjnej,

lub − punktu rozliczeniowego zgodnie z katalogiem wykonywanych przez pielęgniarkę

świadczeń. Przy przyjęciu punktowej metody rozliczania wartość punktowa świadczenia jest

określona w Katalogu świadczeń pielęgniarskich w POZ. Pielęgniarka POZ udzielająca świadczeń w ramach pielęgniarskiej opieki środowiskowej

może obejmować opieką chorych przebywających w domu, którzy uzyskali do 60 punktów w zmodyfikowanej skali Barthel. Po otrzymaniu zgłoszenia pielęgniarka POZ powinna w ciągu 72 godzin udać się do miejsca pobytu chorego i dokonać udokumentowanej


w indywidualnej karcie opieki pielęgniarskiej oceny i kwalifikacji pacjenta. Trzeba zaznaczyć, że do objęcia opieką pielęgniarską może zgłosić się sam pacjent, może to zrobić jego rodzina, pielęgniarka lub lekarz ubezpieczenia zdrowotnego bądź organizacja.

Jedna pielęgniarka POZ, która wybrała zadaniowy model finansowania świadczeń, równocześnie nie może obejmować opieką więcej niż 6-8 podopiecznych. Liczba ubezpieczonych objętych opieką przez jedną pielęgniarkę POZ zależna jest od stanu zdrowia pacjenta i oceny czasu pracy potrzebnego dla wykonania czynności ujętych w indywidualnym planie opieki. Z przyjętej do rozliczenia miesięcznej liczby punktów jedna pielęgniarka POZ w ciągu miesiąca powinna przeznaczać 80% punktów na realizację pielęgniarskiej opieki środowiskowej nad pacjentem przewlekle chorym, 20% na realizację pozostałych świadczeń pielęgniarki POZ ujętych w katalogu.

Ta forma opieki może być realizowana (o ile stan ubezpieczonego tego wymaga) przez czas nieokreślony. Pielęgniarka POZ powinna monitorować stan zdrowia pacjenta poprzez dokonywanie oceny jego stanu zdrowia i w zależności od stwierdzonych zmian w uzgodnieniu z lekarzem POZ modyfikować indywidualny plan opieki.

Od poniedziałku do piątku od 18.00 do 8.00 oraz przez całą dobę w soboty i niedziele, a także w dni świąteczne w przypadku nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia podopieczni danego świadczeniodawcy mają prawo do porad lekarskich oraz związanych z nimi świadczeń pielęgniarskich (w tym także do wykonania zleconych iniekcji, zmian opatrunków, zaopatrzenia drobnych urazów możliwych do wykonania w gabinecie zabiegowym).

Nocna i świąteczna opieka lekarska i pielęgniarska może być realizowana na dotychczasowych zasadach organizacyjnych lub według nowego modelu, gdzie opiekę lekarsko-pielęgniarską nad populacją osób zadeklarowanych sprawuje zespół lekarza POZ (lekarz i pielęgniarka).

NFZ proponuje, aby lekarz POZ sprawował opiekę po godzinach pracy poradni w ramach nocnej i świątecznej ambulatoryjnej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej oraz nocnej i świątecznej wyjazdowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej. Opiekę tę lekarz będzie sprawował samodzielnie lub w ramach porozumienia z innymi lekarzami rodzinnymi. W celu zachęcenia poradni do sprawowania tej opieki nad swoimi podopiecznymi NFZ wprowadził współczynniki odpowiednie do liczebności populacji objętej taką opieką. W stosunku do konkretnego świadczeniodawcy wykonującego nocną i świąteczną opiekę medyczną w POZ roczna stawka kapitacyjna za wykonywanie tego zadania korygowana jest współczynnikiem wynoszącym: − dla populacji do 5 000 ubezpieczonych – 1,3, − dla populacji od 5 001 do 10 000 ubezpieczonych – 1,15, − dla populacji powyżej 10 000 ubezpieczonych – 1,0.

Liczba podopiecznych objętych opieką jednego zespołu nie powinna przekroczyć 15000 osób.

W przypadku gdy świadczeniodawca realizujący świadczenia z zakresu lekarza POZ nie zdecyduje się na organizowanie dla swoich podopiecznych nocnej i świątecznej opieki medycznej przekazuje on odpowiednie oświadczenie innemu podmiotowi, z którym NFZ zawrze stosowną umowę. Ta forma opieki nie może obejmować populacji powyżej 20 000 podopiecznych. Informacja o realizatorze tych zadań powinna być przekazana pacjentom. W tym zakresie zasady nie uległy zmianie.

Od 2008 roku NFZ zakontraktuje dodatkowo świadczenie transportu ,,dalekiego” w POZ, które przysługuje ubezpieczonym, gdy z przyczyn losowych, nie wynikających z wyboru ubezpieczonego, korzystali oni ze świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w warunkach szpitalnych np. poza granicami kraju, a stan zdrowia pacjenta w momencie uzyskania wypisu ze szpitala jest stabilny, ale nie pozwala na samodzielny powrót do miejsca


zamieszkania. Transport ten jest realizowany od granicy Polski do miejsca zamieszkania ubezpieczonego.

Z początkiem 2008 roku pojawią się w rodzaju ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne: porada kompleksowa oraz porada specjalistyczna, porada diagnostyczno-zabiegowa, ambulatoryjne świadczenie diagnostyczne kosztochłonne (ASDK) oraz kompleksowa ambulatoryjna opieka specjalistyczna nad pacjentem z chorobą przewlekłą (KAOS). Pełny wykaz ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych kontraktowanych i wykonywanych przez świadczeniodawcę został – tak jak w poprzednich latach – zawarty w Katalogu zakresów i świadczeń.

Porada specjalistyczna została wyceniona na 4 punkty. Wycena porad zabiegowo-diagnostycznych – tak jak dotychczas – jest określona w katalogu.

Nowością w kontraktowaniu świadczeń w rodzaju ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne jest kompleksowa ambulatoryjna opieka specjalistyczna nad pacjentem z chorobą przewlekłą (KAOS). Celem wprowadzenia tego typu świadczenia jest objęcie ubezpieczonego spełniającego określone przez NFZ kryteria kompleksową opieką lekarza specjalisty. KAOS jest rozliczana kapitacyjnie. Dla każdego ubezpieczonego spełniającego kryteria pozostającego pod opieką poradni specjalistycznej zostanie określona roczna stawka kapitacyjna. Ubezpieczony z chorobą przewlekłą w wybranej i spełniającej odpowiednie – opisane w zarządzeniu Prezesa NFZ – kryteria poradni specjalistycznej będzie składał zawierającą jego dane identyfikacyjne deklarację wyboru lekarza specjalisty. W przypadku wykazania ubezpieczonego objętego kompleksową ambulatoryjną opieką specjalistyczną przez więcej niż jedną poradnię, NFZ przekaże miesięczną część stawki kapitacyjnej za tego ubezpieczonego do tej poradni, w której ubezpieczony złożył deklarację wyboru z datą późniejszą. Świadczenia udzielane ubezpieczonemu objętemu opieką KAOS (w tym: porady specjalistyczne, ASDK) nie mogą być rozliczane odrębnie w ramach innych zakresów świadczeń udzielonych temu samemu pacjentowi, gdy przyczyną ich wykonania jest rozpoznanie będące podstawą udzielania świadczeń KAOS.

Zasady kontraktowania i finansowania świadczeń w tym rodzaju zmieniają się od 2008 roku najbardziej. Przede wszystkim NFZ wprowadza do finansowania wykonywanych w szpitalach usług medycznych jedną z odmian systemu JGP (jednorodnych grup pacjentów), opartą na brytyjskim HRG (Health Resource Groups).

W leczeniu stomatologicznym rodzaju kontraktowanych przez NFZ świadczeń są wprowadzane znaczne zmiany. Główne kierunki tych zmian wynikają z decyzji NFZ o zwiększeniu środków finansowych przeznaczonych na realizację świadczeń stomatologicznych. Zwiększenie środków finansowych umożliwi między innymi: − urealnienie wyceny katalogowej świadczeń − dokontraktowanie liczby punktów do pełnego etatu przeliczeniowego − wydzielenie dodatkowej puli środków finansowych na świadczenia protetyczne,

ortodontyczne i znieczulenia ogólne − zwiększenie liczby etatów stomatologicznych. W 2008 roku NFZ kontraktuje następujące zakresy świadczeń stomatologicznych: − świadczenia ogólnostomatologiczne, − świadczenia ogólnostomatologiczne udzielane w znieczuleniu ogólnym, − świadczenia chirurgii stomatologicznej i periodontologii, − świadczenia protetyki stomatologicznej, − świadczenia ortodoncji, − świadczenia protetyki stomatologicznej dla osób po chirurgicznym leczeniu nowotworów

w obrębie twarzoczaszki, − świadczenia stomatologicznej pomocy doraźnej.


Dodatkową korzyścią wynikającą ze zmniejszenia liczby zakresów jest uproszczenie sposobu składania ofert oraz sprawozdawania wykonanych świadczeń.

W 2008 roku został wprowadzony do kontraktowania etat przeliczeniowy na poziomie 11 000 punktów/miesiąc. Dotychczas obowiązywała zasada, że oddział NFZ ustalał wysokość etatu przeliczeniowego od 70 000 punktów do 120 000 punktów. Wielkość etatu zależała między innymi od zakresu kontraktowanych przez dany oddział NFZ świadczeń stomatologicznych. Świadczeniodawca w ramach uzyskanej większej liczby punktów na etat przeliczeniowy mógł przeznaczać większą liczbę punktów na protetykę i ortodoncję.

Od 2008 roku we wszystkich oddziałach NFZ we wszystkich zakresach świadczeń stomatologicznych miesięczny etat przeliczeniowy wynosi 11 000 punktów. Dziesięciokrotne zmniejszenie liczby punktów wynika z konieczności uproszczenia sposobu składania ofert. Dotąd nie było możliwe złożenie przez świadczeniodawcę oferty, w której proponował np. 8,5 grosza za punkt, z powodu braku możliwości wpisania ułamkowych części grosza do systemu ofertowego. Obecnie ten hipotetyczny świadczeniodawca może w składanej ofercie na wykonanie świadczeń stomatologicznych zaoferować 85 groszy za punkt.

W katalogu świadczeń znalazły się nowe świadczenia, które będą ewidencjonowane elektronicznie w odrębnym programie informatycznym: − wstępny przegląd stanu uzębienia pacjenta wraz z uzupełnieniem diagramu

przedstawiającego status zębowy, − aktualizacja przeglądu stanu uzębienia pacjenta wraz z uzupełnieniem diagramu

przedstawiającego status zębowy. Te świadczenia mogą być realizowane przez lekarzy stomatologów we wszystkich

zakresach kontraktowanych świadczeń stomatologicznych. Zbierane drogą elektroniczną dane dotyczące stanu uzębienia populacji osób ubezpieczonych na terenie całej Polski będą wykorzystane do bardzo wielu celów; między innymi monitorowania zakresu i jakości opieki stomatologicznej według wieku, płci, miejsca zamieszkania pacjenta, identyfikacji osób, frekwencji w gabinetach stomatologicznych na danych obszarach, prowadzenia analiz deficytów w dostępie do świadczeń stomatologicznych.

W zawieranych umowach w zakresie „świadczenia ortodontyczne” zostanie wyodrębniona kwota ortodontyczna, a w zakresie „protetyka stomatologiczna”, „świadczenia ogólnostomatologiczne” oraz „świadczenia protetyki stomatologicznej dla osób po chirurgicznym leczeniu nowotworów w obrębie twarzoczaszki” – kwota protetyczna. NFZ założył, że w ramach 1 etatu przeliczeniowego lekarz stomatolog wykonujący świadczenia z zakresu protetyki w ciągu roku wykona minimum 156 prac protetycznych (np. protez lub napraw). Za wykonanie tych prac otrzyma on z NFZ 23 400 zł rocznie. Opisana kwota protetyczna jest niezależna od wartości punktów rozliczanych w ramach pełnego etatu przeliczeniowego. Analogiczne zasady obowiązują lekarzy stomatologów realizujących świadczenia ortodontyczne.

Równocześnie NFZ określił dodatkowe wymagania dotyczące sprzętu i wyposażenia dla świadczeniodawców realizujących świadczenia ogólnostomatologiczne ze znieczuleniem ogólnym. W ramach zakresu „świadczenia ogólnostomatologiczne udzielane w znieczuleniu ogólnym” została wprowadzona możliwość wykonywania znieczuleń ogólnych we wszystkich koniecznych przypadkach. Te świadczenia są finansowane odrębnie.

Od 2008 roku NFZ umożliwia ubezpieczonym uzyskanie świadczeń stomatologicznych wykonanych z użyciem materiałów innych niż określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Pacjent przed zajęciem miejsca w fotelu dentystycznym pisemnie wnioskuje o udzielenie mu świadczenia z użyciem materiałów innych niż gwarantowane i finansowane przez NFZ. Wniosek świadczeniobiorcy (ubezpieczonego) powinien zostać dołączony do jego dokumentacji medycznej. W tym przypadku część należności za wykonane świadczenie


stomatologiczne ponosi NFZ, a pacjent jedynie dopłaca różnicę zgodnie z przedstawiony mu przez lekarza stomatologa cennikiem. Cennik dopłat oraz wykaz świadczeń gwarantowanych i finansowanych przez NFZ, a także informacja o możliwości ponoszenia części kosztów świadczenia przez NFZ i przez pacjenta musi być umieszczony w każdym gabinecie stomatologicznym w widocznym dla pacjenta miejscu. 4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak można zdefiniować kontrakt? 2. W jaki sposób dzielimy kontrakty? 3. Jakie są grupy kontraktowe? 4. Jakie zarządzenie reguluje warunki zawierania umów o świadczenie zdrowotne? 5. Jakie zasady są stosowane w procesie kontraktowania? 6. Jakie zmiany w systemie kontraktowania nastąpiły w 2008 roku? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opracuj ofertę usług medycznych gabinetu stomatologicznego, niezbędnych do przygotowania kontraktu.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) zapoznać się z wzorami dokumentów i umów dotyczących kontraktu na usługi medyczne 3) zapoznać się kontraktem na usługi medyczne gabinetu stomatologicznego, 4) przygotować ofertę usług, 5) zaprezentować na forum efekt swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem internetowym, − arkusz papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj prezentację dotyczącą wad i zalet systemu kontraktowania świadczeń medycznych.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wypisać wady i zalety, 3) przygotować prezentację, 4) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.



prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Przygotuj prezentację dotyczącą elektronicznej formy sprawozdawczości medycznej, wykorzystywanej przez NFZ.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z materiałami publikowanymi na stronie NFZ, 3) zapoznać się z materiałami dotyczącymi sprawozdawczości elektronicznej, 4) przygotować prezentację, 5) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.


prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować kontrakt? 2) dokonać podziału kontraktów? 3) wymienić grupy kontraktowe? 4) wymienić zarządzenie, które reguluje warunki zawierania umów

o świadczenie zdrowotne scharakteryzować środki dezynfekcyjne? 5) podać zasady stosowane w procesie kontraktowania? 6) wymienić zmiany, jakie nastąpiły w systemie kontraktowania w roku

2008?


4.7. Popyt i podaż na rynku usług medycznych 4.7.1. Materiał nauczania

Funkcjonowanie sektora zdrowia może byś podporządkowane wielu różnym celom, z których najważniejszy to zabezpieczenie dobrego stanu zdrowia ludności oraz racjonalne gospodarowanie zasobami. Dlatego też, system zdrowia można traktować jako specyficzny układ ekonomiczny. Można wyróżnić w nim niezależnie od systemu organizacyjnego opieki zdrowotnej bloki i strumienie. Ogólnie systemy te można podzielić na trzy zasadnicze typy:

Planowany (państwowy, zaopatrzeniowy) – cechy charakterystyczne systemu państwowego to: decydująca rola czynników rządowych w kształtowaniu popytu i podaży świadczeń medycznych; system w całości finansowany jest ze środków publicznych, rolą ceny w opiece medycznej pełnią rzeczywiście poniesione koszty.

Liberalny – wszelka działalność związana z zaspokojeniem potrzeb zdrowotnych finansowana jest całkowicie przez sektor prywatny, a państwu podlegają tylko regulacje prawne; rolą ceny spełnia składka ubezpieczeniowa.

Mieszany – może charakteryzować się dominującą rolą jednego z sektorów – publicznego lub prywatnego. W każdym z wymienionych systemów można wyróżnić następujące bloki i strumienie tworzące dany układ (Rysunek 4).

Rys. 4. System ochrony zdrowia jako układ bloków i strumieni [14]

W zależności od warunków płatności za usługę w relacji pacjent-lekarz cena może: − nie występować, jeżeli usługa finansowana jest bezpośrednio ze środków publicznych lub

firm ubezpieczeniowych, − występować gdy pacjent płaci bezpośrednio przy korzystaniu z usługi, a potem oczekuje

na zwrot poniesionych kosztów. To rozwiązanie sprzyja powiązaniu kryteriów ekonomicznych ze strony pacjenta z kryteriami medycznymi i etyką pracy lekarzy.


Z przedstawionych rozważań wynika, iż na poziom korzystania ze świadczeń zdrowotnych wpływa negatywna selekcja pacjentów, stymulowany popyt oraz hazard moralny. Dysponowanie różnymi wskaźnikami ekonomicznymi ułatwia podejmowanie decyzji odnośnie do przyszłych kierunków polityki społecznej, w tym także polityki zdrowotnej.

Działalność usługowa placówek medycznych traktowana jest jako swoistego rodzaju produkcja świadczeń, umożliwiających realizację potrzeb zdrowotnych ludności. Efektem końcowym takiej działalności jest produkt opieki medycznej, który najczęściej definiuje się stosując: − wskaźniki liczbowe świadczonych usług, − liczby zabiegów terapeutycznych zakończonych pomyślnie, − miary i mierniki stanu zdrowia. W sektorze zdrowia dominującą role odgrywają nakłady poniesione na wytworzenie produktu będącego usługą nazywaną świadczeniem zdrowotnym. Natomiast efektem tych działań jest dobry stan zdrowia (w sensie obiektywnym) jednostek lub społeczeństw.

Rys. 5. Relacje rynkowe i kanały przepływu informacji w sektorze ochrony zdrowia [24]

Jednym z takich czynników decyzyjnych jest cena wpływająca na dostosowywanie się

popytu i podaży. W ekonomii medycznej wyróżnia się dwa rodzaje ceny: cenę pełną i cenę netto. Cena pełna wyraża jednocześnie cenę pieniężną, czyli koszt osiągnięcia danego świadczenia zdrowotnego i niepieniężną – czas związany z długością oczekiwania na świadczenie (czas potrzebny na pokonanie drogi, czas oczekiwania w poczekalni) bądź efektu w postaci poprawy stanu zdrowia.

Ze względu na fakt, iż we wszystkich współczesnych systemach ekonomicznych ochrona zdrowia w większym lub mniejszym stopniu jest dotowana przez państwo, w analizach ekonomicznych wyróżnia się także cenę netto, która określa wielkość wydatków z dochodów osobistych, które konsument ponosi bezpośrednio, po odliczeniu dotacji, na realizacją swoich potrzeb zdrowotnych.

Stosowanie w sektorze zdrowia różnych mechanizmów finansowania stwarza konieczność wprowadzenia bezpośredniego lub pośredniego systemu cen. Wprowadzenie bezpośredniego systemu cen oznacza wprowadzenie opłat za usługi medyczne na rynku, powodujące zróżnicowanie tych cen w zależności od wartości użytecznej świadczenia, jak również od różnic w kosztach tych usług. Natomiast w pośrednim systemie cen występuje quasi cena lub opłata, w zależności od sposobu finansowania świadczeń medycznych, dlatego też problem wprowadzania cen na usługi medyczne wymaga określenia ich roli w sektorze zdrowia. Z reguły uwzględnia się dwa rodzaje uwarunkowań: zewnętrzne i wewnętrzne.


Uwarunkowania zewnętrzne przejawiają się oddziaływaniem cen towarów i usług wprowadzonych w sferze materialnej z przeznaczeniem ich dla sfery niematerialnej na ogólne koszty świadczeń medycznych. W tym przypadku występują wyraźne powiązania sfery ochrony zdrowia z gospodarką narodową. Natomiast uwarunkowania drugiego typu, uwarunkowania wewnętrzne, przejawiają się w systemie finansowania w oparciu o prowadzony w tym sektorze rachunek kosztów. Wynika stąd, iż cena jest czynnikiem, który dostosowuje popyt do podaży (lub odwrotnie) w ten sposób, że układ zmierza do stanu równowagi ogólnej, bądź do równowagi lokalnej na poszczególnych rynkach.

Sferę ochrony zdrowia można określić jako producenta świadczeń zdrowotnych, którego końcowym efektem działalności jest produkt opieki medycznej

Wynika stad, iż ważne jest ustalenie, które z kombinacji niezbędnych nakładów są ekonomicznie najbardziej efektywne (przynoszą maksymalne korzyści dla konsumenta i dla całego społeczeństwa) tzn. są mniej kosztowne dla uzyskania określonego wyniku – zdrowia.

Zmiany strukturalne usług medycznych dokonują się najczęściej pod wpływem polityki społecznej, systemu ubezpieczeń zdrowotnych, jak również działalności personelu medycznego, zwłaszcza lekarzy. To właśnie personel fachowy najczęściej kształtuje podaż świadczeń zdrowotnych oraz określa wielkość i rodzaj produkcji przemysłu farmaceutycznego i medycznego.

Ponadto znaczenie cen w kształtowaniu popytu jest zniekształcone poprzez występowanie niektórych świadczeń na rynku usług medycznych, jak również poprzez zastosowanie różnych sposobów i metod leczenia określonych schorzeń itp.

W klasycznych analizach, w celu planowania dostępności do usług medycznych oraz zapewnienia odpowiednich zasobów kadrowych wykorzystywano informacje dotyczące kształtowania się potrzeb zdrowotnych populacji. Jeżeli potrzeby zdrowotne są jednym z podstawowych kryteriów określania popytu na opiek zdrowotną, to ich wzrost lub spadek powinien być reprezentowany przez różne krzywe popytu. Wtedy zmiany potrzeb zdrowotnych ludności są przyczyną zmian w popycie na opieką medyczną.

Popyt szacowany na podstawie znajomości potrzeb zdrowotnych i popytu na zdrowie nosi nazwę popytu pochodnego. Jest to popyt na jakiś czynnik istniejący dzięki popytowi na dobro końcowe.

Przy prognozowaniu popytu na opiekę medyczną uwzględnia się również poziom wiedzy na temat zdrowia, zachowania konsumpcyjne ludności oraz decyzje o zakupach różnych dóbr i usług uwzględniających ich funkcję użyteczności. Z tymi decyzjami związany jest popyt współwystępujący z możliwością wyboru. Wyraża on skłonność do zapłaty za dostępu do danego dobra, które może, ale nie musi być wykorzystane. Krańcowe korzyści dla społeczeństwa mogą, więc wynikać z funkcjonowania dodatkowych kategorii opieki medycznej.

W przypadku popytu medycznego, charakterystyczne jest również to, że wpływ na jego kształtowanie wywierają decyzje pacjentów i lekarzy. Popyt zgłaszany przez pacjentów zależy od postrzeganej chorobowości i uświadomionych potrzeb zdrowotnych, a także od czynników kulturowych, demograficznych, ekonomicznych czy też statusu rodzinnego czy społecznego. Natomiast lekarze w kształtowaniu popytu medycznego występują jako doradcy pacjenta. W literaturze ten rodzaj popytu określany jest mianem popytu kreowanego. Odpowiedni model popytu powinien służyć do szacowania ogólnych cenowych i dochodowych wskaźników elastyczności, jak również wskaźników szczegółowych np. wskaźników elastyczności cenowych wzglądem sposobu leczenia, powagi choroby lub profilaktyki zapobiegawczej. Powinien również wskazywać, jakim rodzajem dobra są świadczenia zdrowotne.


Efektywne zarządzanie systemem ochrony zdrowia, który również określany jest mianem systemu zdrowia lub sektora zdrowia1 determinowane jest zastosowaniem właściwego mechanizmu finansowania świadczeń zdrowotnych. Przyjęte mechanizmy w obowiązującym systemie organizacyjnym wpływają w zasadniczy sposób na poziom kosztów systemu zdrowia, efektywność działania poszczególnych podmiotów oraz na dostępność i jakość świadczeń medycznych. 4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są typy systemów sektora zdrowia? 2. Wymienić sytuacje, w których nie występuje cena? 3. Jaki jest efekt końcowy działalności usługowej placówek medycznych? 4. Jakie można zdefiniować efektywne zarządzanie systemem ochrony zdrowia? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wypisz po 2 przykłady systemów opieki zdrowotnej funkcjonującej w innych państwach.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z systemami opieki zdrowotnej w innych państwach, 3) wypisać przykłady, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − materiał nauczania, − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym, − materiały piśmiennicze, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Oceń efektywność zarządzania systemem ochrony zdrowia w Polsce, uzasadnij ocenę i podaj propozycję zmian.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować informacje dotyczące systemów zarządzania ochroną zdrowia w innych

państwach, 3) dokonać oceny efektywności zarządzania, 4) przedstawić propozycje zmian, 5) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić typy systemów sektora zdrowia? 2) wymienić sytuacje, w których nie występuje cena? 3) określić efekt końcowy działalności usługowej placówek medycznych? 4) zdefiniować efektywne zarządzanie systemem ochrony zdrowia?


4.8. Jakość w ochronie zdrowia 4.8.1. Materiał nauczania

Służba zdrowia zajmuje istotne miejsce w zaspokajaniu potrzeb człowieka. Dlatego też oczekuje się ciągłego doskonalenia zakładów opieki zdrowotnej. Odpowiedzią na powszechne wyzwania pacjentów są opracowywane i wdrażane programy poprawy jakości systemu leczenia w warunkach stale zmieniającej się opieki zdrowotnej.

Ciągła poprawa jakości świadczonych usług w zakładach opieki zdrowotnej umożliwia: − wzrost satysfakcji pacjenta i poprawę skuteczności leczenia, − usprawnienie organizacji i funkcjonowania szpitala, − poprawę alokacji zasobów szpitala i wzrost ich produktywności, − obniżkę kosztów działania szpitala, − wzrost wartości i konkurencyjności świadczonych usług, − poprawę sytuacji ekonomicznej szpitala.

W każdej organizacji, szpitalu akredytowanym w szczególności, wszelkie decyzje restrukturyzacyjne muszą być podporządkowane strategii organizacji np. priorytetowym celem strategicznym jest utrzymanie i ugruntowanie pozycji regionalnego lidera w zakresie rehabilitacji leczniczej stacjonarnej i ambulatoryjnej, z uwzględnieniem ciągłej poprawy jakości i utrwaleniem statusu szpitala akredytowanego. Realizacja tego celu warunkuje osiągnięcie pozostałych, takich jak: utrzymanie zatrudnienia unikalnego zespołu doświadczonych pracowników medycznych, administracji i obsługi szpitala, uzyskanie pomyślności finansowej i dalszy rozwój instytucji. Utrzymanie i ciągła poprawa jakości świadczeń wymagają uznania standardów zatrudnienia personelu medycznego za priorytetowe.

Stałe monitorowanie podejmowanych działań dla zapewnienia jakości, określanie ich skuteczności i dostosowywanie do aktualnych potrzeb powinno dostarczyć argumentów dla potwierdzenia przewagi uzyskanych efektów nad poniesionym wysiłkiem i kosztami. Gwałtownie zmieniające się otoczenie utrudnia lub wręcz uniemożliwia jednoznaczne wykazanie odniesionych w wyniku jednoczesnego realizowania restrukturyzacji i zarządzania przez jakość korzyści. Zmiany cen towarów, usług i nośników energii niweczą założone efekty programów racjonalizujących wydatki i programów modernizacji gospodarki cieplnej.

Finansowa niewydolność organów założycielskich utrudnia realizację programów modernizacyjnych, remontowych i inwestycyjnych związanych z koniecznością wniesienia udziału właścicielskiego, koniecznego dla ich uruchomienia. Szpital, który zbudował system zarządzania przez jakość oparty o program akredytacji doznaje metamorfozy, która powoduje, że nie jest już on organizacją sprzed wprowadzenia systemu.

Prawdziwym beneficjentem procesu budowania i kontynuowania szpitalnego systemu zarządzania przez jakość jest pacjent. W ten sposób realizowana jest zasada zapewnienia jakości (quality assurance – QA), zasada zapewnienia klienta (pacjenta), że zwraca się o pomoc do instytucji, dla której jego bezpieczeństwo i bezpieczeństwo zatrudnionych w szpitalu pracowników jest najważniejszym celem strategicznym. Zasada zapewnienia jakości oznacza formalne i systematyczne identyfikowanie problemów w organizacji opieki zdrowotnej, podejmowanie działań dla ich wyeliminowania, a następnie upewnienie się, że nie wygenerowano nowych uchybień, a podjęte działania naprawcze przyniosły zamierzone efekty. Niemal czterdziestoletnia praktyka zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej pozwala na identyfikację podstawowych priorytetów: − skuteczne zapewnienie jakości zależy od indywidualnego i zespołowego zaangażowania

dla ustalenia wartości oraz tworzenia systemu zachęt do pracy dla jakości (doskonałości),


− odpowiedzialność za poprawę jakości (doskonałość) należy zdecentralizować tak, aby poszczególni pracownicy medyczni i zaplecza oraz zespoły pracowników przekonane były o własnej zdolności i sile do przeprowadzenia nieodzownych zmian,

− zapewnienie jakości oznacza w praktyce zrozumienie przez wszystkie grupy mające wpływ na jakość świadczeń konieczności kompleksowego postępowania w zakresie edukacji, zarządzania i organizowania służb,

− zapewnienie jakości jest filozofią skupiającą wszystkich pracowników organizacji wokół identyfikacji priorytetów i potrzeb, bardziej niż wokół wyszukiwania problemów (uchybień) . Akredytacja podobnie jak certyfikacja ISO jest systemem promującym wdrożenie

systematycznego zarządzania przez jakość, co wpływa na poprawę organizacji i usług dostarczanych zgodnie z oczekiwaniem klienta (pacjenta), a także z obowiązującymi wymogami legislacyjnymi. Udział w każdej z form oceny prowadzi do uzyskania stosownego certyfikatu. Akredytacja szpitali to system, który stworzyli pracownicy opieki zdrowotnej dla instytucji opieki zdrowotnej. Język, którym posługuje się program akredytacji szpitali zrozumiały jest dla wszystkich grup zawodowych tworzących szpital, a wszystkie standardy skupiają się na bezpieczeństwie pacjentów i pracowników tej instytucji, więc są to silne strony tego systemu. Akredytacja jest odpowiednim narzędziem zarządzania przez jakość i ciągłego podnoszenia jakości w ochronie zdrowia oraz czytelnego systemu zapewnienia jakości jako podstawowego prawa pacjenta.

Wykaz aktów prawnych regulujących zagadnienia jakości w ochronie zdrowia: 1. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1991 r. Nr 91,

poz. 408 z późn. zm.) reguluje podstawowe zagadnienia związane z jakością w ochronie zdrowia: − pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej powinny odpowiadać

określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym - art. 9, ust. 2 ustawy na podstawie, którego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1992 r. Nr 74, poz. 366 z późn. zm.);

− standardy postępowania i procedury medyczne w celu zapewnienia właściwego poziomu i jakości świadczeń zdrowotnych – art. 9 ust. 3 ustawy na podstawie, którego wydano rozporządzenie Ministra Zdrowi i Opieki Społecznej z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń medycznych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1998 r. Nr 37, poz. 215);

− zakłady opieki zdrowotnej nabywają i stosują wyroby medyczne – odpowiadające wymaganiom ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz 896) – art. 9, ust. 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej;

− świadczenia zdrowotne udzielane są w zakładzie opieki zdrowotnej wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny oraz spełniające wymagania zdrowotne określone odrębnymi przepisami – stanowi o tym art. 10 ust. 1 ustawy oraz: a) Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. tekst jednolity

z 2002 r. Nr 21, poz. 204 z późn. zm.); b) Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. tekst

jednolity z 2001 r. Nr 57, poz. 602 z poźn. zm.);


c) Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. tekst jednolity z 2003 r. Nr 9, poz. 108);

d) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1083 z późn. zm.);

e) Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera (Dz. U. tekst jednolity z 1950 r. Nr 36, poz. 336 z późn. zm.);

f) Ustaw z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2001 r. Nr 113, poz. 1207 z późn. zm.);

2. Minister Zdrowia określa wymagania, jakim powinny odpowiadać osoby na stanowiskach kierowniczych w zakładach opieki zdrowotnej – art. 10, ust. 2 ustawy, na podstawie, którego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2000 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać osoby na stanowiskach kierowniczych w zakładach opieki zdrowotnej określonego rodzaju (Dz. U. z 2000 r. Nr 44, poz. 520 z późn. zm.);

3. Minister Zdrowia, po zasięgnięciu opinii organów samorządów zawodów medycznych określa, w drodze rozporządzenia, sposób ustalania minimalnych norm zatrudnienia pracowników działalności podstawowej w zakładach opieki zdrowotnej – art. 10, ust. 4 ustawy, na podstawie, którego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1314);

4. przebieg procesu udzielania świadczeń zdrowotnych z zapewnieniem właściwej dostępności i jakości tych świadczeń powinien określać regulamin porządkowy zakładu opieki zdrowotnej – art. 18a, ust. 1a, pkt 1 ustawy;

5. zakład opieki zdrowotnej może wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu akredytacyjnego w celu stwierdzenia spełnienia określonych i podawanych do ogólnej wiadomości standardów jakości, poprzez dobrowolne poddanie się przeglądowi prowadzonemu przez wizytatorów ośrodka akredytacyjnego – art. 18c, ust. 1 ustawy;

6. Minister Zdrowia określa kwalifikacje wymagane od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej – art. 40, ust. 1 ustawy, na podstawie, którego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 30, poz. 300);

7. Minister Zdrowia określa szczegółowe zasady przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze oraz ramowy regulamin przeprowadzania konkursu – art. 44a ust. 8 ustawy na podstawie, którego zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, składu komisji konkursowej oraz ramowego regulaminu przeprowadzania konkursu (Dz. U. z 1998 r. Nr 115, poz. 749 z późn. zm.);

8. podmiot, który utworzył zakład sprawuje nadzór dokonując kontroli i oceny działalności zakładu opieki zdrowotnej oraz pracy kierownika zakładu, kontrola i ocena obejmują w szczególności realizację zadań statutowych, dostępność i poziom udzielanych świadczeń zdrowotnych – na podstawie art. 67 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej;

9. Ustawa z 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. z 2003 r. Nr 45, poz. 391 z późn. zm.) także reguluje zagadnienia związane z jakością w ochronie zdrowia:


− umowy między oddziałami Narodowego Funduszu Zdrowia a świadczeniodawcami zawierają w szczególności zasady kontroli jakości, zasadności i dostępności świadczeń oraz realizacji umów;

− porównanie ofert w toku postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych zgodnie z art. 91 ustawy, obejmuje w szczególności ocenę:

− zakresu merytorycznego oferowanych świadczeń zdrowotnych, kwalifikacji osób wykonujących zawody medyczne oraz stopnia zapewnienia ubezpieczonemu ciągłości dostępu do świadczeń zdrowotnych, w szczególności diagnostyki i terapii;

− jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych również w oparciu o wewnętrzną oraz zewnętrzną ocenę, która może być potwierdzona certyfikatem jakości lub akredytacją;

− ceny oferowanych świadczeń zdrowotnych; − art. 74 ustawy upoważnił do wydania przez Ministra Zdrowia rozporządzenia z dnia 9

kwietnia 2003 r. w sprawie ogólnych warunków udzielania świadczeń zdrowotnych oraz trybu wyboru przez ubezpieczonego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 589);

− art. 54 ust. 2 ustawy upoważnił do wydania przez Ministra Zdrowia rozporządzenia z dnia 30 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu badań diagnostycznych niezbędnych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Z 2003 r. Nr 83, poz. 767);

− art. 127 ustawy stanowi, iż Fundusz przeprowadza kontrolę realizacji umowy o udzielanie świadczeń, a w szczególności kontrolę sposobu korzystania ze świadczeń przez ubezpieczonych, dostępności i jakości świadczeń oraz zasad organizacji ich udzielania, stosowania procedur diagnostycznych i terapeutycznych pod względem jakości i zgodności z przyjętymi standardami.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Kto jest beneficjentem procesu budowania szpitalnego sytemu zarządzania przez jakość? 2. Zdefiniuj proces akredytacji? 3. Wymień akty prawne regulujące zagadnienia jakości w ochronie zdrowia? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opisz zasady funkcjonowania Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z materiałami zamieszczonymi na stronie www.cmj.org.pl, 3) przygotować materiały do opisu, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − materiał nauczania, − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym, − przybory do pisania, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj informacje dotyczące przyznawania akredytacji placówkom medycznym.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z materiałami zamieszczonymi na stronie www.cmj.org.pl, 3) zastanowić się nad tokiem postępowania, 4) wypisać etapy przyznawania akredytacji, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podać osobę będącą beneficjentem procesu budowania szpitalnego sytemu

zarządzania przez jakość?

2) zdefiniować proces akredytacji? 3) wymienić akty prawne regulujące zagadnienia jakości w ochronie zdrowia?


4.9. Organy ochrony praw pacjenta 4.9.1. Materiał nauczania

Prawa Pacjenta są integralną częścią szeroko rozumianych praw człowieka. Potrzeba regulacji w tej dziedzinie wynika z asymetrii relacji pomiędzy pacjentem a instytucją lub osobą świadczącą usługi medyczne.

Prawem pacjenta jest uprawnienie przysługujące w równym stopniu każdemu człowiekowi z tytułu korzystania ze świadczeń zdrowotnych.

Prawa pacjenta można odnosić do dwóch poziomów relacji: − relacja pacjent – władza publiczna W tym ujęciu prawa pacjenta mają charakter praw

zbiorowych i odnoszą się w szczególności do zapewnienia opieki zdrowotnej oraz równego dostępu do świadczeń zdrowotnych (czyli nakładają na władzę publiczną społeczne zobowiązanie),

− relacja pacjent – świadczeniodawca. W tym ujęciu prawa pacjenta mają charakter praw indywidualnych i odnoszą się głownie do faktu samostanowienia i samodecydowania każdej osoby, do jej godności i nienaruszalności.

Prawa pacjenta wyodrębniły się po II wojnie światowej z praw człowieka. Wiele aktów prawnych dotyczących praw człowieka pośrednio nawiązuje do praw pacjenta. Należą do nich: − Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948 r.), − Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966 r.), − Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966 r.), − Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.), − Europejska Karta Socjalna (1961 r.), − Konwencja o Ochronie Jednostek w Kontekście Automatycznie Przetwarzanych Danych

Charakterze Osobistym. Bezpośrednio do praw pacjenta nawiązuje tzw. Europejska Konwencja o Ochronie Praw

i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny z 4 kwietnia 1997 r. oraz Deklaracja Praw Pacjenta przyjęta na konferencji WHO w Amsterdamie w 1994 r. Podstawowym źródłem praw pacjenta w Polsce są przepisy Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej: Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Art.39. Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez

dobrowolnie wyrażonej zgody. Art. 41.1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego

imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Art.51.3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów

danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa. Art. 53.1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. Art. 68.1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

Instytucją powołaną specjalnie w celu ochrony praw pacjenta Biuro Praw Pacjenta zostało powołane w dniu 1 stycznia 2002 roku na podstawie zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie utworzenia Biura Praw Pacjenta (Dz. Urz. MZ Nr 13, poz. 83 z późn. zm.), jako jednostka budżetowa. Obecnie podstawą prawną funkcjonowania Biura stanowi zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 kwietnia 2006 roku w sprawie Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia (DZ. Urz. z 2006 r. Nr 07, poz. 29). Biuro umożliwia


pacjentom kontakt z osobami obsługującym infolinię, prawnikami oraz konsultantami medycznymi. Ponadto w Biurze zatrudnionych jest 20 osób pełniących funkcję Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego.

Instytucja ta ma duże możliwości podejmowania skutecznych działań i poza możliwością wszczynania postępowań karnych, cywilnych i dyscyplinarnych, przedstawienie sprawy w tym biurze może przynieść najwięcej efektów. Do biura wpływają zgłoszenia z całej Polski. Pacjenci najczęściej zgłaszają skargi na: działalność świadczeniodawców, trudności w dostępie do lekarzy specjalistów, odmowę wydania kopii dokumentacji medycznej pacjenta, zjawiska o charakterze korupcyjnym, podejrzenia błędów medycznych, zakażenia WZW typu „C” i „B” oraz gronkowcem złocistym.

Głównym zadaniem biura jest (zgodnie z § 4 pkt 1 cyt. zarządzenia) monitorowanie przestrzegania przez zakłady opieki zdrowotnej praw pacjenta, o których mowa w rozdziale 1a – Prawa pacjenta ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.). W dalszych punktach § 4 zarządzenia wymienione są inne zadania Biura, z których wskazać w szczególności należy przyjmowanie, rozpatrywanie oraz udzielanie odpowiedzi na pytania i skargi wpływające od pacjentów do Ministra Zdrowia (ale tylko dotyczące wskazanych w zarządzeniu nieprawidłowości w zakresie udzielania świadczeń finansowanych z ubezpieczenia zdrowotnego), a także zapewnienie pacjentom dostępu do poradnictwa i informacji prawnej w zakresie przepisów prawa medycznego.

Biuro ma także współdziałać z wieloma instytucjami – od Rzecznika Praw Obywatelskich począwszy.

Do zadań Biura należy także przedstawianie Ministrowi Zdrowia, nie rzadziej niż 2 razy w roku, okresowych informacji obejmujących dane dotyczące przestrzegania praw pacjenta oraz działań podejmowanych przez Biuro w tym zakresie. Biuro Praw Pacjenta ma zatem także zadania wykraczające poza zajmowanie się konkretnymi przypadkami. Wykonywać ma również zadania zlecone przez Ministra Zdrowia, do których należało między innymi opracowanie nowej wersji Karty Praw Pacjenta.

Razem z powstaniem kas chorych powstała także instytucja rzeczników praw pacjenta. Po likwidacji kas instytucja ta jednak nie zanikła i obecnie rzecznicy praw pacjenta funkcjonują w strukturach Narodowego Funduszu Zdrowia. Stanowisko takie powinno być jednak w każdym oddziale wojewódzkim NFZ, co wyraźnie wynika z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 marca 2003 r. w sprawie nadania statutu Narodowemu Funduszowi Zdrowia (Dz. U. Nr 55, poz. 481). Rzeczników praw pacjenta powołuje się w wielu zakładach opieki zdrowotnej. Jest to ktoś w rodzaju specjalisty do spraw rozpoznawania skarg, wniosków i zażaleń, a jako pracownik podległy dyrektorowi placówki w istocie nie ma większego wpływu na zwiększenie zakresu ochrony praw pacjenta na terenie placówki. Rzecznicy ci mogą jednak odegrać pewną rolę w zakresie informowania pacjentów o ich prawach.

Zadania i Kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta 1. Kontrola przestrzegania praw pacjenta. 2. Podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacjach naruszenia praw pacjenta. 3. Wskazanie trybu skargowego w przypadku naruszenia praw pacjenta. 4. Współpraca z Rzecznikiem Praw Obywatelskich jako organem konstytucyjnym

w zakresie przestrzegania praw pacjenta. 5. Współpraca z Biurem Praw Pacjenta Ministerstwa Zdrowia. 6. Współpraca ze świadczeniodawcami w zakresie przestrzegania praw pacjenta. 7. Współpraca z organami założycielskimi jednostek ochrony zdrowia w zakresie realizacji

praw pacjenta.


8. Współpraca z Rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej w Izbie Lekarskiej i Izbie Pielęgniarek i Położnych.

9. Współpraca z organizacjami rządowymi i pozarządowymi działającymi na rzecz praw pacjenta.

10. Współpraca z organizacjami skupiającymi pacjentów (ubezpieczonych) w zakresie praw pacjenta.

11. Monitorowanie przestrzegania (poszanowania) praw pacjenta (ubezpieczonego) przez komórki organizacyjne NFZ oraz placówki ochrony zdrowia udzielające świadczeń medycznych w oparciu o umowę z NFZ.

12. Analiza skarg i wniosków kierowanych przez ubezpieczonego do Narodowego Funduszu Zdrowia.

13. Współdziałanie z komórkami organizacyjnymi NFZ, szczególnie z Departamentem Spraw Ubezpieczonych w zakresie realizacji praw pacjenta.

14. Współpraca z Rzecznikiem prasowym i biuletynem NFZ w zakresie informacji dla ubezpieczonych.

15. Wnioskowanie do Zastępcy Prezesa NFZ do spraw medycznych o przeprowadzenie kontroli kontraktu ze świadczeniodawcą w związku z rażącym naruszeniem praw pacjenta.

16. Koordynacja i nadzór merytoryczny nad pracą Rzeczników praw pacjenta w Oddziałach Wojewódzkich NFZ.

17. przygotowanie informacji kwartalnej dotyczącej przestrzegania praw pacjenta kierowanej do Zastępcy Prezesa NFZ ds. medycznych.

18. Współudział w organizowaniu szkoleń i narad dotyczących przestrzegania praw pacjenta. 19. Przyjmowanie skarg ubezpieczonych na działalność świadczeniodawcy, z którym Fundusz

zawarł umowy na udzielanie świadczeń zdrowotnych. 20. Prowadzenie rejestru złożonych lub nadesłanych do Rzecznika pism. 21. Utrzymywanie bieżącego kontaktu z ubezpieczonymi w NFZ. 22. Utworzenie i prowadzenie Zespołu Rzecznika Praw Pacjenta. 23. Współpraca z Radami Społecznymi Oddziałów Wojewódzkich NIZ.

Ważnym elementem ochrony praw pacjenta jest przewidziane dla zawodów medycznych postępowania dyscyplinarne. Najważniejszym jest postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza unormowane przede wszystkim w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy, Dz. U. Nr 69, poz. 406, pokrzywdzonego pacjenta traktuje się jako stronę, uprawnioną między innymi do zainicjowania postępowania. Bardzo często jednak postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy może przynieść poszkodowanemu jedynie satysfakcję moralną. Lekarzowi grozi potencjalnie ukaranie bardzo surowe – włącznie z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu o charakterze dożywotnim, byłemu pacjentowi niewiele pomoże to jednak w dochodzeniu roszczeń od zakładu opieki zdrowotnej czy lekarza. 4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są poziomy relacji rozpatrywania praw pacjenta? 2. Jakie akty prawne nawiązują bezpośrednio do praw pacjenta? 3. Jakie są podstawowe źródła praw pacjenta? 4. Jakie instytucje w Polsce zajmują się ochroną praw pacjenta? 5. Jak są zadania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta? 4.9.3. Ćwiczenia


Ćwiczenie 1 Niezadowolony pacjent uskarża się na nieprawidłowo wykonany zabieg stomatologiczny –

napisz procedurę złożenia skargi w tej sprawie.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z zasadami składania skarg i reklamacji na usługi medyczne, 3) zapoznać się z zakresem działania Instytucji zajmujących się ochroną praw pacjenta, 4) przygotować odpowiedni zapis w formie procedury, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z łączem Internetowym, − przybory do pisania, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj prezentację dotyczącą Deklaracji Praw Pacjenta.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) wyszukać informacji dotyczących Deklaracji Praw Pacjenta, 3) przygotować materiał do prezentacji, 4) przygotować prezentację, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − program komputerowy do tworzenia prezentacji, − rzutnik multimedialny, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić poziomy relacji rozpatrywania praw pacjenta? 2) wymienić akty prawne nawiązujące bezpośrednio do praw pacjenta? 3) wymienić podstawowe źródła praw pacjenta? 4) wymienić instytucje, które w Polsce zajmują się ochroną praw pacjenta? 5) wymienić zadania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta?


4.10. Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy 4.10.1. Materiał nauczania

Prawa i obowiązki pracownika są ściśle powiązane z prawami i obowiązkami pracodawcy. Wielokrotnie uprawnienie pracownicze wynika z obowiązków pracodawcy. Artykuł 100 Kodeksu Pracy nakłada na pracownika następujące obowiązki: – wykonywanie na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem pracy określonego rodzaju, – wykonywanie pracy sumiennie i starannie, stosowanie się do poleceń przełożonych, które

dotyczą pracy i nie są sprzeczne z prawem, – przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego porządku, – przestrzeganie ustalonego czasu pracy, – przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów

przeciwpożarowych – dbanie o dobro pracodawcy i chronić jego mienie, – zachowanie w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na

szkodę, – przestrzeganie tajemnicy określonej w odrębnych przepisach prawa, – przestrzeganie w zakładzie zasad współżycia społecznego, – poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim, – zachowywanie trzeźwość w pracy i na terenie zakładu pracy – regulamin pracy może

zakazywać pracownikom przebywania na terenie zakładu pracy w stanie nietrzeźwości, także po zakończeniu świadczenia pracy lub w czasie, gdy korzystają ze zwolnień od pracy. Ważna część obowiązków pracowniczych jest zawarta w Dziale X Kodeksu Pracy

(kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy). Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: – znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, – wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

– dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

– stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

– poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

– niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

– współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Uprawnienia pracownika są rozwinięciem podstawowych zasad prawa pracy przyjętych w Kodeksie Pracy: 1. Prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. 2. Prawo do terminowego odbierania wynagrodzenia.


3. Prawo do wypoczynku – każdy pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy.

4. Prawo od urlopu wypoczynkowego – każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.

5. Prawo do sporządzenia umowy o pracę w formie pisemnej. 6. Pracownik może negocjować warunki pracy. 7. Prawo do okresu wypowiedzenia – każda ze stron stosunku prawnego może rozwiązać za

wypowiedzeniem umowę o pracę (zawartą na okres próbny i czas nieokreślony). 8. Pracownicy w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć

organizacje związkowe i przystępować do tych organizacji. Zasady tworzenia i działania organizacji określa ustawa o związkach zawodowych oraz inne przepisy prawa.

9. Prawo do ochrony prawnej, czyli możliwość występowania na drogę sądową w przypadku konfliktów i rażącego łamania prawa pracy.

Niestosowanie się do praw przysługujących pracownikom i ich łamanie jest wykroczeniem w świetle przepisów Działu XIII Kodeksu Pracy, zagrożonym karami grzywny.

Polski system prawa pracy roztacza szczególną ochronę nad trzema grupami społecznymi, które ze względu specyfikę swojej sytuacji na rynku pracy mogą być dyskryminowane. Są to przede wszystkim: kobiety w okresie ciąży, młodociani i osoby niepełnosprawne oraz osoby w wieku przedemerytalnym.

Obowiązki pracodawcy można podzielić na dwie grupy: 1. obowiązki formalne to te przewidziane w przepisach prawa pracy i bezwzględnie wiążące

pracodawcę, 2. obowiązki faktyczne wiążą się z wprowadzaniem pracownika w zakres jego czynności,

przygotowaniem i wyposażeniem stanowiska pracy oraz wskazaniem sposobu wykonywania pracy. Do najważniejszych obowiązków pracodawcy wynikających z zasad prawa pracy zawartych w Ustawie Kodeks Pracy należy zaliczyć: – zobowiązanie poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, – nakaz przeciwdziałania dyskryminacji w stosunkach pracy, bez względu na jej formy

i przyczyny, w szczególności zaś ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nie określony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,

– obowiązki dotyczące poszanowania bezpieczeństwa i higieny pracy, – pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji

zawodowych, – pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne

i kulturalne potrzeby pracowników, przepis ten przez praktyków prawa pracy traktowany jest jako swoisty archaizm, nieprzystający do obecnych realiów społeczno – ekonomicznych,

– pracodawcy oraz organy administracji są obowiązani tworzyć warunki umożliwiające korzystanie z uprawnień do tworzenia organizacji zrzeszającej pracowników.

Zgodnie z art. 94 w Rozdziale I pracodawca zobowiązany jest w szczególności: – informować pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem

wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,

– organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,


– organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza w przypadkach pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

– terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie, ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

– stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,

– stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,

– prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,

– przechowywać dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem,

– wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego, – w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest

zobowiązany do niezwłocznego wydania pracownikowi świadectwa pracy, – obowiązek ustanowienia zakładowego aktu prawnego, w przypadku firmy zatrudniającej

co najmniej 20 pracowników, w przypadku gdy nie obowiązuje u nich zakładowy układ zbiorowy pracy,

– przeciwdziałać mobbingowi, czyli działaniom i zachowaniom dotyczącym pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Obowiązki pracodawcy w sferze informacyjnej: – pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom tekst przepisów dotyczących

równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakładu pracy lub w inny sposób realizujący ten cel,

– obowiązek informacyjny dotyczy również powiadamiania pracowników o możliwości zatrudnienia, a osobom zatrudnionym na czas określony – o wolnych miejscach pracy,

– prowadzenie akt osobowych oraz dokumentacji zatrudnianych pracowników jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy,

– pracodawca jest zobowiązany zgłosić zatrudnioną osobę do ZUS w ciągu siedmiu dni od nawiązania stosunku pracy,

– w przypadku gdy nowo zatrudniona osoba zarejestrowana jest w Urzędzie Pracy pracodawca zobowiązany jest zgłosić ten fakt w terminie pięciu dni. W przeciwieństwie do katalogu obowiązków pracodawcy, Kodeks Pracy nie zawiera norm

wyraźnie kształtujących jego prawa. Częstokroć są one dorozumiane lub interpretowane z innych norm przy użyciu rozszerzającej wykładni prawa. W szczególności pracodawca jest upoważniony do: – nawiązania z pracownikiem stosunku pracy oraz ustalenia warunków pracy i płacy

korzystania z wyników pracy pracownika, – rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę, – posiada prawo otrzymania sumiennie i rzetelnie wykonanej pracy, – uprawnienia pracodawców w stosunku do osób ubiegających się o zatrudnienie ogniskują

się wokół prawa do posiadania danych takich osób, – pracodawca ma również prawo do roszczenia o odszkodowanie w razie nieuzasadnionego

rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia (przez pracodawcę) podstawowych obowiązków wobec pracownika,


– powierzenia pracownikowi innej pracy na czas przestoju, – dochodzenia od pracownika wyrównania szkody , którą poniósł wskutek naruszenia przez

pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, – stosowania wobec pracowników kar porządkowych - upomnienia i nagany za

nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwienia nieobecności w pracy,

– przyznania pracownikowi wzorowo wypełniającemu swoje zadania nagrody i wyróżnienia. W polskim systemie prawnym nadal nie ujednolicono regulacji dotyczących czasu pracy

i świadczenia pracy w ramach dyżuru. W chwili obecnej obowiązują aż dwie: bazowa, zawarta w kodeksie pracy oraz szczególna, odnosząca się do lekarzy - w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej.

Według postanowień Kodeksu Pracy pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania jej wynikającej z umowy o pracę (art. 1515 § 1). Dyżuru pełnionego przez pracownika nie wlicza się do czasu pracy w całości, a jedynie tę jego część, w której pracownik świadczy pracę (art. 1515 §2). Za dyżur pełniony przez pracownika przysługuje mu czas wolny odpowiadający, co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Równocześnie dyżur pełniony przez pracownika nie może naruszać gwarantowanego mu odpoczynku dobowego - 11 godzin i tygodniowego - 35 godzin.

Odmienne regulacje zawiera ustawa z dnia 31 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. nr 91, poz. 408) (dalej: ustawa o ZOZ). Zgodnie z przytoczonymi przepisami ustawy o ZOZ, lekarze zatrudnieni w Zakładzie Opieki Zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga opieki całodobowej, mogą być zobowiązani do pełnienia w tym zakładzie dyżuru medycznego (art. 32j ust. 1). Liczba dyżurów medycznych nie może przekraczać 2 tygodniowo i 8 miesięcznie (art. 32j ust. 3), przy czym czasu pełnienia dyżuru nie wlicza się do czasu pracy (art. 32j ust. 2). Za czas pełnienia dyżuru medycznego nie przysługuje pracownikowi czas wolny od pracy, a jedynie wyjątkowo on może zostać zwolniony z części dnia pracy, po zakończonym dyżurze, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 32j ust. 7). Zasadą jest to, że pracownikowi za świadczenie dyżuru przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości od 130-200% stawki godzinowej pensji (art. 32 ust. 4-6).

Skutkiem istotnym tego typu unormowania jest urzeczywistnienie obawy obowiązku świadczenia pracy przez lekarzy nieprzerwanie przez ponad dobę bez należytego odpoczynku. Zaliczenie bowiem dyżuru do czasu odpoczynku, a jednocześnie niezapewnienie po jego zakończeniu odpowiedniej przerwy pozwala na kontynuowanie pracy przez lekarza w dalszym ciągu bez naruszania przepisów o czasie pracy. Trudno jednak w takiej sytuacji mówić o zachowaniu bezpieczeństwa zarówno samego pracownika, jak i pacjentów podlegających jego opiece, gdy lekarz kontynuuje pracę przez np. 40 godzin. 4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim dokumencie prawnym zawarte są obowiązki pracownika? 2. Jakie są obowiązki pracownika? 3. Jakie są podstawowe prawa pracownika? 4. Jakie są obowiązki pracodawcy?



Sporządź wykaz praw i obowiązków higienistki stomatologicznej zatrudnionej w gabinecie dentystycznym.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) dobrać osoby do pracy w grupie 3-5 osobowej, 2) określić zakres praw i obowiązków, jakie wynikają ze stosunku pracy, 3) zapisać na kartce osobno uprawnienia pracownika i jego obowiązki, 4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – Kodeks pracy, – przykładowa umowa o pracę, – kartki papieru, – mazaki, – flip-chart. Ćwiczenie

Przeprowadź analizę przepisów prawa zawartych w Kodeksie pracy w kwestii obowiązków pracodawcy (właściciela zakładu) świadczącego usługi dentystyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wyszukać w Kodeksie pracy Dział czwarty – Prawa i obowiązki pracownika

i pracodawcy, 2) przeprowadzić analizę wybranych przepisów prawnych, 3) najważniejsze kwestie zapisać na kartce, 4) porównać wyniki swojej pracy z wynikami innych na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Kodeks pracy, − arkusze papieru, − mazaki, − tablica. 4.10.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić dokument, w którym zawarte są obowiązki pracownika? 2) wymienić obowiązki pracownika? 3) wymienić prawa pracownika? 4) wymienić obowiązki pracodawcy?


4.11. Rodzaje umów o pracę 4.11.1. Materiał nauczania

Umowa o pracę jest czynnością prawną, obejmującą zgodne oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy oznaczonego rodzaju, w określonym miejscu i czasie, a pracodawca – do zapłaty wynagrodzenia. Każda umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie z wyraźnym określeniem rodzaju i warunków.

W szczególności powinna określać: − rodzaj pracy, − miejsce jej wykonywania − termin rozpoczęcia pracy, − wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy.

Przed zawarciem umowy o pracę pracodawca ma obowiązek skierować osobę zatrudnianą na wstępne bezpłatne badania lekarskie, które potwierdzą możliwość wykonywania pracy w określonych warunkach. Jeśli umowa nie została zawarta na piśmie, pracodawca powinien niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy, potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki. Do nawiązania stosunku pracy dochodzi w terminie określonym w umowie o pracę jako dzień rozpoczęcia pracy. Jeżeli pracodawca i pracownik nie określili tego terminu w umowie, dniem rozpoczęcia pracy jest dzień zawarcia umowy. Przy zawieraniu umowy o pracę, podobnie jak w przypadku umów cywilnoprawnych, obowiązuje zasada swobody umów. Jednak zakres tej swobody został wolą państwa znacznie ograniczony. Strony w ustalaniu treści umowy o pracę określają w szczególności rodzaj umowy, rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia oraz wynagrodzenie. Mogą decydować, czy dana umowa ma być poprzedzona umową na okres próbny, a przy umowie na czas określony zawieranej na okres dłuższy niż 6 miesięcy, czy dopuszczają możliwość wcześniejszego jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Inne postanowienia umowne są w zasadzie niedopuszczalne i nieważne, chyba że byłyby bardziej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. W prawie pracy rozróżnia się umowy bezterminowe, zawierane na czas z góry nie określony, oraz terminowe, które z woli stron lub z mocy ustawy zostają rozwiązane z upływem oznaczonego okresu bądź z chwilą wykonania określonej pracy.

Kodeks Pracy rozróżnia cztery podstawowe rodzaje umów o pracę: − na okres próbny, − na czas określony, − na czas wykonania określonej pracy, − na czas nie określony.

Umowy wymienione w pkt 1–3 są umowami terminowymi. Zawarcie umowy określonego rodzaju zależy w zasadzie od woli stron, które powinny

określić w umowie jej rodzaj. O rodzaju umowy o pracę nie decyduje jednak tylko nazwa - najistotniejsza jest jej treść. Jeżeli nazwa nie wskazuje, o jaki rodzaj umowy chodzi, a z treści nie wynika, że została zawarta umowa terminowa, należy przyjąć, iż jest to umowa na czas nie określony. Wszystkie z wymienionych umów różnią się celem, dla którego są zawierane, lub czasem ich trwania.

Umowa na okres próbny może poprzedzać każdą z umów o pracę, a więc w zakresie zawierania umów na okres próbny istnieje dobrowolność stron stosunku pracy. W praktyce jednak umowy te są stosowane bardzo często. Umowa na okres próbny różni się od innych


umów terminowych celem, jakiemu służy. Jest to w szczególności sprawdzenie przez pracodawcę przydatności pracownika do pracy w zakładzie oraz poznanie przez pracownika warunków pracy w zatrudniającej go jednostce, czyli wzajemne poznanie się stron stosunku pracy. Racjonalne zatrudnienie pracowników ma bowiem istotne znaczenie z punktu widzenia zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Chodzi o to, żeby z jednej strony pracodawca mógł poznać uzdolnienia i kwalifikacje pracownika w zakresie przydatności do wykonywania określonej pracy, z drugiej zaś, aby pracownik miał możliwość poznania pracy, której wykonywania się podjął. Okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy. Zakazane jest zawieranie omawianych umów na okres dłuższy, jak również ich ponawianie. Okres próbny może natomiast trwać krócej. Postanowienia umowne ustalające dłuższy okres próbny są nieważne. Tak więc, jeżeli pracodawca zawarł z pracownikiem umowę na okres próbny, który trwa 4 miesiące, domniemywa się, że po upływie 3 miesięcy (jeżeli pracownik nieprzerwanie świadczył pracę) została zawarta umowa na czas nie określony.

Okres próbny rozpoczyna się w terminie wskazanym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli tego terminu nie określono – w dniu zawarcia umowy. Umowa na okres próbny zostaje rozwiązana z upływem tego okresu, jeżeli nie uległa wcześniej wypowiedzeniu, rozwiązaniu bez wypowiedzenia, rozwiązaniu na mocy porozumienia stron bądź wygaśnięciu. Jeżeli strony zamierzają kontynuować zatrudnienie, to powinny zawrzeć nową umowę o pracę, jedną z trzech pozostałych.

Umowa na czas określony i umowa na czas wykonania określonej pracy są umowami terminowymi, a różnią się od siebie w zasadzie tylko sposobem określenia terminu wygaśnięcia tych umów. Termin końcowy umowy o pracę na czas określony najczęściej jest oznaczony bezpośrednio poprzez wskazanie konkretnej daty. Może być również oznaczony pośrednio poprzez wskazanie okoliczności, których nadejście w przyszłości strony przewidują. Swoboda zawierania umów na czas określony podlega pewnym ograniczeniom. Od 2 czerwca 1996 roku obowiązuje zasada limitowania liczby kolejno po sobie następujących umów na czas określony, zawieranych przez tego samego pracodawcę z tym samym pracownikiem. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy „zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nie określony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła jednego miesiąca”. Nowelizacja przepisów w tym zakresie miała na celu ochronę uprawnień pracowniczych. Do tego czasu pracodawcy w zasadzie bezkarnie zawierali z pracownikami umowy na czas określony, mimo iż z okoliczności towarzyszących jej zawarciu wynikało, że wybór tego rodzaju umowy zmierzał do obejścia przepisów o wypowiadaniu umów na czas nie określony. Zastępowanie umowy na czas nie określony umowami na czas określony utrzymywało również pracownika w niepewności co do stałości jego zatrudnienia. Kodeks nie przewiduje wyraźnych ograniczeń co do długości trwania umowy na czas określony. Jednak zawarcie umowy na bardzo długi okres (np. na 10–15 lat) może być oceniane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Postanowienia umowne, określające taką umowę jako umowę na czas określony, są nieważne.

Umowa na czas wykonania określonej pracy jest odmianą terminowej umowy o pracę. Zawiera się ją w celu świadczenia przez pracownika pracy wchodzącej w zakres oznaczonego i z góry ograniczonego w czasie zadania. Może to być opracowanie i realizacja projektu, sporządzenie bilansu itp. Dzień zakończenia stosunku pracy jest uzależniony w tej umowie od przyszłego zdarzenia w postaci zakończenia określonego zadania. Omawiane umowy zawierane są przez strony wówczas, gdy ścisłe oznaczenie czasu trwania umowy nie jest możliwe.


Umowa na czas wykonania określonej pracy dochodzi do skutku, gdy strony zgodnie określą rodzaj pracy, którą pracownik będzie świadczył, i postanowią, że zawierają umowę na czas wykonania tej pracy. Umowy na czas wykonania określonej pracy są unormowane w kodeksie podobnie do umów na czas określony. Nie można ich jednak wypowiedzieć. Umowy takie kończą się w zasadzie z dniem całkowitego ukończenia pracy. Podobnie jak umowy na czas określony mogą jednak ulec wcześniejszemu rozwiązaniu bez wypowiedzenia bądź wygaśnięciu na zasadach ogólnych.

Umowa na czas nie określony jest umową bezterminową, w ramach której strony nie oznaczają terminu końcowego jej trwania. Jest ona najkorzystniejsza dla pracownika, gdyż stwarza najdalej idącą ochronę trwałości stosunku pracy. Umowa zawarta na czas nie określony może być przez pracodawcę rozwiązana w drodze wypowiedzenia tylko z uzasadnionych powodów, a jeżeli pracownik jest reprezentowany przez związek zawodowy, po uprzedniej konsultacji z tym związkiem [16]


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka jest definicja umowy o pracę? 2. Jakie informacje powinna określać umowa o pracę? 3. Jakie są podstawowe rodzaje umów o pracę? 4. Które umowy o pracę są umowami terminowymi? 4.11.3. Ćwiczenia Ćwiczenie

Wykorzystując poniższe dane sporządź umowę o pracę. Pani XXX YYYYY zamieszkała przy ulicy XYZ 7 m. 12, 71-021 Szczecin w dniu 01.10.2000 r. podpisała umowę o pracę na rok z właścicielem gabinetu dentystycznego ZZZZ DDDD. Będzie pracowała na cały etat na Higienistki stomatologicznej w gabinecie mieszczącym się przy ulicy ZXYZXY 2, 71-246 Szczecin. Za pracę otrzymywała będzie wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 1200 zł i dodatek regulaminowy w wysokości 100 zł. Po raz pierwszy do pracy ma przyjść w poniedziałek 05.10.2007 r.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie treść zadania, 2) przeanalizować dokładnie druk umowy o pracę, 3) wypełnić druk umowy o pracę zamieszczając w nim odpowiednie dane podane w treści

ćwiczenia, 4) w przypadku braku odpowiednich danych – wpisać dowolne, 5) zaprezentować ćwiczenie na forum klasowym.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 2 Przygotuj umowę zlecenia na podstawie danych z ćwiczenia 1.



1) przeczytać uważnie treść zadania, 2) przeanalizować dokładnie druk umowy o pracę, 3) wypełnić druk umowy o pracę zamieszczając w nim odpowiednie dane podane w treści

ćwiczenia, 4) w przypadku braku odpowiednich danych – wpisać dowolne, 5) zaprezentować ćwiczenie na forum klasowym.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.11.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować umowę o pracę? 2) podać informacje, które powinna zawierać umowa o pracę? 3) wymienić podstawowe rodzaje umów o pracę? 4) wymienić umowy terminowe?


4.12. Rodzaje umów cywilnoprawnych 4.12.1. Materiał nauczania

Umowa to zgodne oświadczenie woli złożone przez dwie lub więcej strony. Dotyczy to wszystkich rodzajów umów, w tym także umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o pracę nakładczą oraz wszystkich tych umów, których przedmiotem jest świadczenie pracy. Różnica w tych przypadkach jest taka, że w umowie występują tylko dwie strony, odpowiednio: pracodawca i pracownik, zleceniodawca i zleceniobiorca, etc. Porozumienie dwóch stron nie oznacza występowania tylko dwóch podmiotów. Pod postacią dwóch stron może bowiem występować kilka podmiotów np.: dwóch lub więcej wspólników spółki, którzy są pracodawcą bądź zleceniodawcą. Aby jednak umowa mogła zostać sfinalizowana, musi zaistnieć zgodne oświadczenie woli wyrażonej przez obie strony umowy (konsens). Jeżeli takiego oświadczenia jedna ze stron (lub obie) nie złożą, umowa nie dojdzie do skutku. Treścią każdej z omawianych umów są wzajemne prawa i obowiązki stron umowy. W umowie zawarte są: – elementy przedmiotowo istotne – czyli te, bez których czynność prawna nie mogłaby

w ogóle dojść do skutku, – elementy podmiotowo istotne – tzn. takie, które z zasady są nieistotne, jednak z woli stron

zyskują rangę elementów istotnych, – elementy nieistotne – czyli takie, których brak nie ma wpływu na skuteczność danej

umowy; w razie ich braku zastosowane zostaną odpowiednie przepisy ustawy lub zwyczaje. Strony każdej z omawianych umów mogą dowolnie kształtować ich treść. Gwarantuje to

art. 3531 k.c. Dowolność tę ogranicza, oczywiście, natura stosunku prawnego, przepisy prawne, (które bezwzględnie obowiązują wszystkie strony umowy) oraz zasady współżycia społecznego. Niedopuszczalne jest również obejście przepisów ustawy. Wszelkie postanowienia, które są sprzeczne z obowiązującymi przepisami, lub, których celem jest obejście owych przepisów, będą nieważne, chyba, że właściwy przepis prawa przewiduje inne skutki (art. 58 § 1 k.c.).

Umowa może mieć różną formę: ustną, pisemną lub innej. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Przewidują one, iż do ważności danej czynności prawnej, (czyli umowy) niezbędne jest zachowanie formy szczególnej: pisemnej, notarialnej, pisemnej z notarialnym poświadczeniem podpisu.

Kodeks cywilny nie nakłada na strony obowiązku zachowania formy szczególnej przy zawieraniu umów cywilnoprawnych. Wystarczy więc, że zostaną one zawarte w formie pisemnej.

Umowa zlecenia czy umowa o dzieło (oraz pozostałe) są umowami cywilnoprawnymi, w związku z tym pomiędzy ich stronami ma miejsce stosunek cywilnoprawny. Charakteryzuje się on przede wszystkim tym, że pomiędzy stronami stosunku występuje formalna równość. Oznacza to, że nie są one w żaden sposób podporządkowane względem siebie (zupełnie odwrotnie niż w przypadku stosunku pracy) i mogą kształtować treść powstałego między sobą stosunku za pomocą własnych, równych sobie decyzji. Gwarantuje to art. 353 1 mówiący o swobodzie umów. Zgodnie z tą zasadą, strony zawierające umowę, mogą ułożyć stosunek prawny wedle swojego sumienia, „byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego” (art. 353 1 k.c.). Umowy cywilnoprawne nie gwarantują, osobie świadczącej pracę tzw. uprawnień pracowniczych takich, jak: wynagrodzenie i zasiłek w czasie choroby, urlopu, przestoju w pracy. Ma to także swoje dobre strony. Nie zmusza osoby świadczącej prace na podstawie umów cywilnoprawnych do stosowania się do dyscypliny pracy obowiązującej u danego pracodawcy



Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak jest definicja umowy? 2. Jakie elementy są zawarte w każdej umowie? 3. Jaką formę może mieć umowa? 4. Jakie zasady co do formy umowy nakłada Kodeks cywilny? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dotyczącą wybranej umowy cywilnoprawnej.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) dokonać wyboru umowy do opisu, 3) przeanalizować wybrany typ umowy, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przykłady umów cywilnoprawnych, − przybory do pisania, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Sporządź umowę dotyczącą świadczenia usług medycznych w gabinecie dentystycznym.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować przykładową umowę o świadczenia medyczne, 3) sporządzić umowę, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − przykładowe umowy o świadczenia medyczne, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 3 Podaj podobieństwa i różnice różnych umów cywilno-prawnych.



1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z różnymi przykładami umów cywilno-prawnych, 3) wypisać podobieństwa, 4) wypisać różnice, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − wzory umów cywilno-prawnych, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.12.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować umowę? 2) podać elementy każdej umowy? 3) podać formy umowy? 4) podać zasady nakładane przez Kodeks Cywilny w stosunku co do formy

umowy?


4.13. Przepisy prawa dotyczące odpowiedzialności cywilnej i karnej


W zależności od przyjętego dla jej ustalenia kryterium rozróżnia się wiele rodzajów odpowiedzialności: cywilną, karną, konstytucyjną, polityczną, prawną.

Odpowiedzialność prawna oznacza konieczność ponoszenia konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawne. W zależności od kryterium można mówić o odpowiedzialności karnej, służbowej, cywilnej, materialnej.

Odpowiedzialność karna związana jest z naruszeniem przez pielęgniarkę zasad zapisanych w prawie obowiązującym społeczeństwo. Konsekwencje i postępowanie w razie naruszenia określa Kodeks Karny.

Odpowiedzialność cywilna jest to obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej szkody lub straty przez pielęgniarkę. Ma ona charakter majątkowy. W zakresie odpowiedzialności cywilnej orzekają sądy powszechne.

Odpowiedzialność materialna określona przez Kodeks Pracy to konieczność ponoszenia konsekwencji za szkodę wyrządzoną zakładowi pracy. Natomiast odpowiedzialność zawodowa to obowiązek moralny lub prawny ponoszenia konsekwencji za wykonane osobiście lub polecone innej osoby wykonanie czynności zawodowych lub za ich zaniedbanie bądź zaniechanie.

Odpowiedzialność moralna jest to konieczność ponoszenia konsekwencji za swoje czyny, za zachowanie niezgodne z normą moralną przyjętą przez określoną społeczność.

W zakładzie opieki zdrowotnej chory z reguły ma do czynienia z całym zespołem ludzi uczestniczących, w różnym charakterze, w procesie leczenia i diagnozowania. Niejednokrotnie trudne jest wyodrębnienie i ustalenie osoby bezpośrednio winnej szkodliwego działania.

Pewne zasady odpowiedzialności cywilnej wspólne są dla wszystkich ZOZ-ów, niezależnie od tego, jaki jest ich status prawny (szpital, klinika, ZOZ publiczny czy leczniczy zakład prywatny). Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zatrudnionego w nim lekarza – jak przełożony za podwładnego, a przesłanką jego odpowiedzialności jest wina lekarza.

Zakład ponosi odpowiedzialność za rzeczy i materiały jakie stawia do dyspozycji personelu (dobra jakość, w odpowiednim stanie). W orzecznictwie uznano, że szpital ma obowiązek konserwacji i kontroli dopuszczanego do użytku sprzętu. Jeżeli z powodu niesprawności sprzętu pacjent poniesie szkodę – uważane jest to za zawinione zaniedbanie. Podobnie, gdy chodzi o leki. Obowiązkiem szpitala jest dostarczenie właściwych leków, zapewnienie odpowiedniego ich przechowywania, zagwarantowanie systemu wydawania, wykluczającego pomyłki.

W prawie polskim odpowiedzialność lekarza tradycyjnie ukształtowana jest według reguł odpowiedzialności deliktowej. Cywilna odpowiedzialność lekarza zaliczana jest do kategorii tzw. odpowiedzialności zawodowej – za niedopełnienie obowiązków zawodowych. Obciąża lekarza w stosunku do bezpośrednio poszkodowanych i osób trzecich, czyli pośrednio poszkodowanych (roszczenia rentowe ze strony najbliższej rodziny w razie śmierci chorego). Ocenie podlega całokształt zachowania lekarza, a nie tylko te zachowania, które bezpośrednio związane są z procesem diagnozy i terapii.

Lekarz zawsze odpowiada na zasadzie winy. Wina oceniana jest według ogólnych reguł odpowiedzialności cywilnej.


Na każdym profesjonaliście ciążą 2 podstawowe obowiązki: kompetencji i udzielania informacji. Obowiązek kompetencji jest najbardziej charakterystyczny ze wszystkich obowiązków zawodowych. Chodzi o kompetencje rzeczywiste (nie formalne, papierowe kwalifikacje, ale rzeczywistą wiedzę, śledzenie postępu nauki, umiejętności praktyczne). Jeśli specjalista przestaje śledzić postępy w swojej dziedzinie, przestaje być specjalistą. Z tym łączy się problem błędu lekarskiego. Naruszenie obowiązku kompetencji, jak naruszenie każdego obowiązku wyczerpuje obiektywny element winy, tzn. element bezprawności. Z tym zagadnieniem łączy się problem błędu lekarskiego, czyli takiego zachowania lekarza, które pozostaje w sprzeczności z zasadami wiedzy medycznej. Zwraca się uwagę, że nie chodzi o zaniedbania czysto techniczne ani o kwestie zawinienia podmiotowego. Błąd to wyłącznie wykroczenie przeciw sztuce lekarskiej, na skutek czego działanie lekarza traci cechy działania właściwego, odpowiedniego.

W orzecznictwie podkreśla się, że stwierdzenie tzw. błędu lekarskiego samo w sobie nie przesądza jeszcze o odpowiedzialności lekarza. Wyczerpuje jedynie element obiektywny (element bezprawności), ale pozostaje jeszcze problem subiektywnego zawinienia. Popełnienie błędu lekarskiego jednak, podobnie jak naruszenie obowiązku kompetencji, może stawiać pod znakiem zapytania kompetencje lekarza, którego zachowanie oceniamy. Dlatego w każdej sytuacji należy zastanowić się nad rodzajem i charakterem błędu. Są takie błędy, które w sposób oczywisty świadczą o braku wiedzy. Same w sobie stanowią dowód niekompetencji i same w sobie oznaczają winę, bez potrzeby przeprowadzania dalszych dowodów. Zasadę tę stosuje się do wszystkich profesjonalistów. Lekarze nie mogą być z tego wyłączeni. Lekarz także musi znać granice swoich kompetencji i nie powinien podejmować czynności przekraczających jego wiedzę i umiejętności (z jednym wyjątkiem, gdy chodzi o ratowanie życia).

Drugi podstawowy obowiązek każdego profesjonalisty to obowiązek udzielenia informacji lub udzielenia rady. Lekarz powinien nie tylko poinformować pacjenta o stanie zdrowia, ale też o metodach, sposobach leczenia i uzyskać na ich stosowanie zgodę, i to tzw. zgodę oświeconą – pacjent musi wiedzieć na co się zgadza.

Specyficzne przypadki to naruszenie obowiązku niesienia pomocy, naruszenie tajemnicy lekarskiej. Problem naruszenia obowiązków wynikających z przepisów ustawy, aby lekarz poniósł odpowiedzialność cywilną, jego działanie musi być również zawinione, czyli musi istnieć subiektywny element winy. Umyślna wina lekarska występuje niesłychanie rzadko, praktycznie nie zdarza się. Na ogół wina lekarza przyjmuje postać winy nieumyślnej, z reguły niedbalstwa. Wina lekarza musi być udowodniona.

Również pielęgniarki ponoszą odpowiedzialność za cały zakres działalności zawodowej, w tym także za sferę relacji pielęgniarka – pacjent – członkowie zespołu terapeutycznego. Pielęgniarki podlegają regułom prawnym i moralnym funkcjonującym w społeczeństwie na zasadzie powszechności, a za swoją działalność ponoszą odpowiedzialność: − prawną, − karną, − cywilną, − materialną, − służbową, − zawodową, − etyczną/moralną. Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej określają: przepisy regulujące wykonywanie zawodu pielęgniarki i zawodu położnej, − Kodeks Pracy, − Kodeks Karny,


− Kodeks Cywilny, − Regulaminy zakładowe, − Zakresy obowiązków, uprawnień, odpowiedzialności na stanowisku pracy, − Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej. Pielęgniarka ponosi odpowiedzialność materialną za sprzęt, jaki został jej powierzony do realizacji zadań zawodowych wynikających z zakresu obowiązków czy regulaminu pracy. Odpowiedzialność cywilna lekarza zależy od charakteru stosunków prawnych łączących go z pacjentem oraz od formy zatrudnienia czy też sposobu wykonywania zawodu. 4.13.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są rodzaje odpowiedzialności? 2. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność cywilna? 3. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność materialna? 4. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność zawodowa? 5. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność karna? 6. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność moralna? 7. Kiedy obowiązuje odpowiedzialność prawna? 8. W jaki sposób traktuje się w polskim prawie odpowiedzialność lekarza? 9. Jaki rodzaj odpowiedzialności ponoszą pielęgniarki? 4.13.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opisz odpowiedzialność szpitalu w sytuacji, kiedy pacjent szpitala skierował skargę do sądu w sprawie tzw. błędu lekarskiego.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować przepisy prawa dotyczące odpowiedzialności cywilnej i karnej, 3) przygotować materiał do wypowiedzi, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Kodeks prawa cywilnego i karnego, − przybory do pisania, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Wymień przykłady odpowiedzialność pielęgniarki w zakresie odpowiedzialności: karnej, cywilnej, materialnej, służbowej, zawodowej, etycznej/moralnej,



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować zakres przepisy prawa dotyczące różnego rodzaju odpowiedzialności, 3) wypisać przykłady, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − przepisy prawa dotyczące odpowiedzialności cywilnej i karnej, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.13.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić rodzaje odpowiedzialności? 2) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność cywilna? 3) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność materialna? 4) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność zawodowa? 5) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność karna? 6) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność moralna? 7) podać sytuację, w której obowiązuje odpowiedzialność prawna? 8) podać sposób, w jakiej traktuje się w polskim prawie odpowiedzialność

lekarza? 9) określić rodzaj odpowiedzialności ponoszonej przez pielęgniarki?


4.14. Przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej 4.14.1. Materiał nauczania

Podejmując decyzje dotyczące rozpoczęcia działalności gospodarczej należy w pierwszej kolejności dokonać wyboru formy organizacyjnej w jakiej pragniemy prowadzić zamierzoną działalność. Dokonanie tego wyboru wpływa na zakres obowiązków który musimy wypełnić by w sposób skuteczny i zgodny z prawem rozpocząć działalność. Jest to też ważne dla określenie wielkości kosztów które jest z tym związane oraz ponoszonych już w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia. Do podstawowych form prowadzenia działalności należy: − przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę fizyczną, − spółka cywilna, − spółka jawna, − spółka partnerska, − spółka komandytowa, − spółka komandytowo-akcyjna, − spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, − spółka akcyjna, − spółdzielnia.

Spółki występujące jako forma działalności gospodarczej podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym natomiast działalność prowadzona przez osobę fizyczną oraz spółka cywilna podlega rejestracji w odpowiednim do miejsca zamieszkania Urzędzie miasta lub gminy w odpowiedniej komórce organizacyjnej zajmującej się sprawami działalności gospodarczej np. wydział handlu i usług.

Obowiązującym prawem w tym zakresie jest ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej (p.dz.g), wraz z późniejszymi nowelizacjami, zawiera przepisy normujące ogólne zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców (rozdz. 2 ustawy „Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej)”. Odnoszą się one do wszystkich przedsiębiorców, bez względu na rodzaj prowadzonej przez nich działalności. Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Warunki te w zasadzie można sprowadzić do obowiązków obciążających przedsiębiorców, których przestrzeganie prowadzi do uznania wykonywanej przez nich działalności za zgodna z przepisami prawa.

Do podstawowych obowiązków przedsiębiorcy należą w świetle ustawy: − obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców przed podjęciem działalności gospodarczej: − zgłoszenie do rejestrów specjalnych (REGON i NIP); − założenie rachunku bankowego i przeprowadzanie za jego pośrednictwem rozliczeń

pieniężnych; − spełnienie określonych prawem warunków wykonywania działalności gospodarczej,

w szczególności dotyczących ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska;

− spełnienie wymogów związanych z zapewnieniem przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej odpowiednich kwalifikacji zawodowych;

− oznaczenie zakładu głównego, oddziału i innego stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz oznakowanie towarów wprowadzanych do obrotu.


− rejestracja zakładów opieki zdrowotnej Dokumenty niezbędne aby zarejestrować niepubliczny zakład opieki zdrowotnej (np. gabinet stomatologiczny): − wniosek o wpis do rejestru zakładów opieki zdrowotnej, − wykaz jednostek organizacyjnych zakładu, − wykaz komórek organizacyjnych zakładu, − wykaz aparatury i sprzętu medycznego, − wykaz osób wykonujących w zakładzie zawody medyczne według grup zawodowych, − umowa spółki: w przypadku kiedy organem założycielskim jest spółka cywilna, − akt utworzenia zakładu, − oświadczenie podmiotu tworzącego zakład, w którym wskazany jest kierownik zakładu,

oraz jego oświadczenie o przejęciu obowiązków i dokumenty potwierdzające spełnienie przez niego wymagań związanych z tym stanowiskiem,

− statut zakładu, − dokument stwierdzający uprawnienia do budynku lub lokalu, w którym prowadzona

będzie działalność zakładu – podmiot tworzący, − opinia inspekcji sanitarnej o spełnieniu wymagań fachowych i sanitarnych, jakim powinny

odpowiadać pomieszczenia i urządzenia zakładu. W momencie złożenia wniosku należy uiścić opłatę za wniosek i załączniki, naklejając na odpowiednie dokumenty znaczki opłaty skarbowej. Opłacie skarbowej podlega również każdy wniosek o zmianę wpisu w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej Po uzyskaniu zaświadczenia w Urzędzie Statystycznym numeru REGON i w Urzędzie Skarbowym numeru identyfikacji podatkowej NIP należy dostarczyć kopie celem uzupełnienia wpisu w księdze rejestrowej zakładu opieki zdrowotnej z wymogami rozporządzenia o rejestrze zakładów opieki zdrowotnej. 4.14.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są podstawowe formy prowadzenia działalności? 2. Jakie prawo reguluje zagadnienie działalności gospodarczej? 3. Jakie są podstawowe obowiązki przedsiębiorcy w świetle ustawy? 4. W jaki sposób odbywa się rejestracja zakładów opieki zdrowotnej? 4.14.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj procedurę postępowania w trakcie zakładania działalności gospodarczej.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, 3) przygotować odpowiedni zapis w regulaminie, 4) zaprezentować pracę na forum grupy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − przybory do pisania, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Opracuj projekt biznesplanu dotyczącego zakładania własne pracowni protetycznej.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować strukturę biznesplanu, 3) zastanowić się i przygotować materiał do wykonania biznesplanu, 4) przygotować biznesplan, 5) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, − wzory biznesplanów, − kartki papieru, − literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia. 4.14.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić podstawowe formy prowadzenia działalności? 2) podać dziedzinę prawa regulująca zagadnienie prowadzenia działalności

gospodarczej? 3) podać podstawowe obowiązki przedsiębiorcy w świetle ustawy? 4) podać tok rejestrowania zakładów opieki zdrowotnej?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Na rozwiązanie testu masz 40 minut. 5. Test zawiera 20 zadań jednokrotnego wyboru, w tym:

− 14 z poziomu podstawowego, − 6 z poziomu ponadpodstawowego. Do każdego pytania dołączone są cztery możliwości. Tylko jedna jest prawdziwa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Nie masz obowiązku rozwiązywania zadań w kolejności podanej w teście. Możesz zacząć

od dowolnego, które dla Ciebie jest najłatwiejsze. 9. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.

Powodzenia! ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Czynniki wytwórcze to

a) ziemia, kapitał, praca, technologia. b) inaczej dobra naturalne. c) przede wszystkim maszyny. d) tylko ludzie wykonujący pracę.

2. Ze względu na sytuacje rynkową wyróżniamy rynek

a) lokalny i regionalny. b) producenta i konsumenta. c) krajowy i konsumenta. d) krajowy i światowy.

3. Elementy mechanizmu rynkowego to

a) czynniki wytwórcze. b) ludzie i środki pracy. c) popyt i podaż. d) ziemia i kapitał.

4. Elastyczność podaży to

a) stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania popytu. b) stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania różnych zmiennych. c) miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości popytu do zmiany ceny. d) miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny.


5. Hipoteza to a) wskazanie konkretnej sytuacji, w której może znajdować się podmiot. b) jest nakaz lub zakaz danego zachowania się podmiotu w określonej sytuacji. c) wskazanie konkretnej dolegliwości, kary. d) wskazanie konkretnej osoby sprawcy.

6. Prawo medyczne to umowna nazwa obejmująca akty prawne regulujące obszar spraw

związanych a) ze zdrowiem i medycyną. b) z ochroną zdrowia . c) z działalnością szpitali. d) z odpowiedzialnością lekarzy.

7. Podstawowe przepisy dotyczące ochrony zdrowia zawarte są w

a) Karcie Praw Pacjenta. b) Konstytucji RP. c) Kodeksie cywilnym. d) Kodeksie pranym.

8 Ubezpieczenia zdrowotne są obowiązkowe od

a) 1989 roku. b) 1991 roku. c) 1999 roku. d) 2000 roku.

9. Ubezpieczonym nie przysługują

a) podstawowe świadczenia medyczne. b) świadczenia stomatologiczne. c) świadczenia ginekologiczne. d) świadczenia medycyny pracy.

10. Kasy Chorych zostały przekształcone w Narodowy Fundusz Zdrowia w roku

a) 2003. b) 2000. c) 2004. d) 2001.

11. Dowodem uprawniającym do otrzymania świadczenia zdrowotnego jest

a) dowód osobisty. b) zaświadczenie od pracodawcy. c) karta ubezpieczenia zdrowotnego. d) paszport.

12. ASDK to skrót

a) świadczenia specjalistycznego wykonanego za granicą. b) świadczenia podstawowego wykonanego za granicą. c) organizacji ochrony zdrowia. d) skrót ambulatoryjnego świadczenia diagnostycznego kosztownego.


13. Jednym z czynników decyzyjnych w ekonomii medycznej jest a) cena. b) koszt. c) dobro pacjenta. d) jakość służby zdrowia.

14. Instytucją powołaną specjalnie w celu ochrony praw pacjenta jest

a) Ministerstwo Zdrowia. b) Narodowy Fundusz Zdrowia. c) Biuro praw Pacjenta. d) Rzecznik Praw Obywatelskich.

15. Ważna część obowiązków pracowniczych jest zawarta w

a) Kodeksie Cywilnym. b) Konstytucji. c) Karcie Praw Pacjenta. d) Kodeksie Pracy.

16. Każda umowa o pracę powinna być zawarta

a) na piśmie z wyraźnym określeniem rodzaju i warunków. b) na czas określony. c) w obecności prawnika. d) na czas nieokreślony.

17. Umowa na czas wykonania określonej pracy dochodzi do skutku, gdy strony zgodnie

a) określą czas pracy. b) określą rodzaj pracy, którą pracownik będzie świadczył. c) określą formę wynagrodzenia. d) nie określą rodzaju pracy.

18. Umowa cywilna może mieć formę

a) pisemną. b) ustną. c) inną niż pisemną i ustna. d) ustną, pisemną lub innej.

19. Odpowiedzialność prawna

a) to obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej szkody lub straty przez pielęgniarkę. b) to konieczność ponoszenia przez konsekwencji za szkodę wyrządzoną zakładowi

pracy. c) to konieczność ponoszenia konsekwencji za swoje czyny, za zachowanie niezgodne

z normą moralną przyjętą przez określoną społeczność. d) oznacza konieczność ponoszenia konsekwencji przewidzianych przez przepisy

prawne. 20. Spółki występujące jako forma działalności gospodarczej podlegają rejestracji w

a) Krajowym Rejestrze Sądowym. b) Urzędzie Marszałkowskim. c) ZUSie. d) Urzędzie Skarbowym.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko……………………………………………………………………..................... Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie

zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne, „Vesalires” Kraków 2000 2. Fedorowski J., Niżakowski R: (red.) Ekonomika medycyny, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 2002 3. Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000 4. Kamiński A. Warunki zakładania i prowadzenia firmy w wybranych krajach Unii

Europejskiej – poradnik prawniczy. Glosa 2004 nr 5 (wkładka) 5. Kopiczko O.: Świadczenie usługi a założenie przedsiębiorstwa na terenie Unii – różnice

i konsekwencje prawne. Prawo UE nr 1 6. Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji

„Difin”, Warszawa 2003 7. Młodzikowska D., Lunden B.: Jednoosobowa firma. Jak założyć i samodzielnie prowadzić

jednoosobową działalność gospodarczą. Gdańsk 2003 BL Info Polska 8. Pawłowski A., Koroluk S.: Podejmowanie działalności gospodarczej. Nowe regulacje

prawne, Edukacja Prawnicza 2004 nr 3 9. Petersen H.: Systematyczne zmiany zamiast leczenia objawów. w:Koordynacja

społecznych i prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych w Niemczech i innych państwach, Forum Ochrony Zdrowia. Wyzwania i Możliwości Rozwiązań

10. Sieńko A.: Prawo Ochrony Zdrowia, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2006 11. Sobczak K.: Działalność gospodarcza. Uregulowania prawne. Wyd, 2 Warszawa 2004,

wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis” 12. Sobiecki R. (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum

Doradztwa i Informacji „Difin”, Warszawa 2003 13. www.nfz.gov.pl 14. www.case.com.pl 15. www.esculap.pl 16. www.jobuniverse.pl/umowy/umowa01.html 17. www.mz.gov.pl 18. www.nfz.gov.pl 19. www.nia.org.pl 20. www.nil.org.pl 21. www.puo.pl 22. www.sejm.gov.pl, 23. www.sluzbazdrowia.net 24. www.NewTrader.pl

Health & Medicine

Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia