Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
Түлэгдэл, түлэгдлийн үеийн мэдээгүйжүүлэг
Түлэгдэл, түлэгдлийн үеийн мэдээгүйжүүлэг
Түлэгдлийн тохиолдол
анхны тусламж , үнэлгээ
түлэгдлийн үеийн шингэн сэлбэлт
Их хэмжээний түлэгдлийн үед хэрэглэх мэдээгүйжүүлэх бодис
Өвдөлт намдаалт болон түлэгдэл
Австрал дэх түлэгдлийн байдал
Жилд хүн амын 1 %
насанд хүрэгсэд-дэлбэрэлт/гал >шингэн > хайрах
Хүүхэд-шингэнд түлэгдэх нь элбэг
Түлэгдлийн 10% нь эмнэлэгт хэвтэх шаардлагатай болдог
Эмнэлэгт хэвтсэн түлэгдлийн 10% нь хүнд хэлбэртэй
Түлэгдлийн анхны тусламж
Түлэгдлийн процессийг зогсоох
Өөрийн хөө аюулгүй байдлыг хангах
Түлэгдлийн анхны тусламж
Хэрэв галд бол:зогсоох-хэвтүүл-өнхрүүл• Хувцасны галыг дарж унтраах өөрөөр хэлбэл зузаан ноосон хөнжил мэтээр
• Гал дээшээ ноцдог гэдгийг байнга санах.
• Галыг цохиж унтрааж болохгүй энэ сэвэлт үүсгэж гал үргэлжлэхэд хүргэнэ.
Хэрэв цахилгаанд:Гүйдлийг таслах
Химийн бол:Түлж буй бодисыг салгаж усаар шавших
Түлэгдлийн мэдээгүйжүүлэг
Бүх түлэгдэл болон зумлалтын үед:
Хувцсыг бүрэн тайлж түлэгдсэн талбайтай хүрэлцүүлэхгүй болгох
• Хувцастай байлгах нь халууныг хадгалж хүндийн зэргийг нэмэгдүүлнэ.
• Хувцастай байлгах нь химийн бодисыг хадгалж түлэгдэлтийг үргэлжлүүлнэ
Хордлогыг санах
• Халуун хуримтлагдаж халуун хадгалагдаж болно
Зүүлт цаг зэргийг бүгдийг авах
• Эдгээр нь халууныг хадгалж чангалуур үүсгэж болно
Түлэгдэлтийг хөргөх
20 минут хүйтэн усны урсгалаар шавших
Түлэгдсэнээс хойш 3 цагийн дотор үр дүнтэй.
Гипотерми үүсгэж болохгүй.
Мөс хэрэглэж болохгүй.
Хэрэв биеийн их хэмжээний талбай хамрагдсан бол өвчтөнийг бүлээн усанд дүрнэ.
Өвчтөнг хяналтгүй бүү орхиВананд хэдэн минутаас илүү бүү байлга.
Түлэгдэлтийг бүрэх
Боломжтой бол шарх цэвэрлэх уян наалт хийх(Gladwrap, etc).
Цэвэрхэн орны даавуу болон бусад материалыг шарх бүрэхэд ажиглаж болно.
Түлэгдээгүй талбайг хөнжлөөр хучиж дулаан байлгана.
Хүүхэд гипотермид орох нь маш хурдан.
Цахилгаанд түлэгдэх
Өвчтөнг цахилгаанаас салгах.
Өвчтөний амьсгалын зам, амьсгал, цус эргэлтийг хянах.
Цахилгаанаас гэмтэлт, ялангуяа өндөр хүчдэл, дотоод эрхтэнийг гэмтээдэг тул эхлээд шууд харагдахгүй:
Гүйдэл орсон гарсан чиглэлийг тодорхойлох .
Нэмэлтээр арьсан доогуур их хэмжээний эд эрхтэн гэмтсэн байдаг.
Зүрхний булчин гэмтэснээр хэм алдагдаж болно, хожуу болон эрт илэрч болно, гэмтлийн дараа 24 цаг ЗЦБ-ээр хянах хэрэгтэй
Химийн түлэгдэл
Химийн бодис хэр удаан арьстай хүрэлцэнэ төдий хугацаанд эдийн гэмтэл үргэлжилнэ.
Түлэгдэл урчдчилан хэлэхийн аргагүй гүн байж болно.
Химийн түлэгдлийн үеийн эдийн гэмтэл доорх зүйлүүдээс хамаарна:
Бодисын хүч, өтгөрөл
Хүрэлцсэн талбай(нүд, арьс, салст)
Залгисан, амьсгалсаны аль нь болох
Хэдий их хэмжээний бодистой өвчтөн хүрэлцсэн
Хэдий хугацаанд өртсөн
Бодис яаж үйлчилдэг.
Химийн түлэгдэл
алкалууд Шохой, гипохлоридын давс
• Ахуйн цэвэрлэгээний бодисонд агуулагдана(ариутгагч, цайруулагч), цемент
Хүчил
Гидрофлюрийн хүчил, хүхрийн хүчил(машины батарей, бохирын цэвэрлэгээний бодис) гидрохлорын хүчил
Фосфорууд Гал унтраагч, цэрэг армийн хэрэглээнд байдаг
Химийн түлэгдэл
Хэрэв түлэгдэл гадна гадаргуугийн бол 10-30 минут хүйтэн усаар угаана
Ингэж арьсан дээрх бодисын өтгөрлийг бууруулна
Хэрэв нүдрүү орсон бол эмнэлгийн тусламж иртэл усаар шавшина.
Хэрэв уусан бол уруул амны салстын түлэгдэл илэрнэ
Бодисын хайрцган дээрх зааврыг мөрдөх
Амьсгалын замыг байнга шалгах
Түлэгдэлийн гүн
Эпидермийн
Арьсны өнгөц
Арьсны гүн
Бүх эдийн
Цахилгаан
Түлэгдэлийн гүн
Эпидермийн, нарны түлэгдэл
Улайлт
Өвдөлттэй
Цэврүүгүй
7 хононийн дотор эмчлэгдэнэ
Сорвигүй
Түлэгдэлийн гүн
Арьсны өнгөц
Улайлт
Өвдөлттэй
Цэврүүтэй
Хялгасан судасны эргэн дүүрэлттэй
Эмчилгээ удаашралтай хэдэн 7 хоног үргэлжилнэ
Сорвижилттэй
Түлэгдэлийн гүн
Арьсны өнгөц
Улайлт
Өвдөлттэй
Цэврүүтэй
Хялгасан судасны эргэн дүүрэлттэй
Эмчилгээ хэдэн 7 хоног үргэлжилнэ
Сорви үүснэ
Түлэгдэлийн гүн
Арьсны гүн
Хүрэн
Өвдөлтгүй
Цэврүү гарч болно
Хялгасан судасны эргэн дүүрэлтгүй
Эмчилгээний үр дүн муу эргэн төлжихгүй
Сорвижилттэй
Түлэгдэлийн гүн
Харласан улайсан
Өвдөлтгүй
Цэврүү үүсч болно
Хялгасан судасны эргэн дүүрэлтгүй
Эмчилгээний үр дүн муу, эргэн төлжихгүй
Сорви үүснэ
Түлэгдэлийн гүн
Бүхэлд нь хамарсан
Цагаан, лааны тос шиг, үнсэн
Мэдрэлгүй
Цэврүүгүй
Хялгасан судасны дүүрэлтгүй
Эдгэрэлтгүй
Түлэгдэлийн гүн
Бүхэлд нь хамарсан
Цагаан, лааны тос шиг, үнсэн
Мэдрэлгүй
Цэврүүгүй
Хялгасан судасны дүүрэлтгүй
эдгэрэлтгүй
Түлэгдэлийн гүн
Цахилгаанд түлэгдэх
Ихэвчлэн орсон гарсан чиглэлтэй байдаг
Хатуу эд(арьс, яс) өндөр халуун ялгаруулдаг
• Ястай залгаа гүний булчин, мэдрэл түлэгдэнэ
• Булчингийн түлэгдэл нь Parkland томъёоноос илүү хэмжээний шингэн сэлбэх шаардлагатай
• Миоглобин шээсээр ялгарч бөөрний дутагдалд орох эрсдэлтэй
Түлэгдэлийн анатоми
Түлэгдсэн шархны сонгомол загвар нь анхны түлэгдсэн эдээс ойролцоох эдрүү спираль маягийн зон үүсгэж тардаг :
Түлэгдлийн бүс- түлэгдлийн төвийн үхэжсэн талбай
Цусан хангамж дутагдал зогсонгшилын бүс-түлэгдсэн бүсийг хүрээлсэн эд(захын болон гүний) энэ нь хялгасан судасны бөглөрөлөөс үүдсэн бөгөөд хэрэв нөхөн сэргээх эмчилгээ хангалтгүй бол үхжил үүсч болно.
Улайлтын бүс- энэ нь зэргэлдээх эдээс ялгарсан үрэвслийн медиатрын нөлөөгөөр судас тэлэгдсэнтэй холбоотой гэхдээ гэмтээгүй учраас сэргэнэ.
Түлэгдэлийн үнэлгээ
Түлэгдэл нь динамик өөрчлөлттэйХугацааны явцад өөрчлөгдөнөТохирсон эмчилгээний нөлөөгөөр өөрчлөгдөнө
Эрт хангалттай шингэн нөхсөнөөр түлэгдлийн талбайг хязгаарлахаас гадна эдгэрэлтийг сайжруулна.
Түлэгдлийн гүн болон хэмжээШингэн сэлбэлтийн зарчимТүлэнхийн тасагруу тээвэрлэх заавартай
Насанд хүрэгсдийн есийн дүрэм
Насанд хүрэгсдэд түлэгдлийн талбайг дараах байдлаар тооцно:
толгой (нүүр хуйх) = 9%
цээж(урд) = 9%
хэвлий (урд) = 9%
дээд/дунд/доод ард өгзөг = 18%
гар тус бүр = 9%
алга тус бүр = 1%
цавь = 1%
хөл= 18% нийтдээ (урд = 9%, ард= 9%)
Есийн дүрэм – насанд хүрэгсэд
Хүүхдэд түлэгдлийн талбайг үнэлэх
Есийн дүрэм хүүхдэд зохицохгүй.
‘Lund & Browder схем
толгой, ташаа, хөлийн харьцуулсан хэмжээ янз бүрийн насны бүлэгт өөр байна
Ямар өвчтөнг түлэнхийн тасагт авах вэ?Түлэнхийн эмчилгээнд зориулсан тусгай шалгуур(ANZBA 2004)
Биеийн нийт гадаргуугийн (БНГ) 10% -с дээш талбайг хамарсанХэсэг талбайг хамарсан түлэгдэлт—нүүр, гар, хөл, салтаа, томоохон үе. Арьсны нэвт түлэгдэлт БНТ 5% түүнээс дээшЦахилгааны болон химийн түлэгдэл;Амьсгалын замын гэмтэлтэй хавсарсан түлэгдэл;Мөчдийн болон цээжний ороосон түлэгдэл;Бага насны хүүхэд болон өндөр настай хүний түлэгдэл;Урьд нь өвчтэй байсан бол эмчилгээний явцад хүндрэх, эдгэрэлт удаашрах, үхлийг нэмэгдүүлэх эрсдэлтэй тулГэмтэлтэй хавсарсан түлэгдэл.
Өвчтөнийг эмнэлэгрүү тээвэрлэх
Хэрэв бололцоотой бол түлэгдлийг Lund and Browder схем ашиглан үнэлэх.
Өөр төрлийн гэмтэл байгаа эсэхийг шалга.
Өвчтөнийг дулаан байлга.
Амьдралын чухал үйл ажиллагааг хянах.
Өвчин намдаалт хийх.
Өөдөөс нь харж суух/амьсгалын замын түлэгдэлтэй бол босоо суулгаад боломжтой бол O2 өгнө
Хэрэв 10% дээш хэмжээний түлэгдэлтэй бол судсаар шингэн сэлбэж эхэлсэн байна.
Таталт өгч болохыг анхаар
Шингэн сэлбэлт
Шингэн сэлбэлт нь амин чухал бөгөөд түлэгдэлийн хэмжээ болон гэмтээлт газар авахыг хязгаарлана.
Түлэгдлээс нас баралт нь гиповолеми болон бөөрний дутагдалтай холбоотой байдаг.
Шингэн сэлбэлтэд хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг удирдамж нь Parkland томъёо юм.
Насанд хүрэгсдэд бол БНГ-ийн 20%, хүүхдэд 10 % дээш хэмжээний
Өнгөц түлэгдэл хамаарахгүй
Hartmann’ болон рингер лактатын уусмал
Parkland томъёоBaxter (1971)
24 цагт сэлбэх нийт шингэн= 4 ml x (түлэгдсэн гадаргуугийн хэмжээ(%)) x (биеийн жин(kг))
50% -ийг эхний 8 цагт50%-ийг дараагийн 16 цагт
Хүүхэд бол үндсэн хэрэглээний шингэнийг цагаар нэмж сэлбэнэ 4 мл/кг/цаг биеийн жингийн эхний 10 кг-д нэмж 2 мл/кг/цаг биеийн жингийн дараагийн 10 кг-д нэмж1мл/кг/цаг биеийн жингийн дараагийн 1кг тутам нэмж
Parkland томъёо Baxter (1971)
Сэлбэлтийг зөвхөн удирдамжаар титрлэж хийнэНасанд хүрэгсдэд шээсний гарцыг 0.5-1.0 мл\кг\цаг, хүүхдэд 1.0-1.5 мл\кг\цаг байлгахыг зориноХэрэв БНГ 15-20%< гэмтсэн бол байнгын катетр тавина
Baxter бас 0.4 мл\кг\% БНГ сийвэн 24-32 цагтЗарим өвчтөн гүүдэд илүү сэлбэх шаардлага ч гарч болно• Сэлбэлт оройтсон бол• Цахилгааны түлэгдэл(БНГ-ийн бага % эзлэх боловч гүн байдаг)• Амьсгалын замын түлэгдэл
Цочмог болон амьсгалын замын түлэгдэл
Амьсгалын замын эмчилгээ маш хүнд эрт эхлэх шаардлагатай.
Амьсгалын зам гэмтсэн байж болох магадлал өндөр гэж сэжиглэх :
Ам хамрын орчим хуйхлагдсан үс байх
Цэрний өнгө хар
Хаалттай орчинд түлэгдэлт болсон
Өндөр температуртай орчинд амьсгалсан нь ер нь болзошгүй
Анхны тусламж үзүүлэхдээ л амьсгалын замыг шууд харж шалгах нь ашигтай.
Цусны хийжилт, цэээжний рентген хийх
Цочмог түлэгдэл болон амьсгалын зам
Интубаци шаардлагатай
Амьсгалын замын түлэгдэл
Түлэгдлийн хэмжээ
Шингэн сэлбэлтийн хэмжээ\хаван үүсэлт
Тээвэрлэх шаардлага\тээвэрлэх хугацаа
Хэрэв эргэлзээтэй эрт интубаци хийх o Яаралтай нөхцөлд суксаметониум аюулгүйo Цагаан мөгөөрсөн хоолойн гуурс бага размерийн
Түлэгдлийн мэс засал
Эрт үед хийгдэх мэс засал Тав авах
Үхэжсэн эд авах\арьс шилжүүлэн талбай бүрэх
Хожуу хийгдэх мэс засалКосметик, сорви, контракт
Тав авах
Түлэгдсэн дермис хатуу тав үүсгэнэ
Ороосон түлэгдэлийн тав эдийн хавантай бол даралт үүсгэнэ
• Мөчид ороож гэмтсэн
• Хэвлий-хэвлийн дотоод даралт ихдэх хам шинж
• Цээж- амьсгалын дутагдлал
Тав авах
Амьд эдийн наагуур огтлох
Гэмтсэн эдийн доогуур
Косметик биш дефект үүссэн бол хуулаад нөхөх хэрэгтэй болно
Түлэгдээгүй эдийг доош нь болон дээш нь ахиулж зүсэх
Тав нь үхэжсэн эд
Хэсгийн мэдээ алдуулалтыг доош болон дээш нь нэвчүүлж хийнэ, тайвшруулалт хийж болно эсвэл үгүй
Цус алдалтыг багасгах зориллгоор OT хийхдээ халаалт ашиглах нь дээр
Шарх цэгцлэлт, арьс бүрэх
Үхэжсэн эдийг цусан хангамжтай хэсгийн наагуур авах• Цус алдалтад хүргэж болно
Түлэгдлийг өвчтөний өөрийн арьсаар бүрэх
Арьсан нөхөөсийг торлох, меш хэрэглэх
Арьс авсан газраас цус алдахаас болгоомжлох
Гадны биетийн гаралтай нөхөөс муу наалдахаас болгоомжлох
Түлэгдэлийн мэдээгүйжүүлгийн асуудлууд
Судас хатгах болон хянахад хүндрэлтэй
Амьсгалын зам төвөгтэй
Нүүрний түлэгдэл, амьсгалын замын хаван, сорвины контрактур, суксаметони хэрэлэх эсрэг заалттай
Их хэмжээний цус богино хугацаанд алдах
Дулааныг хянах
Өвчин намдаалт
Амьсгалуулах
Амьсгалын доод замын гэмтэлХовор Амьсгалын дээд замаар хамгаалагдсан •Дулаан өөрчлөгдөнөХүнд түлэгдэлтэй хавсарсанЭксудат үүснэ, салст хууларч гуужина
Амьсгалуулах
Амьсгалын дутагдал
Биеийн шархны тав цээжний хөдөлгөөнийг хязгаарлана
Хүчилтөрөгч шилжилтийн дутагдал
Химийн хатгаа
•Аммони, HCL, H2SO4, фосфоген
Хүчилтөрөгч тээвэрлэлтийн дутагдал
Карбон монооксид, цианидын хордлого
Цус алдалт
Шарх нөхөх явцад ялангуяа донор талаас илүү
Цус алдалт их хэмжээгээр богино хугацаанд
8 - 12 нэгж 45 - 60 минутанд
Урьдчилан үнэлэхэд хэцүү
Мэс заслын үед тооцоолоход хүндрэлтэй
Цус алдалтад нөлөөлөх хүчин зүйлс
Түлэгдлийн хэмжээ(донор талбайн хэмжээ)
Баримжаа багатай дүрэм баримтлах-УБЦ 1 нэгж БНГ-ийн 3%-д
Түлэгдэлийн гүн
Бүхэлд нь нэвтэрсэн-огтолж авагдсан-ихээхэн цус алдах
Түлэгдэлийн дараах хугацаа
хожуу (> 3-4 өдөр)
• Илүү эргэн судасжилт шаардлагатай
• Илүү цус алдах
Түлэгдсэн газар
Чангалуур тавьж болох эсэх
Толгой, хүзүү, их бие- илүү цус алдамхай
Цус алдалтыг эмчлэх
Их хэмжээгээр сэлбэх стандарт баримтлал:
ШХС, криопреципитат, ялтсыг ахиухан
Эрдсийг бага сэлбэх
Шингэн бүлээсгэгч, түргэн дусаагч
Дусал шахагч /түргэн дусаах гуурс
Гуяны вен/ мэс заслын аргаар судасны хүрц
Цусны төвтэй сайн холбоотой байх
Гипотерми
Мэс заслын төгсгөлрүү хэрэглэвэл цус алдалтыг хязгаарлах хүчин зүйл болно
Суксаметониум болон түлэгдэл
Амь насанд осолтой гиперкалеми
Холбоосноос гадна байгаа ацетилхолин рецептороос хамаарна
Илэртлээ 7-10 хононо
Ихэнх зогсолтууд 10 хоногийн дараа тохиолдсон байдаг.
Энэ нь үл туйлшруулагч булчин сулруулагчид тэсвэртэй байх шалтгаан болохуу?
Суксаметониумыг хэдий хугацааны дараа хэрэглэхэд аюулгүй байх талаар олон зөвлөмж байдаг:
Түлэгдэл эдгэрч байгаа бол нэг удаа?
6 сар?
• Сүүлийн арьс нөхөлт эдгэртэл хүлээх
Температурыг хянах
Гипотермигээс сэргийлэхэд хэцүү/каогулопати
Өвчтөнийг хучих боломж хязгаарлагдмал
Хийн хөнжлийг нэмүү халаах боломж хязгаарлагдмал
Их хэмжээний шингэн сэлбэгдсэн
Орчны дулааныг барих (> 28o C) мөн биеийн дулааныг хадгалахын тулд чийгшүүлэгч хэрэглэх
Шингэн бүлээсгэгч хэрэглэх, бололцоотой бол бүлээн шингэн сэлббэх
Мэс заслыг богино хугацаанд хийх
Мэс заслын цус тогтоолт их чухал
Өвчин намдаалт
Хэцүү Шарх нөхөх болон цэгцлэх мэс заслын дараах дахисан болон цочмог өвдөлт намдаалтОпиойдын хэрэгцээ нэмэгдэж толеранс үүсэхГарын түлэгдэлтэй бол өөрөө хяналттай өвчин намдаалт хийх боломжгүй
Олон эмийн оролцоотой өвчин намдаалт боломжтой:парацетамол, кокс-2 саатуулагч (тромбоцитыг бага дарангуйлна)трамадолОпиоид Кетамин Клонидин
Өвчин намдаалт
өвдөлт ихтэй хэсгүүд :
Донор хэсэгт
Гарнууд
Хэсгийн мэдээ алдуулагчаар хориг хийх нь ашигтай:
Сарвууны хориг
Арьсны гадна мэдрэлийн хоригийг ташаанд хийх
Ташааны хальс /гуяны мэдрэлийн хориг
Донор хэсгийн нөгөө талаас хэсэг газар нэвчүүлж тарих
Түлэгдэл бүрсний дараа өөрөө хянах аргаар кетамин-мидазолам хэрэглэх
Түлэгдэл бүрэх нь өвдөлттэй өвчтөнд таагүй, айдастай байдаг
Мидазолам\кетамин өөрөө хяналттай өвчин намдаалт
0.5 mg мидазолам + 10 mg кетамин болюсаар 3 минутын цоожтой
+/- энтонокс (N2O & O2)
+/- оксидоне премед
Clin J Pain. 2008 Sep;24(7):568-71.
Ketamine and midazolam delivered by patient-controlled analgesia in relieving pain associated with burns dressings.
MacPherson RD, Woods D, Penfold J.Department of Anaesthesia and Pain Management, Royal North Shore Hospital, Pacific Highway, St Leonards NSW, Australia. [email protected]
BACKGROUND: A study involving the use of a mixture of ketamine and midazolam delivered via patient-controlled analgesia (PCA) device was trialed to assess its effectiveness in reducing pain associated with repeated burns dressings in an adult population. METHODS: Patients undergoing burns dressings changes were given a PCA device of ketamine and midazolam to use during the procedure. The aims were to investigate the efficacy of the device and to ascertain what (if any) adverse effects were associated with its use. RESULTS: During the trial period, 44 patients who underwent 95 separate procedures were enrolled. The effectiveness of the device was rated (out of 10) by both staff and patients with the mean scores being 8.47 and 8.50, respectively. In all but 1 case, the proposed procedure was carried out successfully. Thirteen patients reported a total of 23 adverse effects, with hallucinations (11) being the most common. CONCLUSIONS: The use of ketamine/midazolam delivered by PCA was shown to be an effective means of pain control during burns dressings as assessed by both staff and patients. The incidence of adverse events was low.
Нэмэлт мэдээлэл
www.anzba.org.au
www.burnsurgery.com
