SU KİRLİLİĞİ

DYT. GÖKCEN İPLİKÇİ

SUNUM PLANI

• TEMİZ VE SAĞLIKLI SU• SU DÖNGÜSÜ• SU KİRLİLİĞİ VE ÖNEMİ• SU KİRLİLİĞİNİ NEDENLERİ• SUYUN KİRLETİCİLERİ (BİYOLOJİK VE KİMYASAL)

• ÜLKEMİZDEKİ YASAL DÜZENLEMELER• ÜLKEMİZDEN KARELER• SONUÇ• KAYNAKÇA

TEMİZ VE SAĞLIKLI SU

• İçerisinde hastalık yapıcı mikroorganizma ve toksik

kimyasalları barındırmayan gerekli mineralleri de

dengeli biçimde bulunduran sudur.

SU DÖNGÜSÜ

SU KİRLİLİĞİ• Dünya nüfusu hızla artmakta, bunun sonucu

olarak içme ve kullanma suyu ihtiyacı da giderek artmaktadır.

• Göl, nehir, okyanus, yer altı suları gibi su barındıran havzalarda görülen kirliliğe su kirliliği denir.

• Günümüzde çevre kirliliğinde ki artış sonucunda ise su kaynakları gün geçtikçe kirlenmektedir.

SU KİRLİLİĞİNİN

ÖNEMİBir toplum için en

önemli sağlık sorunu

En çok görülenEn çok öldürenEn çok sakat

bırakan hastalıklardır.

• En kolay kirlenen madde “SU”dur. Çünkü içerisinde birçok maddeyi kolayca

ÇÖZER, TAŞIR, BIRAKIR.

• Bu özelliklerinden ötürü de birçok hastalık etmeni için güzel bir ortam oluşturur.

SU KİRLİLİĞİNİN NEDENLERİ

• Yer altı depolama tanklarından sızıntı

• Uygun olmayan endüstriyel uygulamalar

• Tarımsal atıklar

• Madencilik işlemleri

• Atık kimyasalların yer altına enjeksiyonu

• İçme suyunun işlenmesiyle ilgili uygulamaların kendisi

SUYUN KİRLETİCİLERİ

I. BİYOLOJİK KİRLETİCİLER

II. KİMYASAL KİRLETİCİLER

SUYUN BİYOLOJİK KİRLETİCİLERİ

• BAKTERİLER

• VİRÜSLER

• PROTOZOALAR

BAKTERİLERCAMPYLOBACTER JEJUNI

Hayvan rezervuarı (+), Cl direnci (-)

E. COLİ Hayvan rezervuarı (+), Cl direnci (-),

SALMONELLA TYPHİ

Hayvan rezervuarı (-), Cl direnci (-), ağız yoluyla alındığında etkili

SHİGELLA SPP Hayvan rezervuarı (-), Cl direnci (-), ağız yoluyla alındığında etkili

VİBRİO CHOLERA Hayvan rezervuarı (-), Cl direnci (-), ağız yoluyla alındığında etkili

YERSİNİ ENTEROCOTİETİCA

Hayvan rezervuarı (+), Cl direnci (-), ağızdan alındığında GIS’de etkili, suda uzun süre dayanabilmekte

S. LEGIONELLA Hayvan rezervuarı (-), Cl direnci (-), inhalasyonla alınır

PSEUDOMONAS AERUGİNOSA

Hayvan rezervuarı (-), suda çoğolabilir, deriden ve ağızdan alınır, Cl direnci (-)

AEROMONAS SPP. Hayvan rezervuarı (-), suda çoğolabilir, deriden ve ağızdan alınır, Cl direnci (-)

MYCOBACTERİUM Cl direnci (+), inhalasyonla ve deriden alınabilir,

VİRÜSLER

AdenovirüsAğız, inhalasyon ve deriden alındığında etkili, hayvansal rezervuar (-), Cl’a orta derece dayanıklı

EnterovirusAğızdan alındığında etkili, hayvansal rezervuar (-), Cl’a direnci orta derece

Hepatitis A Hayvansal rezervuar (-), Cl’a direnci orta derece

Hepatitis EAğızdan alındığında etkili, hayvansal rezervuar ve Cl’a direnç derecesi bilinmemektedir.

Nonvalk virüsAğızdan alındığında etkili, hayvansal rezervuar ve Cl’a direnç derecesi bilinmemektedir.

RotavirüsAğızdan alındığında etkili, hayvansal rezervuarı yoktur ve Cl’a direnç derecesi bilinmemektedir.

PROTOZOALAR

Entomoeba HistolitikaAğız yoluyla alımda etkilidir, Cl direnci (+), hayvansal rezervuarı (-)

Giardia İntestinalisAğız yoluyla alındığında etkili, Cl direnci (+), hayvansal rezervuarı (+)

Cryptosporidium ParvumAğız yoluyla alındığında etkili, Cl direnci (+), hayvansal rezervuarı (+)

Acanthomoeba Spp. Deriden ve inhalasyon yoluyla alımda etkili, Cl direnci (+), hayvansal rezervuarı (-)

NaegleriafoıvleriDeriden alındığında etkili, suda çoğalabilirler, Cl direnci (-), hayvansal rezervuarı (-)

Balantidium ColiAğızdan alındığında etkili, Cl direnci (-), hayvansal rezervuarı (-)

SUYUN KİMYASAL KİRLETİCİLERİ• ARSENİK (As)• ALÜMİNYUM (Al)• AMONYAK (NH₄)• BAKIR (Cu)

• BARYUM (Ba)• BOR (B)• CİVA (Hg)• ÇİNKO (Zn)• DEMİR (Fe)

• GÜMÜŞ (Hg)• KADMİYUM (Cd)• KROM (Cr)

ALÜMİNYUM

• Yer kabuğunda en çok

bulunan elementlerden 3’dür.

• Buna rağmen suyun yapısında az miktarda bulunmaktadır. (0,1-0,2 mg/lt)

• Sınırı aşması durumunda renk değişikliğine sebep olur.

AMONYAK

• Eşik değeri 1,5 mg/lt’dir.• Sularda doğal düzeyi 0,2 mg/lt’nin altındadır.

• Gıda katkı maddeleri, temizlik maddeleri ve gübrelerde kullanımı yaygındır.

• Karsinojenik olduğuna dair net bir kanıt bulunamamıştır.

ARSENİK• Doğada AsO ve AsO halinde₂ ₄

bulunur, suda bulunuş hali

toksisitesini etkilememektedir.• Doğal suda nadir olarak bulunmasına rağmen

sanayiden ve pestisitlerden bulaşmaktadır.• Suda 0,05 mg/lt düzeyinin üzerinde olamaması

gerekmektedir.• Kireçle yumuşatma tekniğiyle %95 oranında arsenik

arıtılabilir.

BAKIR• Sudaki bakır daha çok dağıtım

sisteminden kaynaklanmaktadır.

(Pirinç ve bronz boruların korozyonundan)• Suda bulunan bakır zararlı değildir ancak alüminyum

ve çinko gibi bazı materyallerin korozyonunu arttırır.• Suda 1 mg/gr üzerindeki bakır çamaşırlarda lekelere

sebep olur.• Bu değer 5 mg/gr üzerine çıktığında suda belirgin bir

acı tat meydana gelir.

• Yetişkin bir bireyin günlük bakır ihtiyacı 2 mg/gr’dır.

• Fazla miktarda alınması halinde mukoza iltihaplanması, damar hastalıkları, karaciğer ve böbrek hastalıkları ve depresyonla seyreden merkezi sinir sistemi irritasyonları görülebilir.

BARYUM• Vücutta emilimi ve atımı çok hızlıdır.

Bu nedenle toksisitesi çok azdır.

BOR• Sıcak su kaynaklarında konsantrasyonu

oldukça yüksektir. (volkanik)• Tarımsal alanda zararlıdır.(sararma,

dökülme)• Yetişkinler için 5-45 mg/l öldürücü

olabilmektedir.

CİVA• 0,0002 mg/l düzeyini aşmamalıdır. Deney

hayvanlarında embriyo üzerinde öldürücüolduğu saptanmıştır.ÇİNKO

• İnsanlar için elzem bir elementtir. (Gereksinim 14 mg/gün)• Gıdalardan 12 mg/gün• Sulardan 400 mikro g/gün alınmaktadır.• Zehirli değildir fakat 5 mg/l düzeyinin

üzerinde suyun tadını olumsuz etkiler.

DEMİR• Suda çökeldiği için az miktarda

bulunmaktadır.

• 0,3 mg/l üzerindeki düzeyde suya hoş olmayan bir tat verir.

• 0,3 mg/l üzerinde alg oluşumuna sebep olduğu için sanayide de kullanılamaz. (tıkanıklığa sebep olur)

• 0,05 mg/l’nin altında bulunması sağlık açısından en uygunudur.

GÜMÜŞ

• Litrede 400 mikrogram üzerinde

böbrek ve karaciğerde patalojik değişikliklere sebep olmaktadır, çok yüksek dozlarda öldürücü olabilir.

• Genelliklerle sularda 0-2 mikrogr/l düzeyinde, içme sularında 1 mikrogramı aşmamaktadır.

• Bakteri öldürücü etkisinden ötürü havuzlarda dezenfektan olarak kullanılmaktadır.

• Etkisi saç ve tırnak renginde değişime neden olabilir.

KADMİYUM• Toksik potansiyele sahip kadmiyum

suya bazı galvanize boruların

bozunması, plastik sanayiinde stabilizatör maddesi olarak kullanılmasından ve endüstri artıklarının karıştırılmasından gelebilir.

• Karaciğer ve böbreklerde depolanır.• Biyolojik ömrü 13-38 yıldır, idrarla atılmaktadır.• Bronşit, amfîzem, kansızlık ve böbrek taşları

oluşumuna neden olmaktadır.• Öldürücü dozu henüz saptanmamıştır.

KROM• Suda 3 ve 6 değerlikli

halde bulunur.• 6 değerliklisi

kanserojeniktir.• Tekstil boyaları, cam,

seramik ve fotoğrafçılık endüstride kullanılır.

SU KİRLİLİĞİ KONTROL YÖNETMELİĞİ

KITAİÇİ SU KAYNAKLARININ SINIFLARINA GÖRE KALİTE

KRİTERLERİ

1. KALİTE 2. KALİTE 3. KALİTE 4. KALİTE 1) Sıcaklık (oC) 25 25 30 > 30 2) pH 6.5-8.5 6.5-8.5 6.0-9.0 6.0-9.0 dışında 3) Çözünmüş oksijen (mg O2/L)a

8 6 3 < 3

4) Oksijen doygunluğu (%)a

90 70 40 < 40

5) Klorür iyonu (mg Cl‾/L)

25 200 400b > 400

6) Sülfat iyonu (mg SO4

=/L)200 200 400 > 400

7) Amonyum azotu (mg NH4

+-N/L)0.2c 1c 2c > 2

8) Nitrit azotu (mg NO2‾-N/L)

0.002 0.01 0.05 > 0.05

9) Nitrat azotu (mg NO3‾-N/L)

5 10 20 > 20

10) Toplam fosfor (mg P/L)

0.02 0.16 0.65 > 0.65

11) Toplam çözünmüş madde (mg/L)

500 1500 5000 > 5000

12) Renk (Pt-Co birimi) 5 50 300 > 300 13) Sodyum (mg Na+/L) 125 125 250 > 250

C) İnorganik kirlenme

parametrelerid

1. KALİTE 2. KALİTE 3. KALİTE 4. KALİTE

1) Civa (μg Hg/L) 0.1 0.5 2 > 2

2) Kadmiyum (μg Cd/L) 3 5 10 > 10

3) Kurşun (μg Pb/L) 10 20 50 > 50

4) Arsenik (μg As/L) 20 50 100 > 100

5) Bakır (μg Cu/L) 20 50 200 > 200

6) Krom (toplam) (μg Cr/L) 20 50 200 > 200

7) Krom (μg Cr+6/L)

Ölçülmeyecek kadar az

20 50 > 50

8) Kobalt (μg Co/L) 10 20 200 > 200

9) Nikel (μg Ni/L) 20 50 200 > 200

10) Çinko (μg Zn/L)

200 500 2000 > 2000

11) Siyanür (toplam) (μg CN/L)

10 50 100 > 100

12) Florür (μg F‾/L)

1000 1500 2000 > 2000

13) Serbest klor (μg Cl2/L)

10 10 50 > 50

14) Sülfür (μg S=/L)

2 2 10 > 10

15) Demir (μg Fe/L)

300 1000 5000 > 5000

16) Mangan (μg Mn/L)

100 500 3000 > 3000

17) Bor (μg B/L) 1000e 1000e 1000e > 1000 18) Selenyum (μg Se/L)

10 10 20 > 20

19) Baryum (μg Ba/L)

1000 2000 2000 > 2000

20) Alüminyum (mg Al/L)

0.3 0.3 1 > 1

GEDİZ NEHRİ..ANKARA ÇAYI..İZMİR KÖRFEZİ..

ÜLKEMİZDEN KARELER…

Effect of Safe Water on Arsenicosis: A Follow-up Study

Giriş:

• İçme amaçlı kullanılan yer altı sularında arsenik kirliliği küresel bir problem olarak görülmüştür.

• Kronik arsenikosiste tedavi seçenekleri sınırlıdır. Yeraltı sularına arsenik kontaminasyonunu önlemek, korunmak için en temel yöntemdir.

Amaç:

• Bu çalışma arsenikosis üzerine arsenikden güvenli su (litre başına 50 mikrogramdan az arsenik barındıran su) tüketiminin etkisini saptamak amacıyla yapıldı.

Materyal ve yöntem

• Bangladeş• 208 katılımcı• 3 sene takip

• Arseniğin sebep olduğu cilt lezyonlarına sahip 208 katılımcının içme suları arsenik giderim filtreleri takılarak arsenikten arındırıldı ve 3 sene boyunca her senenin sonunda objektif olarak sonuçlar izlendi.

• 3 senenin sonundaki dikkate değer değişim, güvenli su kaynağının acil bir ihtiyaç olduğunu gözler önüne serdi.

• Etkilenen köylerdeki insanların çoğu arsenik zehirlenmesi yaşadıklarının farkında değiller ve bu konuda farkındalık yaratmanın önemi çok büyük.

• Suyun tasarruflu ve dikkatli kullanımı için insanların motivasyonu çok önemli.

KAYNAKÇA

• Ç. Güler, Z. Çobanoğlu; su kirliliği, Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Dizisi no:12

• Ç. Güler; Su Kalitesi, Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Dizisi no:43

• Dr. Ö. Faruk Aydın, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Programı Yüksek lisans Tezi

• Su ve Yaşam; Tabipler Odası, Çevre Mühendisleri Odası, Gıda Mühendisleri Odası, Halkevleri, Tüketici Hakları Derneği

• Sağlık Bakanlığı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Kıtaiçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri

• Effect Of Safe Water on Asenicosis: A follow-up Study

TEŞEKKÜRLER…