J.KORNAS, Prawo autorskie w umowach IT

Prawo autorskie w umowach IT

Joanna Kornas radca prawny

23 marca 2017 r., Łódź

Okręgowa Izba Radców Prawnych w Łodzi

Joanna Kornas, Prawo autorskie w umowach IT, Łódź,

Okręgowa Izba Radców Prawnych w Łodzi, 23.03.2017 | [email protected]

Plan

1. Stan faktyczny: program komputerowy

2. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych – szczegółowa regulacja programów komputerowych

3. Umowy IT w praktyce obrotu

2



Umowy IT

• Pojęcie potoczne, z praktyki obrotu

• Wszelkie umowy związane z programami komputerowymi

• Strony: – dostawca

– odbiorca/ nabywca/ zamawiający

• Stworzenie, wdrożenie i utrzymanie programu (reakcja na usterki, błędy i awarie)

• Udzielenie autorskich praw majątkowych (APM) – przeniesienie

– licencja

– współwłasność

3

I. Program komputerowy

czym jest?



Podstawowe pojęcia

• algorytm

• język programowania

• program komputerowy

• kod źródłowy

• biblioteka

• interfejs (interface) [„łącze”]

• kod maszynowy (wynikowy/ binarny)

• translator (kompilator/ interpreter)

5



Program komputerowy

• Algorytm – ciąg logiczny, „instrukcja obsługi” (dokładny, jednoznaczny sposób postępowania, ograniczona liczba kroków)

• możliwość zapisania w różnej formie (słownie, graficznie, jako kod w języku programowania)

• Język programowania – sztuczny język, z własnym słownictwem i składnią;

• zbiór instrukcji (poleceń) i zasad składni służących do zapisania kodu źródłowego

6



Program komputerowy

• Program komputerowy to algorytm zapisany w języku programowania (algorytm został implementowany), czyli z użyciem ciągu instrukcji z danego języka

• dwie postacie:

– kod źródłowy

– kod maszynowy (wynikowy/ binarny)

7



Program komputerowy

• Kod źródłowy – program komputerowy zapisany w postaci zrozumiałej dla człowieka (instrukcje jako tekst)

8



Kod źródłowy w C++ – przykład

9

Przykład kodu źródłowego w języku programowania C++ - zadanie ze strony http://cpp0x.pl/kursy/Kurs-C++/Poziom-1/Operacje-matematyczne/13

http://cpp0x.pl/kursy/Kurs-C++/Poziom-1/Operacje-matematyczne/13









Program komputerowy (C++)

10

Przykładowe działanie programu komputerowego na podstawie kodu źródłowego ze slajdu nr 9 - 1



Program komputerowy (C++)

11

Przykładowe działanie programu komputerowego na podstawie kodu źródłowego ze slajdu nr 9 - 2



Program komputerowy

• Biblioteki – zapisane są w nich różne (gotowe) funkcje i procedury do użycia w programie

• są osobnymi plikami, które mogą zostać włączone do kodu źródłowego

• same są również zapisane w swoim kodzie źródłowym – możliwy inny język programowania niż programu głównego

– możliwe inne prawa autorskie

• * prawna kwestia utworów połączonych

• w przykładzie na poprzednich slajdach: częścią kodu źródłowego jest biblioteka <iostream> przez podanie jej nagłówka

12



Program komputerowy

• Interfejs – „brama” umożliwiająca wymianę danych między różnymi „światami”

– człowiek-maszyna (program)

– program-program

• GUI: graphical user interface – to, co użytkownik widzi na ekranie, dzięki czemu korzysta z funkcji programu

13



Program komputerowy

• Interfejs

• może być biblioteką (osobny plik)

• może być częścią kodu źródłowego

• opis funkcjonalności programu: co można zrobić z danymi wyjściowymi

• „łącze” w języku prawa autorskiego

14



Program komputerowy

• Kod maszynowy (wynikowy/ binarny) – postać kodu źródłowego przetworzona w taki sposób, że instrukcje zostaną „zrozumiane” przez maszynę (0 i 1)

• i w konsekwencji maszyna umożliwi zrealizowanie funkcji zapisanych w instrukcjach kodu źródłowego

15



Program komputerowy

• Translator (sam jest programem komputerowym) – dokonuje przekształcenia kodu źródłowego na kod maszynowy

• Kompilator i interpreter to rodzaje translatorów

16



Program komputerowy

• Na potrzeby prawnego rozumienia „programu komputerowego”, tożsame znaczenie:

• program komputerowy

• system operacyjny

• oprogramowanie

• software

• aplikacja

• uwaga na narzędzia (fizyczne) i „narzędzia” [informatyczne]!

17

II. Prawo autorskie

rozdział VII Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

i Kodeks cywilny



Kodeks cywilny • art. 56 KC: Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki

w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

• art. 354 KC: § 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.

• § 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

19



Dyrektywa 91/250/EWG

• Dyrektywa Rady z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (91/250/EWG)

• do celów niniejszej dyrektywy pojęcie "program komputerowy" obejmuje programy w jakiejkolwiek formie, włącznie z programami zintegrowanymi ze sprzętem komputerowym; pojęcie to obejmuje również przygotowawcze prace projektowe prowadzące do rozwoju programu komputerowego z zastrzeżeniem, że charakter prac przygotowawczych jest taki, że program komputerowy może korzystać z nich na późniejszym etapie

20



Prawo autorskie

• art. 74-77^2 PrAut (rozdział VII): regulacje szczegółowe stosowane przed innymi postanowieniami PrAut

• brak postanowień w rozdz.VII: stosowanie przepisów dot. utworów literackich (art. 74.1)

• brak ustawowej definicji „programu komputerowego”

21



Prawo autorskie

• Od strony prawa autorskiego istota programu komputerowego to kod źródłowy

• Funkcjonalności dostarczane przez program: brak ochrony prawnoautorskiej (komputerowej)

22



Prawo autorskie

• art. 74.2: Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.

• „łącze” = interfejs

23



C-406/10 SAS vs. World Programming

• Nie stanowią formy wyrażenia programu (=ochronie prawnoautorskiej nie podlegają):

• funkcjonalność

• język programowania

• format plików

• przypomnienie mot. 14 Dyrektywy 91/250/EWG: „w zakresie w jakim logika, algorytmy i języki programowania obejmują koncepcje i zasady, te koncepcje i zasady nie podlegają ochronie”

24



Pola eksploatacji 1

• art. 74 ust. 4. Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, z zastrzeżeniem przepisów art. 75 ust. 2 i 3, obejmują prawo do:

• 1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;

25



Pola eksploatacji 2

• 2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;

• tzw. „modyfikacje”

• też przełożenie na inny język programowania

26



Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut

• Art. 2. 1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

• 2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

27




• Art. 46 [rozdział „Przejście APM”]:

• Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych.

28




• Na potrzeby modyfikacji programu komputerowego należy nabyć:

• 1) prawa do sporządzania opracowań [art. 2]

• 2) prawa do rozporządzania i korzystania z opracowań (przez siebie) [art. 2]

• 3) prawa do zezwalania na sporządzanie, rozporządzanie i korzystanie z opracowań [art. 46]

29




30

art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM)

zezwolenie udzielone: art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania

(program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania




31




Nabycie jedynie praw na podstawie art. 2 PrAut




32




Zlecenie wykonania opracowania osobie trzeciej

Kto decyduje o możliwości: 1. Korzystania z 2. Rozporządzania -opracowaniem?

Zbywca praw z art. 2 PrAut




33




Nabycie praw na podstawie art. 2 PrAut

Nabycie prawa z art. 46 PrAut




34




Zlecenie wykonania opracowania osobie trzeciej

Kto decyduje o możliwości: 1. Korzystania z 2. Rozporządzania -opracowaniem?

decyzja

prawo z art. 46 PrAut nabyte Nabywca praw z art. 2 i 46 PrAut



Pola eksploatacji 3

• 3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii

• art. 6 ust. 1 pkt. 7 i 8 – definicje najmu i użyczenia egzemplarzy utworu:

• przekazanie egzemplarzy utworu do ograniczonego czasowo korzystania

• najem: w celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej

• użyczenie: niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej

35



Pola eksploatacji

• Uwaga! inne na kod źródłowy i maszynowy?

• Przeniesienie APM a wydanie kodu źródłowego

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 września 2014 r. I ACa 315/14

36



Wyrok SA W-wa I ACa 315/14

• Z uzasadnienia: Z żadnego z powołanych w apelacji przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie wynika przede wszystkim, aby wykonanie umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich do programu komputerowego przez jego twórcę obejmowało także obowiązek wydania kodów źródłowych nabywcy takich praw

• Niejasne: model SaaS?

37



Pola eksploatacji

• Nie „dzierżawa” APM

• Specyfikacja platformy technicznej, na której ma działać program komputerowy:

– PE czy ograniczenie technologiczne?

• Wirtualne maszyny i licencje per core

38



Pola eksploatacji

• Grupy kapitałowe

• Zakres terytorialny

• Uwaga! excel i VBA vs. „zwykły” excel

– VBA: język programowania Visual Basic for Applications

– zob. przykładowo: Złote Kursy, „Kurs Excel VBA Część 1 : Pierwsze makro”, https://www.youtube.com/watch?v=kujUBk5Dw-M

39

https://www.youtube.com/watch?v=kujUBk5Dw-M





Pola eksploatacji

• Utwór „główny” nie-program komputerowy (np. literacki – analiza, dokumentacja)

• Potrzeba stworzenia na tej podstawie programu komputerowego

• „komputerowe” pola eksploatacji dla utworów zależnych?

40



SaaS

• SaaS – Software as a Service a art. 75.1 PrAut:

• Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.

41



Pracownik a program komputerowy

• art. 74 ust. 3 PrAut:

• Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej

• zasada: nabycie pierwotne APM przez pracodawcę

42




• art. 74 ust. 3 PrAut: dotyczy tylko umowy o pracę, a nie kontraktorów!!!

• tzw. body leasing – potrzeba kontraktowego przeniesienia APM na podwykonawcę wyższego szczebla

43




• art. 12 PrAut, zasady ogólne (wyłączone przy programach komputerowych): • Art. 12. 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej,

pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

• 2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.

• 3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono

44




• Znaczenie terminu „pracownik” w umowie dot. praw autorskich, w kontekście dopuszczalności korzystania z programu komputerowego

• Pierwszeństwo definicji umownej „pracownika”

• Praktyka obrotu: niepowiązane z umowę o pracę

• Osoby będące częścią struktury organizacyjnej nabywcy APM/ licencjobiorcy lub wykonujące pracę (usługi) na jego wewnętrzne potrzeby (kontraktorzy)

45



Prawo autorskie – art. 75 ust. 1

• Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie

46




• Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:

• 1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym

47




• Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:

• 2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego;

48




• Nie wymaga zezwolenia uprawnionego: • 3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy w rozumieniu

art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 [pola eksploatacji], jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione następujące warunki:

• a) czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz,

• b) informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa pod lit. a,

• c) czynności te odnoszą się do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania

49




• 3. Informacje, o których mowa w [art. 75] ust. 2 pkt 3, nie mogą być:

• 1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;

• 2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;

• 3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.

50



Prawo autorskie – art. 75 ust. 2 i 3

• Postanowienia umów sprzeczne z art. 75 ust. 2 i 3 są nieważne!

• art. 75 ust. 2 pkt 3 PrAut a prawa do interfejsów przy milczącej umowie – ad casum

• przeniesienie APM: zasadniczo tak

• licencja: wątpliwe

• funkcjonalność programu!

51



Prawo autorskie – art. 77

• Art. 77. Do programów komputerowych nie stosuje się przepisów

• art. 16 pkt 3–5 (niektóre APO) • art. 20 (opłaty dla OZZ) • art. 23, art. 23^1, art. 27, art. 28, art. 33^1–33^5

(dozwolony użytek osobisty) • art. 49 ust. 2 (zakaz zmian w nabytym utworze przez

następcę prawnego bez zgody twórcy) • art. 56 (odstąpienie/ wypowiedzenie umowy ze względu na

interesy twórcze) • art. 60 (nadzór autorski) • art. 62 (utwory zbiorowe)

52



Prawo autorskie – art. 77^2

• Ochrona przyznana bazom danych spełniającym cechy utworu [chronione ustawą o prawie autorskim] nie obejmuje programów komputerowych używanych do sporządzenia lub obsługi baz danych dostępnych przy pomocy środków elektronicznych.

53

III. Umowy IT

w praktyce



Typy umów w obrocie

• Wdrożeniowe („dostawa i wdrożenie”, „dostawa wdrożenie i sprzedaż”)

• Serwisowe (utrzymaniowe/ konserwacyjne/ maintenance/ opieki technicznej/ wsparcia)

• Ramowe (usługi dodatkowe/ świadczenie usług informatycznych)

• Prawonoautorskie (nabycie APM, licencje, współwłasność)

• osobne dokumenty umów lub jeden

55



Typy umów w obrocie

• inne:

• Audyt IT

• Modernizacyjnych infrastruktury teleinformatycznej (np. serwerownie)

• Korzystanie z appliance

• Body leasing

• NDA (umowy o poufności)

• „umowy niepozorne”

56



Dzieło vs. zlecenie

• Umowy rezultatu

• Umowy starannego działania (świadczenie usług)

• Odstąpienie

57



Umowa wdrożeniowa

• Umowa o dzieło

• Tryby odbiorów

• Czytać załączniki!

58



Umowa serwisowa

• Umowa o świadczenie usług

• Malejące wynagrodzenie

• Wzrost wynagrodzenia przy dodatkowych Modułach

• Aplikacje webowe służące do zgłaszania błędów

59



Umowa ramowa

• „Regulamin” – konkretne umowy wykonawcze: różny charakter, zasadniczo dzieło

• Usługi dodatkowe

• modyfikacje oprogramowanie

• usługi doradcze

• szkolenia

60



Wypowiedzenie/ odstąpienie

• Cały program

• Część programu (moduł)

• Część modułu (separowalna funkcjonalność)

61



Dokumentacja

• projektowa

• techniczna

• użytkowa

• oferta

• utwór vs. know-how

• prawo do modyfikacji

62



Wynagrodzenie

• Powinno wprost obejmować wszystkie pola eksploatacji

• i licencje tymczasowe do czasu nabycia APM

• art. 64 – nabycie APM z chwilą zapłaty

• art. 64. Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej.

63



Licencje • Licencje wieczyste vs. na czas nieoznaczony • Art. 68. 1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji

udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.

• 2. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.

• „licencja” w znaczeniu potocznym a w znaczeniu prawnym

• Klucze licencyjne • Najpierw nabycie licencji, potem wdrożenie • Licencja per core: materialny czy wirtualny

64



Dystrybutorzy

• Pełnomocnik

• Posłaniec

• Umowa na rzecz osoby trzeciej

65



Warto przeczytać

• „Analiza dobrych praktyk w zakresie realizacji umów IT, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki projektów informatycznych 7 Osi POIG”, https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/dobre-praktyki/dobre-praktyki-w-branzy-it

• Wzorcowe klauzule w umowach IT, https://mc.gov.pl/aktualnosci/wzorcowe-klauzule-w-umowach-it

• Opinia prawna w sprawie możliwości i sposobu wykorzystania metodyki Agile w projektach informatycznych realizowanych z zastosowaniem ustawy – Prawo zamówień publicznych, https://cppc.gov.pl/opinia-prawna-sprawie-mozliwosci-sposobu-wykorzystania-metodyki-agile-projektach-informatycznych-realizowanych-zastosowaniem-ustawy-prawo-zamowien-publicznych/#

66

https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/dobre-praktyki/dobre-praktyki-w-branzy-it













https://mc.gov.pl/aktualnosci/wzorcowe-klauzule-w-umowach-it









https://cppc.gov.pl/opinia-prawna-sprawie-mozliwosci-sposobu-wykorzystania-metodyki-agile-projektach-informatycznych-realizowanych-zastosowaniem-ustawy-prawo-zamowien-publicznych/































Dziękuję! Joanna Kornas

Law

J.KORNAS, Prawo autorskie w umowach IT