Demograficzne „zaplecze metropolii” przewagą komparatywną Metropolii Solidarności

Przemysław ŚleszyńskiJacek Zaucha

METROPOLIA SOLIDARNOŚCI Gdańsk 23-24.10.2014

PKB na kilometr kwadratowy w Polsce (w roku 2008)

Obszar metropolitalny sklasyfikowany

jako

słabe MEGA(kategoria IV)

Model Centralnego Sześciokąta

P. Korcelli, Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, IGiPZ PAN.

W obszarze sześciokąta leży

1/3 powierzchni kraju, ok. 2/3 ogólnej liczby ludności (ok. 22 mln) i wytwarzane jest ok.

4/5 PKB Polski

OM jest północnym węzłem sześciokąta

Metropolia

Struktura osadnicza i rozmieszczenie ludności

S

Korzystna struktura osadnicza,ale nieefektywna, rozproszona zabudowa

Źródło: Biuro Rozwoju Gdańska.

Źródło: Biuro Rozwoju Gdańska.

Procesy dekoncentracji zabudowy

Kosakowo

pogranicze Gdańskai Kolbud

Rozproszone budownictwo i niekontrolowana suburbanizacjaznaczne przeszacowanie terenów mieszkaniowych

Okolice Kolbud

Silne przeszacowanie terenów mieszkaniowych

Źródło: Biuro Rozwoju Gdańska

silne przeszacowanie terenów mieszkaniowych w studiach uikzp (OM - 2,1 mln mieszk.) i planach miejscowych (1,6 mln mieszk.) - przy aktualnej liczbie zameldowanych mieszkańców 0,8 mln

Te tereny NIGDY (w dającej się przewidzieć przyszłości) nie zostaną nawet w połowie zabudowane!!!

Prognozowane wydatki na wykup dróg gminnych:Gdynia – 346 mln złOM – 116 mln zł (dane z 50% gmin)Reda – 28 mln złPruszcz Gdański – 9 mln zł

Szeroka zlewnia migracyjna

Migracje i zasięgi oddziaływania

1) zlewnia migracyjna wykracza znacznie poza granice obecnego województwa, a ośrodek trójmiejski skutecznie konkuruje w pozyskiwaniu migrantów zwłaszcza z Olsztynem, a częściowo z Bydgoszczą. 2) strefa suburbanizacji rezydencjalnej jest stosunkowo niewielka, przynajmniej w porównaniu z zasięgiem obszaru metropolitalnego. Poza tym obszarem znajduje się wiele gmin, w których wskaźniki przemeldowań nie odbiegają od poziomu spotykanego wewnątrz OM lub są nawet wyższe.

Korzystne wskaźniki ruchu naturalnego

Ruch naturalny

zgony

urodzenia

urodzenia

zgony

urodzenia

zgony

Dzieci w obszarze przyległym i uzupełniającym

Starzejemy się wolniej niż reszta Polski

Drugie przejście demograficzne

Współczynnik dzietności wg podregionów

podregion gdański

woj. pomorskiePolskaTrójmiasto

zastępowalność pokoleń(ok. 2,1)

Starzeje się rdzeń metropolii …..

60/65+

1995 2013

60/65+

Proces starzenia się ludności

i małe wsie…..

Wyraźna starość miast największych i wsi najmniejszych

Deformacja struktury płci

Współczynnik feminizacji (20-34 lata)

Deformacje struktury płci w wieku ‘małżeńskim’ powodowane selektywnymi migracjami - skutkuje osłabianiem szans na założenie rodziny

maskulinizacjaperyferie OM

maskulinizacjaŻuławy, dolina dolnej Wisły

feminizacja

Zmiany liczby ludności

Dynamika wzrostu ludności – trend wzrostowy ale słabnący

Prognozy demograficzne GUS

ogółem wiek poprodukcyjny

1. Spadek liczby ludności o ok. 20 tys. osób (wg „oficjalnej” prognozy GUS)2. Silny wzrost populacji w wieku poprodukcyjnym w podregionie gdańskim.3. Prognozy GUS 2008-2013 nieoszacowana o 30 tys. osób to jest ok. 2%

Trendy rozwoju demograficzno-osadniczego i ich prognoza

• Przemiany demograficzne, które ze szczególną intensywnością zachodzą w Polsce od początku lat 90. XX w., nie osłabną w ciągu najbliższych dekad (drugie przejście demograficzne).

• Od 2015 r. prognozowany jest dość szybki spadek liczebności zasobów pracy (tj. ludności w wieku produkcyjnym).

• Tylko w obszarze uzupelniajacym bez mian

Trendy rozwoju demograficzno-osadniczego i ich prognoza

Zmiany liczby ludności w wieku produkcyjnym

Prognozy demograficzne GUS

Przyrosty poza rdzeniem

Populacja ogółem Populacja 60/65+

Prognozy demograficzne GUS

Trendy rozwoju demograficzno-osadniczego i ich prognoza

Słupsk

STREFA PODMIEJSKA

RDZEŃ – DUŻE MIASTA

Wariantowe szacunki rozwoju osadniczo-ludnościowego

WARIANT STAGNACYJNYWARIANT KONCENTRACYJNY

WARIANT DEKONCENTRACYJNY

Determinanty zmian ludnościowych:► warunki na rynku pracy Trójmiasta – liczba miejsc pracy i poziom wynagrodzeń

(pochodna sytuacji gospodarczej kraju)► dostępność mieszkań► poziom imigracji (najważniejsza składowa przyrostu rzeczywistego)► czynniki wynikające z drugiego przejścia demograficznego► miejsce na politykę przestrzenną (wymaga też zmian ustawowych)

Trendy rozwoju demograficzno-osadniczego i ich prognoza

Dostępność przestrzenna do edukacji – szkolnictwo ponadgimnazjalne

Liczba szkół ponadgimnazjalnych w zasięgu 30 minut jazdy sam. osob.

Przedszkola

Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym, 2013

Dostępność przestrzenna przedszkoli= miejsca w przedszkolach/ilość dzieci w izochronie 30 min

Jakość szkół podstawowych

Średnie wyniki egzaminu szóstoklasisty, 2014

Czas dojazdu transportem zbiorowym do najważniejszych ośrodków wyższego rzędu

Dostępność czasowa do rdzenia OM

1. Izochrona idealna - gdybyśmy mogli poruszać się bez przeszkód w dowolnym kierunku (90 km/h).

2. Izochrona rzeczywista - jak jest, ze względu na krętość dróg i warunki ruchu (ograniczenia prędkości, sygnalizacja świetlna, natężenie ruchu).

3. W izochronie rzeczywistej 60 min:a) 1342 tys. mieszkańców OM (91% całej populacji OM).b) 4297 km2 (73% powierzchni OM) - wskaźnik dobry i zadowalający.

4. Wyraźnie gorzej obsłużona północna część OM.

Dostępność czasowa do wybranych obiektów (sarzy/młodzi)

Szpitalne Oddziały Ratunkowe

kina stacjonarne

Podstawowe wyzwania dla rozwoju OM

• Ograniczanie wewnętrznej, niekontrolowanej, chaotycznej urbanizacji i dekoncentracji aglomeracji, prowadzącej do polaryzacji przestrzennej, niskiej efektywności systemów obsługi i przemian struktur demograficznych, w tym ich niedopasowania.

• Wzmacnianie dotychczasowego trendu rozwoju ludnościowego OM i polityka prorodzinna.

• Edukacja (standaryzacja na poziomie OM)

• Monitoring rzeczywistych przekształceń osadniczo-demograficznych i potrzeb infrastrukturalno-usługowych (brak dostatecznej wiedzy na temat powiązań funkcjonalnych wewnątrz OM, w tym analiz popytu na różną infrastrukturę i usługi w zmieniającej się rzeczywistości demograficznej, w tym w związku ze starzeniem się społeczeństwa).

• Dostępność i powiązania transportowe wewnątrz OM

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!