• Foça, Anadolu’nun en eski antik yerleşimlerinden biridir.

• Yapılan kazılarda, İ.Ö. 11 .yy ait olan bir atölyede çok sayıda

demirci ocakları ve antik kalıntılar bulundu.

• 6. yüzyıldan başlayarak, Klasik, Helenistik, Pers egemenliği,

Makedonya Krallığı, Roma ve Bizans dönemlerini yaşadı.

• 13. yüzyılda Çaka Bey tarafından Selçuklu Devletine ve

Saruhan Beyliği döneminde, Fatih Sultan Mehmet tarafından

1455’te Osmanlı topraklarına katıldı.

• Anadolu'da, İyonlara ait bilinen en eski iki oval ev, 2001-2002

yıllarında yapılan kazılar sırasında Foça’da bulundu.

• Erken Protogeometrik* döneme ait İ.Ö. 10.yüzyıl başında

yapılmış olan bu iki oval ev, tam plan verecek biçimde idi.

• *M.Ö. 1050-900 Yılları arasında kalan dönem. Geometrik

sanatın başlangıç dönemi.

•

• Phokai Herodotos Duvarları

• 1991 yılı kazıları sırasında varlığı ilk kez ortaya konulan

tiyatronun, Anadolu'nun bilinen en eski taş tiyatrosu olduğu

anlaşıldı (İ.Ö.340-330).

ESKİ FOÇA’DA NÜFUS VE EKONOMİ

• Foça’da 1876 yılında yapılan sayımda 600’ü Türk ve 400’ü Rum

evi olmak üzere toplam 1000 ev bulunuyordu.

• 1891’deki nüfus sayımında ise Foça’nın %71’inin Rumlardan,

%25’inin Türklerden ve %4’i diğer etnik kimliklerden oluştuğu

görülmektedir.

• 191O’lar ve 1920’lerde ilçenin ekonomik hayatında bağcılığın,

zeytinciliğin ve balıkçılığın önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir.

• Bunun yanında tuz, şap ve taş ticareti diğer önemli ekonomik

faaliyetlerdir.

• Bu tarihlerde Foça’da 20’den fazla değirmen taşı imalathanesi

olduğu ve üretilen değirmen taşlarının Avrupa’ya ihraç edildiği

de bilinmektedir.

• Ayrıca çok sayıda Zeytinyağı imalathaneleri vardı.

FOÇA’DA KUŞKLULU BİR FRANSIZ

• Bu yıllarda Rumların ve

Türklerin, tek katlı ve iki

katlı olarak benzer

stillerde evler inşa

ettiler.

• Fransız Arkeolog Felix

Sartiaux’nun, 1913 ve

1920 yılları arasında

neredeyse tüm Foça’yı

fotoğraflayarak yazmış

olduğu 2 kitabı, Foça

arkeolojisi ve evleri

hakkında bize önemli

bilgiler vermektedir.

1900’lü Yıllarda Foça’da Yerleşim

.

ZORUNLU GÖÇ

• Cumhuriyet döneminde, 1923-1927 yılları ve öncesi ve

sonrasındaki mübadelede sırasında; Limni Adası, Midilli Adası,

Selanik ve Kavaladan gelen Türkler Foça’ya yerleştirilmiştir.

• Ayni şekilde Foça’da yaşayan Rumlar da evlerini bırakarak

Yunanistan’a göç etmişlerdir.

• 1970’li yıllarda başlayan turizm amaçlı hareketlenmeler ve

yazlık konutların ve nüfusunun da artmasına sebep olmuştur.

• Bu gelişmeler sonucunda arkeolojik değerler, sit alanları ve

doğal çevre büyük ölçüde zarar görmüştür.

• Günümüze gelindiğinde; mübadele sonucu yerleşenlerin 3. ve

4. kuşaklarına kalan yapıların hissedarlarının çoğaldığı, yapı

sahiplerinin fazla olmasından dolayı kullanılmayan ve kendi

kaderlerine terk edilmiş evler bulunmaktadır.

FOÇA EVLERİ • Yöredeki yerleşim, Foça Körfezi kıyılarında toplu

çevresinde ise dağınık olarak yapılanmıştır.

• Foça’da günümüze gelebilen sivil mimari örnekleri

19. yüzyılın ikinci yarısına aittir.

• «İki katlı» olarak bitişik düzende yapılmış evler,

sokakların iki yanında, karşılıklı olarak dizilmişlerdir.

• Bu tür evlerde ön bahçeler olmadığı için yapılar

doğrudan doğruya sokağa açılmaktadırlar.

• «Tek ev» olarak isimlendirilen sivil mimari örnekleri

ise geniş bir bahçe ortasında yer almıştır.

• Ayrıca, «Kule Evler» diye bilinen evlere de

rastlanmaktadır.

Taş Evlerin Antik Tarihi • İyonya ve Aiol Bölgesindeki

taş evlerin tarihi çok eski

dönemlere uzanır.

• Menemen yakınlarındaki

antik yerleşim yeri olan

Panaztepe’nin, Sur dışı

kazılarında, günümüze kadar

gelebilmiş bir megaron yapı

ortaya çıkarılmıştır.

• Megaron; Erken Tunç

Çağında yani Prehistorik

çağlarda, dikdörtgen şeklinde

bir odadan oluşan ev tipidir.

• Megaron evler Ege’de M.Ö.

3000'li Yıllarda) ortaya

çıkmıştır.

TAŞ EVLER • Evlerde yapı malzemesi olarak temellerde taş, üst katlarda da

kâgir ve ahşap kullanılmıştır.

• Bütün bu evlerin üzerleri ahşap çatı ve kiremit ile örtülüdür.

• Evlerin giriş katlarında mutfak, kiler ve depo gibi birimlere yer

verilmiştir.

• Taşlıktan merdivenle çıkılan üst kattaki, sofanın çevresinde

odalar sıralanmıştır.

• Odaların ön cepheye bakan kısmında çıkmalara oturtulmuş

şahniş* veya balkonlar dikkati çekmektedir.

• İç bezemelerde ahşaba geniş yer verilmiştir.

• Ayrıca tavanlar, kapılar, yüklük ve dolap kapakları çeşitli

motiflerle bezenmiştir.

*Eski Türk evlerinde, odanın sokağa ya da avluya doğru olan, üç yanı

pencereli çıkıntı. Cumba

• Foça’nın simgesi taş evlerin yapımında kullanılan,

“Foça Taşı” (Lithos Phokaikos) Foça’ya özgü,

işlenebilen bir taştır.

• Antik dönemlerden beri kullanılmaktadır.

• Yerel dokuyu çok iyi yansıtan değerli, dayanıklı,

uzun ömürlü, özgün ve sağlıklıdır.

• Foça dağlarından çıkarılır, ilk çıkarıldığı an

yumuşak olduğundan kolayca işlenir ve zaman

geçtikçe sertleşme özelliği taşır…

• Ponza taşına benzer, gözenekli ve yontulabilir bir

dokusu vardır.

• Taş evler yazın serin, kışın sıcak olur…!

TAŞ EVLERİN TARİHÇESİ

• Günümüze kalan ve çoğu restore

edilen evlerin yapılış tarihleri,

1870 ve 1920 yılları arasında

tarihlenmektedir.

• Benzerlerine diğer Ege ve

Akdeniz sahillerinde

rastlanmakta olan bu yapılarda

genel olarak Akdeniz mimarisi

etkisi hakimdir.

• Söz konusu yapılar çoğunlukla

iki katlı olsa da tek katlı olanları

da bulunmaktadır.

• Heriki ev türünün bahçelerinde,

tuvalet ve müştemilat olarak

kullanılan tek katlı yapılar da yer

almaktadır.

TAŞ EVLERİN ÖZELLİKLERİ

• Genellikle halk arasında Taş ev diye bilinen yapılar, yığma taş

duvarlıdır.

• Yapı dış duvar köşelerinde, uzun köşe taşları kullanılmıştır.

• Kapı ve pencere kenarlarında taş söveler* kullanılmış olup ;

yapıların tamamında bir veya iki sıra taş saçak yapılmıştır.

• İç bölme duvarları; alt katta hımış**, üst katta bağdadi olarak

yapılmıştır.

• Yapılar malzeme ve cephe özellikleri açısından benzerlik arz

etmektedir.

• Bazılarında bodrum katı vardır.

• Kent merkezindeki evlerde 6 adet farklı plan tipi bulunmaktadır.

*Avlu kapısının iki yanına konan uzun taşlar.

**Kerpiç ya da tuğlayla örülmüş ahşap duvar.

TAŞ EVLERİN ÖZELLİKLERİ

• Foça taş yapılarının dış cepheleri sıva yapılmadan

bırakılmıştır.

• Derzli taş duvar olarak yapılan dış cephe duvarları,

kapı, pencere kenarlarına konulan taş söveler ile çatı

ve bazen de kat seviyelerinde taş silmelerle

süslenmiştir.

• Pencerelerinde ve zemin katlarda saç kepenk, üst

katlarda ise ahşap kepenk kullanılmıştır.

• Giriş kapıları, camlı kuzuluklu* ve demir korkuluklu

ahşap malzemeden yapılmıştır.

• Tavan yükseklikleri üst katlarda 4 metreyi

bulmaktadır.

• *Büyük kapıların ortasındaki küçük kapı

Kare Planlı Kule Evler • Kare planlı kule evler, genelde eşit en ve boya sahip

bir alana oturmaktadır,

• 2 ya da 2.5 katlı olan bu binalar, yüksek olması nedeni ile kuleye benzetilerek, ‘’kule ev’’ olarak anılır.

• Yapıların dış duvarları yığma taş duvarlar (Foça taşı) olarak, zemin katta 55-65 cm. arasında üst katlarda 50 cm. kalınlığında olabilmektedir.

• Kare planlı kule evler, genellikle kırsal alanlarda, bağlarda, bahçelerde ve kent çevrelerinde bulunur.

• Esas olarak yaz mevsiminde kırsal alanda konaklama amacıyla yapılmışlardır.

Yakın arkadaşım Akın Doğu’ya ait, Bağarası,

Bahçecikte bulunan taşkule evin önünde

Taşkule yanındaki asırlık zeytin ağacı

TEK EVLER

• Kentin içinde sıkça rastlanan bu planda, çoğunlukla 3 cepheli

ve 2 kattan oluşan tek evler yer almaktadır.

• Arkada veya yanda, bahçeleri vardır.

• Ana yapılar ve sokak kapıları genellikle yüksek, gösterişli,

bezemeli ve farklı görünüştedirler.

• Hole bakan ön cephede bir oda içinde genellikle bir ocak

bulunur.

• Ön ve arka cepheye bakan kısımlarda odalar bulunmaktadır.

• İki kat arasında içeriden üst kata çıkan bir ahşap merdiven

mevcuttur.

• Ocak bulunan mahaller mutfak olarak kullanılmaktadır.

• Alt katta, yüklük gibi bölümler bulunur. Buralarda büyük yağ

küpleri ve tel dolaplar yer alır.

• Alt katlar alçak üst katlar yüksek tavanlıdır.

Bitişik Evler • Genellikle ara sokaklarda sıralı ve birbirine bitişik

olarak yapılan evlerin cepheleri yola sıfırdır,

• İki yan cepheleri komşu yapılara dayalıdır.

• Arka cephede bahçeleri vardır.

• Giriş holü arka cepheye kadar uzanır.

• Burada tek ev tipindeki gibi bahçeye çıkış kapısı

vardır.

• Bu hole bakan genelde iki veya bazen de üç oda

bulunmaktadır.

• Tavanlar ahşaptır ve alçıdan yapılmış bezeme ve

süslemeler yer alır.

• Genelde teras ve taraça bulunmamaktadır.

2017 yılı yaz sezonunu, Eskifoça, 163 Sokak, No.13 de

bulunan bu taş evde geçirdik.

Kuşlu Ev

• Kuşlu ev olarak

da anılan bu

evin yapım

tarihi, 1890 lı

yıllar.

• Yüksek

merdivenli ana

giriş kapısının

tavanında bir

kuş kabartması

yer alıyor..

Kuşlu Taş Evin Konumu

Küçük Deniz

Foça Meydanı

Denize Yakın

• Kuşlu ev, Foça

Küçükdeniz

sahiline açılan

yollardan biri

üzerinde, bitişik

konumda.

• Yakınında büyük

bir çam ağacı var.

• Evin Ön tarafında

kayrak taş döşeli

oturma sahanlığı

bulunuyor.

Arka Sokağı • Kuşlu evin

bahçesinden arka

sokağına açılan kapı

yerinde şimdilerde, taş

duvar üzerine yapılmış

güzel bir niş var.

• Foça'nın volkanik

tüflerinden yapılan ve

bu yöreye özgü olması

nedeniyle "Foça taşı"

olarak adlandırılan

dayanıklı bir taştan

yapılmış.

Anılarla Dolu bir

Ev

• Kuşlu evin geçmişi

pek bilinmiyor.

• Bu ev Limni’den göç

eden Hüseyin Erdinç

tarafından, Arap asıllı

bir tütün tüccarından

1937 yılında satın

alınmış.

• İkinci ve üçüncü

kuşaktan pek çok

kimse bu evde doğup

büyümüş.

• İçinde yaşanmış pek

çok anı var.

Hüseyin Erdinç ve ailesi kuşlu evin önünde, 1960

Giriş Kapıları

• Evin üst ön giriş

kapısına, 10 adet taş

merdiven ile çıkılıyor.

• Kapı yüksek ve iki

kanatlı.

• Ahşap olarak yapılmış.

• Alt ve üst kısmında

sahanlık bulunuyor.

• Alt katta ayrıca taş

eşikli ve kuzuluklu bir

kapı daha var.

• İçeriden üst kata çıkan

ahşap bir merdiven

bulunuyor.

Alt Giriş Kapısı Önünde

Bu evde ailemiz ve yakınlarımızla

birlikte Güzel günler geçirdik

Kuşlu Evin

İç

Bölümleri

Holde Bulunan Nişler

Üst kat ön oda pencereleri

Ön ve arka oda

Pencerelerde;

Kanaviçe ve tığ

örgüsü perdeler

asılı durumda.

Ön

pencerelerde

ahşap panjur,

arkalarda

ferforje

parmaklıklar

var.

Tavanlar ahşap ve bezemelerle süslü

Ahşap mervivenle çıklan üst kat salonda, Siyam

kedimiz yatıyor.

Annemiz Evin Arka Bahçesinde

Kuşlu evin yağlıboya ile yaptığım tablosu

V.Y

Foça Sahilinde Gün Batımı

Kale İçindeki Arkeolojik Kazı Alanından Foça’nın

Gece Görünümü

Kale İçinde Alibey Evi

Alibey Evinin Denizden görünüşü

Alibey Evinin dış kapı ve pencere bezemeleri

Diğer Bazı Foça Taş Evleri

Foça Taş Evleri

• Rum evleri diye de bilinen Foça taş

evlerinin, antik dönemlere uzanan

köklü bir geçmişi var.

• Özellikle Foça taşından yapılmış

olmaları estetik bir güzellik katıyor.

• Mevcut evlerin yapımı, 1880-1900

yıllarına tarihleniyor,

• Gün geçtikçe kıymetleri artıyor.