ՈՎ ԵՆՔ ՄԵՆՔ?ՈՐՏԵՂԻՑ ԵՆՔ ԵԿԵԼ?

Գիտությունը անառարկելի ապացույցների է տվել, որկյանքը Երկրի վրա չի ծագել պատահականորեն, որբուսականությունն ու կենդանական աշխարհը հեռավորժամանակներում միանգամայն այլ տեսք ունեին, քան այսօր:

Այն ժամանակներից ի վեր, երբ երկրագնդի վրա երևանեկան կյանքի առաջին նշանները,ողջ կենդանականաշխարհը ենթարկվել ու ենթարկվում է մշտականզարգացման, էվոլյուցիայի:

Էվոլյուցիան բնության զարգացման բնական

պրոցեսն է, որն ուղեկցվում է պոպուլյացիայիգենետիկական բաղադրությանփոփոխմամբ,տեսակառաջացմամբ, տեսակիհարմարվողականությամբ կամ տեսակի վերացմամբ, փոփոխման ենթարկելով էկոհամակարգն ուկենսոլորտը ամբողջությամբ:

• 3.6 միլիարդ տարի առաջ, պարզ բջիջներ (պրոկարիոտ)

• 3.4 միլիարդ տարի առաջ, ցիանոբակտերիաներ, որոնքկատարում էին ֆոտոսինթեզ

• 2 միլիարդ տարի առաջ, բարդ բջիջներ (էուկարիոտ);

• 1.2 միլիարդ տարի առաջ, էուկարիոտներ, որոնք բազմանումէին սեռական ճանապարհով

• 1 միլիարդ տարի առաջ, բազմաբջիջ կենդանիներ;

• 600 միլիոն տարի առաջ,պարզ կենդանիներ;

• 550 միլիոն տարի առաջ, bilateria, ապրում էին ջրում, ունեինունեին առաջային, հետին, վերին, ստորին երես, աջ և ձախկողմեր

• 500 միլիոն տարի առաջ, ձկներ և նախաերկկենցաղներ• 475 միլիոն տարի առաջ, բույսեր (ցամաքային);

• 400 միլիոն տարի առաջ,միջատներ,սերմերով բազմացում;

• 360 միլիոն տարի առաջ, երկկենցաղներ;

• 300 միլիոն տարի առաջ, սողուններ;

• 200 միլիոն տարի առաջ, կաթնասուններ;

• 150 միլիոն տարի առաջ, թռչուններ;

• 130 միլիոն տարի առաջ, ծաղկավոր բույսեր;

• 60 միլիոն տարի առաջ, պրիմատներ,

• 20 միլիոն տարի առաջ, մարդանման կապիկների ընտանիք;

• 2.5 միլիոն տարի առաջ, Homo մարդ ցեղ• 200,00 տարի առաջ մինչև այժմ ժամանակակից մարդը

Հնագույն նախնիներՏեղադրելով մեր ցեղատեսակներինկենդանական աշխարհում,պարզ է դառնումոր մենք պրիմատներ ենք՝ կաթնասուններիմեծ ուղեղով, լավ տեսողությամբ ևսովորաբար հակադրվող բթամատով:

Էվոլյուցոն ծառի վրա պրիմատներըտարամիտվել են կաթնասունների ուրիշխմբերից հավանաբար 65 միլիոն տարի առաջև հնարավոր է նաև ավեի վաղ՝ 85 միլիոնտարի առաջ: Պրիմատների մեջառանձնանում է մի ցեղատեսակ, որը կապողօղակ է հանդիսանում այլ տեսակների միջև:

Դրանք մարդանման կապիկներն են՝անատոմիական հատկությունների մի մեծշարք:

Hominidae-Մարդանման կապիկներՄեծ մարմին՝ առջևից հետ ուղղությամբտափակած կրծքավանդակով, թիակներ՝կրծքավանդակի հետին մասում, որոնքամրանում են երկար անրակներով,

վերջույթներ և ձեռքեր ճյուղերից կախվելուհամար և պոչի մնացորդ:

Ամենավաղ մարդանման կապիկներըհայտնաբերվել են Արևելյան Աֆրիկայում20 միլիոն տարի առաջ և հաջորդ 15

միլիոն տարիների ընթացքում նրանքհայտնաբերվել են Աֆրիկայում, Ասիայումև Եվրոպայում: Այսօր պատկերը լրիվ այլէ, մարդկանց ցեղատեսակը ներկայանումէ մեկ պոպուլյացիայով տարածվածամբողջ աշխարհով մեկ,

սահմանազատված ՝ մարդանմանկապիկների ուրիշ ցեղատեսակներից,

որոնց սպառնում է արեալի կորուստ ևոչնչացման վտանգ:

Մարդանման կապիկների ընտանիք-

HominidaeHomo-Մարդ(ցեղ)

Orangutan-Օրանգուտտան(ցեղ)

Gorilla-Գորիլլա(ցեղ)Chimpanze

e-Շիմպանզե(ցեղ)

Շիմպանզեի գանգՈւնի կլորավուն ևհամեմատաբար փոքրգանգատուփ 300-500 սմ3

ծավալով: Դեմքը մեծ է, լավցցված հոնքայինկատարներով և դեպիառաջ արտահայտվածծնոտներով:

Գորիլլայի գանգԳանգատուփը ունի 350-700 սմ3

ծավալ: Ծոծրակային ցցաթումբըշատ բարձր է, որից ներքև գտնվումէ մեծ դաշտ՝ պարանոցի հզորմկանների կպման համար: Արուգորիլլան ունի զանգվածայինհոնքային կատարներ և խոշորսագիտալ կատար ծամիչմկանների կպման համար:

Օրանգուտանի գանգՇիմպանզեի նման ունիփոքր գանգատուփ 300-

500 սմ3 ծավալով, և մեծդեմք: Գանգը չափազանցառաջ է ցցված՝պրոգնատիկ, շատ լավարտահայտվածծնոտներով: Հոնքայինկատարներն ավելի փոքրեն, քան գորիլլաների ևշիմպանզեների մոտ

Մարդու գանգԳանգատուփը 1100-1700

սմ3

Կարմիր կետով նշվածըդա SRGAP2 գենն է,որը մեծ դերունի ուղեղի զարգացմանգործում, ինչպես տեսնում ենքմարդը այդ գենից ունի 3 զույգ,

իսկ շիմպանզեն և օրանգուտանըմիայն 1 զույգ: Սա հանդիսանումէ մարդուզարգացման(տրամաբանություն,

խոսք, բարդ վարքագիծ)

ուղիներից մեկը՝ գենայինմուտացիա:

Homo- մարդ (ցեղ)

Մարդու էվոլյուցիան ուղիղ ընթացող պրոցես չէ: Հոմիններիտարբեր խմբեր ապրել են նույն ժամանակահատվածում ևգուցե բախվել են իրար: Մի ցեղատեսակի վերափոխումը միուրիշ ցեղատեսակի ուղղակի պարզ փոփոխություն չէգծային օրենքով: Փոխարենը նոր ցեղատեսակիառաջացումը հին ցեղատեսակի ճյուղավորումն է, որնավելի հաջող է էվոլյուցիոն առումով, ինչպես նաևառաջանում են պարաանթրոպիններ, որոնք ոչնչանում ենէվոլյուցիայի ընթացքում: Բանական մարդը մինչև մերօրերը հասած միակ ցեղատեսակն է:

Homo Heidelbergensis

Homo Neanderthalensis Homo sapiens

Ժամանակակից մարդիկՄոտավորապես 600.000 տարի առաջ Homo

Heidelbergensis-ն ի հայտ եկավ Աֆրիկայում ևԵվրոպայում: Նա վերափոխվեց Homo

Neanderthalensis տեսակի Եվրոպայումմոտավորապես 400.000 տարի առաջ, որիցառաջացավ անատոմիորեն նոր տեսակ 200.000

տարի առաջ՝ Բանական մարդ Homo Sapiens, արդենԱֆրիկայում:

Հնէաբանական, երկրաբանականհետազոտությունները և կլիմայական ցուցանիշներնապացուցում են, որ ժամանակակից մարդը դուրս էեկել Աֆրիկայից 50.000-80.000 տարի առաջ: Մարդիկսփռվել են Աֆրիկայով մեկ, ապա ՀնդկականՕվկիանոսով տեղափոխվել են Ավստրալիա,

Եվրոպա, Ասիա և ուշ փուլերում արդեն Ամերիկա: