3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 1

ChCh­¬­¬ngng 1. 1. CCơơ -- ThThầầnn kinhkinhI. H­ng phÊn

1. K/niÖm: k/n ®¸p øng cña tæ chøc sèng víi c¸c kÝch thÝch(c¬ thÓ sèng, T§C), gióp c¬ thÓ thÝch øng víi §KS

BiÓu hiÖn cña HF: c¬ co, tuyÕn tiÕt, TK ph¸t xung ®éng…

• TÝnh HF: c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n

• Qua 2 g®:

- TiÕp nhËn KT (thô quan)

- §¸p øng: biÕn KT à d¹ng E ®Æc tr­ng

2. KÝch thÝch? t¸c nh©n t¸c ®éng lªn c¬ thÓ (ngoµi, trong)

l Ngoµi: C¬ giíi, T0, ®é Èm, a/s, ®iÖn, ho¸ chÊt ....

l Trong: pH m¸u, ASTT h.t­¬ng, [] c¸c chÊt m¸u, ®­êng huyÕt

l VÒ mÆt sinh häc: 2 lo¹i

- ThÝch hîp: g©y HF cho tæ chøc tù nhiªn, quen thuéc (thô quan t/ø) VD: a/s à m¾t, ©m thanh à tai , TA à l­ìi

- Kh«ng thÝch hîp: KT kh«ng g©y HF trong §K tù nhiªn, tæchøc kh«ng cã thô quan t­¬ng øng, nh­ng ë c­êng ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ g©y HF. VD: T¸t m¹nh à ....... NhiÖt ®é qu¸ cao, qu¸thÊp

3. §K g©y HF: c­êng ®é vµ thêi gian nhÊt ®Þnh

v C­êng ®é: (4 møc)

- D­íi ng­ìng: yÕu, kh«ng HF

- Ng­ìng: ®ñ g©y HF (min)

- Trªn ng­ìng: > ng­ìng (KT↑à HF↑) ®Õn khi HF kh«ng t¨ng n÷a (ch­a tæn th­¬ng)à KTmax

- Qu¸ giíi h¹n: >KTmax, HF gi¶m, tæn th­¬ng (¸c tÝnh)

v Thêi gian (T):

- T qu¸ ng¾n à kh«ng HF- TÝnh HF phÊn tû lÖ nghÞch víi T (HF cµng caoà T cµng ng¾n)KÐo dµi KTà thÝch nghià mÊt k/n ®¸p øng VD: ngöi formon

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 2

l T vµ c­êng ®é t­¬ng quan chÆt chÏ à ®o tÝnh HF tæ chøc - “thêi trÞ” (Lapied)

0 0.5 1.0 1.5 2.0 t(ms)Thêi trÞ

ng­ìng

C­ê

ng®é

Thêi trÞ = T tèi thiÓu ®Ó KT cã c­êng ®é=2 lÇn ng­ìng g©y ®­îc HF. VD: C¬ v©n ng­êi = 0.1 – 0.7 ms

- Tæ chøc HF cµng caoà thêi trÞ cµng bÐ

II. HiÖn t­îng ®iÖn sinh vËt

l §iÖn SV? = HF. T/chøc HF àsinh ®iÖn

l Cuèi TK 17 Galvani: thÊy c¬ ®ïi Õch treo mãc ®ång co giËt

lMét n¨m sau Volta cho r»ng: c¬ chØ co khi cã giã, do 2 mãc s¾t ch¹m vµo ®ång à sinh ®iÖn

→ Tranh luËn à KÕt qu¶ c¶ 2 th¾ng (pin & ®iÖn SV)

l 3 lo¹i ®iÖn sinh vËt

1. §iÖn tæn th­¬ng

Ø TN Galvani:

C¬ 2

C¬ 1

Nguyªn vÑn

Tæn th­¬ng

à KÕt qu¶: C¬ 2 co

Ø KiÓm chøng: vi ®iÖn kÕ ®o

اiÖn tæn th­¬ng? -+

Tæn th­¬ng

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 3

C¬ 2

2. 2. §§iiÖÖnn hoho¹¹t t ®®ééngng

* * TN TN MateucciMateucci::C¬ 1

KT

C¶ 2 c¬ ®Òu co

* TN trªn tim Õch:

C¬ 2

T©m thÊt

• TN co tr­ícàHF (-), TT yªn tÜnh (+) à ®iÖnho¹t ®éngà c¬ 2 co

T©m nhÜ

ØT/chøc HF (h/®) t¹i ®ã (-), yªn tÜnh (+)à 2 vïngchÖnh lÖch ®iÖn thÕà ®iÖn ho¹t ®éng

à C¬ co

- §iÖn thÕ mµng TB TK khi kh«ng HF, kh«ng tæn th­¬ng = ®iÖn N¬ron

.3. Dßng ®iÖn tÜnh (®iÖn thÕ mµng)

à T/chøc yªn tÜnh, trong vµ ngoµi mµng tæ chøc sèng cãchªnh lÖch ®iÖn thÕ (ngoµi +; trong -) t¹o dßng ®iÖn gäilµ dßng ®iÖn tÜnh

-

Vi ®iÖn cùc

àC¸ch ®o: - Chän n¬ron sîi trôc to

- Vi ®iÖn cùc bÐ (∅ ≤ 0.5µm)

4. C¬ chÕ ph¸t sinh: T×m ra cÊu tróc mµng, 2 thuyÕt

* ThuyÕt biÕn chÊt

Vïng tæn th­¬ng hay h/® à T§C sinh nhiÒu chÊt ®iÖn gi¶i (H2CO3 à H+ + HCO3

- )

• H+ bÐà kh/t¸n nhanh ®Õn vïng nguyªn vÑn (y/tÜnh)à (+)

• HCO3- línà kh/t¸n chËm, t¹i vïng tæn th­¬ng (h/®)à (-)

* ThuyÕt mµng (ion mµng): Bernostein, Hogkin, Huxley, Katz dùa trªn tÝnh thÊm chän läc mµng

- Lç mµng Φ= 4A0

- Qua mµng = bÞ & chñ ®éng

protein

protein

photpholipit70-80 A0

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 4

v Gi¶i thÝch 1: ph©n cùc t¹i mµng do ngoµi nhiÒu ion+(Na+), trong nhiÒu ion- (protein, HCO3

-, Cl-) ∈:

- KÝch th­íc: ΦNa+=1.9A0, ΦK+=2.6A0

Φ Na+.8H2O > K+.4H2OàK+ dÔ qua mµng h¬n

- Chªnh lÖch nång ®é (trong so víi ngoµi mµng)

50mol/kgH2O[Na+] = = 1/8

440mol/kgH2O

400mol/kgH2O[K+] = = 20/1

20mol/kgH2O

Nh­ vËy: [Na+] ngoµi > 8 lÇn trong mµng

[K+] trong > 20 lÇn ngoµi mµng

àK+ trong ra nhanh, m¹nh h¬n Na+ ngoµi vµo (b¬m Na, K qua vËt t¶i) à K+ t¹o lùc hót víi ion – (Cl-, OH-) trong mµng do ®ã dßng ®iÖn tÜnh àngoµi +, trong -

v Gi¶i thÝch 2: tæn th­¬ngàthay ®æi tÝnh thÊm mµng, mµngbÞ r¸chà mét sè ion - ra ngoµi trung hoµ bít K+(vïng tænth­¬ng ©m h¬n) à ®iÖn tæn th­¬ng cã E<®iÖn thÕ mµng

v Gi¶i thÝch 3: h/® (xung TK ®iÓm A)à thay ®æi tÝnh thÊmàNa+ vµo rÊt nhanh (500-700 lÇn b×nh th­êng), lóc ®Çu trung hoµ bít ion-à khö cùcà ®¶o cùc (ngoµi + trong -)

A B C

- - - +++ ......

+++ - - -

K/qu¶: A HF (-) à chªnh lÖch, phÝa trong tõ A à B, phÝangoµi B à A àt¹i B x¶y ra khö, ®¶o cùcà ®iÖn h/®éng

4. 4. øøngng dôngdông ®®iiÖÖnn sinhsinh vvËËtt

-- §§iiÖÖnn tt©©m m ®å®å

-- §§iiÖÖnn nn··o o ®å®å

-- §§iÒuiÒu tratra xÐtxÐt hhááii

-- §§o o ®®iiÖÖnn thÕthÕ ®®ÜÜaa phph««i i giagia ccÇÇmm

-- PhPh¸̧t t hihiÖÖnn ®®ééngng dôcdôc bbßß = = chÊtchÊt ddÎÎoo, , hh××nhnh trôtrô =25x12.5mm=25x12.5mm

E=10E=10--30mV 30mV ttèètt, ,

E< 10mV loE< 10mV lo¹¹ii

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 5

IIIIII. . CƠ QUAN PHCƠ QUAN PHÁÁT ĐIT ĐIỆỆN N ỞỞ CCÁÁ

ll 1, 1, CCấấuu ttạạoo cơcơ quanquan phpháátt điđiệệnnll Cơ quan phCơ quan pháát đit điệện n ởở ccáá do tdo tổổ chchứức cơ đã bic cơ đã biếến n

ddạạng, lng, lààm chm chúúng mng mấất kht khảả năng co giãn năng co giãn, n, nhưng lhưng lạại i vvẫẫn gin giữữ chchứức năng phc năng pháát xung đt xung độộng đing điệện. n.

ll MMỗỗi cơ quan phi cơ quan pháát đit điệện do nhin do nhiềều tu tấấm đim điệện tn tạạo o ththàành, do cnh, do cáác mô liên kc mô liên kếết ht hìình thnh thàành cnh cáác ngăn nhc ngăn nhỏỏ. . MMỗỗi ti tấấm đim điệện đưn đượợc ngâm trong mc ngâm trong mộột cht chấất keo t keo ởởngongoàài ti tếế bbàào, co, cóó ththầần kinh vn kinh vàà mmạạch mch mááu phân bu phân bổổ đđếến cn cáác ngăn nhc ngăn nhỏỏ nnàày. y.

ll Thân kinh chThân kinh chỉỉ phân bphân bổổ đ đếến mn mộột mt mặặt ct củủa ta tấấm đim điệện, n, còn mcòn mạạch mch mááu thu thìì phân bphân bốố đ đếến trong ln trong lớớp chp chấất keo t keo hhìình thnh thàành mnh mạạng lưng lướới mi mạạch mch mááuu

l Các loài cá khác nhau, cơ quan phát điện là khác nhau.

l Ví dụ cá đuối điện có cơ quan phát điện hình tròn ở hai bên, nằm ở rìa trong vây ngực, phần vai vàphần sau của đầu

l Gồm nhiều tổ chức sợi ngăn thành nhiều ống hình trụ Electroplax. Mỗi bên có khoảng 600 ống. Trong ống chứa chất keo không màu. Mỗi ống lại được chia thành nhiều ngăn nhỏ, mỗi ngăn nhỏ cótấm điện hình dẹt.

l Mỗi tấm điện có thể phát sinh một điện thế hoạt động là 0,14 mv. Do các tấm điện được xếp chồng lên nhau (mắc nối tiếp), làm cho điện áp tích tụ lại và tạo thành điện áp cao

l Ở trạng thái nghỉ bên trong tấm điện tích điện âm, bên ngoài tích điện dương, giống như điện thếmàng của tổ chức sống nói chung.

l Khi phát điện chỉ phát sinh đảo cực ở mặt tấm điện có thần kinh chi phối

2, Nguyên nhân phát điệnl Là do hai bên dìa tấm điện có tính phân cực bán

vĩnh cửu, bên trong tích điện âm và sự chênh lệch về nồng độ ion các chất điện giải giữa trong vàngoài màng tế bào,

l T/dụng thẩm thấu chọn lọc của mặt tấm điện cóthần kinh phân bố bị “giải thể” do đó sinh ra phát điện. Ở cá những cơ quan phát điện thường rất lớn. Chúng chiếm 1/4-1/3 khối lượng cơ thể cá

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 6

l Xung động thần kinh kèm theo luồng điện sẽ làm các cơ co và khởi động cho cơ quan phát điện.

l Khi xung động chạy đến cuối sợi thần kinh đi vào cơ, tại đây sẽ tiết ra một chất môi giới làm cho các tế bào cơ co kèm theo sự xuất hiện các luồng điện.

3, Cơ chế phát sinh điệnl Xung điện trong các tấm của cơ quan phát điện về

bản chất không khác sự phát điện trong dây thần kinh của tấm tận cùng hoặc trong sợi cơ.

l Song nhờ các tấm của cá chình điện được xếp thành cột, mỗi cột có 6-10 ngàn tấm cho nên điện thế tổng hợp của chúng có thể đạt tới 600 von.

l Cơ quan phát điện của cá chịu sự chi phối khống chế của hệ thống thân kinh.

l Bằng thực nghiệm cho thấy khi làm cho đầu của cá đuối điện bị lạnh hoặc toàn thân cá bịlạnh, hiệu quả phát điện của nó cũng bịgiảm.

l Thần kinh lưỡi hầu và thần kinh phế vị đều xuất phát từ thuỳ phát điện của não cùng vàphân bố đến mỗi tấm điện.

l Dòng điện do cá đuối điện phát ra đạt tới 77-80 vol. Cá chình điện hoạt động về đêm. Chúng chỉ săn mồi khi trời đã tối

l Sức mạnh cuả những cú đánh điện của cáchình lớn đến nỗi làm choáng váng những con thú lớn.

l Những động vật nhỏ thì chết ngay tức khắc. l Những người da đỏ ở Nam Mỹ biết rất rõ về

loại cá nguy hiểm này và họ không bao giờdám mạo hiểm đi qua khúc sông mà cáchình thường sống ở đó. Một hôm đội quân của Tây Ban Nha đi đến bờ đầm rộng lớn, lúc đó đang là mùa khô và nước trong đầm lầy gần như cạn hết

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 7

l Cá trê điện sống ở các sông châu Phi có thểphát ra dòng điện mạnh tới 360 vol.

l Cá phát điện chủ yếu là do tác dụng của bộphận phát điện, hoàn toàn chịu sự điều khiển chủ động của bộ phận thần kinh.

lMục đích của việc phát điện dùng vào phòng chống địch hại và bắt mồi. Sau nhiều lần phát điện dòng điện phát ra sẽ yếu dần, cần có thòi gian nghỉ ngơi để khôi phục điện lực.

IV. IV. ddÉÉnn truyÒntruyÒn hh­­ngng phÊnphÊn

Sîi trôc

Th©n TB

Sîi nh¸nh

TB Schwann

Vámiªlin

Eo Ranviª

Synap

HF

-S.trôc truyÒn HF tõ th©n ra (v/®)

-S.nh¸nh truyÒn vÒ th©n (c¶m gi¸c)

- C¸c sîi trôc kÕt l¹i = d©y TK

- 2 lo¹i sîi TK (trÇn & vá bäc)

- TB Schwann chøa miªlin (photphatit) c¸ch®iÖn, mµu tr¾ng quÊn nhiÒu líp quanh sîi trôct¹o thµnh líp vá miªlin

- Eo Ranviª cã vai trß trong T§C sîi trôc vµdÉn truyÒn HF (v× bÞ gi¸n ®o¹n bëi miªlin)

1. 1. TrTrªªnn ssîîii TKTK

a. a. CÊuCÊu tt¹¹o TB TK o TB TK ((§§VÞ VÞ ccññaa hhÖÖ TK)TK)\\

CÊuCÊu tt¹¹o o ssîîii cãcã vváá mielinmielin

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 8

b. §Æc ®iÓm slý cña sîi TK

+ Hoµn chØnh, liªn tôc vÒ mÆt slý (Ðp, buéc, kÑp, phong bÕàmÊt k/n¨ng dÉn truyÒn)

+ TruyÒn HF t¸ch biÖt (kh«ng lan sang bªn c¹nh à chÝnhx¸c)

+ DÉn truyÒn HF 2 chiÒu, nh­ng trong c¬ thÓ chØ 1 chiÒu do synap quyÕt ®Þnh

+ TÝnh HF cao, sîi cã vá bäc > sîi trÇn

+ TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng sîi cã vá bäc > sîi trÇn

c. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi trÇn

Lan truyÒn ®iÖn h/® tõ ®Çuàcuèi sîi do chªnh lÖch ®iÖn thÕ 2 vïng (HF vµ yªn tÜnh trªn sîi)

HF àthay ®æi tÝnh thÊmàkhö cùcஶo cùcàHF ®iÓm bªn

Yªn tÜnh

+++- - -

HF

- - -+++

- - -+++

+++- - -A

Yªn tÜnh

+++- - -

- - -+++

B

Th©nn¬ron

KÕt qu¶: HF truyÒn tõ ®Çu sîi ®Õn cuèi sîi

Ø Trong sîi AàB, ngoµi B nh¶y vÒ A nh­ng A cßn HF, t¹m thêi tr¬àHF ë B truyÒn sang C vµ nh¶y hÕt sîi trôc

ànhanh, tiÕt kiÖm E (v× dÞch chuyÓn Na +, K+ chØ x¶y ra ë c¸c eo)

d. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi cã vá bäc (nh¶y bËc)

- Miªlin c¸ch ®iÖn nªn HF nh¶y tõ eo nµy sang eo kÕ tiÕp

Sîi trôc

MiªlinEo A HF

-+

+-

Yªn TÜnh+-

-+

B Y/TÜnh+-

-+

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 9

So s¸nh sù dÉn truyÒn gi÷a hai sîi TK

l Sîi trÇn

l Tèc ®é chËm

l Tiªu tèn nhiều n¨ngl­îng

l TÝnh chÝnh x¸c kh«ngcao

Sîi cã vá Mielin

Tèc ®é nhanh h¬n

Tiªu tèn Ýt n¨ng l­îng

TÝnh chÝnh x¸c cao h¬n

e. §Æc ®iÓm cña dßng ®iÖn dÉn truyÒn trªn sîi TK

ü t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cã gi¶m nh­ng chËm

üTèc ®é ∈: - Lo¹i sîi (Vcã vá = 60-120m/s > Vsîi trÇn = 2m/s)

- φ sîi, To (tû lÖ thuËn víi V)

- Loµi (Vsîi v/® Õch < g/s)

2. DÉn truyÒn HF qua synap

a. CÊu tróc synap: 2 lo¹i

• N¬ron-N¬ron: tËn cïng sîi trôc n¬ron tr­íc víi th©n hay nh¸nh n¬ron sau (khe synap ≈150A0)

• N¬ron - C¬, tuyÕn: sîi trôc víi c¬ quan ®/ø (khe ≈500A0)

sîitrôc

Ty thÓ

Tói chÊtm«i giíiho¸ häc

EnzymAxetyl-colinesteraza

Mµng tr­íc

Mµng sau

1 synap

Mµng tr­íc (ph×nh to t¹o bao nôchøa Axªtylcolin or Adrenalin )

Mµng sau(Receptor)

Khe synap (r·nh)

b. §Æc ®iÓm dÉn truyÒn HF qua synap

- 1 chiÒu (mµng tr­ícàmµng sau)

- V bÞ chËm l¹i

- Sù mái x¶y ra ë synap ®Çu tiªn

- Synap dÔ bÞ c¸c chÊt ho¸ häc t¸c ®éng

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 10

c. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua synap (3 c¬ chÕ)

* VËt lý (thuyÕt ®iÖn häc): nhê ®iÖn h/®. HF ®Õn tËn cïng sîitrôc t¹o dßng ®iÖn c­êng ®é ®ñ lín cã k/n v­ît khe synapàKT mµng sau HF àHF ®­îc truyÒn ®i

l Nh. ®iÓm: Kh«ng gi¶i thÝch ®­îc tÝnh 1 chiÒu, chËm l¹i, sù mái

l MÆt kh¸c: theo Kats ®iÖn h/® sau khi qua synap chØ cßn 0.01 mV, ®iÖn cÇn thiÕt g©y HF mµng sau ph¶i lµ 20- 40 mV

* C¬ chÕ ho¸ häc

TN:- Buéc nèi 2 tim t¸ch rêi víi nhau = èng th«ng chøa d2 Slý

- KT phã g/c tim 1à c¶ 2 ®Ëp chËm yÕu

- KT g/c tim 1à c¶ 2 ®Ëp nhanh, m¹nh

à do TK phã g/c tiÕt Axªtylcolin (ø/c), g/c tiÕt Adrenalin (t/c­êng)

H­ng phÊn qua synap nhê chÊt ho¸ häc

l Sîi phã g/c tiÕt: Axetylcolin

l Sîi g/c tiÕt: Adrenalin

l ThÇn kinh trung ­¬ng, n·o tiÕt:+ Serotonin

+ Glutamat

+ Dopamin

* C¬ chÕ §iÖn-Ho¸-§iÖn

T/d mµng sau

Thay ®æi tÝnh thÊm

®¶o cùcp/sinh ®iÖnh/®éng

tin ®iÖnXung TK tiÕp tôc®­îc truyÒn ®i

Mµng tr­ícg/phãng chÊt

m«i giíiXung TK tin ®iÖn

tin ho¸

TN: b¬m 10-15mol Axªtylcolin vµo khe synapà ®iÖn h/® xuÊthiÖn ngay n¬ron sau

• T¹i mµng sau Axªtylcolin Axªtylcolinesteraza Axªtat + Colin

Khi hÕtàtÝnh thÊm kh«i phôcà kÕt thóc HF

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 11

Gi¶i thÝch c¸c ®Æc ®iÓm dÉn truyÒn

lMét chiÒu: chÊt m/giíi chØ cã ë mµng tr­íc

l V chËm l¹i: do chuyÓn tin ®iÖnà ho¸, ho¸à®iÖn

l Nhanh mái: hÕt chÊt m«i giíi dÉn truyÒn

l DÔ bÞ t¸c ®éng bëi c¸c chÊt h/h: chÊt m/giíilµ chÊt ho¸ häc nªn chÞu t¸c dông cña c¸cchÊt kh¸c

3. øng dông:

- TÈy giun s¸n lîn: Dipterex ph¸ huû men AxªtylcolinesterazaàAxªtylcolin tô ë mµng sauà HF liªn tôcà co tetanos

MÆt kh¸c: c¬ tr¬n ruét lîn t¨ng c­êng co bãp

- Atropin phong bÕ mµng sauàmÊt k/n nhËn c¶m víi Axªtylcolinà h¹n chÕ HF à gi¶m co th¾t àgi¶m ®au

- Thuèc an thÇn aminazin t/d t­¬ng tù aminoxydaza ph©n gi¶iAdrenalin gi¶m bít l­îng th«ng tin vÒ n·o

- Ng­îc l¹i c¸c chÊt KT nh­ caffe, nicotin, strychnin .. øc chÕaminoxydazaàAdrenalin ph¸t huy t¸c dông, t¨ng c­êng l­îngth«ng tin vÒ n·oàHF TWTK.

V. TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng & cËn sinh

1. TLHCN? = sè lÇn HF tèi ®a/1 ®v thêi gianVD: Õch 500 lÇn/s, §V cã vó 1000 lÇn/s

- ®¬n vÞ ®¸nh gi¸ k/n HF: ∈ c­êng ®é, tÇn sè, tr¹ng th¸i c¬ thÓ

2. Tr¹ng th¸i cËn sinh? = tr¹ng th¸i TLHCN h¹ thÊp qu¸ møc

TN Vedenski

KTB«ng tÈm Novocain

à ghi ®å thÞ à 3 giai ®o¹n

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 12

- Håi phôc: bá b«ng, röa d©y TK, tiÕp tôc KT à ng­îc l¹i

KT m¹nh KT yÕu KT m¹nh

-Th¨ng b»ng

- M©u thuÉn

- øc chÕ

KT m¹nh KT yÕu KT m¹nh

KT m¹nh KT yÕu KT m¹nh

VD: Ng¸i ngñ (giai ®o¹n?)

à chØ 1 KT nhÑàp/­ m¹nh

l Gi¶i thÝch

ü C©n b»ng: Novocain lµm TK biÕn chÊtàgi¶m k/n HF à1 KT yÕu cã thÓ qua. KT m¹nh chØ ®/ø 1 phÇnà p/ø nh­ nhau

VÝ nh­ èng n­íc kh«ng cã k/n ®µn håi

üM©u thuÉn: Novocain ngÊm s©u à k/n HF rÊt thÊpà KT yÕuphï hîpà®/øng m¹nh. KT m¹nh trë thµnh ¸c tÝnhà ®/ø yÕu

ü øc chÕ: TK hoµn toµn biÕn chÊt à mÊt tÝnh HF, TK vµ c¬kh«ng ®/øng (cËn sinh)

ü Phôc håi: Khi bá b«ng, röaàtÝnh HF phôc håi.

ü Nh­ vËy HF ⇔øc chÕ

3. ý nghÜa häc thuyÕt cËn sinh

- X¸c nhËn quan hÖ HF & ø/c: ®èi lËp, thèng nhÊt vÒnguån gèc vµ b¶n chÊt.

- HF ⇔ ¦/chÕ

- HF à­/c tr¶i qua c¸c giai ®o¹n tr¹ng th¸i cËn sinh

- Nguyªn nh©n cËn sinh lµ do TLHCN gi¶m qu¸thÊp

- Trong tù nhiªn c¸c g/® nµy rÊt ng¾n. NÕu cã yÕutè g©y biÕn chÊt th× kÐo dµi

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 13

4. 4. øøngng dôngdông

lG©y tª: lµ ®­a TK ngo¹i biªn vÒ cËn sinhà chÝch nhät, chÊp m¾t

l Phong bÕ tuû sèng: lµ ®­a TKTU cÊpthÊp vÒ cËn sinh à ®iÒu trÞ bÖnh s¶nkhoa

lG©y mª: lµ ®­a vá n·o vÒ cËn sinh à mæd¹ dµy, tim, thËn…

l

VI. SVI. SINH LÝ CƠINH LÝ CƠ• C¬ v©n (c¬ x­¬ng): b¸m vµo x­¬ng, V/® chñ ®éng

• C¬ tr¬n (c¬ t¹ng): néi t¹ng, c/n néi t¹ng

• C¬ tim: cÊu t¹o gièng c¶ c¬ v©n vµ c¬ tr¬n

1. §Æc tÝnh cña c¬

1.1 TÝnh ®µn håi: cã thÓ kÐo dµi, hÕt t/d trë l¹i gÇn ban ®Çu

c¬ tr¬n > c¬ v©n > c¬ tim

1.2. TÝnh HF: tÝnh HF tõ xung TK ®Õn (cã tÝnh tù ®éng nh­ng

yÕu). V = 3-4 m/s (Õch); 12-13 m/s (§v cã vó). HF: c¬ v©n > c¬tim > c¬ tr¬n

1.3. TÝnh co rót: k/n gi¶m rót chiÒu dµi

ü C¬ v©n: cã thÓ rót 40%, nhanh m¹nh nh ­ng nhanh mái

ü C¬ tr¬n (70% chiÒu dµi), k/n gi·n m¹nh (3-4 lÇn) nh­ngchËm, yÕu, thêi gian co cã thÓ kÐo dµi (cã thÓ co suèt 24h)

ü 2 lo¹i co c¬:

- Co ®¼ng tr­¬ng: tr­¬ng lùc kh«ng ®æi khi c¬ ng¾n l¹i

VD: c¬ l­ìi, c¬ hµm

- Co ®¼ng tr­êng: ®é dµi kh«ng ®æi, tr­¬ng lùc thay ®æi

VD: cö t¹, x¸ch nÆng

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 14

2. 2. PhPh©©nn tÝchtÝch co cco c¬¬Co cCo c¬¬ do do cc¸̧cc ®¬®¬n n vÞvÞ v/v/®® (1d(1d©©y TK + y TK + ssîîii cc¬¬))

1 1 ssîîii TK chi TK chi phphèèii 1010--3000 3000 ssîîii cc¬¬

sîi c¬

sîitrôcn¬ron

v/®éng

Tói chøaaxetylcolin

Mµng tr­í

Mµng sau

Nh©nTB c¬

Synapn¬ron - c¬

§V vËn®éng

CÊu tróc tÊm vËn®éng c¬ -n¬ron

2.1. 2.1. Co Co ®¬®¬nn: KT : KT ®¬®¬n n ààco co ®¬®¬n n (3 (3 kkúú))

KT

tiÒm phôc kú co kú gi·n

søc

c¨ng

Trong TN. Trong c¬ thÓ kh«ngxuÊt hiÖn v× xung TK ®Õn liªn tôc

2.2. Co l¾p

KT Muèn g©y co l¾p:

k/c 2 KT > kú tiÒm phôc& < thêi gian co ®¬n

2.3. Co Tetanos

Kh«ng hoµn toµn

KT nhanh võa

Hoµn toµn

KT cùc nhanh

3. C¬ chÕ co c¬3.1. CÊu t¹o c¬ v©n

ü KÝnh hiÓn vi th­êng• 1 sîi c¬ nh­ 1 chång ®Üa xÕp xenkÏ (®Üa tèi A - ®Üa s¸ng I) …

§Üa s¸ng I §Üa tèi A §Üa s¸ng I

TÊm Z TÊm Z

• B×nh th­êng c¸c sîic¬ xÕp s¸t nhau nh­ 1 bã ®òa c¸c vïng tèis¸ng ngang nhau

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 15

ü HiÓn vi ®iÖn tö: C¬ cã nhiÒu sîi t¬ b/c lµ protein

C¸c xo¾n peptit, xÕp cµi r¨ng l ­îc khi co kÐo actin tr­ît trªn miozin

ActinMiozinφ=10nml=1.5µm

φ=5nml=2µm

l CÇu xo¾n c¨ng do: lùc ®Èy OH-(sîi actin) vµ PO4---

(sîi miozin), t/d ®Èy actin xa miozin

l YÕu tè gi·n c¬: ATP-Mg øc chÕ ATPaza, ATP kh«ng ®­îc ph©n gi¶i

l Trong c¸c t¬ c¬ cßn cã Ca++

3.2. C¬ chÕ co c¬

ü Khi co c¬ sîi c¬ kh«ng ng¾n l¹i mµ chØ sîiactin tr­ît trªn miozin. Actin lång vµo miozinà Sarcomere ng¾n l¹i

ü Actin liªn kÕt víi miozin = cÇu xo¾n (polypeptit

cña miozin)

ü Xung TK ®Õn mµngà gi¶i phãng Ca2+ tõ c¬ t­¬ng vµo t¬ c¬, 3 t/d:

+ ø/c yÕu tè gi·n c¬

+ Ho¹t ho¸ miozinà ph©n gi¶i ATP cho Q

+ Trung hoµ P043-à mÊt lùc ®Èy ë ®Çu & ch©n cÇuà cÇu

protein co l¹i vµ kÐo miozin tr­ît trªn actin lµm c¬ ng¾n l¹i

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 16

VÞ trÝ sîi miozin vµ sîi actin ë tr¹ng th¸igi·n vµ co

3.3. BiÕn ®æi ho¸ sinh trong c¬: oxy ho¸ (yÕm & hiÕu khÝ)

a. Oxy ho¸ yÕm khÝ (kh«ng cã oxy)

ü Hexose + H3PO4YÕm khÝ Hexophotphat (photphoryl ho¸)

(glucose, lactose)

Lactic + H3PO4 + Q

ü Creatin photphat YÕm khÝ C + P + Q (hoµn nguyªn ATP)(D¹ng LK cao n¨ng dù tr÷)

ü Glycogen YÕm khÝ Lactic + Q

à S¶n phÈm trung gian lµ Lactic

b. Oxy ho¸ hiÕu khÝ (cã oxy)

à Lý thuyÕt ATP, C~P kh«ng ®æi, thùc chÊt glycogen↓

Ø 1/5 A.lactic + O2 C02 + H20 + Q(dïng tæng hîp glycogen,

hoµn nguyªn ATP, Creatin photphat)

Ø 4/5 AxÝt lactic Q Glycogen

Ø Qu¸ tr×nh phôc håi:

- C ~P + ADP Creatinkinaza (Q) Creatin + ATP

- 2ADP Miokinaza (Q) ATP + AMP

3/29/2010

Nguyễn Bá Mùi 17

4. Sù mái

ü C¬ quan, tæ chøc lµm viÖc 1 thêi gian à c¸cchÊt cung cÊp E tiªu hao, tÝch nhiÒu A.lacticà gi¶m sót k/nà sù mÖt mái

ü Thùc nghiÖm

- Dïng TB C¬-TK, KT d©y TK ®Õn ngõng co

- KT trùc tiÕp vµo c¬à vÉn co à c¬ ch­a mái

- Dïng m¸y kiÓm tra k/n dÉn truyÒn d©y TK vÉn cßnà d©y còng ch­a mái

ØTrong c¬ thÓ sù mái tr­íc hÕt ë TKTW

Ø MÖt mái kÌm theo tÝnh mÉn c¶m c¸c thô quan gi¶m

Ø Sù HF vá n·o cã t/d lo¹i trõ mÖt mái

Ø VD: h« hµo, cæ vò à KT vá n·o HF à TK g/c à t¨ngT§C à gi¶m mÖt mái

üThùc tËp: sù mái ®Çu tiªn ë xinap

c¬ 1

®Õn khi ngõng co

c¬ 1 K 0co

KT

c¬ 1

KT

c¬ co

Nguyªn nh©n sù mái

l Do hÕt n¨ng l­îng, khi l­îng glycogen cßn 50% so víi ban ®Çu

l Do tÝch tô nhiÒu A.lactic lµm qu¸nh protein

l Sù mái x¶y ra ë xynap, hÕt chÊt m«i giíi thÇnkinh