SNQ

SISTEMI NERVOR QENDROR

SISTEMI NERVOR QENDROR

ENCEPHALON

TRURI

CEREBRUM

TRURI

TRUNCUS CEREBRI

TRUNGU TRURIT

CEREBELLUM

TRURI I VOGEL

MEDULLA

SPINALIS

NDARJA E CEREBRUM-ITNDARJA E TRURIT

1.PROSENCEPHALON

TRURI I PERPAREM

2.DIENCEPHALON

TRURI I NDERMJETEM

NDARJA E TRURIT TE PERPAREM /PROSENCEPHALON-IT*

A.TELENCEPHALON-TRURI I MADH

B.DIENCEPHALON-TRURI NDERMJETEM

NDARJA E TRUNCUS CEREBRI :

1

• MEDULLA OBLONGATA-PALCA ZGJATUR

• MYELENCEPHALON

2

• PONS-URA

• METENCEPHALON

3• MESENCEPHALON –TRURI I MESEM

ELEMENTET FORMUESE TE RHOMBENCEPHALON-IT

1.MYELENCEPHALON-MEDULLA OBLONGATA-P.ZGJATUR

2.PONS –URA -METENCEPHALON

3.CEREBELLUM-TRURI I VOGEL

Permbajtja e sistemit nervor

• Indi nervor ose neuroni perbehet prej :

I. Substantia grisea ose lenda e perhimte

II. Substantia alba ose lenda e bardhe

Substantia grisea- lenda perhimteformohet prej :

• Perikarioni

• Dendritet

• Pjesa fillestare e aksonit

• Pjesa perfundimtare e aksonit

• Sinapsat

Poashtu vlen thuhet se haset ne dy forma :

1. Nuclei si berthama

2. Cortex

Grumbujt e trupave te neuronit jashte SNQ quhenganglione qe ndahen ne kraniospinale dhe autonome.

Substantia alba-lenda e bardheformohet nga :

Aksonet e mielinizuara

Dendritet

Oligodendrocitet

o Aksonet e subs.alba ne SNQ ndertonjeTRACTUS OSE FACICULUS

o Faciculus ose tractus ka aksone me prejardhjedhe funksion te ndryshem qe quhen FLM

o FACICULUS LONGITUDINALIS MEDIALIS

• LEMNICUS paraqet tufen e aksoneveascendente per trungun trunor ,dhe i takonjesistemit sensorike

• Rruget Trunore ndarja ne tri rruge

• 1.rr.asociative qe lidhin territore te njeta te njepjese te SNQ

• 2.rr.komisurale nderlidhin regjionetkontralaterale te SNQ

• 3.rr.projektuese nderlidhin pjese te ndryshmete SNQ.

NDERTIMI QELIZOR I SISTEMIT NERVOR

• SISTEMI NERVOR ndertohet nga neuronet dheqelizat neurogliale me rol mbeshtetes.

• Trupi qelizes nervore quhet perikarion• Zgjatimet e qelizes nervore jane dendritet dhe

aksoni• Aksoni me diameter me te vogel se 0.2

mikrometra nuk eshte i mielinizuar ka shpejtesine2 m/sec.

• Aksoni me diamter mbi 1 mikrometer eshte imielinizuar dhe ka shpejtesine 2-120 m/sec.

Cipa e mielines

• Cipen e mielines ne SNQ e formonje:

1) Oligodendrocitet

• Cipen e mielines ne SNP e formonje:

1) Qelizat e Schwanni-t

Transporti aksonal –kryhet ne 2menyra:

1. Transporti anterograd(somatofugal)percjellja impulsit prej trupit deri te mbaresanervore.

2. Transporti retrograd (somatopetal) percjellja e impulsit prej mbareses nervorederi te trupi .

Ndarja neuroneve sipas numrit tedendriteve :

1.QELIZA BIPOLARE

2.QELIZA PSEUDOUNIPOLARE

3.QELIZA MULTIPOLARE

NDARJA NEURONIT SIPAS GJATESISE SE AKSONEVE NE NEURONE TE TIPIT:

GOLGI-1-aksone te gjata

GOLGI-2-aksone te shkurta

Ndarja e fijeve nervore sipas diametritdhe shpejtesise :

1.

• FIJET E TIPIT A-ME MIELIN

• DIAMETER 1-20 SHPEJTESI 5-120m/s

2.• FIJET E TIPIT B – DOBET TE MIELINIZUARA

• DIAMETER 3 SHPEJTESI 3-15m/s

3.• FIJET E TIPIT C – PA MIELINE

• SKA DIAMETER SHPEJTESI 0.5-2 m/s

Ndarja topografike e Neuroglisë

18

NEUROGLIA

QENDRORE

ASTROCITET MIKROGLIAOLIGODENT

ROCITETQELIZAT

EPENDIMALE

PERFERIKE

QELIZAT

SCHWANN-IT

QELIZAT

SATELITE

Medulla Spinalis-shtylla kurrizore• Pjesa me

kaudale(POSHTME) e SNQ-ne canalis vertebralis.

• Shtrirja nga foramen magnum deri te vertebra L1-L2 ,ku mbaron si conusmedullaris.

• Nga conus medullarisvazhdo fillum terminalederi te vertebra S2.

PJ.topografike te medulla.spinalis:

Pars:cervicalis,thoracica,lumbalis,conus medullaris ,filumterminale.

Trashjet e medulla spinalis jane intumescentia:

Intumescentia cervicalis (C4-TH1)

Intumescentia lumbalis (TH10-L1)

• Pjeset e filum terminale jane :

1. Filum terminale internum L2-S2

2. Filum terminale externum S2-deri te maja os coccygeus.

• Punksioni lumbal behet mes L3 dhe L4.

Faqet e palces kurrizore jashtme dhedorzale

• Faqja e jashtme :

• Ne mes fq.perparme –fissura mediana ant.

• Ne mes fq.pasme –sulcusmedianus poster.

• Ne fq.perparme ansore-sulcus lateralis anterior nga del r.ventralis n.spinalis

• Ne fq pasme ansore –sulcus lateralis posterior nga del radix dorsalisn.spinalis

• Ne faqen dorzale te medulla spinalis gjendet sulcusintermedius posterior qe vazhdo sikur septum intermedium posterior qe ndan dy faciculus :

• Cuneatus et gracilis

Nn.Spinales• Nga palca kurrizore dalin 31 qifte te nervave spinale:

• 8 nn.cervicales 12nn.thoracici 5 nn.lumbales

• 5 nn.sacrales dhe 1 n.coccygeus

• Qdo nerv spinales ka radix ventralis et dorsalis.

• Radix ventralis permban fije nervore:

1) Fije somatike eferente /motorike

2) Fije viscerale eferente /preganglionare simpatike dheparasimpatike,fije aferente ka teper pak.

• Radix dorsalis permban fije nervore :

1) Fije somatike aferente /sensitive

2) Fije viscerale aferente

• Radix ventralis et radix dorsalis bashkohen ne nivel teforamen intervertebrale ku pastaj ndahen ne :

1. Ramus anterior

2. Ramus posterior

3. Ramus communicans –albi et grisei

4. Ramus meningeus .

Ndertimi i medulla spinalis –substantiaalba(ne periferi) et grisea(ne brendi)

• Substantia grisea-Lenda e perhimte

• Pamja i ngjan flutures ose germes H .

• PERMBAN COLUMNA-CORNU :

1. Cornu anterius –columna ant.

2. Cornu posterius-columna post.

3. Cornu lateralis (C8-L2)

• Cornu anterius i bashkon commissura grisea

• Cornu posterius ka 3 pjese :

1. Isthmus cornu posterioris

2. Caput cornu posterioris

3. Apex cornu posterioris

• Shiriti gjeresor qe i bashkon cornu anterius ,posteriuset lateralis-quhet pars ose zona intermedia.

• Zona intermedia ka dy pjese :

1. Substantia intermedia lateralis –pjesa e perparme e saj formon cornu lateralis C8-L2 DHE Pjesa e pasme e saj formon formatio reticularis

2. Substantia intermedia medialis formon commissuragrisea ,ne pjesen qendrore te te cilit vazhdon canaliscentralis.

Organizimi i lendes se perhimte se medulla spinalis

1) Motoneuronet somatike-neurone motorike somatikeqe gjenden ne columna anterior te cornu anterior.

2) Motoneuronet viscerale /vegjetative/ ne cornulateralis te pjeses torakolumbale dhe sakrale temedulla spinalis.

3) Interneuronet –qeliza te tipit Golgi 2 ,ndahen ne interneurone acosiative/nderlidhin segmentet e p.kdhe interneurone komisurale

4) Qelizat sensitive rele gjenden ne columna posterior .

Citoarkitektonika e landes se perhimte• Substantia grisea formohet nganucleus /berthamat/

dhe laminat citoarkitektonike (10)

Cornu posterius ( 1-6)

Zona intermedia(7)

Cornu anterior (8-9)

Commissura grisea (10)

1. Cornu anterior

• U pergjigjet laminave 8-9 dhe 10.

• Formohet nga neuronet alfa dhe gama motorike.

Citoarkitektonika e landes se perhimte• Substantia grisea formohet nganucleus /berthamat/

dhe laminat citoarkitektonike (10)

Cornu posterius- ( 1-6)

Zona intermedia- (7)

Cornu anterior- (8-9)

Commissura grisea- (10)

1. Cornu anterior

• U pergjigjet laminave 8-9 dhe 10.

• Formohet nga neuronet alfa dhe gama motorike.

• Citoarkitektonika e cornu posterior

• Grumbuj qelizash me funksion sensitiv qe formonje :

I. Nucleus posteromarginalis-maja cornu posterior lamina 1.

II. Substantia gelatinosa –para npm percepto temp dhembjen lamina 2.

III. Nucleus proprius-te qafa cornu posterior ,lamina 3-4-5.

IV. Nucleus dorsalis-clarkeut-lamina 7,aksonet e saj formonjetr.spinocerebellaris dorsalis. Segmenti C8-L3.

Citoarkitektonika e cornu lateralis• Formohet nga pars lateralis ,zona intermedia.

• Gjendet ne pjesen torakale dhe lumbale.

• I pergjigjet LAMINES 7 , permban 2 berthama:

1. Nucleus s. tractus intermediolateralis (TH1-L2)-nga dalinneuronet preganglionare simpatike.

2. Nucleus s.tractus intermediomedialis (S2-S4) –nga kjoberthame dalin aksonet preganglionare parasimpatike qepermes radix ventralis n.spinalis ,nervat s2-s4,si dhenn.pelvici ose erigentes leshonje medulla spinalis .

Ne kufirin mes substantia grisea/alba lateralisht ngacornu posterior eshte formatio reticularis i cili i pergjigjetpjeserisht lamines 5.

Lenda e bardhe-substantia alba-medulla spinalis

• Landa e bardhe ndahet ne 3 pjese topografike :

1) Funiculus anterior shtrihet mes fissura mediana anterior dhe sulcus lateralis anterior mes radix ventrales/n.spinales

2) Funiculus posterior shtrihet mes sulcus medianusposterior et sulcus lateralis posterior-mes radix dorsalisn.spinales dhe septum medianus posterius.

3) Funiculus lateralis shtrihet mes sulcus lateralis anterior et posterior mes radix ventralis/dorsalis n.spinales

• Funiculus anterior

• Neper funiculus anterior kalonje :

1. Tr.corticospinalis anterior

2. Tr.spinothalamicus ant

3. Fasciculus longitudinalismedialis

4. Tr.vestibulospinalismedialis

5. Tr.tectospinalis

6. Tr.reticulospinalis medialis

7. Tr.cerebellospinalis.

• Funiculus lateralis

• Neper kete pjese kalonje:

1) Tr.corticospinalis lateralis-rruge motorike

2) Tr.rubrospinalis-rr.motorike

3) Tr.spinothalamicus lateralis-rruge sensitive

4) Tr.spinocerebellaris anterior et posterior-rruge sensitive

• Funiculus posterior kalonje:

1) Fasciculus gracilis-medial

2) Fasciculus cuneatus-lateral

• Fijet e dyjave formonjepresjen e SCHUTZ-IT-FASCICULI PROPRI

• Qdo segmente i palces kurrizore ka 3 territore:

1.motorik-miotomit

2.sensitiv-dermatomit

3.sklerotomit

• Refleksi spinal perbehet nga 5 elementet vijuese:

1. Receptori ,2.fijet aferente,3.qendra refleksive ,4.fijet eferente dhe 5.organi efektore.

Refleksi monosinaptik/miotatik/-2 neurone /1 akson /forma ma e thjeshta e SNQ/quhen reflekse te shtrirjes oseekstensoreve si refleksi patelar.

• Refleksi polisinaptik/indirekt/reflekset e flektoreve sireflesi plantar i shputes

• Demtimet e palces kurrizore :

Demtimi vertebrave C2-C4 demto n.phrenicus –vdekja

Demtimi C5-TH1 Paralizo muskujt e ekstremitetitsuperior

Demtimi L1-S3 Paralizo muskujt e ekstremitetitposhtem.