274
1 THLARAU THIANGHLIM www.mizoramsynod.org

Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

1THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Page 2: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

2THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

MIZO SUNDAY SCHOOL UNION

THLARAU THIANGHLIM2016 Puitling Sunday School Zir

BuatsaihtuRev. Dr. TlânghmingthangaB.Th., B.D., M.Th., D.Th.

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

Page 3: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

3THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

PublishedbySynod Literature & Publication BoardforThe Mizo Sunday School Union (MSSU)

Chhut khatna – 2015Copies – 75,000© Synod Literature & Publication Board

Typeset bySynod Literature & Publication Board

PrintedatSynod PressAizawl - 796 001Mizoram

Page 4: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

4THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

MSSU PUITLING SUNDAY SCHOOLSYLLABUS 2016

THLA NI ZIRLAI THUPUIJAN 3 - Pâwl siam rem ni

10 1 Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? I17 2 Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? II24 3 Thlarau Thianghlim – Bible-a a lan

dân tlângpui31 4 Pathian thlarau leh thilsiam

FEB 7 5 Pathian thlarau leh thiamna bîk14 6 Pathian thlarau leh rorêltute21 7 Pathian thlarau leh hriak thih28 8 Pathian thlarau leh lalte

MAR 6 9 Pathian thlarau leh zâwlneite13 10 Pathian thlarau leh Israel-te tun

din lehna20 11 Pathian thlarau leh Lalpa chhiahhlawh

(Tûmkau Ni)27 - Easter Sunday

APR 3 12 Pathian thlarau leh zâwlnei derte10 13 Pathian thlarau leh zâwlnei dikte17 14 Pathian thlarau leh tlâwmna nun24 15 Chanchin |ha bua Thlarau

Thianghlim lan dân

MAY 1 16 Thlarau Thianghlim leh Lal Isuarawngbâwlna

8 17 Thlarau Thianghlim laka sualnate

Page 5: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

5THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

15 - Pentikos Ni22 18 Thlamuantu Thlarau Thianghlim

hnathawh29 19 Pentikos Nia Thlarau Thianghlim

thlen thu

JUN 5 20 Zirtirte hnêna Thlarau Thianghlimpêk thu

12 21 Pentikos hnua Thlarau Thianghlimhnathawh

19 22 Thlarau Thianghlim hnathawhkal zêl (Rualbanlote Ni)

26 23 Kohhran \iak tîr tâna ThlarauThianghlim hlutna

JUL 3 24 Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dân(Health & Hospital Sunday)

10 25 Thlarau Thianghlim leh chhandamna17 26 Thlarau Thianghlim leh baptisma24 27 Ringtu thlarau nun indona31 28 Thlarauva khah thu

AUG 7 29 Thlarau thilpêkte I-na14 30 Thlarau thilpêkte II-na21 31 Khawngaih rawngbâwl hna28 32 Thlarau rah

SEP 4 33 Thlarau Thianghlim – Tirhkohte11 34 Thlarau Thianghlim – Nicea

Thuvawnah18 35 Thlarau Thianghlim – Westminster

Thurinah25 36 Thlarau Thianghlim – Welsh Thurinah

(Kristian Chhûngkaw Ni & Nu leh Pa Ni)

Page 6: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

6THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

OCT 2 37 Thlarau Thianghlim – India ramPresbyterian Kohhran Thurinah

9 38 Thlarau Thianghlim hnathawh dân16 39 Thlarau Thianghlim leh piantharna23 40 Thlarau Thianghlim leh nun dân \ha30 41 Thlarau Thianghlim leh nun hona

NOV 6 - Khawvêl Sunday School Ni13 42 Thlarau mi20 43 Thlarau Thianghlim leh harhna27 44 Thlarau Thianghlim leh Bible

DEC 4 45 Thlarau Thianghlim leh Chanchin |hahril (Bible Sunday)

11 46 Thlarau Thianghlim leh Kohhran18 47 Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin

(MSSU Pathian Thu Exam Ni)

SUNDAY SCHOOL THILTUMTE

1. Pathian hriatna leh rinna dik tak nei tûra kaihhruai leh\anpui.

2. Pathian thu (Bible) zirtîr.

3. Kristian thurin zirtîr.

4. Pathian biak zirtîr.

5. Kohhran mi \ha tak leh khua leh tui \ha tak ni tûrabuatsaih.

6. Kristian tih tûr leh awm dân tûr zirtîr.

Page 7: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

7THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

A CHHÛNGA THU AWMTE

Puitling Sunday School Syllabus 2016 iiiSunday School thil tumte vChhuahtu Board thuchâng ixThuhmahruai xZiaktu thuhma xiSynod ni pawimawh te (2016 Kalendar) xiii2016 Kalendar xv

|HEN ITHUHMAHRUAI

1. Zirlai 1 Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? - I 12. Zirlai 2 Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? - II 73. Zirlai 3 Thlarau Thianghlim – Bible-a a lan

dân tlângpui 13

|HEN IITHLARAU THIANGHLIM – THUTHLUNG HLUIAH

4. Zirlai 4 Pathian thlarau leh thilsiam 205. Zirlai 5 Pathian thlarau leh thiamna bîk 246. Zirlai 6 Pathian thlarau leh rorêltute 307. Zirlai 7 Pathian thlarau leh hriak thih 358. Zirlai 8 Pathian thlarau leh lalte 409. Zirlai 9 Pathian thlarau leh zâwlneite 4510. Zirlai 10 Pathian thlarau leh Israel-te tun din lehna 5111. Zirlai 11 Pathian thlarau leh Lalpa chhiahhlawh 5612. Zirlai 12 Pathian thlarau leh zâwlnei derte 6113. Zirlai 13 Pathian thlarau leh zâwlnei dikte 6614. Zirlai 14 Pathian thlarau leh tlâwmna nun 71

Page 8: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

8THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN IIITHLARAU THIANGHLIM – CHANCHIN |HAAH

15. Zirlai 15 Chanchin |ha bua Thlarau Thianghlimlan dân 77

16. Zirlai 16 Thlarau Thianghlim leh Lal Isuarawngbâwlna 83

17. Zirlai 17 Thlarau Thianghlim laka sualnate 8818. Zirlai 18 Thlamuantu Thlarau Thianghlim hnathawh 93

|HEN IVTHLARAU THIANGHLIM – TIRHKOHTE THILTIHAH

19. Zirlai 19 Pentikos Nia Thlarau Thianghlim thlen thu 9820. Zirlai 20 Zirtîrte hnêna Thlarau Thianghlim pêk thu 10421. Zirlai 21 Pentikos hnua Thlarau Thianghlim

hnathawh 10922. Zirlai 22 Thlarau Thianghlim hnathawh kal zêl 11423. Zirlai 23 Kohhran \iak tîr tâna Thlarau Thianghlim

hlutna 119

|HEN VTHLARAU THIANGHLIM – PAULA LEHKHATHAWNAH

24. Zirlai 24 Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dân 12425. Zirlai 25 Thlarau Thianghlim leh chhandamna 13026. Zirlai 26 Thlarau Thianghlim leh baptisma 13527. Zirlai 27 Ringtu thlarau nun indona 14128. Zirlai 28 Thlarauva khah thu 14629. Zirlai 29 Thlarau thilpêkte I-na 15130. Zirlai 30 Thlarau thilpêkte II-na 15631. Zirlai 31 Khawngaih rawngbâwl hna 16132. Zirlai 32 Thlarau rah 167

Page 9: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

9THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN VITHLARAU THIANGHLIM – KOHHRAN THURINAH

33. Zirlai 33 Thlarau Thianghlim – TirhkohteThuvawnah 172

34. Zirlai 34 Thlarau Thianghlim – Nicea Thuvawnah 17935. Zirlai 35 Thlarau Thianghlim – Westminster

Thurinah 18536. Zirlai 36 Thlarau Thianghlim – Welsh Thurinah 19137. Zirlai 37 Thlarau Thianghlim – India ram

Presbyterian Kohhran Thurinah 196

|HEN VIITHLARAU THIANGHLIM CHUNGCHANG CHHUI ZAUNA

38. Zirlai 38 Thlarau Thianghlim hnathawh dân 20139. Zirlai 39 Thlarau Thianghlim leh piantharna 20640. Zirlai 40 Thlarau Thianghlim leh nun dân \ha 21141. Zirlai 41 Thlarau Thianghlim leh nun hona 21642. Zirlai 42 Thlarau mi 22143. Zirlai 43 Thlarau Thianghlim leh harhna 22644. Zirlai 44 Thlarau Thianghlim leh Bible 23245. Zirlai 45 Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hril 23746. Zirlai 46 Thlarau Thianghlim leh Kohhran 24247. Zirlai 47 Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin 24748. Lehkhabu râwnte 252

Page 10: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

10THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

CHHUAHTU BOARD THUCHÂNG

Kum 2016 Puitling Sunday School zir tûrin MSSU Committeechuan ‘Thlarau Thianghlim’ tih a thlang a. Thlarau Thianghlimchungchâng hi kum dangah pawh a bîk taka kan la zir loh a la ni a,hetianga kan hotuten kan zir tûra an rawn thlang hi a lâwmawm hlemai. Ram boruak leh sûkthlêk nêna inhmeh tak zêl Sunday School-ah pawh hian kan zir \hîn a. Kan kohhran hi Thlarau Thianghliminmin la hruai zêl a ni tih hei hian a tichiang hle mai.

Kan zirlaibu ziaktu Rev. Dr. Tlânghmingthanga hi Pro. Pastor-in Dibrugarh (ZPMK)-ah 1989-1990 thleng a awm a. ChanmariPastor Bial, Chanmari-ah 1991 chhûng a awm leh a. Kum 1992 -April 1993 thleng Bûkpui Bialah Pastor-in a awm a. May 1993 -April 1995 chhûng M.Th. zirin UTC, Bangalore-ah a awm a. May1995 - May 2001 Aizâwl Theological College-ah lecturer-in a thawka. June 2001 - April 2005 FFRC, Kottayam-ah D.Th. a zir leh a. Azir zawhah May 2005 - 2007 thleng Serampore College-ah a thawkchho ta a. Kum 2015 khân Professor-a hlân kai a ni a, tûnah hianRegistrar mawhphurhna a chelh mêk.

Harhna thlipuiin Mizoram a nuai chhoh zêl laia ThlarauThianghlim chungchâng kan han zir tûr hi a vânneihthlâk hle a. Nikum2015-ah Kristian Thurin kan zirna lamah kan lo zir sil nual tawh a.Kuminah a bîka kan han thlûr chho thei tûr hi a lâwmawm hle a ni.Ringtu tam tak hian Thlarau Thianghlim hi duh viau ve ti lovin hriatchian tumna kawngah chuan kan inchhiar zau peih lo hle hlawm a.Kumina kan zir hian he lamah hian nasa takin kan hriatna mintihpunsak ang tih ring ila. Kan zirlai \anpui tûrin lehkhabu dang pawhchhiar zau phah hlawm ila a \ha ang e.

(REV. K. LALPIANGTHARA)Editor

Synod Literature & Publication Board

Page 11: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

11THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

THUHMAHRUAI

Kohhranhote Pathian thutak hriatna leh rinna kawngakan \han zêlna hnâr pawimawh tak chu Sunday School hi ani a. Zirtute mamawh phuhru tak leh kan ram dinhmun miltak zirlai kan nei thei \hîn hi he rawngbâwlna Pathianin minhriatpuizia lantîrtu leh he lama mawhphurtute \hahnemngaihnatâr langtu a ni âwm e.

Kum 2011 MSSU Committee chuan kum 2016-a PuitlingSunday School zir atân Thlarau Thianghlim thlangin a buziaktu atân Rev. Dr. Tlânghmingthanga a ruat a. Ani hiTheology subject-a mi thiam bîk kan neihte zînga pakhat,kohhran mi nâwlpui zir atâna him chin leh an hlâwkpui tûrzâwnga ziak thiam ngei tûra ngaih a ni a. A zirlai bu buatsaihpawh hi kan tuipui hle tûra beisei a ni.

Kum 2015-ah Mizoramah harhna ropui tak a lo thlenga, chumi thlâwp tâwk chiaha kumina Thlarau Thianghlimchungchâng kan han zir leh chiah phei hi chu thil intawng palhmai ni lovin Pathian remruat tak pawh a ni ngei ang. ThlarauThianghlim hi Bible thupui pawimawh tak, Sunday School-a kan vawi khat zirna tûr a ni a. Kan hun tawn nên a inmilzual êm avângin fîmkhur tak leh hlâwkpui tum tak chunginzir \heuh i tum ang u.

(REV. LALRAMLIANA PACHUAU)Executive Secretary

i/c Mizo Sunday School Union

Page 12: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

12THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ZIAKTU THUHMA

Thupuan 1:10-11-ah Lalpa ni-ah chuan Thlarauvin ka lo awma, aw ring takin, “I thil hmuh tûr chu lehkhabuah ziak la, kohhranhopâwl pasarihte hnênah … chuan thawn rawh,” tih thu Johanan adawng a, a ziak a, a thawn ta a. Hei hian lehkhabu ziak tûr chuanThlarauva awm a \ûl thu leh, mi dangten an hriat theih nân vei angaih thu a entîr.

Mi thiamten an sawi dânin thu ziak hi kum 6,000 laia upa a nia, a tîrah kut ziak a ni a, a hnuah khâwla chhut chauh a ni. Kristianmissionary te kha lehkhabu ziak leh chhuah kawngah hmahruaituan ni a, India leh Mizoramah phei chuan a sûlsutu ber an ni. Hetiangtak hian thuziak hi pawimawh mah se, tûnlai huna electronics me-dia lama hmasâwnna chak tak hian ngaihhlut a hlawhna a titlahniammêk a. Lehkhabu chhiar kher ngai lova en leh ngaihthlâk mai theihnahmanrua - TV, computer, cell phone, etc., te a tam tawh êm êm a.Amaherawhchu, lehkhabuin a ken tel leh a pêk theih thiamna, hriatna,finna, ngaih dân \ha leh dik neih theihna chu rei lo tê chhûnga TVena neih theih mai a ni lo. Thu ziah hian hlutna a nei a, thiamna lehfinnna zirna bulpui ber leh hmanraw pawimawh ber a ni a, lehkhabuhlutna thlâkthlengna tûr thil hlu dang eng mah a awm thei lo. Thuziakhi rilru tluang tak (honest) leh dik taka ziah a nih chuan thiltihtheihnanasa tak a ken tel avângin mi a tifingin, mihring nun a siam danglamthei a ni.

Hetiang rilru hi neiin kan kohhran pawhin lehkhabu \ha tak taktichhuakin, mi tam tak a ziahtîr tawh bawk a. Chûng zîngah chuankei tehlul ka tel ve nawlh mai hi nihlawh ka inti hle mai. Kum 2016-ah hian Puitling Sunday School zirlaiah ‘Thlarau Thianghlim’ tih kanzir dâwn a, a hma kum thum daih tawha lo thlan tawh ni mah se,kohhran mite thlarau lam boruak leh hun tawng mêk nên pawh ainmil hle. He zirlai buatsaihnaah hian Rev. Dr. H. Vânlalauva,

Page 13: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

13THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Rev. Dr. Vânlalnghâka Râlte, Rev. Dr. L.H. Rawsea leh Rev.Laldintluanga ten min \anpui nasa hle a, an chungah ka lâwm takzet a ni.

Pathian thu kan zir hian ngaih dân leh pawm dân awm sa hikan zui tlângpui deuh mai \hîn a, hei hi a \hat viau laiin a famkimtâwk lo va, ngaih dân thar leh thlîr dân thar min pe thei thuziak nithei ngei \hîn se a duhawm hle. Thlarau Thianghlim chungchângahhian mite ngaih dân leh chan dân lam aiin Bible sawi dân ka dahpawimawh ber a, dik leh dik lo thuah pawh Bible zirtîrna hi tehnaatân a laipui bera hman ni thei se ka duh a; chuvângin, Bible zirtîrdân ber nia ka hriat angin ka ziak a ni. Chutiang chu ni mah sela,Thlarau Thianghlim hi Pathian a nih avângin hriat famkim leh ziahfiah theih rual a ni lo tih ka hria. Amaherawhchu, \hahnem ngai takakan zir chuan kan hlâwkpui ngei ang tih ka ring tlat a ni.

REV. DR. TLÂNGHMINGTHANGAAizâwl Theological CollegeDurtlâng Leitan, Mizoram

Ph. 9436353745

Page 14: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

14THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

2016 SYNOD NI PAWIMAWH (KALENDAR)(*Synod Office chawlhni)

JANUARY 1* Zirtâwpni Kumthar Ni4* Thawh\anni Kumthar chawlh5 Thawhlehni Synod Office Hawn Ni

11 Thawh\anni Presbyterian Kohhran din \an ni22-24 Zirt^wpni–Pathianni Bial K|P Conference

26* Thawhlehni Republic Day

FEBRUARY 3 Nilaini Synod Mission Board Committee4 Ningani Synod Hospital Board Committee

12-14 Zirtâwpni–Pathianni Bial Hmeichhe Inkhâwmpui16 Thawhlehni K|P Day17 Nilaini Synod Finance Committee

20* Inrinni State Day23–25 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee

MARCH 3–6 Zirt^wpni–Pathianni K|P General Conference11-13 Zirtâwpni–Pathianni Kohhran Hmeichhe Rorêl

Inkhâwm15* Thawhlehni Chanchin |ha Thlen Ni20 Pathianni Tûmkau Ni

25* Zirtâwpni Good Friday27 Pathianni Easter Sunday

28* Thawh\anni Easter Monday

APRIL 4* Thawh\anni Harhna Thlen Ni22-24 Zirtâwpni–Pathianni Bial Inkhâwmpui

27 Nilaini Synod Mission Board Committee28–1 May Ningani–Pathianni PCI General Assembly

MAY 4 Nilaini Synod Pastoral Committee5 Ningani Synod Social Front Committee6 Zirtâwpni PRESCOM Board Committee

11–15 Nilaini–Pathianni NEICC Annual Meeting15 Pathianni Pentikos Ni

16* Thawh\anni Whit Monday18-19 Nilaini–Ningani Synod Finance Committee

27 Zirtâwpni SLWF Annual Meeting

JUNE 7-9 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee15* Nilaini YMA Day19 Pathianni Rualbanlote Ni

30* Ningani Remna Ni

Page 15: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

15THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

JULY 3 Pathianni Health Sunday & Hospital Sunday

AUGUST 15* Thawh\anni Independence Day31* Nilaini Ramthar Ni

SEPTEMBER BEIHRUAL THLA

7 Ningani Synod Finance Committee11 Pathianni NPSS Inkhâwmpui18 Pathianni Senior Department Inkhâwmpui25 Pathianni Kristian Chh<ngkaw Ni &

Nu leh Pa Ni

OCTOBER 2* Pathianni Gandhi-a piancham6–9 Ningani–Pathianni Presbytery Inkh^wmpui16 Pathianni NEICC |awng\ai rual17 Thawh\anni PPF Board Committee18 Thawhlehni PRESCOM Board Committee19 Nilaini Sunday School Committee20 Ningani Pastor Nupui Intawh Khâwm

20-21 Ningani–Zirtâwpni Synod Mission Board Committee24 Thawh\anni Synod Theo. Edn. Board Comt.25 Thawhlehni Synod Hospital Board Committee26 Nilaini Synod Pastoral Committee27 Ningani Synod Education Board Commit-

tee28 Zirtâwpni SL&PB Committee

NOVEMBER 2 Nilaini Synod Social Front Committee3 Ningani Synod Music Committee6 Pathianni Khawvêl Sunday School Ni

9-11 Nilaini–Zirtâwpni Synod Executive Committee15-17 Thawhlehni-Ningani Synod Finance Committee

25 Zirtâwpni Kohhran Hmeichhe Ni30 Nilaini Synod Executive Committee

DECEMBER 1 Ningani Synod Executive Committee(Budget Session)

2 Zirtâwpni Synod Pastoral Committee(P/P Interview)

4 Pathianni Bible Sunday5 Thawh\anni Synod Pastoral Committee6 Thawhlehni Synod Nomination Committee

6–11 Thawhlehni–Pathianni Synod Inkh^wmpui18 Pathianni MSSU Pathian Thu Exam Ni

21–31* Nilaini–Inrinni Krismas chawlh25* Pathianni Krismas Ni31* Inrinni Kumt^wp Ni

Page 16: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

16THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

2016 KALENDAR

JANUARY FEBRUARY MARCHPathianni 31 3 10 17 24 7 14 21 28 6 13 2027Thawh\anni 4 11 18 25 1 8 15 22 29 7 14 2128Thawhlehni 5 12 19 26 2 9 16 23 1 8 15 2229Nilaini 6 13 20 27 3 10 17 24 2 9 16 2330Ningani 7 14 21 28 4 11 18 25 3 10 17 2431Zirtâwpni 1 8 15 22 29 5 12 19 26 4 11 18 25Inrinni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 5 12 19 26

APRIL MAY JUNEPathianni 3 10 17 24 29 1 8 15 22 5 12 1926Thawh\anni 4 11 18 25 30 2 9 16 23 6 13 2027Thawhlehni 5 12 19 26 31 3 10 17 24 7 14 2128Nilaini 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 2229Ningani 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 2330Zirtâwpni 1 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24Inrinni 2 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25

JULY AUGUST SEPTEMBERPathianni 31 3 10 17 24 7 14 21 28 4 11 1825Thawh\anni 4 11 18 25 1 8 15 22 29 5 12 1926Thawhlehni 5 12 19 26 2 9 16 23 30 6 13 2027Nilaini 6 13 20 27 3 10 17 24 31 7 14 2128Ningani 7 14 21 18 4 11 18 25 1 8 15 2229Zirtâwpni 1 8 15 22 29 5 12 19 26 2 9 16 2330Inrinni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 3 10 17 24

OCTOBER NOVEMBER DECEMBERPathianni 30 2 9 16 23 6 13 20 27 4 11 1825Thawh\anni 31 3 10 17 24 7 14 21 28 5 12 1926Thawhlehni 4 11 18 25 1 8 15 22 29 6 13 2027Nilaini 5 12 19 26 2 9 16 23 30 7 14 2128Ningani 6 13 20 27 3 10 17 24 1 8 15 2229Zirtâwpni 7 14 21 28 4 11 18 25 2 9 16 2330Inrinni 1 8 15 22 29 5 12 19 26 3 10 17 2431

Page 17: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

17THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN I-NA

THUHMAHRUAI

Thuhmahruaiah hian zirlai pathum - Thlarau Thianghlimhi tu nge ni? tih vawi hnih leh Thlarau Thianghlim, Bible-a alan dân tihte kan zir dâwn a. Thlarau Thianghlim chu Pathian anih avângin a nihna hi sawi kim vek sên loh, amaha awm chawpni lo, Pa Pathian leh Fapa Pathian nên nihna thuhmun,thiltihtheihna leh ropuinaa intluk, impumkhat an ni. ThuthlungHluiah chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte hnênah awmchâng awm mah se, chên chilhtu ni lovin chung lam a\angauaptu leh thu sawi \hîn niin an ngai a, Thuthlung Tharah chuanmihringte chên chilhtu leh tichaktu nia ngaih a ni a, chumi lamhawi chuan he zirlaite hi ziah a ni.

...

January 10

ZIRLAI 1

THLARAU THIANGHLIM HI TU NGE NI? - I

Chhiar tûr: Rom 8:9-11

Rom 8:9-11: Nimahsela, Pathian Thlarau nangmahnia a awmtak zet chuan, tisaa awm in ni lo va, Thlarauva awm in nizâwk e. Amaherawhchu, tu pawh Krista Thlarau nei lo chuama mi a ni lo. Krista chu nangmahnia a awm si chuan,sualna avângin taksa chu a thi a ni, thlarau erawh chu felnaavângin nunna a ni. Nimahsela, mitthi zîng ata Isua titholehtua Thlarau chu nangmahnia a awm chuan, mitthi zîngata Krista Isua titho lehtu khân, nangmahnia awm Thlarauzârah chuan in taksa thi theite chu a tinung bawk ang.

Page 18: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

18THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuvawn: “Pathian chu Thlarau a ni; a chibai bûktuten thlarauleh tih tak zetin chibai an bûk tûr a ni,” (Jn 4:24).

Thlarau Thianghlim leh a hnathawh hi hriat dân leh pawmdân a inchen loh avângin hmasâng a\angin inhnialna a lo awmtawh \hîn a, chu chu tûn thleng pawhin a la reh tak tak lo niin alang a. Chuvângin, chîk tak leh uluk taka zir a \ûl a. Vawiinahhian a bul \anna atân ‘Thlarau Thianghlim hi tu nge ni?’ tih \henkhatna kan zir dâwn a ni.

1. Thlarau Thianghlim sawina \awngkamteThlarau tih hi Hebrai \awngin ‘ruach’ (ru-akh) tih a ni a, Grik

\awng chuan ‘pneuma’ (neuma) tih a ni a, a awmzia chu ‘thaw’ (Gen2:7; 6:17; Job 26:13; Sam 33:6; Eze 37:5,6) tihna te, ‘thli’ (Gen 8:1;1 Lal 19:11; Jn 3:8) tihna te a ni a, nunna, chakna leh thiltihtheihna tekeng tela ngaih a ni. Thlarau Thianghlim sawina \awngkam ‘ruach’tih hian ‘boruak che vêl’ a kâwk ber a. Mihring taksa pâwn lamache vêl a nih hian ‘thli’ tiin sawi a ni a, mihring taksa chhûnga boruakche vêl erawh chu ‘thaw’ tih a ni. Boruak kan thâwk chhuah lehhîp luh hi ‘ruach’ a ni. Thaw hi nunna leh thil nung chhinchhiahna ani a, hei hian Thlarau Thianghlim chu Pathian, mi nung a nihzia sawinâna hman a ni tih a entîr. Hetih rual hian Thlarau Thianghlim chununna petu, nunna bulpui, chakna leh thiltihtheihna bul a nih thusawina a ni bawk. Thianghlim tih \awngkam hi Pathian sawina atânhman a nih rualin, thilsiam laka a hranzia leh a danglamzia sawina ani. Thlarau Thianghlim tia kan lam hian a \hatzia te, a felzia te, thildang laka a hranzia te sawina a ni a; a ropuizia leh a chungnunzia,thlarau dang zawng zawng laka a hranzia sawina a ni bawk.

Thlarau Thianghlim tih \awngkam tak hi chu ThuthlungHluiah vawi thum chauh kan hmu a (Sam 51:11; Is 63:10,11).Mahse, thlarau tih te, Pathian Thlarau tih te, finna leh hriat theihnathlarau tih te, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau tih te, Lalpa Pathianthlarau tih te, remruatna leh chakna thlarau tih te, rorêlna thlarau tih

Page 19: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

19THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

te leh Lalpa thlarau tihte hi Thlarau Thianghlim sawina a ni.Thuthlung Tharah erawh chuan Thlarau Thianghlim hming kanhmu tam hle thung a, chûngte chu - Isua Krista Thlarau, Isuathlarau, Fapa Thlarau, chatuan Thlarau, khawngaihna Thlarau,Lalpa Pathian Thlarau, Nunna Thlarau, Pathian Fapa Thlarau,Pathian nung Thlarau, Ropuina Thlarau, thianghlimna Thlarautih te an ni (Heb 9:14; 10:29; Phil 1:19; Tirh 16:7; Rom 1:4;8:2,9; Gal 4:6; 2 Kor 3:3; 1 Pet 4:14).

2. Thlarau Thianghlim chu mi nung, mize nei a niThlarau Thianghlim hi mi nung a nihzia Bible hian kawng

hrang hrangin a sawi a. Grik \awng Thuthlung Thar bute kan enchuan, Thlarau Thianghlim sawi nân hian a pa sawina \awngkamhman a ni. Entîr nân, Grik-hovin mipa sawi nâna an hman \hinchu ‘ekeinos’ a ni a, hmeichhe sawi nân ‘ekeine’ tih an hmang a,thil nung lo (neuter) sawi nân ‘ekeino’ tih an hmang a. Tichuan,Thlarau Thianghlim sawina atân ‘ekeinos’ tih hman a ni a (Jn14:26; 16:13-15). Hei hian Thlarau Thianghlim chu thil ni lovin,mi nung, mize nei ngei a nihzia min hriattîr a ni.

Thlarau Thianghlim chu mi nung a ni a, mihring angamize neia sawina hmun tam takah kan hmu. Mi nung, finna lehduhthlanna nei a ni (1 Kor 2:10; Rom 8:27; 15:30). Mihringhnathawh ang leh thiltih \hin angte ti vea sawi a ni bawk. Entîrnân, mite pianthartîrtu, sual hriattîrtu, Isua Krista thu hriattîrtu,zirtîrtu, thutak zawng zawnga hruai lûttu, Isua Krista chawimawitu,Chanchin |ha hril tûra kotu, kohhran hnêna thusawitu,rawngbâwlna kawnga kaihruaitu, dîlpuitu, hrilhfiahtu (Jn 3:5;14:26; 16:8-14; Tirh 13:2; Thup 2:7; Tirh 16:6f; Rom 8: 26;1 Kor 12:10) ti tein sawi a ni a. Chu bakah, ThlarauThianghlim chu tihlungngaih theih (Eph 4:30; Is 63:10), dodâltheih (Tirh 7:51), tihvui theih (Heb 10:29), sawichhiat lehsawisêl theih (Mt 12:31-32) a nih thu pawh kan hmu bawk.

Page 20: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

20THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Hêng a\ang hian Thlarau Thianghlim chu mi nung, mize nei ani tih kan hre thei a ni.

3. Thlarau Thianghlim chu Pathian a niThlarau Thianghlim chu mi nung ni satliah mai lovin, Pathian a

ni tih Bible-in min hrilh (Gen 1:2). Pathian pakhata mi nung pathumtezînga mi a ni a, engkim siamtu a ni bawk (Gen 1:2; 26). ThuthlungThar bu hmun hrang hrangah ‘Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim’chu Pathian pakhat anga sawina kan hmu hlawm a (Mt 28:19; 2Kor 13:14). Matthaia 28:19-ah “Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingah chuan baptis ula” tiin Lal Isuan a zirtîrte thu a pe a. 2 Korinth13:14-ah, “Lalpa Isua Krista khawngaihna te, Pathian hmangaihnate, Thlarau Thianghlim pâwlna te chu in zaa hnênah awm rawh se”tiin Pathiana mi nung pathumte malsâwmna thu Paulan a sawi bawk.

Bible-ah hian Thlarau Thianghlim chu a mizia rêngah pawhPathian a nihzia leh a hnathawhte hi Pathian hnathawh a nihziasawi lan a ni a (Jn 12:39-41; Tirh 28:25-27; Sam 95: 8-11; Is63: 9; Heb 3:7-9; Gen 1:27; Job 33:4). Thlarau Thianghlimbum chu Pathian bumna a ni (Tirh 5:3). Thlarau Thianghlimchu Pathian a nih avângin chatuan mi, engkim hria, engkim tithei, khawi kipa awm a ni (Heb 9:14, 1 Kor 2:10-12; Jn 14:26;16:12, Lk 1:35, Sam 139:7-10). A hnathawhte chu Pathian hna,engkim siamtu, mite pianthartîrtu, Pathian thuziak thâwkkhumtu, mitthite kaithotu a ni bawk (Job 33:4; Sam 104:30, Jn3:5; 2 Pet 1:21; Tirh 1:16; 28:25, Rom 8:11). Hêng ThlarauThianghlim hnathawhte hi Pathian chauh lo chuan tu mahin anti thei lo a ni. Kohhran pate hun laiin Thlarau Thianghlim chuPathian tak ni lovin, Pathian aia hnuaihnung zâwk anga zirtîrnaa awm a. Chu zirtîrna chu Kohhran Inkhâwmpui lian pahnih -Nicea (AD 325) leh Constantinople (AD 381) chuan ‘Zirtîrnadik lo a ni e’ tiin an hnâwl a. Thlarau Thianghlim nihna chu, “Lalpa,nunna petu … Pa leh Fapa nêna ang khata biak leh chawimawitûr…” tiin Pathian tak a nihzia an puang chhuak a ni.

Page 21: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

21THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

4. Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a niKohhran hmasa hun laia an thu chai nasat ber pakhat chu

Pa leh Fapa nêna Thlarau Thianghlim inlaichînna thu hi a ni.Khawthlang Kohhran (Rome) leh Khawchhak Kohhran (Grik lehOrthodox) inhnialna chhan ber chu Thlarau Thianghlim lo chhuahnachungchângah ‘leh Fapa’ (Filiogue) tih telh duh leh duh loh thu-aha ni. Lal Isuan “Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain ka hminga arawn tirh tûr khân” (Jn 14:26) tih thu leh “Pa hnên ata Thlamuantuin hnêna ka tirh tûr, Paa chhuak Thlarau dik tak chu” (Jn 15:26) tihthute \an chhanin Constantinople Inkhâwmpuiin “Thlarau Thianghlimchu Pa ata lo chhuak a ni e” tiin a rêl a. Hei hi Khawchhak Kohhranpawm dân sa rêng a ni.

Hemi hnu hian Augustine-a’n ‘Thlarau Thianghlim chu Paleh Fapa ata lo chhuak’ tih tûr a ni zâwk tiin a zirtîr a. He zirtîrnahian Khawchhak Kohhran leh Khawthlang Kohhran inkârahinhnialna nasa tak a chawk chhuak a. Kum za aia rei mah an inhnialhnuin Augustine-a zirtîrna hi Khawthlang Kohhran chuan pawmin,kum AD 589 khân Spain rama Toledo Inkhâwmpuiah ThlarauThianghlim chu “Pa leh Fapa ata lo chhuak” tiin an lo pawm ta a.Khawthlang Kohhran tih dân chu Protestant Kohhrante chuan anzui a, Khawchhak Kohhran erawh chuan ‘leh Fapa’ tih tel lo hi anpawm dân a ni ta zêl a ni. He thu “Pa leh Fapa ata lo chhuak” tihhian Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan Pa Pathianduh zâwng leh Fapa duh zâwng chu \âwmpuiin, an duh zâwng lehan thu kalh zâwngin eng mah a ti dâwn lo tih a tilang nghâl a ni. LalIsuan a tîrtu Pa duh zâwng chauh a ti \hîn ang bawkin ThlarauThianghlim pawhin a tîrtu Fapa duh zâwng chauh a ti \hîn a, LalIsua zirtîrna kalhin Thlarau Thianghlimin hna a thawk thei lo tihpuan chhuahna a ni bawk.

Thlarau Thianghlim chungchânga kan kohhran pawm dânchu Mizoram Presbyterian Kohhran Thurin No. 6-naah chuan,“Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringte

Page 22: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

22THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia leh chungpikziate a hriat chiantîr a. Krista hriatna kawngah an rilru a tivâr a,an duhthlannate chawk thovin, Isua Krista chu an Lalpa lehchhandamtua pawm tûra ngênin, pawm thei tûrin a pui a,anmahniah felna rah chi tinrêng a thawk chhuak \hîn” tiin ziak ani. Hei hian Thlarau Thianghlim nihna leh a hnathawh chu tawitê siin a fûn kim vek mai. Kan thurin leh a innghahna Bible hiuluk tak leh fîmkhur taka kan zira kan hriat chian pawh a \ûl hlemai.

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim nihna hre chiang lo hian thlarau mi anih theih ang em?

2. Kohhran thurin leh Bible hre chiang mang lo leh pawmlote hi thlarau miah chhiar chi an ni ang em?

Page 23: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

23THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

January 17

ZIRLAI 2

THLARAU THIANGHLIM HI TU NGE NI? - II

Chhiar tûr: 1 Korinth 2:10-15,18; 1 Johana 4:1-3

1 Korinth 2:10-15: Keini erawh chu chûng chu PathianinThlarauvin min hriattîr ta a ni; Thlarau chuan engkim a chhuichhuak si \hîn; a ni, Pathian thu ril pawh. Mihring thutechu mihring rilru, a chhûnga awm vêk lo chuan, mihringzîngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian thutechu Pathian Thlarau vêk lo chuan tu man an hre lo.Chutichuan, a thlâwna Pathianin thil min pêkte chu kanhriat theihna tûrin, keini zawngin khawvêl thlarau ni lovin,Thlarau, Pathian hnêna mi chu, kan hmu zâwk a ni. Mihringfinna zirtîr thua sawi lovin, Thlarau zirtîr thua sawi zâwkin,Thlarau lam thute chu thlarau lam mite hnêna hrilhfiahin,chûng thil min pêk thute pawh chu kan sawi \hîn. Khawvêlmi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lâwm \hîn lo, aningaih chuan âtthlâk a ni si a; Thlarauva hriat fiah a nihavângin a hre thei lo rêng rêng bawk a ni. Thlarau mi erawhchuan thil engkim a hre fiah \hîn a, ani lah chu tu man anhre fiah si lo.

1 Johana 4:1-4: Duh takte u, thlarau nazawng ring suh u;amaherawhchu, thlaraute chu Pathian laka mi an ni nge nilo fiah rawh u; thu hriltu der tam tak khawvêlah an lo chhuahtâk avângin. He miah hian Pathian Thlarau chu in hria ang;thlarau eng pawh Isua Krista tisaah a lo chang tih \an chuPathian laka mi a ni; thlarau eng pawh Isua \an lo chuPathian laka mi a ni lo ve; chu chu Krista dodâltu thlarau,lo kal tûr in hriata kha a ni e; tûnah pawh khawvêlah aawm tawh reng a ni. Naute u, Pathian hnên ata in ni a,

Page 24: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

24THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chûng chu in ngam tawh e; nangmahnia awma chukhawvêla awma ai chuan a ropui zâwk avângin.

Thuvawn: Thli khawiah pawh a duh duhin a tleh \hîn, a ri ihria e; nimahsela, khawi a\anga lo kal nge, khawiah nge akal dâwn tih pawh i hre si lo; tu pawh Thlarauva piang chuchutiangin an awm,” a ti a (Jn 3:8).

Zirlai hmasaah khân Thlarau Thianghlim chungchângsawi hawnna pawimawh tak tak kan zir tawh a. Vawiinahhian Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? tih thupui hmangvêkin Thlarau Thianghlim nihna pawimawh panga kan zir lehdâwn a ni.

1. Thlarau dang zawng zawng laka hrang a niPathian chu Thlarau a ni a (Jn 4:24); nimahsela, thlarau

nazawng chu Pathian a ni lo va, Pathian a\anga chhuak a ni vekhek lo (1 Jn 4:4-6). Kan Thurin No. 2-ah chuan, “Pathian pakhatchauh a awm a, Amah chauh chu biak tûr a ni. Amah chu Thlarau,mahnia awma, hmun tina awm, thlarau dang zawng zawng leh thildang rêng rêng laka hrang si a ni,” tih a ni. He thurin hian Pathianchu thlarau dang zawng zawng leh a thilsiam zawng zawng laka adanglamzia a târ lang a, hetih rual hian Thlarau Thianghlim ropuizialeh thianghlimzia a târ lang tel bawk a ni.

Bible-in thlarau \ha leh thlarau sual an awm thu min hrilh a.Thlarau \hate chu vântirhkohte an ni. Cherub hote, serafim ti teinan sawi bawk \hîn. Vântirhkohhote hi Pathian tirhkoh, Pathianin aduh zâwng ti tûra a tirhte sawi nân hman a ni deuh bîk a. Bible-invântirhkoh zîngah Gabriel-a leh Mikael-a an awm thu min hrilh a(Lk 1:19,26; Jud 9). Vântirhkoh chungnung awm thu min hrilh bawk(1 Thes 4:16; Dan 10:13; 9:21). Hêng thlarau \haho zawng zawnghi Pathian kutke leh rawngbâwltute an ni. Thlarau sual awm thu hiBible-in min hrilh bawk. Hmasâng kohhran pate hun a\ang tawhinhêng thlarau sualhote hi vântirhkoh tlu tate nia sawi \hin a ni a, an

Page 25: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

25THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hotu chu Setana a ni. An tlûk chhan hi chapona, mahni hmasialnaleh Pathian laka an duhthlanna ngeia an helna nia sawi \hin a nibawk (Eze 28:15-17; Is 14:12-15).

Setana hi Bible-in ramhuai lal, rûlpui tar, Diabola,Belzebub-a, Belial-a, Lucifer-a, thlêmtu, he khawvêl lal,boruaka thuneihna lal ti tein a sawi \hîn a. A hote chu thlarausualho, ramhuai, thlarau bawlhhlawh tia sawi an ni ber.Thlarau an nih avângin mite thinlungah leh rilruah hna an thawk\hîn a, êng tirhkoh angin an inlantîr fo va, Pathian thu hmangamite bumin thilmakte pawh an ti ve thei a ni. Chutiang chuhriain Johana chuan, “Duh takte u, thlarau nazawng ring suhu; amaherawhchu, thlaraute chu Pathian laka mi an ni nge nilo fiah rawh u” a ti (1 Jn 4:1-3). Thlarau sualte chuan Pathianduh zâwng an dodâl a, Pathian ram tihchhiat an tum laiin,Thlarau Thianghlim chuan Pathian duh zâwng min hriattîr a,Lal Isua Krista min kawhhmuh a, Lalpa leh Chhandamtuapawm tûrin min \anpui a, keimahniah felna rah chi tinrêng athawk chhuak \hîn a ni (Gal 5:22-23).

2. Hriat kim leh dawn sên rual loh a niPathian nihna mihringin kan hre fiah phâk lo ang bawkin

Thlarau Thianghlim hi mihring tân hriat kim sên rual a ni lo va, ainpuanna tel lo chuan engti kawng maha hriat theih a ni hek lo.Pathian hi kawng hrang hrangin a inpuang \hîn a, chûng zîngapawimawh tak chu Bible leh kohhrana a inpuanna te hi an ni. Leilungawm dân phungah te, mi mal nunah te a inpuangin a inhriattîr ngei a;mahse, Bible leh kohhrana a inpuanna an thlâwpin an kalh tûr a ni lo.Bible leh kohhrana a inpuannaa hriat fiah tûr awm thei bâk a awmchuang lo. Chuvângin, Thlarau Thianghlim nihna hre fiah thei tûr chuanBible leh kohhrana Pathian inpuanna kan zir leh kan hriat a \ûl a ni.Thlarau Thianghlim chu Isuan thli nên a tehkhin a (Jn 3:8), thlichêt vêl dân chu mihringte tân hriatthiam zawh rual a ni lo va, lodan theih pawh a ni lo va, thunun theih lah a ni hek lo. Chutiang

Page 26: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

26THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

bawk chuan Thlarau Thianghlim chuan a duh chu a tihlawhtling\hîn a, mihringte thunun phâk leh khuahkhirh theih a ni lo.

3. Pathian inhriattîrna puang chhuaktu a niMihringte hnêna Pathian rilru, thil tum leh thurûk puang

chhuaktu chu Thlarau Thianghlim hi a ni. Petera chuan, “PathianLehkhaa thu hril lâwk rêng rêng hi mahniin hrilhfiah tûr a ni lo tihhre hmasa phawt ula. Thu hril lâwk rêng rêng hi mihring thu-achhuak a ni ngai si lo va, miten Thlarau Thianghlim tirhin Pathianhnên ata an sawi zâwk \hîn a ni,” (2 Pet 1:20-21) tiin a sawi a.Petera hian Thuthlung Hluia zâwlneite Thlarau hruaia an awm dânleh Thlarau tihharhna an chan dân a sawi a, lawng puanzâr chuthli chak takin a chhêm a, thli chakna hmanga a kal ang hianzâwlneite chu Thlarau chhêm kalin an awm a ni.

Paulan, “Mihring thute chu mihring rilru, a chhûnga awmvêk lo chuan mihring zîngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkinPathian thute chu Pathian Thlarau vêk lo chuan tu man an hre lo”(1 Kor 2:11) a ti a. Miin Thlarau Thianghlim a neih loh chuan Isuaa ring thei lo va, Isua khawvêla a lo kal chhan pawh a hre thiamngai lo vang. Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawh tak chumite hnêna Pathian inpuanna hriattîr, Isua nihna dik tak târ lan,Isua an rin theihna tûra puih leh a thusawi zawng zawngte a awmziaman fuh thiam tûra \anpui leh hriat fiahtîrte a ni a. Pa leh fapa nênpumkhat an nih avângin amaha phuah chawpin thu a sawi ngai lo.

4. Engkimtithei a niMi \henkhat chuan Thlarau Thianghlim hi Pathian kutke

leh a hmanrua ang lekah an ngai a ni mai thei; mahse, chu chu adik lo. Pathian tak, Engkimtithei Pathian a ni. ThlarauThianghlim thiltihtheihna hi Bible-ah hmuh tûr a tam hle.Thuthlung Hluiah chuan Thlarauvin Pathian mite a thuam chaka, finna, thiamna, chakna, thiltihtheihna a pe \hîn. ThuthlungHlui hunah chuan Thlarau hi mi bîk tute emaw hnênah, hun eng

Page 27: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

27THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

emaw ti chhûng atân chauh pêk a ni. Thuthlung Thar hunah chuanchatuana an hnêna awm reng tûrin Thlarau chu mi zawng zawnghnênah pêk a ni a, a ring apiangte tân a ni. Lal Isua nun pum puipawh kha Thlarau Thianghlima tihchak, thuam leh thiltihtheihnapêk a ni. Isuan pêk a tiam Thlarau Thianghlim chu Pentikosniah a zirtîrte hnênah a lo thleng a, chu chuan huaisenna peinzirtîrte a tichak a, Pathian thilmak tihte huaisen takin an puangchhuak a. Dodâlna nasa tak kârah pawh Isua chanchin huai takinan sawi ngam ta a, thilmak ropui tak ti thei tûra thiltihtheihnaathuam an ni. Thlarau \anpuinain damlo te, ramhuai mante antidam a, mitthite pawh an kai tho a ni. Thlarau Thianghlim hianthiltihtheihna ropui tak a neih avângin a \ihbaiawm a, Ananialeh Saphiri te chunga a thleng ang khân bum tum leh a thu âwihloh chu hlauhawm tak a ni.

5. Thuhnuairawlh leh inngaitlâwm a nihziaBible-a Pathian thilsiam chanchin a\ang hian Pathian ropuizia

leh chungnunzia kan hmu a, chutih laiin a thilsiama a rawn changduh hian a inngaihtlâwmzia a tilang a ni. Bible-a Pathian chhandamnahnathawh chanchin pawh hi Pathian inngaihtlâwmzia târ lanna a ni.Pathian ngei chu mihringah a lo chang a, tisaa a lo chan ni a\anga athih thlengin a tuar a. Hêng tuarnate hi Pathian inngaihtlâwmzia târlanna zêl a ni a, a tuarna zawng zawngah hian Thlarau Thianghlim hia tel tluan chhuak vek a ni. Pa leh Fapa nên nihna thuhmun, ropuinaleh thiltihtheihna intluk ni mah se, tirh a nih angin Thlarau Thianghlimchuan hna a thawk a. Pa leh Fapa thu chauh lo chu a hranpain thudang a sawi ve ngai lo. Isua Krista chawimawi leh hriattîr hi ahnapui ber a ni a, amah a infakin a inchawimawi ngai lo. A awmnaleh a hnathawhna hmun apiangah zalênna a lo awm \hîn a, a awmpuileh kaihhruai \hin rawngbâwltu inngaitlâwmte kal tlangin mi mal,chhûngkua leh khawtlângah zalênna a lo thleng \hîn a ni (2 Kor3:17,18).

Page 28: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

28THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu Pathian pakhatan ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk anni. Pa leh Fapa nêna inmawi lo chu Thlarau Thianghlim nêna inmawi lo va. Thlarau hnathawh kan tih eng pawh hiPathian mizia nêna a inmawi loh chuan Thlarau Thianghlimhnathawh a ni thei lo. Thlarauvin mihringte tlin tâwkin athawk \hîn a; ama ze remin mihringteah a thawk \hîn. Thlarautam tak awm mah sela, Thlarau Thianghlim chauh lo chu rintlâk leh biak tlâk a awm lo tih thu hi kohhranhoten hre chiangtâwkin kan inhria em?

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim hnathawh dik tak engtin nge kan hriattheih ang?

2. Ringtu \henkhat kal sual chhan hi Thlarau Thianghlim anhriat chian loh vâng a ni ang em?

Page 29: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

29THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

January 24

ZIRLAI 3

THLARAU THIANGHLIM – BIBLE-AA LAN DÂN TLÂNGPUI

Chhiar tûr: Genesis 1:1-2; Sam 33:6-9

Genesis 1:1-2: A tîrin Pathianin lei leh vân a siam a. Tin, Leihi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thûk tak chung chu athim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte chu a awpreng a.

Sam 33:6-9: LALPA thuin vânte chu siam a ni a; chûngaawmho zawng zawngte pawh chu a kaa thaw chuan siaman ni bawk a. Ani chuan tuifinriat tuite chu englo dah khâwmthûr angin a tikhâwm a; Tui thûk takte chu dah khâwmnainahte a dah \ha \hîn. Leilung luah zawng zawng chuanLALPA chu \ih sela: Khawvêla awm zawng zawng chu amahhlauvin awm rawh se. Ani chuan a sawi a, a lo awm ta a;thu a pe a, a lo awm nghet ta si a.

Thuvawn: “He miah hian Pathian Thlarau chu in hria ang:thlarau eng pawh Isua Krista tisaah a lo chang tih \an chuPathian laka mi a ni” (1 Jn 4:2).

Thlarau Thianghlim hi Pathian, chatuan mi a nih avânginmihring tân hriatthiam phâk rual a ni lo va. Chutih rual chuan kanhriat phâk chin leh zir theih chin a awm. Bible hian ThlarauThianghlim sawi nân \awngkam chi hrang hrang - thli, thaw, tui,mei, hriak, \huro, intiamkamna, chhinchhiahna leh nemnghehna te ahmang a ni. Tûn \umah hian Thlarau Thianghlim Bible pum puia alan dân kan zir dâwn a ni.

Page 30: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

30THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Bible-a Thlarau Thianghlim sawinateZirlai hmasa lama kan hmuh tawh angin ‘Thlarau

Thianghlim’ tih tak hi chu Thuthlung Hluiah hmun thumah chauhkan hmu a (Sam 51:11; Is 63:10,11). Thlarau Thianghlim sawina,‘Pathian Thlarau,’ ‘LALPA thlarau,’ tih leh ‘Thlarau’ tih erawhchu hmun tam takah a lang thung. A châng chuan Pathian ngei\awngkam ‘Ka thlarau’ tih emaw Pathian chungchâng sawina‘A thlarau’ tih emaw a lang bawk. ‘Thianghlim’ tih \awngkamhi Thluthlung Hluiah chuan Pathian kâwka hman a nihin thildang aia a danglamna lam hawia hman a ni a; \ihbaiawm,danglam bîk, chawhpawlh loh tih sawi nân hman a ni \hîn a,Pathian hming nên sawi zawm a ni fo bawk (Sam 71:22; 89:18;Is 10:20; 41:14; 43:14; 48:17, etc.). Thianghlim tih hi Pathianropuizia, thilsiamte laka a hranzia leh thlarau dang laka adanglamzia sawina a ni bawk.

Thlarau hnathawh hi mihringte hriat thiam phâk loh lehngaihtuah phâk loh lama Pathian chêtna nia a lan avângin ThuthlungHluiah hian Thlarau Thianghlim tih hi a lang tlêm a ni thei ang. Achhan chu an chunga thawk \hîn thlarau chu Pathian thlarau nge aniha, thlarau dang tih an la thliar hrang thiam lo niin a lang. Judatean lo changkâng zêl a, an khawhawi a zau zêl a, ThlarauThianghlim chungchâng an hriat dân pawh a lo chiang chho deuhdeuh va. Thuthlung Tharah chuan an lo hre fiah ta hle a, ThlarauThianghlim chungchânga zirtîrna fiah ber pawh Thuthlung Tharakan hmuh hi a ni. Thuthlung Tharah chuan a hnathawh dân azirinhming chi hrang hrang vuah a ni a. ‘Krista Thlarau,’ ‘Isua Thlarau,’‘Fapa Thlarau’ ti tein sawi a ni \hîn. ‘Pathian Thlarau’ tih leh ‘LalpaThlarau’ tih hmanna erawh a lang tlêm hle thung.

2. Thuthlung Hluia a lan dânThuthlung Hluia Thlarau chungchâng sawina hian a huap zau

hle a. Thlarau sawina \awngkam ‘ruach’ tih hi vawi 378 a lang a, atam berah chuan ‘thaw’ (Gen 2:7; 6:17; Job 26:13; Sam 33:6; Eze37:5, 6) tih emaw ‘thli’ (Gen 8:1; 1 Lal 19:11; Jn 3:8) tih emaw

Page 31: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

31THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

kâwka sawi a ni. ‘LALPA thlarau’ tih hi Thuthlung Hluiah vawi27 a lang a, ‘Pathian Thlarau’ tih hi vawi 16 a lang bawk.Mihringte hnêna nunna petu thaw emaw, thli emaw anga sawi ani a, nunna, chakna leh thiltihtheihna keng tela sawi a ni bawk.Ezekiela 37:1-9-ah chuan ‘ruach’ chu ‘thlarau, thli, thaw,’ tialehlin a ni a, “Thlalêr thli na tak leh chak tak” tihna a ni. Hethiltihtheihna mak tak hian mihring leh Pathian chunga thlaraulam chakna awm, mihringte hriat thiam phâk loh a kâwk a ni (2Sam 22:16; 1 Lal 18:12). Thlarau chu mihring chhûnga Pathianthilpêk mihring nun dân siam \hatu a ni bawk. Mihringin a thununlo va, Thlarauvin mihring a thunun zâwk \hîn (Num 5:14; Thuf16:32).

Thuthlung Hlui hun lai hian Thlarau Thianghlim awmzialeh a hnathawh an hriatthiam dân a la chiang tâwk lo hle a,zawi zawiin a danglam chho hret hret a. A tîr lamah chuanThlarau chu Pathian thiltihtheihna thurûk leh Pathian chêt vêldân lan chhuahna, leilung dân piah lam thlenga lang chhuakanga sawi a ni a. Khawvêlah emaw mihringah emaw chungnungleh ropui bîk taka thawka, mihringte tih rual loh ti \hîn, mihringtehnêna chakna te, huaisenna te, finna te, hriatna leh thiamna tepe \hîntu a ni. Thlarau Thianghlim chu Pathian a\anga chaknaleh thiltihtheihna lo chhuak, khawvêl leh mihringte chungakawng hrang hranga rawn inlantîr \hîn a ni.

Tûn hma chuan Thlarau chu mi nung ni lovin, Pathiana beta nih avâng chauhva mize nei anga sawi a ni \hîn a. Hun a lodanglam chho zêl a, Juda-te chu ram dangah sala hruai an ni a, anngaihtuahna leh Pathian an hriat dân pawh a lo danglam chho zêlbawk a. Thuthlung Hlui hun tâwp lamah chuan Thlarau chu minung, a mite zînga chêng leh khawsa leh an hruaitu angin an lo hrethiam ta zêl a ni (Sam 139:7; Is 48:16; Eze 1:12; Hag 2:5).Thuthlung Hluia Thlarau chungchânga an ngaih dân tlangpui chuhetiang hian sawi ila:

Page 32: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

32THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(1) Pathian Thlarau leh khawvêl chu inlaichînna neiin anngai a, “Tin, lei hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thûk takchungte chu a thim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungtechu a awp reng a” (Gen 1:2). Thlarau chu lei chhûnga chênga,luahtu ang ni lovin a chunga awma, zuk khawih danglamtu angina thawk a, chutiang bawk chuan mihringah pawh a thawk \hînniin an ngai a ni.

(2) Pathian Thlarau chuan mihringteah hna thawkinzâwlneite hmangin dikna thu te, rorêlna fel thu te, chhandamnathu te a sawi \hîn. Thuthlung Hlui zâwlneitea Thlarau thlen dânchu an chhûnga thaw lût emaw, chêng emaw ang ni lovin anchungah thusawi tûrin a chuang \hîn niin an hria a. A tîrah chuanphûrna chawh thawh lam a langsâr hle a (1 Sam 10; Hos 9:7), arei deuh hnuah thu tak sawi theihna te, thiltihtheihna te, rorêlna teleh chakna lam a lang leh bawk (Neh 9:30; Is 42:1; 61:1; Eze11:5; Mik 3:8; 6:6-8; Zak 4:6).

(3) Messia lo kalna hun tharah chuan Lalpa Thlarau chua lo thleng ang a, Messia chungah a fu ang a, thil thar a siamang, tiin an beisei a ni (Is 11:1-2; 12:1-2; 32:15; 44:3-4; 63:10-11; Eze 36: 26-27; Hag 2: 4-5; Zak 12:10).

(4) Hun hnuhnûngah chuan mi tlêm tê chungah chauh nilovin Pathian mite zawng zawng chungah Pathian Thlarau chuleih buak a ni ang a, mi tin thinlungah Lalpa dân chu ziakin aawm tawh ang (Joel 2:28-32; Jer 31:31-36; Num 11:29).

3. Thuthlung Thara a lan dânThuthlung Tharin Thlarau Thianghlim chu Isua leh Pa

Pathian laka mize hrang nei, mi nung, tihlungngaih theih, ahranpaa hna thawk thei, lâk hran theih si loh niin a târ lang a.Thuthlung Tharah hian Thlarau sawi dân kawng hrang hrangkan hmu a, chûng zînga langsâr zual deuh deuh chu lo en ila:

Page 33: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

33THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(1) Pathian Thlarau: Rom 8:9-ah “Pathian Thlaraunangmahnia a awm tak zet chuan…” tih te, châng 11-ah, “Mitthizîng ata Isua titho lehtua Thlarau” titein a sawi a. 1 Thessalonika5:23-a, “Remna Pathian ngei chuan in pumin tithianghlim che urawh se...” tih hi Pathian Thlarau sawina a ni.

(2) Krista Thlarau: ‘Krista Thlarau’ tih hi ‘A fapaThlarau’ tih te nên thuhmun reng a ni. Rom 8:9-ah, “Tu pawhKrista Thlarau nei lo chu ama mi a ni lo” a ti a. Galatia 4:6-ah,“Pathianin a Fapa Thlarau chu, ‘Abba!’ (Ka pa!) tia auvin kanthinlungah a rawn tîr a,” a ti bawk a. Krista Thlarau tih awmziachu Kristan a rawn tirh tihna a ni a, Krista puangtu tih a kâwkbawk ang. Amah avângin Krista chu kan thinlungah a lo chêngta \hîn a ni. Krista leh Thlarau Thianghlim inzawmna hi a nghetina pumkhat êm êm a, Krista nihna leh duh zâwng lan chhuahtîrtuthlarau nung chu Krista Thlarau tia vuah a ni ber mai.

(3) Thlarau Thianghlim: Thlarau Thianghlim tih hiThuthlung Tharah leh kohhran chanchinah a lâr hle. ThlarauThianghlim pâwlna chungchâng te, a dîltute hnênah pêk a nih tûrthu te, ringtute chu Thlarau Thianghlim tiama chhinchhiah an nih thuleh Thlarau Thianghlim tilungngai lo tûra thupêk te kan hmu (2 Kor13:14; Lk 11:13; Eph 1:13; 4:30).

Thuthlung Hlui hunah Thlarau Thianghlim hnathawh emaw,Thlarau hnathawh emaw chu Pathian a\anga tla hrang anga sawi ani ngai lo va, Pathian nên thuhmun an nihzia chiang takin a lang a ni.Pathian thlarau chuan a mite awmpuiin, a \anpui \hîn a, a chângchuan thiltihtheihna nasa tak leh mak danglam taka a thawh chângpawh a awm \hîn. Chûngah chuan a maksakna leh danglamna hrimhrim kha a pawimawh ber lai a ni lo. Pathian chuan thil narân lehtlâwm tak hmangin thil a ti \hîn a, a hun leh hmun azirin \ûl a tih dânang zêlin thilmak leh danglam tak pawh a ti tho \hîn. ThuthlungHluiah chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte chên chilhtu ni lovin,chung lam a\anga uaptu leh thusawi \hîn niin an ngai a. Thuthlung

Page 34: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

34THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Tharah erawh chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte chênchilhtu leh tichaktu nia ngaih a ni.

Sawi ho tûrte

1. Thlarau Thianghlim chungchâng hriat fuh loh hi ringtu tânengtiang taka pawi nge ni ang?

2. A mak danglam apiang hi Thlarau Thianghlim hnathawhdân a ni kher em?

Page 35: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

35THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN II-NA

THLARAU THIANGHLIM - THUTHLUNG HLUIAH

|hen hnihnaah hian Thlarau Thianghlim hnathawh dânleh lan chhuah dân chi hrang hrang, Thuthlung Hlui hun laia mikan zir dâwn a. Hetih hun lai hian Thlarau Thianghlim tih\awngkam aiin Pathian Thlarau tih an hmang zing zâwk a, chuvâng chuan Thlarau Thianghlim tih aiah Pathian Thlarau tihkan hmang ang.

|hen hnihnaah hian zirlai sawm leh pakhat - Pathian Thlarauleh thilsiam thu te, Pathian Thlarau leh thiamna bîk tih te, PathianThlarau leh rorêltute tih te, Pathian Thlarau leh hriak thih tih te,Pathian Thlarau leh lalte tih te, Pathian Thlarau leh zâwlneite tih te,Pathian Thlarau leh Israel-te tun din leh chungchâng te, PathianThlarau leh Lalpa Chhiahhlawh tih te, Pathian Thlarau leh zâwlneider leh tak chungchâng te, tlâwmna nun te kan zir ang.

...

Page 36: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

36THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

January 31ZIRLAI 4

PATHIAN THLARAU LEH THILSIAM

Chhiar tûr: Genesis 1:1-2; Johana 1:1-3

Genesis 1:1-2: A tîrin Pathianin lei leh vân a siam a. Tin, leihi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thûk tak chung chu athim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte chu a awpreng a.

Johana 1:1-3: A tîrin Thu a awm, Thu chu Pathian hnênah aawm, Thu chu Pathian a ni. Chu mi chu a tîrin Pathianhnênah a awm. Engkim a zain ama siam a ni; thilsiam zawngzawng hi ama siam loh eng mah a awm lo.

Thuvawn: Pathian thlarau chuan mi siam a,Engkimtitheia thaw chuan nunna mi pe (Job 33:4).

Bible leh Kristian thurin chuan Pathian Thlarau hi siamtumai ni lovin, mihring leh a thilsiamte eng lai pawha chênchilha,enkawltu leh an chunga rorêltu a ni tih min zirtîr a. Vawiinahhian thilsiama Pathian Thlarau hnathawh dân kan zir dâwn a ni.

1. Khawvêl siam thuGenesis 1:1-2-ah Pathianin khawvêl a siam \an thu kan

hmu a. He laia \awngkam pakhat ‘siam’ tih hi Hebrai \awngchuan ‘bara’ tih a ni a, a awmzia chu ‘thil la awm ngai rêng rênglo a\anga awmtîr’ tihna a ni. Hei hi Pathian thilsiam chungchângsawi nân bîk hman a ni. Pathian chauh hi awm lo ata awmtîrtheitu a nih avângin Thuthlung Hluiah chuan he \awngkam pawhhi Pathian thiltih chungchâng sawina bîka hman deuh tûrah anngai. He thu hi Pathian leh a thilsiam, a kut chhuakte chu mihringtethilsiam laka a chungnunzia leh a danglamzia sawina a ni a,mihringte thil siam nên tehkhin phâk rual a nih lohzia sawina a nibawk. Pathian chu thilsiam zawng zawngte bulpui ber leh engkim

Pathian

Page 37: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

37THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

innghahna a ni a, mahnia lo awm ve ngawt emaw, tihpalh thilthu emawa thil thleng rêng a awm lo.

‘Lei hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a’ tiha ‘chhia’ tih hi ‘hmantlâk loh’ tihna lam aiin ‘awmphung mumal nei lo’ tihna a ni. Thilsiamtechu a tîrah kawng hmang fel tak nei leh mumal taka rem khâwm anni lo. Tui thûk tak chungte chu a thim mup a, Pathian Thlarau chuantui chungte chu a awp reng a. Genesis bu ziaktu hian thil mumallovah pawh, kan nun mumal lo takah pawh Pathian Thlarau a lochêt meuh chuan mumal neiin awmze ropui tak a nei thei a ni tih hisawi an tum a ni. Kohhran hmasa hun lai a\ang khân mi \henkhatchuan Genesis 1:1-3 thu tlawhchhanin thilsiamah hian Pathianpakhata mi nung pathum telin an sawi a. “A tîrin Pathianin lei lehvân a siam a,” tihah hian Pa chu a lang a, ‘Pathian Thlarau’ tihahhian Thlarau Thianghlim a lang a. “Pathian chuan êng lo awm rawhse,” a ti a, Pathian thu chhuak chu Fapa sawina a ni a, chu chuJohana 1:1-4-ah chuan ‘Thu’ tia sawi a ni.

2. Mihring siam thu-ahMihring chu thil nung lo piang danglam zêl (evolution) a\anga

lo awm a ni lo tih Bible-in chiang takin min hrilh a. Mihring a siamdâwnin Pathianin, “Kan anpuiin, keimahni ang takin mihring siamila,” tiin a sawi a (Gen 1:26-27; 2:22-24), “Tin, Lalpa Pathianinleia vaivutin mihring a siam a” tiin a sawi bawk (Gen 2:7a). Pathiananpuia siam, a siamtu rinchhana nung mai tûr a ni. Pathian anpuitih hi sawi dân chi hnih a awm a. A zau zâwnga sawi chuan mihringinchhia leh \ha hriatna a neih te, ngaihtuah theihna a neih te lehthlarau thi thei lo a neihna hi a huap a. Chûng chu tlûk hnuahpawh, sual hnuhma keng telin, a la nei zui zêl a ni. A zîm zâwngchuan Pathian hriatna dik a neih te, a felna leh a thianghlimna te akâwk a, chûng chu tlûknaah khân a hloh a ni. Pathian anpui awmziadik tak chu Isua Kristaah tihlanin a awm. Krista chu ‘Pathiananpui’ tih a ni a (2 Kor 4:4; Kol 1:15). Isua chu mihring famkimniin, Pathian anpui dik tak chu amahah chuan kan hmu a ni.

Page 38: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

38THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Mihring siam thua Pathian \awngkam, ‘kan’ tih te, ‘keimahni’tih te, ‘ila’ tih te leh ‘ang u’ tihte hian Pathian pakhata minungpathum (Trinity) a kâwk a ni tih hi hrilhfiahna tlânglâwn tak a ni.|henkhat chuan Pathian ropuizia sawina niin an ngai bawk. Heihian Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu mihring siamnaainlungrual taka thawk tlâng an ni tih a tilang. Pathian (Pa) chusiamtu a ni a, a thaw (Thlarau) chu tinungtu, nunna petu a ni, “Ahnârah nunna thaw chu a thaw lût a; tichuan, mihring chu mi nung alo ni ta a” (Gen 2:7b). Joba pawhin, “Pathian Thlarau chuan misiam a, Engkimtitheia thaw chuan nunna mi pe,” a ti (Job 33:4).3. Lei leh vân leh a chhûnga thilsiam thuah

Pathian thu chuan lei leh vân leh a chhûnga thil awmzawng zawngte hi Pathian siam vek a nih thu min hrilh a. Sam33:6-a Pathian thua vânte siam a nih thu leh Joba 26:13-ah,“A thawin vân chu a tithiang a,” tih kan hmuhte hian PathianThlarau chu siamtu a ni tih a lantîr. Lei chunga thil \o hlobetleh pangpâr te, hnim leh thlai chi tinrêngte \otîrtu leh \hantîrtupawh Pathian Thlarau bawk hi a ni. Sam 104:30-ah chuan “Ithlarau chu i tîr chhuak a, siamin an awm \hîn a; lei chungpawh hi i siam thar leh \hîn” tih kan hmu. Isaia 40:7-ah chuan,“Lalpa thaw chuan a chhêm avângin hlobet chu a vuai a, a pârchu a chuai \hîn” tih kan hmu bawk. Ran leh ramsate pawhPathian siam an ni a. Pathian Thlarau (thaw) chuan nunna ape a, an hnên ata thaw chu lâk bo a nih chuan vaivutah anchang leh mai \hîn. Sam 104:29-30-ah chuan, “An thaw chu ilâksak a, an thi a,… lei chung pawh hi i siam thar leh \hîn” ati a ni. Thuthlung Thar hian Pathian chu siamtu a nihzia a sawitam hle a. Johana chuan, “Engkim azain ama siam a ni; thilsiamzawng zawng hi ama siam loh eng mah a awm lo,” a ti a,“Nangin engkim i siam a, i duh avânga awm leh siam an nibawk si a,” a ti bawk (Jn 1:3; Thup 4:11).4. Mihring leh thilsiam dang te

Pathianin lei leh vân leh a chhûnga thil awm zawng

Page 39: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

39THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

zawng - thing leh mau, hnim hring leh hlobet te chen hianmihringte nên inlaichînna \ha tak neiin a siam a, chuinlaichînna kengkawhtu leh vawng nungtu chu Pathian Thlaraua ni. Pathianin a thilsiamte hi a hmasak dân tûr indawtin feltak leh awmze nei takin a rem a, hetiangin - lei leh vân te, nileh thla leh arsi te, boruak leh tui te, hnim leh thei kûng te,thing leh thlai te, lui lama chêng leh khawmual lama chêngnungcha te a siam a, a tâwp berah mihring a siam a ni. Pathianthilsiam dân kalphung hi kan chhût chian chuan lei hi thilsiamtinrêng te leh mihringte chênna atân a buatsaih a ni tih kan hrethei ang. Thil dang zawng zawng a siam vek hnuah mihring asiam chauh va, mihring a lo lan chuan a mamawh tûr zawngzawng an awm vek tawh a ni. Pathianin mihring a siam hma daihkhân a thawh tûr a lo siam zo diam tawh a, mihringin a peihphawt chuan dam chhûnga thawh sên loh hna a nei a ni. A tîra\ang rêngin Pathianin mihring chu thilsiamte enkawl tûr leh vênghim tûrin mawhphurhna sâng tak a pe a, tichhe tûr ni lovin enkawlavawng him tûrin mihring chuan thupêk a dawng a ni.

Kan sawi tâk a\ang khân Pathian Thlarau chu khawvêlsiamtu leh enkawltu, thilsiamte an nih tûr ang taka nihtîra, nunnapea, enkawl leh kaihruai zui zêltu a ni. Pathian Thlarau chuthilsiam zawng zawngte bulpui ber leh engkim innghahna a ni.Mihring nun hona atâna thil \ûl leh pawimawh, vântlâng nunaintluk tlânna leh thilsiam dangte nêna lungrual taka nun ho theihnate hi Pathian Thlarau hnathawh vek a ni. Pathian Thlarauawmnaah leh chêtnaah chuan engkim mai hian kalhmang lehawmze fel tak an nei \hîn a, Pathian Thlarau chuan mihringtechu amah nêna inpâwl tlâkah leh a hman tlâkah a siam \hîn a ni.

Sawi ho tûrte1. Thil nung lo piang danglam zêl (evolution) leh thilsiam

thu hi inkalhin kan hria em?2. Thilsiamte laka mihringte mawhphurhna hlen chhuah

pawimawhzia sawi ni se.

Page 40: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

40THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

February 7

ZIRLAI 5

PATHIAN THLARAU LEH THIAMNA BÎK

Chhiar tûr: Exodus 31:1-11

Exodus 31:1-11: Tin, LALPAN Mosia hnênah, “Ngaiteh, Judahnama mi Hura fapa Uria, chu mi fapa Bezalela chu kathlang tawh a. Tin, ani chu finna te, hriat thiamna te, hriatnate, kawng tinrênga themthiamna te, thiltih tûr fing takasuangtuah thiamna te, zeh tûra lunghlu phel thiamna te,thing zai mawi dân thiamna te, kawng tinrêngathemthiamna te nei tûrin PATHIAN thlarauvin ka tikhat tawhe. Tin, ngai teh, a hnêna thawk ve tûrin Dan hnama miAhisamaka fapa Oholiaba chu keimahin ka ruat leh e; thilsiam tûra thu ka pêk zawng zawng che: inbiakna puan inte, thuhriattîrna bâwm te, chumi chunga zahngaihna\hutphah te, puan in chhûnga bungrua zawng zawng te;tin, dawhkân leh a hmanrua te, rangkachak hlîr hlaka siamkhâwnvâr dahna, a hmanrua zawng zawng te nên, rimtuihâlna maichâm te; tin, hâlrala thilhlanna maichâm, abungbêl zawng zawngte nên, maihûn leh a hûnchhan te;tin, silhfên mâwi tak taka tah te, puithiam rawng an bâwlhuna hâk tûr puithiam Arona silhfên thianghlim leh a fapatesilhfên te; tin, hriak thih mi te, hmun thianghlim atâna rimtuitui takte hi an siam theihna tûrin mi themthiamho zawngzawng te finna ka pe e. Tih tûra thu ka pêk zawng zawngche ang kha an ti tûr a ni,’’ tiin a sawi a.

Thuvawn: Tin, Bezalela leh Oholiaba leh mi themthiam tupawh, LALPAN thu a pêk ang zêla hmun thianghlimarawngbâwlna hna tinrêng thawk thei tûra finna leh hriatthiamna a pêk apiangte chuan an bei tûr a ni, a ti a (Ex 36:1).

Page 41: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

41THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pathian Thlarau hnathawh hian a huap zau hle a, kan hmuhthei loh leh khawih thei loh thlarau lam thil chauh ni lovinmihringte thiamna, theihna, finna, kut themthiamna te pawh ahuam vek a ni. Pathian Thlarau chakna leh thiltihtheihna avângchauhvin mihringten kawng danga an tih theih miah loh an tithei \hîn a. Kut themthiamna leh finna te pawh Pathian Thlarauhnên a\angin an dawng \hîn a, chutiang mite chanchin chu vawiinhian kan zir dâwn a ni.

1. Thilpêk chi hrang hrangPathian Thlarau chu mihringa finna leh thiamna zawng

zawng petu a ni a (Gen 41:38; Ex 28:3; 31:3; 6; 36:31). Bezalelachu Israel mite zîngah kut themthiam ber a ni a, chu thiamna chuthlarau thilpêk a dawn a ni (Ex 36:1). Josua chu finna thlarauvathuam a ni (Deut 34:9). Rorêltute chu huaisenna pêk an ni (Ro12:25; 14:6) Solomona chu finnain a thuam a (1 Lal 3:28).Daniela thil hriatzia leh finzia chu Babulon ramah khûm zorêng an awm lo va, mumang khirh ber pawh a hrilhfiah thei a ni(Dan 5:14). Finna te, thiamna te, themthiamna te, rorêl thiamnate leh a dangte hi Pathian thlarau thilpêk leh hnathawh a ni.Zâwlnei te, hlaphuah thiam te, dân petute chu a chawk thovin atiphûr a (Num 11:17, 25, 29; 2 Sam 23:2; 1 Lal 22:24; Eze11:5; Dan 4:7-8, 5:11). Mi \henkhat hnênah chuan thinlung lamathianghlimna te, sual sima inchhîrna te, chakna te a pe bawk(Neh 9:20; Sam 51:11; Is 63:10; Eze 36:28; Zak 12:10).

Pathian Thlarau chu nunna pêkna kawngah a bulpui ber ani a, chu Pathian Thlarau ngei chu kut themthiamna petu thlarauchu a ni. Pathianin Mosia hmanga biak bûk siam tûra Bezalelaa ruat thu a sawi dânah chuan, “Finna te, hriatna te, hmangchânghriatna te, thil engkim siam tûra kut themthiamna te nei tûrinPathian thlarauvin a pe a ni,” tih a ni (Ex 35:31). Isaian rorêltuMessia lo kal tûr mizia hrilhlâwkna hmanga a lo sawi dân chuan,“Lalpan a thlarauvin a awmpui ang a, Finna leh hriatthiamna

Page 42: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

42THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

te, remruat thiamna leh huaisenna te, Lalpa \ihna leh hriattheihna thlarau te a neihtîr ang,” a ti (Is 11:2).

Hrilhlâwkna a sawi zawm zêlnaah chuan thilsiamte dikna,remna leh thlamuanna te tihthar a ni ang a, mihring zîngah chauhpawh ni lovin, mihringte leh ramsate zîngah te, ramsa kawlhleh nunnêm (khawi ngam) zîngah te a thleng ang; “Bâwngnoleh sakeibaknei no chu ran châwm thau nên an awm ho ang a,Naupang tein a hruai duah duah ang,” (Is 11:6). Lalpa Thlaraungei hi Samuelan Davida hriak a thih laia nasa taka Davidachunga lo thleng kha a ni a, Saula chhuahsantu thlarau pawhkha a ni (1 Sam 16:13-14). Lalpa Thlarau hi Elija vânasakawrtawlailîra lak chhohva a awm laia a hnung zuitu Elisahnêna lo thleng kha a ni (2 Lal 2:12-18). Zâwlnei nihna sawinaatân ‘Pathian mi’ an hman ang khân ‘Thlarau mi/Thlarau neimi’ tih pawh hman a ni (Sam 9:6; Hos 9:7). Thlarau Thianghlimhian tu mah a thliar lo va, chu vâng chuan zâwlneiho zîngahpawh hmeichhia, Debori a tel a, Israel zâwlnei hmasahote angbawk khân zâwlnei leh rorêltu a ni kawp a, Thlarau thiltihtheihnaavângin a hmêlmate chauh pawh ni lovin, sipai rualte pawh ahneh a ni.

2. Thlarau thilpêk pêk chhanMosia hun a\anga Malakia hun thlengin Bible-a Pathian

thlarau inpuanna kan hmuh chu Israel hnam nêna indâwrnachungchâng a ni. Thlarau a lo thlen apiangin mi mal tute emawthuam chakin, hnam hruaitu tûr emaw, Pathian thuchah puangchhuaktu tûr emawa buatsaih leh thuam chak an ni \hîn. Israelhnam chu Pathian rorêlna hnuaia awm a ni a, hei hi hriain Gideonalala siam an tum khân, “Kei zawngin in chungah hian ro ka rêl lovang a, ka fapa lahin in chungah ro a rêl hek lo vang; LALPAN inchungah ro a rêl zâwk ang,” a ti a (Ro 8:23). A rorêlna kengkawhtûrin Pathian chuan mipa leh hmeichhia a aiawhtu tûrin a thlangchhuak \hîn. Hêng a thlan chhuahte hi mi narânte an ni deuh ber

Page 43: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

43THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

a; mahse, Pathian thil tum an tihhlawhtlin theih nân Thlarauvathuam chak an ni \hîn. |henkhat chu mi huaisen râldo mite anni a, a \hen rorêltu te, a \hen lal te, a \hen kut themthiam te, a\hen zaithiam te, a \hen Pathian aiawha thu sawitute an ni. Hêngmite hi Israel-te chunga rorêlna atâna Pathian hmanrawpawimawhte an ni.

Thuthlung Hlui hun lai chuan Pathian Thlarau chu mi tinhnêna pêk a ni lo va, Pathianin hna bîk leh tih tûr bîk a pêktechungah chauh pêk a ni \hîn. Entîr nân - Bezalela leh Oholiabate chu biak bûk sa tûra thlan an ni a, chumi atân thil \ûl finnaleh themthiamna pêk an ni. Anni hi Bible sawi dân chuan LalpaThlarauva khat hmasate an ni. Thlarauva khah hi Kristiante thilchâk ber a ni âwm e; mahse, Bezalela te khah dân ang hi chu mitam takin an châk vak lo mai thei, hnathawk tûra tihkhah an nihavângin Pathian Thlarauvin finna leh thiamna a pe a ni. Bezalelaleh Oholiaba te hi Pathian Thlarauva chhûn khah an nih khânfinna te, hriatthiam theihna te, kawng tinrênga themthiamna te,lunghlu zeh tûra phel thiamna te, thing zai mawi dân thiamna tepêk an ni (Ex 31:3; 35:31). Anmahni thiamna bâkah hêng kutthemthiamna te hi mi dangte hlan chhâwn theihna leh zirtîrthiamna pêk an ni bawk. Hêng thiamna leh theihna te hi midangte zirtîra, inhlan chhâwng zelin hmun thianghlim sak zawhtheih nâna thil \ûl zawng zawng tih theihna Pathian Thlarauhnên a\angin an dawng a ni (Ex 31:3; 35:30).

Genesis-a thilsiam thuah khân Pathian chu kutthemthiamna zawng zawng bul anga sawi a ni a, a thil siam lehduan te \hatna leh mawina avânga hlim anga sawi a ni. ChuPathian Thlarau thilsiama hnathawktu chuan tûnah a zau zâwkahthilsiam hna bawk chu a thawk leh a ni. Ama anpuia siammihringte hian khawvêl hi hêng thiamna, finna, theihna, mawinachi hrang hrang- rimawi te, thil cheimawi thiamna te, thilsiamthiamna te, thuziak mawi te, lemziak mawi te, \awng mawi leh

Page 44: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

44THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\ha tein kan chei mawi tûr a ni. Hêng thiamna leh mawina chihrang hrang te hi kan ngaihhluta, kan ngaihsân thiam chuanthiltihtheihna min petu Pathian thlarau hnênah ropuina kan petihna a ni ang.

3. Pêk chhan tihlawhtling tûra thuamHna bîk thawk tûra a kohte chu Pathianin a thuam zui

ngei ngei \hîn. Biak bûk leh a chhûnga bungruate siam tûra aruat Bezalela chu Thlarauvin a tichak a. Josefa leh Daniela tepawh Thlarau awmpuina avângin mi dang neih loh mumang lehinlârna hriatthiamna leh hrilhfiah theihna mak tak kawltîr an nibawk (Gen 41:38; Dan 5:14). Thuthlung Hluia hruaitu ropuitekha Thlarau changtute leh Thlarauvin a chênchilhte an ni. Josefakuta Pharaoa’n Aigupta ram rorêlna a hlan dâwn khân, “Hetiang,Pathian thlarau awmna mi hi kan hmu zo dâwn em ni?” tiin asawi a ni (Gen 41:38). Israel lal ni tûra Samuelan Davida hriaka thih ni a\ang khân Lalpa Thlarau chu Davida chungah nasataka a thlen thu kan hmu a (1 Sam 16:13); Davida chunga LalpaThlarau a lo thlen rual hian Saula a kalsan niin a lang (1 Sam16:14). Israel lal te, rorêltu te, zâwlneite kha Thlarauvin finnaleh rorêl thiamna a pe \hîn (Is 28:6). Jesaia thlah a\anga Israellal lo chhuak tûr Zâwlnei Isaian a lo hrilhlâwk dân chu, “Lalpathlarau - finna leh hriat theihna thlarau, remruatna leh chaknathlarau, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau chu a chungah a fu ang,”tih a ni (Is 11:2). Pathian hna bîk thawktu te, lalte leh hotutehnênah Thlarau awmpuina leh chênchilhna a thleng \hîn a ni.Thuthlung Hluia Thlarauvin a hman te chanchin hi ThuthlungThara ringtute tân entawn tûr leh zirtîrtu \ha an ni.

Kan sawi tak a\ang khân Pathian Thlarau hnathawh dântlângpui kan hre thei âwm e. Thuthlung Hluiah chuan Thlarauthilpêk hi mihringte finna, thiamna, theihna leh kut themthiamnachi hrang hrangah te hian a lang a. Pathian biakna in sa tûrinkut themthiamna ringawt a tâwk lo va, thlarau mi nih a \ûl a ni.

Page 45: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

45THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pathianin hna bîk thawk tûra a ruatte chu thlarau thilpêk -thiamna leh finna a pe a, chutiang mi chu a chhinchhiah bawk\hîn. Pathianin a rawngbâwltu tûra a thlante chu thiamna, finna,chakna leh theihna te pein a bîka thlarau thuam an nih \hin avânginmihring pângngai tih theih aia nasa zâwk leh ropui zâwk an ti\hîn a ni.

Sawi ho tûrte

1. Biak In sa tûra ringlo mi kan chhawr \hîn hi engtia ngaihtûr nge?

2. Theihna leh thiamnate hi Thlarau thilpêk pawimawh takan nih dân sawi ni se.

Page 46: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

46THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

February 14

ZIRLAI 6

PATHIAN THLARAU LEH RORÊLTUTE

Chhiar tûr: Rorêltute 2:16-19

Rorêltute 2:16-19: Tin, LALPAN rorêltute a siamsak a,chûngte chuan anmahni rawktute kut ata chu an rawn chhanchhuak ta a. Chuti chung pawhin an rorêltute thu chu anpawm lo va, pathian dangte lakah chuan an uire a, chibaian lo bûk ta zâwk a. An thlahtuten LALPA thupêkte pawmaan zawh \hin kawng chu an pênsan ta thuai mai a. Tin,LALPAN rorêltute a siamsak chuan, LALPA chu rorêltuhnênah chuan a awm a, rorêltu dam chhûng chuan anhmêlmate kut ata chu a chhan chhuak zêl a; anmahnihnehchiah leh timangangtute avângin an rûm a; chuvângin,LALPA chu a inchhîr ta a. Nimahsela, heti hi a ni a, rorêltuchu a thih veleh, an hnungtawlh leh ta a; pathian dangterawng bâwla, chibai bûk thuah an thlahtute ai mahin an loche chhe lehzual ta a. An thiltih \hinte leh an luhlulte pawha bâng hek lo.

Thuvawn: Mi tin an chunga rorêltute thu thuin awm rawhse. Pathian thu lovin tu mah rorêltu an awm si lo; rorêltuaawmte hi Pathian ruat an ni (Rom 13:1).

Vawiinah hian Israel rama rorêltu \henkhat chunga PathianThlarau hnathawh chungchâng kan zir dâwn a. Mihring chakna,theihna leh huaisenna ringawt chuan a daih rei lohzia te, chuchu Pathian Thlarauvin a hman leh hman loh inkâr hlatzia te zirchhuak thei ila a lâwmawm hle ang.

1. RorêltuteRorêltute hi tûnlai court-a thubuai ching feltu (Judge) kan

Page 47: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

47THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

tih ang hi chu an ni chiah lo va. An sualna avânga hnam dangin anawp behna a\anga Isreal fate chhan chhuaktu an ni. Râl rêl thiamleh pasal\ha huaisen an nih avângin rorêltu tih aiin chhanchhuaktu tih emaw, chhandamtu tih emaw an inhmeh zâwk.Thuthlung Hlui huna rorêltute hi rorêltu lian leh rorêltu tê tiin an\hen a. Rorêltu liante chu Othniela, Ehuda, Debori, Baraka,Gideona, Jephtha leh Samsona te an ni. Rorêltu tê chu Tola,Jaira, Ibzana, Elona, Abdona leh Samgara te an ni. An zînga\henkhat hi hnam pum pui chunga rorêltu an nih laiin \henkhaterawh chu hnam hnih khat lek chunga rorêltu an ni a. Chuvângin,hun thuhmunah a rualin rorêltu pahnih pathumte an awm chânga awm \hîn.

Rorêltute hi mi fing leh huaisen, Pathian thlarau awmpui,theihna bîk nei tûra Pathianin a thuamte an ni. An hmêlmatelaka Israel-te chhan chhuaktu pasal\ha huaisen an ni bawk.Israel-te sakhaw nun leh inkaihhruaina vêng him tûra beitu anni a, Hebrai \awng chuan Rorêltute tih hian hmanrua eng pawhhmanga thil dik titu, thil siam diktu tihna a ni. Hei hian ramrorêlna lam, dân leh sakhaw lam thil te pawh a huap a, mipuitethubuai sawi felsaka, harsatna an tawh mêkte rêl felsaktu tihnaa ni. Hmêlmate do tûra mipuite hui khâwmtu leh indonaamipuite hruaitu an ni bawk. Rorêltute hian Josua leh Samuelahun inkâra Israel hnam chungah ro an rêl a, an vaiin mi sâwmleh pathum an ni. Hêng rorêltute avâng leh an chunga LalpaThlarau lo thleng \hînin an nun a tihchak \hin avângin Israelhnamten hnehna an lo chang leh \hîn a ni.

2. Thlarauvin Othniela a thuamRorêltute zînga hmasa ber Othniela chu Juda hnam a ni.

A hun lai hian Israel-te chuan Pathian hawisanin Baal lehAstorethi rawng an bâwl avângin Lalpa chu an chungah a thinrimta a. Mesopotamia ram lal Kusan-risathaima hnuaiah kum riathrehawm an tuar hnu chuan, Lalpa chu an au va. Tichuan,

Page 48: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

48THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

anmahni chhan chhuak tûr leh an hnam chunga rorêltu atân Lalpachuan Kaleba nau Kenaza fapa Othniela chu a ruat a. A chungaThlarau hnathawh dân chu, “LALPA Thlarau chu a chungah alo thleng a; tichuan, Israel-te ro a rêlsak ta a, râl bei tûrin a vathawk a. LALPAN Mesopotamia rama lal Kusan-risathaima chua pe a, Kusan-risathaima chu a hneh ta a” tih a ni (Ro 3:10). Othnielachakna thurûk chu “Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin, kathlarau zâwkin le” (Zak 4:6) tih ang kha a ni a. Othniela hian a mitesal tânna a\angin a chhan chhuak a ni mai lo va, dik tak leh fel takinram ro rêl hna a thawk a, a thlarau mina leh rorêl thiamna avânginramah muanna a awm a ni. Thlarau hruaia Othnielan ro a rêl chhûngchuan ram chu râlmuangin kum sawmli lai a awm a ni (Ro 3:11).Pathian thu âwih leh Thlarauva khat miten thil an tih nasat theihziahi chhût chhuah phâk a ni lo.

3. Thlarauvin Gideona a puiGideona hi rorêltu pangana a ni a. Israel faten Lalpa an

hawisan avângin Midian hote thuhnuaiah kum sarih chhûng anawm a. A lam an hawi veleh Lalpa chuan anmahni chhan chhuaktûrin Gideona a ruat a. Grep sâwrna khura buh a vuak mêklaiin Lalpa vântirhkoh chu Gideona hnênah a rawn inlâr a, “Nangmi chak huaisen, Lalpa chu i hnênah a awm e,” a ti a (Ro 6:12).Lalpa chuan Gideona hnênah, “He i chakna hian kal la, Israel-ho hiMidian-ho lak ata chhandam ang che. Ka tîr che a ni lâwm ni?” (Ro6:14) tiin Israel-te chunga rorêltu ni tûrin a ko a ni. Midian-ho zawngzawng te, Amalek-hote leh khaw chhak fate chu Israel-te do tûrinan pung khâwm chiam a, Jezreel ruamah an inkulh a. Chu velehLalpa Thlarau chu Gideona chungah a lo thleng a (Ro 6:34),tawtawrâwt a han hâm a, Israel mi tam tak an lo pung khâwm tachiam a. Mahse, chhandamna leh hnehna chu Lalpa ta a ni tih anhriat theihna tûrin Midian-ho do tûrin mi zathum lek thlan chhuahan ni. Chûng mi zathumte chu pâwl thumah insiamin Gideonaremruat ang zêlin hmêlmate chu an bei a. An hmanrua chu a mâwlhle - tawtawrawt an hâm a, bêl ruak an kente chu an tikeh a, an vei

Page 49: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

49THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

lamin meichher an keng bawk a, “Lalpa leh Gideona ngûnhnâm,”tiin an au dur dur a, inpawmchilh miah lovin Midian-ho râl hrâtmangkhêng chu a tudawl dêr mai a ni (Ro 8:1ff).

4. Thlarauvin Jephtha huaisenna a peIsrael mite chuan Lalpa Pathian hawisanin hnam dang

pathiante an bia a. Chuvângin, Pathian chu Israelte chungah a\hinrim hle a, an hmêlma kumhlun Philistia leh Amon mite kutahkum sâwm leh pariat lai a hralh a. Chumi kum chuan Israelathlahte chu an timangangin an hnehchhiah êm êm a (Ro 10:6-8). Israela thlahte chuan Pathian hnênah an sual thupha chawiinanmahni chhan chhuak tûrin an dîl a (Ro 10:10,15), Pathianin apêk chu nawhchizuar fapa Jephtha a ni. Anmahni bei tûra lopung khâwm Ammon mite bei tûrin Israelte chu Gilead ramahan kal khâwm chiam a, Mizpe khuaah an inkulh a. An han indochuan Israel mite chan a \ha lo hle mai a, an mangang chuanan hotu ni tûra Jephtha sâwm tûrin Gilead-ho upate an tîr taa ni. Jephtha chu Gilead mi, mi chak huaisen a ni a, ansâwmna chu a lo pawm a. An hmelmate laka Israel hnamchhan chhuak tûr leh an chunga rorêl tûrin Jephtha chungahLALPA Thlarau a lo thleng a, Israel-te hmêlma kumhlun zîngapakhat Amon mite chu nasa takin a hneh a (Ro 11:29-30),khaw sawmhnih zet a tichhia a (Ro 11:32-33). Jephtha chuanmi huaisen leh indo mi a nihna chu hruaitu atân an thlan hmapawh khân tilang mah se, Rorêltute bu ziaktu hian Ammon-hote laka hnehna kha Thlarau hmanga Pathian rawn inrawlhnaavâng niin a ngai a ni. Thlarau hnên a\angin Jephtha chuanhuaisenna leh thitihtheihna a dawng a ni.

5. Thlarauvin Samsona a tichakPathianin Samsona chu Philistia mite laka Israel-te chhan

chhuak tûr leh rorêlsak tûrin a ruat a. Rorêltute zîngah rau raupawh Samsona leh Lalpa Thlarau hi an inzawm bîk emaw tihmai tûrin a chanchinah a lang tam hle. A nuin a pai a\ang rêngin

Page 50: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

50THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Nazarit mi ni tûra serh hran a ni a (Ro 13:5), a lo sei lian a,Zora leh Estaol inkâra Mahane-dan hmunah Lalpa Thlarauvina khawih harh \an a (Ro 13:25). Lalpa Thlarau chuan Samsonachu a tichak a, sakeibaknei vânglai chu kêl no ang maiin a pawtsawm a (Ro 14:6), Lalpa Thlarau chu a chungah nasa takin a lothleng a, Askelon mi sawmthum thatin an silhfên a hlihsak a(Ro 14:19). Hruizên thar pahniha a kut an phuar pawhin achungah Lalpa Thlarau a lo thlen meuh chuan, a bân phuarnahruizên chu ziza zai kang chat ang mai a lo ni ta a, amah mantuPhilistia mite chu sabengtung khabe ruhin mi sângkhat lai avaw hlum a ni (Ro 15:15). A chakna thurûk Delili hnênah apuang a, a sam phiar pasarih hlehsak a nih meuh chuan a chaknaa bo zo va, Philistia miten manin a mit an kher chhuahsak a.Philistia pathian Dagona hnêna inthawina ropui an hlân niin Samsonachu ennawm atân an hruai chhuak a. Chakna neitu Lalpa hnênah a\awng\ai a, a hmêlma Philistia mite chu a thih chilh ta a ni.

Rorêltute bu a\ang hian thil chhinchhiah tûr pawimawh takchu, mihringten an chunga rorêltu nei bawk mah se, rorêltu tak takchu Pathian a ni tih hi a ni. A mite chungah leh amah hre lotutechungah pawh thuneihna famkim neitu chu Pathian hi a ni. Rorêltutebuah hian \hangtharte hnêna Pathian hriatna an hlan chhâwn zêl lohavânga harsatna an tawh tamzia leh ramin a tuar nasatzia te, Pathianthuthlung vawn \hat a nih loh avânga Israel hnam hruaitutehlawhchhamna târ lanna kan hmu tam hle.

Sawi ho tûrte

1. Rorêltute anga Thlarauvin a thuam tûnlaia ram hruaitute zîngahsawi tûr an awm em?

2. Ram rorêlna hi sakhaw nuna zalênna nên a inlaichîn dân sawini se.

Page 51: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

51THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

February 21

ZIRLAI 7

PATHIAN THLARAU LEH HRIAK THIH

Chhiar tûr: Exodus 30:22-30

Exodus 30:22-30: LALPA vêkin Mosia hnênah, “Rimtui tuiber chi zînga mi - murra tui sekel zanga leh, thakthîng rimtui,chumi zâtve sekel zahnih leh sawmnga zet - leh fu rimtuisekel zahnih leh sawmnga leh, thakthîng chi dang sekel zanga,hmun thianghlima sekel an pêk \hin ang, olive hriak hin khatnên rawn lain, rimtui siamtu siam angin hriak thih chu hriakthianghlim atân i siam tûr a ni. Chu chu hriak thih chi hriakthianghlim a ni ang. Tin, inbiakna puan in te, thuhriattîrnabâwm te, dawhkân leh a bungbêl zawng zawng te, khâwnvârdahna leh a hmanrua te, rimtui hâlna maichâm te, hâlralthilhlan maichâm leh a hmanrua zawng zawng te, maihûnleh a hûnchhante nên, chu chuan i hnawih vek tûr a ni. Tin,thianghlim tak an lo nih theih nân i tithianghlim tûr a ni;chûng dek apiangte chu an lo thianghlim zêl ang. Tin, ka tânpuithiam hna thawka ka rawng an bâwl theih nân Arona leha fapate chu hriak thihin i tithianghlim tûr a ni.

Thuvawn: Nangni zawng ama hnên ata hriak thihna in hmuhkha nangmahniah a awm reng a, tu ma zirtîr in ngai lo ve;ama hriak thihna chuan thil zawng zawng thu a zirtîr zâwkche u avâng leh, dik tak a ni a, dâwt pawh a nih loh avângin,chu mi chuan a zirtîr che u ang khân amahah awm reng rawhu (1 Jn 2:27).

Hmânlai Israel ram leh a chhehvêla mite nun leh sakhuaahhriak hian hmun pawimawh tak a luah a. Israel ram bîkah pheichuan hriak hi an intunnunna pawimawh ber pakhat a ni a, buh

Page 52: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

52THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

leh uain nên hian an chaw rinpui bera sawi a ni \hîn. Hriak thihpawh hi ho lam takin an ti ngai lo va, puithu leh a urhsûn theiang bera hman chu an ngaih pawimawh zâwng tak a ni. Vawiinahhian Pathian Thlarau leh hriak thih thu kan zir dâwn a ni.

1. Hriak thih chungchâng thuHmânlai Israel ram leh a chhehvêlah chuan hriak hi

tihdamna lam thil atân te, serh leh sâng thila insil faina atân te,mihring emaw bungrua emaw sakhaw thila hman tûrte hlanthianghlimna atân te hman \hin a ni. A châng chuan lal tûrtehriak thih an nih hian rorêl tûra pawmna tihlan nân an hmangbawk. Thuthlung Hluiah chuan kawng hrang hranga hman a nia. Puithiam te (Ex 28:41; 29:7), zâwlnei te (1 Lal 19:16), lal tehriak an thih \hîn. Pathian biakna puan in bungruate chu sakhawserh leh sâng thila hman a nih avâng leh bungraw pângngai lakatihhranna tûrin hriak hnawih a ni (Ex 40:9-15; Lev 8:10-13).

Israel ramah chuan hriak thih chu thil serh bik atân hmana ni a, hriak siamtu pawh mi pawimawh bîk an ni. A tîrahBezalela a ni a (Ex 37:29), a hnuah chuan Arona fapa Eleazaraa ni (Num 4:16). Hriak hi murra tui te, thakthîng rimtui te, furimtui te, thakthîng chi dang leh olive hriak a\anga siam a ni(Ex 30:22-33). Israel fate chênna hmun chhûmin a rawn khuha, Lalpa ropuinain a lo khat ta ang khân Pathian biakna puan inchhûng chu rimtui chuan tihkhah tûr a ni (Ex 30:34-38). Hetahhian hriak leh rimtui chu Pathian awmpuina leh Lalpa Thlarauentîrna a ni.

‘Hriak thih’ tih thu hi Thuthlung Hluia Messia an beiseinalo pian chhuahtîrtu a ni (1 Sam 13:14; 25:30; 2 Sam 5:2, 6:21,7:8; 1 Lal 1:36). Hei hian Pathian leh Hriakthiha inkârah a bîkainlaichînna \ha a awm tih a entîr bawk. Hriak thih tih hian mitehnêna thuneihna pêk tih a kâwk tel a, thiltihtheihna atâna Thlarauthuam tih nên pawh inhnaih tak a ni. Pathian Thlarau lo thlengchhinchhiahna leh nemnghehna atân hman a ni bawk. Pâwn lam

Page 53: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

53THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hmuh theiha hriak luang hian chhûngril lama Thlarauva chhûnkhahna a entîr a, malsâwmna leh inpumkhatnaa chhûngkaw phuarkhâwmtu Thlarau hnathawh entîr nân hman a ni bawk (Sam133). Zâwlnei leh lalten an mawhphurhna tihhlawhtlin theihnâna Pathianin chakna a pêk chu hriak thih hi a ni.

‘Hriak thih’ tih leh ‘Lalpa Thlarau’ tih hi inhnaih tak a nia, \henkhat chuan thuhmunah an ngai. Lalte hriak thihtu chuPathian a ni a, a hriak thiha chu a vêng him \hîn (Sam 2:2;18:50; 132:17). Hriak thih hi Thlarau pêkin a zui \hîn a, chumihmang chuan lalin Thlarau thilpêk danglam tak a dawng \hîn ani. Thlarau thilpêk chu Lalin ro a rêl thiam theihna tûrin apawimawh a, rorêl thei tûra thiamna leh theihna hi Thlarauthilpêk a ni. Ro a rêl thiam nâna Solomona hnêna finna nasa takpêk ang chi kha. Râl dona lama chak tûr leh \angkai taka rorêltûrin Pathian pêk finna hi a \ûl a ni. Lalpa Thlarau hi Solomonachungah a thlen thu chiang taka sawi lan ni lo mah se, PuithiamZadoka leh Zâwlnei Nathana ten lal ni tûrin hriak an thih a (1Lal 1:32-33). Hriak thih a nih avâng chuan Lalpa chu Solomonahnênah a awm a, a tiropuiin a tihmuingîl a (1 Chro 29:23-25).Thlarau thilpêk finna chuan ro a rêlnaah hriatthiamna leh finnaa pe a, chu chu a rorêlnaah khân a lang a ni.

2. Hriak thih awmziaThuthlung Hluiah hriak thih sawi nân thumal hrang

pathum hman a ni a, chûng thumal pathum awmzia chu lo târlang ila. Pakhatna chu ‘tithau, timawm’ tih a ni a (Sam 23:5).Pahnihna chu ‘leih, bun chhuak’ tih a ni a, ‘hriak thih, inthih’ tiahman a ni (Deut 28:40, Ruth 3:3). A pathumna chu ‘hriak chulh,hnawih’ tih a ni (Jer 22:14; Ex 29:2; Amos 6:6). Hei hi lal emawzâwlnei emaw hriak thih sawi nân hman a ni a, Puithiam hriakthih sawi nân leh maichâm tihthianghlimna tûra hriak hnawihsawi nân pawh hman a ni (1 Lal 19:16; Ex 29:7; 29:36).

Page 54: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

54THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

3. Hriak thihin a entîr: Hriak thih hian thil entîr chi hranghrang a nei a, a lâr zual deuhte lo sawi ila:

(1) Serh hran entîrna a ni: Hriak thih hian entîrpawimawh tak a nei a, Pathian tâna mihring emaw, thil emawserh hran a entîr a ni. Bible ram leh a chheh vêlah chuan mihringchu Pathian rawngbâwl tûra serh hran a ni tih entîr nân hriak anthih \hîn. Lung emaw ban emaw awmna hmun kha hmunthianghlim, serh a ni tih entîr nân hriak an leih bawk \hîn (Gen28:16-18). Pathian tân an serh hrang tih entîr nân maichâm te,bungbêl te, inbiakna puan in te, Biak bûk leh a chhûnga thilawmte leh Thuthlung bâwm te pawh hriak an hnawih \hîn a ni(Ex 29:36; Num 7:10; Ex 40:10; Num 7:1; Lev 8:10; Num 7:1;Ex 30:26.

(2) Thiltihtheihna leh thuneihna pêk entîrna a ni: Hriakthih hi Pathian tâna serh hran tihna a ni ringawt lo va, rorêl thei tûrleh hnathawk thei tûra thuneihna pêk tih a entîr a ni. Hei hian ‘Pathianthlan’ ‘Pathian mi ruat’ tih a entîr bawk (1 Sam 9:16). Chutiangahriak thih dawng te chu ‘Lalpa hriak thih’ an ti (1 Sam 24:6). Saula,Davida, Solomona, Jehua leh Joasa te hriak thih an nih thuchîpchhiar takin ziak a ni a (1 Sam 10:1; 16:3; 1 Lal 1:39; 2 Lal9:6; 11:12). Lal chu hriak thih an nih a\ang khân Pathian aiawhinlalah an \hu tihna a ni (1 Sam 9:16; 16:3).

A tîrah chuan lalte chunga hriak thihtu chu zâwlneite an ni (1Sam 10:1; 1 Lal 19:16; 2 Lal 9:6). A hnu lamah erawh chuan laltechunga hriak thih chu puithiam chanvo a ni ta zâwk a (1 Lal 1:39; 2Lal 11:12). Hun lo kal zêlah ‘Lalpa hriak thih’ tih chu a kaih tawiin‘hriak thih’ an ti ta a, chu chu Hebrai leh Aramaik \awngin‘Messiah’ an ti a, Grik \awngin ‘Kristos’ tih a ni a, Mizo\awngin ‘Krista’ kan lo ti ta a ni. Isua Krista kha PathianinThlarau Thianghlim leh thiltihtheihnain hriak a thih a ni (Tirh4:27; 10:38).

Page 55: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

55THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(3) Pathian Thlarau dawnna, thuam chakna leh tirhchhuahna entîrna a ni: Pathianin zâwlneite kova, thuneihnapea a tirh chhuah kha zâwlneite tân chuan hriak thih dawnnachi khatah an ngai. Hei hi entîrna ringawt aiin a tak taka Pathianthlarau dawnna leh thuneihna pêk a ni zâwk (Is 61:1). Hetiangngaih dân zûlzui hian Isua pawh ‘Pathian hriak thih’ tiinThuthlung Thar lamah chuan sawi a ni (Lk 4:18-21; Tirh 10:38).Lal Isua chungah hriak a thih bâkah hian, Paula chuan amah lehKristian dangte chu Pathianin hriak a thih a, Thlarau Thianghliman dawng a ni a ti (2 Kor 1:21-22). Thuthlung Hluiah chuan‘hriakthiha’ tih hi lalte leh puithiamte kawh bîk neiin Israel-tenhun hnuhnûnga lal lo kal tûr an beisei, anmahni chhan chhuaktutûra an ngaih nihna (title) hming atân hman bîk deuh a ni ta a.Hun lo kal zêlah chuan Isua Kristaah bel a ni ta a ni.

Kan sawi tak a\ang khân Israel-te tâna hriak pawimawhziakan hre thei âwm e. Hriak hi Pathian malsâwmna leh a thilpêkniin an ngai a, hriak thih hi Pathian tâna serh hran, a hman tûrleh a aiawh tûra a thlante chhinchhiahna a ni. Hriak thih lehPathian Thlarau hi sawi zawm a ni \hîn, Lal Isua pawhin hriakthih a dawn avângin Pathian Thlarau chu a chunga a awm thu asawi. ‘Hriak thih,’ ‘serh hran,’ ‘Thlarau leih’ tih hi thil inkawptlat a ni. Chungtiang dawngte chu Pathianin thiltihtheihna lehchakna leh thuneihna a pe \hîn. Hetiang mi Pathian tâna inserhthianghlim, khawvêl bawlhhlawh kai lo, Pathian hman tlâk, hmantheih tûra inpete hi tûnlai pawh hian kan la mamawh reng a ni.

Sawi ho tûrte

1. Serh hran (mihring leh hmanrua)-te hi mi dang leh thildang aia an danglamna eng nge ni?

2. Engtin nge sakhaw serh leh sâng thil te hi kan zaha kanngaihhlut deuh deuh theih ang?

Page 56: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

56THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

February 28

ZIRLAI 8

PATHIAN THLARAU LEH LALTE

Chhiar tûr: 1 Samuela 10:6-12

1 Samuela 10:6-12: Tichuan, LALPA thlarau chu nasa takin ichungah a lo thleng ang a, nang pawh thu an sawi dualdualnaah chuan i tel ve ang a, mi danglam daihah i lo changmai ang. Tin, hêng chhinchhiahnate hi i chunga a lo awmhunah chuan thil lo awmin a zir ang zêlin i ti tûr a ni; Pathiani hnênah a awm zêl si a. Tin, ka kal hmain Gilgal-ah lo zukkal la; tin, ngai teh, kei pawh hâlral thilhlante leh remnainthawina te hlân tûrin i hnênah ka lo chhuk ang a: i hnênaka lo kala, i tih tûr ka rawn hrilh hma che chuan ni sarih i loawm tûr a ni ang,” a ti a. Tin, chutiang chu a lo ni ta ngei a,Samuela \hen tûra a hnuchawn veleh chuan Pathianinthinlung danglam daih a pe ta a; tin, chûng chhinchiahnazawng zawngte chu chumi ni chuan a lo thleng ta vek a.Chutichuan, Gibea tlâng chu an han thlen chuan, ngai teh,zâwlneihovin an tâwk a; tin, LALPA thlarau nasa takin a lothleng a, thu an sawi dual dualnaah chuan a tel ve ta a.Tin, heti hi a ni a, tûn hma lama amah lo hre tawhtenzâwlneite thu sawi dual dualnaah a tel ve tih an hriat chuan,mite chu an inbia a, “Kisa fapa chunga thil lo awm hi engnge ni ta? Saula pawh chu zâwlnei zîngah a tel ve ta elomaw?” an ti a. Tin, a awmna khuaa mi pakhatin a chhâng a,“An pate chu tu nge maw an nih bîk le?” a ti a. Chutichuan,“Saula pawh chu zâwlnei a ni ve ta elo maw?” tih chuinfiamna takah an hmang ta rêng a.

Thuvawn: Chu mi avâng chuan Isua hmingin mi tin – vânami te, leia mi te, lei hnuaia mite nên – an \hing\hit nân leh

Page 57: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

57THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pa Pathian tihropuina tûrin, “Isua Krista chu Lal a ni,” tiin leitinrêngin a puan nân, Pathianin ani chu nasa takin achawimawi ve ta thung a, hming zawng zawnga hmingchungnung ber chu a pe ta a (Phil 2:9-11).

Lalte chunga Pathian Thlarau lo thleng kan hmuh dân chuzâwlneiten lal atâna hriak an thihah a ni. Hriak thih hian Pathiantihchakna leh mawhphurhna an hlen chhuah theih nâna Thlaraupêk an ni tih a entîr a; dinhmun \ha leh duhsakna lam aiin hnathawktûra chhinchhiahna leh mawhphurhna pêk a kâwk a ni. Vawiinahhian Israel lal zîngah Saula leh Davidan Pathian thlarau an chandân leh an nun leh rorêlnaa awmzia a neih dân kan zir dâwn a ni.

1. Lalpa Thlarau leh SaulaPathianin Samuela chu mipuite ngen angin lal siamsak tûrin

a ti a, Israel lal hmasa ber atân Saula chu hriak a thih ta a, Israeltezînga lal ni tûra hriak thih dawng hmasa ber a ni. Thlarauhnathawh a chunga a lo thlen dân leh hriak thih a nih dân chu 1Samuela 9-10-ah a lang a. Hriak thih chu pâwn lam hmuh theihthil a ni a; mahse, lal leh Pathian ruat a ni tih tihlanna tûrin Thlaraulam hriak thihin a zui nghâl a. Pathian Thlarau thiltihtheihna maktak a chang a, chu chu a nunah nasa takin a lang chhuak a ni.Pâwn lam lang theia thiltih leh chhûng lama nghawng nei a nihnachuan tihlan tum pahnih a nei a, zâwlnei Samuela thu kha a dik ani tih leh hruaitu atâna ruat a nih avângin Saula chu thuneihnapêk a ni tih hi. Tichuan, Saula chu Lal a lo ni ta a, Pathian Thlarauawmpuinain hruaitu hna chu a thawk ta a ni. Hruaitu nihna pêkleh hriak thih a dawn chuan Saula chu mipuite chhan chhuah hnathawk thei tûrin a tichak a ni.

Thuthlung Hluiin a sawi uar tak chu hruaitu hna chelhzawng zawngten Thlarau thuamna an chang ngei tûr a ni tih a nia; Rorêltu leh Lal hna thawk tûra tling leh \ha tehna bulpui berchu Thlarau thilpêk dawn leh dawn loh a ni. Ammon mite huaisen

Page 58: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

58THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

taka Saulan a hmachhawn ngamna chhan chu Lalpa Thlarauthiltihtheihna a hnêna a awm vâng a ni (1 Sam 11:1-11). Saulahruaitu a nihna tichiangtu chu Thlarau awmpuina a dawn avângleh chu chuan a hmêlmate laka hnehna a chantîr avângin a ni (1Sam 11:12-15).

1 Samuela 13:1-14-ah thil danglam tak kan hmuh chu lalatâna Saula hnâwl a nih thu hi a ni. Lal atâna hnâwl a nih chhanBible-in a târ lan chiang tak chu Lalpa thu a âwih lohna lehSamuela thlarau a koh chhuah leh vâng a ni a, zâwlnei Samuelanghâk lovin a tih loh tûr hâlral thilhlan a hlân bawk (I Chro10:13; 1 Sam 28:3-25; 1 Sam 13:8-14). Lal atâna Saula hnâwl anihna tichiangtu chu Pathian Thlarauvin a chhuahsan kha a ni (1Sam 16:14). Thlarauvin a chhuahsan a, thlarau sual amahah a loawm a, chu thlarau sual hnathawh avâng chuan a aiawh tûraLalpan a ruat Davida chu a haw ta êm êm a, a rorêlna leh ramtâna thil \ha lam pawh ngaihsak thei lovin Davida a haw ngawihngawih a, tihhlum a tum tlat a ni. Saula chungchâng a\ang hianthil zawng zawng hi Pathian thu hnuaiah a awm a ni tih a chianghle. Pathian hriak thih, Thlarauva thuam Lal nih chu a ropuiinmawhphurhna pawh a sâng a; mahse, lala siamtu Pathian thuâwih loh chu a râpthlâk hle mai. Pathianin lalte hnêna tih tûr lehmawhphurhna a pêk chu Saula chuan a phur chhuak zo ta lo a ni.

2. Lalpa Thlarau leh DavidaDavida chu Pathianin lal atân a thlang a, Samuelan hriak a

thih a. Davida hi mi danglam tak, rimawi tum thiam tak, mihuaisen, indo mi, thusawi thiam leh hmêl\ha tak a ni a. Chûngzawng zawng aia pawimawh zâwk chu “Lalpa chu a hnênah aawm” tih hi a ni (1 Sam 16:18; 2 Sam 5:10). Lalpa Thlarau chunasa takin a chungah a lo thleng a (1 Sam 16:13), Thlarauvathuamna changin indona hmachhawn thei tûra buatsaih a ni ta ani. Davida chunga Thlarau lo thleng hi a kahpah leh \um khata lothlen thu sawina ni lovin, thleng reng a nih thu sawina a ni. Pathian

Page 59: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

59THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thlarau chuan a chênchilh reng a ni tih indonaa râlrêl a thiamziate, Thlarau thilpêk hmanga hruaitu mawhphurhna \ha taka a hlenchhuah dân a\angtein chiang takin a lang. A hlawhtlinna zawngzawng chu Thlarau awmpuina a dawn vâng a ni (2 Sam 22). LalDavida chanchina thil thleng pawi ber pakhat chu Bathsebi auire a, a pasal Uria a thahtîr kha a ni. Chu a thiltih sual râpthlâktak chuan hremna nasa tak a tawrhtîr a. Chu a sual simna thu chumawi takin a chham chhuak a, a thiltih sual avângin a thlarauchan chu lâksak lo tûrin Pathian hnênah a dîl a ni (Sam 51:11).

Davida hian Lalpa Thlarau hi engkim hmu tlang vektu,tlânsan theih loh a nihzia a hre chiang a, “I Thlarau hnên ata hikhawiah nge ka kal ang?” tiin a sawi (Sam 139:7).Bawhchhiatna hian keimahnia Thlarau awm hi a tichau thei tihhriain, “Ka kawchhûngah hian thlarau dik tak siam thar leh angche,” tiin a dîl a ni (Sam 51:10). Davida hi Samsona leh Saulate laka a danglamna chu a sual tih a inhriat chhuah veleh ainchhîr a, a sim \hîn hi a ni. He a sualna a hriat chhuah nghâl zêltheihna hi Pathian rilru ang pu mi tia koh a nihna chhan pakhatchu a ni ngei ang. Thil a lo tihsual palh pawhin inchhîra, simaLalpa hmaah a tlûk luh zêl avângin, Samsona leh Saula te angathlarau hlihsak a tâwk ve lo a ni.

3. Lalpa Thlarau leh MessiaIsrael lal ram a lo phel hnuah, an hnam ropuinate chuan

hmânlai an lo chang zo ta a. Israel-te chuan an lal ropui Davidahun ang kha lo thleng leh tûrin an beisei a. Chutih hunah chuanlal ropui tak lo la awm tûr angin an suangtuah a. Chu chu Messiabeiseina lo in\anna chu a ni. Chu lal lo awm tûr chu “Lalpathlarau, finna leh hriat theihna thlarau, remruatna leh chaknathlarau, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau chu a chungah a fu ang,”tih a ni (Is 11:2). Isaia hian Lalpa chhiahhlawh Pathian thlaraua chunga dah, Jentail-te chunga rorêltu tûr, mi chanhaite hnênachanchin \ha hril tûra Lalpa hriak thih chungchâng a sawi bawk

Page 60: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

60THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(Is 61:1). Chu Lal lo kal tûr, Pathian hriak thih, Messia chunghâkhlel takin an thlîr a. Chu chu Lal Isuan amah inbelin a thiltum leh a tih tûr puan chhuahna (Nazareth Manifesto) ropui lehhmingthang tak hmang khân a rawn puang chhuak a, “Riangvaitehnênah Chanchin |ha hril tûra mi ruat avângin Lalpa Thlarauchu ka chungah a awm; ani chuan salte hnêna chhuahna thu leh,mitdelte hnêna mitvâr neih lehna thu sawi tûr te, tihduhdah tuartechhuahtîrna tûr te, Lalpa lungawi kum thu sawi tûr tein mi tîr ani,” tiin (Lk 4:16-22).

Kan zirlai a\anga kan chhinchhiah tûr chu Thuthlung Hluialalte chu Thlarau Thianghlimin lal ni tûrin hriak a thih a, akaihruai a, finna te, chakna te a pe a. Thlarau Thianghlimkaihhruaina an pawisaka, an zawm chuan an hmuingîl \hîn a,chapo taka sual kawng an zawh erawh chuan anmahnia Thlarauawm chuan a chhuahsan a, an lalna tihtâwpin a awm \hîn a, ramleh mipuiin an tuar phah \hîn a ni tih hi a ni. Israel lalte famkimlohna leh chak lohna khân Messia beiseina a rawn siamin a rawnhring chhuak a ni tih kan hmu thei bawk. Pathian chuan rorêltudik lo a hua a, Puithiam Elia fate pawh an sualnaah a hrem a,Saula chu lal a nihna a hnâwl a, Davida pawh a sualnaah natakin a hrem tih kan hmu. Pathian thu âwih chu malsâwmna,âwih loh chu ânchhia tih dikzia a lang a. Pathian chu engkimchunga thuneitu leh lal ber a nihzia kan hmu bawk.

Sawi ho tûr

1. Hruaitu \ha leh tling tehna atân tûnlai hian Pathian Thlaraudawn hi a la pawimawh em?

2. Hruaituten thil an tihsual avânga Pathianin a hawisan dânrâpthlâkzia leh ram leh mipuiten kawng hrang hranga antawrh theih dân sawi ni se.

Page 61: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

61THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

March 6

ZIRLAI 9

PATHIAN THLARAU LEH ZÂWLNEITE

Chhiar tûr: 2 Lalte 2:7-15

2 Lalte 2:7-15: Tin, zâwlneiho fapate zînga mi sawmnga chuan va kal a, anmahni epin hla fêah an va ding a; tin, annipahnih chu Jordan lui kamah an lo ding a. Tin, Elija chuan apuan chu a la a, a tumtêl a, tui chu a han vua a, lehlamlehlamah a lo in\hen ta a; tichuan, an pahnih chuan lei chârahan kal kai ta a. Tin, an kai hnu chuan heti hi a ni a, Elijachuan Elisa hnênah, “I hnên ata lâk bova ka awm hma hianeng nge ka tihsak ang che, mi dîl rawh,” a ti a. Tin, Elisachuan, “I thlarau chan hnih chang ila,” a ti a. Tin, ani chuan,“Thil khirh tak i dîl a nih hi; khirh mah sela, i hnên ata lâkbova ka awm lai mi hmuh chuan i chang ang a, mi hmuh loherawh chuan i chang lo vang,” a ti a. Tin, an kal dûn zêl a, antiti lai chuan heti hi a ni a, ngai teh, mei tawlailîr lehmeisakawrte a lo lang ta phut a, an kâra tlain a in\hentîr taa; tin, Elija chu \hawngaleiviran vânah a chho ta a. Tin, chuchu Elisa chuan a hmu a, “Ka pa, ka pa, Israel-te tawlailîr lehsakawr chung chuang mite hentu!” tiin a au va. Tin, Elija chua hmu ta lo va; tichuan, ama puan chu a chelh a, hmunhnihah a pawt thlêr a. Elija puan lo tla pawh chu a khai a, alêt leh a, Jordan lui kamah chuan a ding a. Tin, Elija puan lotla chu a la a, tui chu a han vua a, “LALPA, Elija Pathian chukhawiah nge?” a ti a. Tin, tui a han vuak ve chuan lehlamlehlamah a lo in\hen ta a, Elisa chu a kal kai ta a. Tin, Jerikokhuaa zâwlneiho fapa, amah epa awmten an han hmuhchuan, “Elija thlarau chu Elisa chungah a fu ta ngei mai le,”an ti a. Amah be tûrin an va kal a, a hmaah chuan lei siinchibai an bûk a.

Page 62: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

62THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuvawn: Pathian Lehkhaa thu hril lâwk rêng rêng hi mahniinhrilhfiah tûr a ni lo tih hre hmasa phawt ula. Thu hril lâwkrêng rêng hi mihring thua chhuak a ni ngai si lo va, mitenThlarau Thianghlim tirhin Pathian hnên ata an sawi zâwk\hîn a ni (2 Pet 1:20-21).

Israel hnam leh sakhaw nunah zâwlneite dinhmun hi apawimawh hle a. Pathian rorêlna leh chhandamna thuchahpuangtu ber an ni. Lal leh mipuite nun leh rinna khalh ngîltuber an ni a, mipuite chhiat leh \hat vawngtu an ti hial a ni.Zâwlneiten nasa taka khawtlâng leh sakhaw nun an vei avânginan khawtlâng keh chhe mai tûr pawh tuam dam a ni leh \hîn.Chutiang taka pawimawh chu an nih avângin thlarau awmpuinaleh tihchakna an mamawh zual a. Vawiinah hian zâwlneite nunaPathian Thlarau hnathawh kan zir dâwn a ni.

1. Zâwlnei ni tûra kohna leh hriak thihZâwlnei \henkhat, koh an nih laia Thlarau Thianghlim an

chunga lo thlen dân chiang taka târ lan an awm a; \henkhatteerawh chu chutianga chiang faka sawi lêm loh, an hnêna Lalpathupêk lo thleng chu an chunga Thlarau Thianghlim lo thlennaanga pawm nghâl maite pawh an awm. Ezekiela chu hnam helhmang takte hnêna Lalpa thu hriattîr tûra koh a ni a, “Ka hnênahthu a sawi lai chuan thlarau chu keimahah a lo lût a, ka kein midintîr a,” tiin amah ngeiin a sawi a ni (Eze 2:2). Jeremia chuzâwlnei ni tûrin Lalpan a ko va, a hnênah Lalpa thu chu a lothleng a, “Pum chhûnga ka siam hma chein ka hria che a, chhûlata i chhuah hma pawhin ka serh hrang che a, hnamte hnênazâwlneiah ka ruat tawh a che,” tiin (Jer 1:5).

Pathianin Mika a koh chhan pakhat chu a hun laia zâwlneiderte sawisêl tûrin a ni (Mik 3:5-8). Zâwlnei derte chuan Pathianhnên a\anga thu dawng angin an insawi a, mipuite chu Pathianthua hruai aiin lârna leh khawvêl thil lamah an hruai kawi zâwk

Page 63: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

63THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

a, Pathian hnên a\angin inlârna dawng angin an insawi a; mahse,an dawng tak tak si lo va, an \awng\aina pawh Pathianin a ngaithladâwn lo a ni tiin Mikan a sawi a ni. Mika koh a nih chhan te,Thlarau tihchakna a dawn chhan te chu rorêltu te, puithiam te,zâwlneiten anmahni \ânghma chauh ngaia an hna leh nihna anhman avânga vântlâng hmaa dem leh sawichhiat a ni. Thamna te,hlâwkna te an beisei \hîn a, an thiltih leh nun dân te chuan ramleh khawtlâng tân chhiatna a thlen a ni (Mik 3:9-12). Mika chuannun dik leh mawi, a \ha leh pawm tlâk neih a \ûlzia a sawi uar a,ram leh hnam pum pui \hat tlânna tûr hi Thlarau chuan a ngaipawimawh ber a ni (Mik 6:8).

Isaian zâwlnei hna thawk tûra kohna a dawn hun lai hiJuda lal Uzia thih kumah a ni a (Is 6:1). A rawngbâwl hunchhûng hi Uzia te, Jothama te, Hezekia te rorêl lai a ni. A hunlai hi Assuria sawrkâr chak tak dan zawh rual lohva rawn beimai tûr hlauhna boruakin a chiah hneh lai a ni a, chumi avângakhawtlâng rorêlna leh sakhaw nun inlumlet nasat lai tak a ni.Assuria beihna laka invên nân Aigupta thiltihtheihna ring lotûrin Isaian Israel hotute a vaukhân thu kan hmu a. Anmahnichhanhim theitu chu Pathian Thlarau a ni a, Lalpa Thlarauvainnghat lova, Aigupta mi leh an sakawrte chunga rinna nghahchu chhiatna bul a ni tiin a hrilh a (Is 31:3). Aigupta mite chuthlarau ni lovin mihring mai an ni a, chakna an nei lo. Pathianerawh chu Thlarau a ni a, a chak a, thil a ti thei a ni. Hetahhian Isaia hian Pathian leh a Thlarau chu khawvêl chanchinkal lai mêk thununtu thiltihtheihna a nihzia thu a sawi. Pathianremruatna kengkawhtu tûr chu Aigupta mite leh an sakawrteni lovin Pathian Thlarau a ni.

2. Zâwlnei hna thawk tûra Thlarauva thuamPathian hnam thlan Israel-te leh hnam dangte hnênah, an

sualna leh bawhchhiatna hriattîr tûr leh Lalpa duh zâwng puangchhuak tûrin zâwlneite chu Thlarau Thianghlima thuam an ni a,

Page 64: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

64THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

huaisenna te, chakna te, thiltihtheihna te pêk an ni \hîn. Mikachuan heti hian a sawi a, “Jakob-ho hnênah an bawhchhiatnahriattîr tûr leh, Israel-ho hnênah an sualna hriattîr tûrin, LalpaThlarau avânga thiltihtheihna te, rorêlna te leh chakna te chuanka khat tak meuh a ni,” tiin (Mik 3:8). Zâwlneihote chuan PathianThlarau hriattîrnain hnamte chunga chhiatna lo thleng tûrte anpuang \hîn. Milem biakna lamah an tlûk avâng te, Lalpa thupêkâwih lova thil sual an tih avâng tein, Pathian thinurna an chungalo thleng tûr an puangin an hriattîr \hîn a. An sualnate simainchhîra Lalpa lam an lo hawi leh chuan ngaihdamna lehmalsâwmna an dawn leh tûr thute an hrilh lâwk \hîn. Chûng anhrilhlâwknate chu, anmahni \hahnemngaihna avâng maia thawkni lovin, Lalpan a thlarau hmanga a tirh a ni tih pawh anmahningeiin an sawi bawk \hîn. Zâwlnei Isaia chuan, “Tûnah hianLalpa Pathian chuan, keimah leh a thlarau chu min tîr ta a,” tiin asawi (Is 48:16).

Thuthlung Hlui huna zâwlneite hi Pathianin a ThlarauThianghlimin a ruat a, a ko va, a tîr chhuak a, a pâwl a, chaknaleh thiltihtheihnain a thuam a, a duh zâwng a hriattîr \hîn a ni.Zâwlnei Elija chu Thlarauvin a pâwl \hîn a. Hna hrehawm taka thawhnaahte a awmpui a, a hun tâwpah Pathianin\hâwngaleivirah vânah a la chho ta a (2 Lal 2:11). Mei tawlailîrleh mei sakawr hi Pathian inlantîr dân sawina pakhat a ni a,vântirhkohte pawh Pathian tawlailîr anga sawi a ni bawk (Sam68:17). Elijan a thlarau chan chu Elisa hnênah a hlan chhâwnthu kan hmu bawk.

3. Zâwlnei rawngbâwlnaZâwlnei rawngbâwlna kan tih chu huaisen tak leh tlang

taka Pathian thu dik taka puan chhuah hi a ni. Thu dik tak puanchhuah chu miin an zawm loh erawh chuan an chunga thil \ha lolo thleng thei erawh chu a keng tel a, chu chu hrilhhlâwkna aken tel ve dân a ni. A nihna takah chuan zâwlnei rawngbâwlna

Page 65: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

65THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chuan hrilhlâwkna lam aiin mahni hun zêla thu dik tak puan chhuaha kâwk zâwk. Chutiang tak chuan kohhran pawh hian rawng abâwl tûr a ni a. Rawngbâwltute pawh hian zâwlnei rawngbâwlhna dik tak an kengkawh dâwn a nih chuan tlânchhe chungarawngbâwl lovin, mite lâwm zâwng ringawt zawng hek lovin,huai takin Pathian thutak chu an puang chhuak tawp mai tûr a ni.

Thuthlung Hlui zâwlneite hian dikna tun dinna kawngahte, khawtlâng dik lohna beihna kawngah te, Pathian biaknakawngah te mipui an kaihruai \hîn a, hnam tâna râl vêngtu lehan hnam nun vawngtu an ni. Mipuite kawng dika kaltîrtu lehhnam pum pui hruaitu an ni. Kawng dik lo lak ata hnam pum puian vêng \hîn a, hnam damna leh himna pawh an chungah thui taka innghat a ni. An rawngbâwlna pawh a hautak hle a, thih pawhdâwn lovin rawngbâwl hna an thawk a, thinura lal sualte nênainhmachhawn a \ûl châng pawh a awm fo \hîn. Lal felte lehPathian zâwlneihote chu an thawk ho \hîn a, lal sualte chuan anrawngbâwlna an ngaithei lo hle thung a ni. Pathian chuanzâwlneite hmangin an lalte leh mipuite chu an sual sima a hnênakîr leh tûr leh a thuthlung pawma, a thupêkte zâwm tûrin asâwm zui zêl \hîn. Mipui ham\hatna pawh Pathian thu zawmaha innghat tlat tih zâwlneite hmangin târ lan a ni \hîn. Kohhrantepawhin an hnên a\angin zir tûr tam tak ram siam \hatna kawngahkan nei a ni. Kohhrante hian kan ram siam \hatna kawngah hianzâwlnei hna huaisen taka thawk tûr kan ni tih kan hriat thar lehpawh a \ûl hle a ni.

Israel-te chanchin kal zêla Pathian remruat thawk chhuaktuchu Thlarau a ni. Isaia chuan Lal Messia lo kal tûr chu LalpaThlarau tihkhahna a chunga a thlen tûr thute leh dikna lehchhandamna pâwl a din tûr thu te thlengin a sawi lang a. LalMessia lo la lang tûr chunga thlarau leih a nihna chuan Israel-tehun lo la thleng tûra an beiseina leh Lalpa thlarau chu a inzawmtîra ni. Sal tân hma hun laia thlarau chu tûn leh nakina Israel-te tânaLalpa duh zâwng tihlanna a lo ni ta a ni.

Page 66: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

66THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Sawi ho tûr

1. Pathian rawngbâwl tûr hian kohna hriat chian ngepawimawh inpêkna?

2. Ram siam \hatna kawngah kohhranin zâwlnei hna huaisentaka thawh a \ûlnate sawi ni se.

Page 67: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

67THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

March 13

ZIRLAI 10

PATHIAN THLARAU LEH ISRAEL-TETUN DIN LEHNA

Chhiar tûr: Ezekiela 36:24–28

Ezekiela 36:24-28: “Hnamte zîng ata ka hruai chhuak angche u a, ram zawng zawng ata ka khâwm ang che u a, inram ngeiah ka hruai lût dâwn si che u a. Tin, in chungahtuifîm ka theh ang a, in lo thianghlim ang a, in bawlhhlawhnazawng zawng leh in milimte lak ata ka tlêng fai ang che u.Thinlung thar ka pe ang che u a, in chhûngah thlarau tharka dah ang; in tisa ata thinlung, lung anga sak chu ka la bovang a, thinlung, tisa anga nêm ka pe zâwk ang che u. Tin,in chhûngah ka thlarau ka dah ang a, ka dân siamah kalentîr ang che u a, ka thupêkte chu in vawng ang a, in zâwmang. In pute hnêna ram ka pêkah chuan in chêng ang; tin,nangni chu ka mite in ni ang a, kei in Pathian ka ni ang.”

Thuvawn: Tin, nangmahniah ka thlarau ka dah ang a, in nungang a, in ram ngeiah ka dah ang che u. Tichuan, kei, LALPAhian ka sawi tawh a, ka ti ngei bawk a ni tih in hria ang, tih hiLALPA thu chhuak a ni (Eze 37:14).

Jerusalem khawpui leh Temple tihchhiat a nih khân Judatedinhmun nasa takin a chhia a. Chutih hun laia an \ah hla chu“Kan ruh te a ro zovin, kan beisei a bo zo ta a, râwt bovin kanawm ta” tih a ni. Chutiang dinhmun chhe taka an din laia PathianThlarau hmanga Israel hnam chhan chhuah lehna leh tun dinlehna chungchâng chu tûn \umah hian Ezekiela lehkhabubehchhanin kan zir dâwn a ni.

Page 68: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

68THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Pathianin Israel-te tun din leh a tum dânA hnam thlan Israel-ten Pathian an hawisan a, dinhmun

\ha lo takah dingin Babulon salah an tâng a. Amah pan tûrachakna leh theihna nei tawh lo Israel-te Pathianin tihthianghlima,tihharh thara, chhandam a tum dân ropui tak chu Ezekielahrilhlâwkna thuah hian a lang a ni (Eze 36:24). Pathianin amite tun din leha, an rama hruai kir leh a tum dân hian thil tumchi hrang hrang a nei a, chûngte chu:

(1) An bawlhhlawhna zawng zawng lak ata a sil faiang (Eze 36:25).

(2) Thinlung thar leh thlarau thar pein a siam thar lehang (Eze 36:26).

(3) Ama thlarau ngei chu a pe ang a, chu chuan a dânzawm thei tûrin a pui ang (Eze 36:27).

4) An ram ngeiah a hruai kîr leh ang a, an thlahtutehnêna ram a lo pêkah chuan an awm reng tawh anga, mikhual an ni leh tawh lo vang (Eze 36:28).

(5) An ram chu malsâwmin a awm ang a, buh leh bâlleh thei rah tam tak pein, tihpun a ni ang a, ei tûrneih loh leh \âm a awm tawh lo vang (Eze 36:29-30).

(6) Mipuite chuan hun kal tawha an nun dân \ha lo lehsual tenawm tak chu an hre reng ang a, anmahningeiin an haw tawh ang (Eze 36:31).

Pathianin Israel fate tun din leh a tum dân chu an ramahruai haw leh mai ni lovin a Thlarau hmanga an nun pum puisiam thar leh a ni. Lalpa Thlarauvin rilru lam siam \hatna arawn thlen hnua a rah chhuah ngaihnawm tak chu Pathian anhriat dânah a ni. Indona Pathian mai nia an hriat \hin khamalsâwmna leh ham\hatna Pathian pawh a lo ni reng mai tih anhre ta a, a hnêna an intukluh tak zet chuan ‘An rama buh leh bâl

Page 69: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

69THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

te a lo hlâwk ang a, \âm an tuar tawh lo vang’ tih a ni (Eze36:29-30). Malsâwmin an awm ang a, Lalpa hriatna thûk zâwkan nei ang a, a khawngaihna dai ngai lo chu an chang bawk ang.He Pathian hriatna dik leh nghet hian hun kal tawha an chanchinte an hriat chhuah chângin zahna leh mualphona a rawn thlenavângin an nun hlui sualte chu an haw tawh ang (Eze 36:32).

2. Thlarau thar leh thinlung thar pêk thuZâwlnei Ezekiela chu ruam lai taka ruhro khat nûlh leh

chûng ruhrote chu Pathian Thlarauvin a tihnun leh dân hmuhtîra ni a (Eze 37:1-14). Hei hian Israel fate dinhmun chhiatzia lehchu dinhmun chhe tak a\anga Pathian Thlarauvin a tun din lehdân a entîr a ni. Israel chhûngkaw pum pui chu thi anga ngaih ani a, mi rama sala an tâng chu ruama ruh ro anga sawi a ni. Anthil engkim tihchhiat a ni a, hun lo la thleng tûra beiseina anneih pawh tihbo vek a ni. Hrehawmna leh manganna an tawh hian chunga thleng ve tûr rêng a nihna lai awm mah se, an sualvâng leh an rinawm lohna vâng a ni lehzual. Pathian chuanIsrael fate, sala tâng, beiseina nei tawh lote hnênah siam tharlehna leh tihdanglamna hi ama Thlarau ngeiin a rawn thlen dâwna ni. Pathianin khawvêl a siam laia mihringa nunna thaw thawlûta, nunna neia a lo nung ta ang khân Pathianin a mite sala tânghnênah chuan a thaw lût leh ang a, mitthi kha mi nungah a siamdâwn a ni.

He inlârnain sawi a tum ber chu saltângte nuna ‘thlarauawm loh thu’ leh Pathianin a ‘Thlarau a pêk leh thu’ hi a ni.Thlarau awm lohna nun lan chhuah dân chu thihna (ruh ro),beisei bo derna leh engkim chânnain a ni. Pathian thlarau chuannun famkim, hausa leh beiseiawm a rawn thlen dâwn a ni.Inlârnain a ngaih pawimawh tak chu thihna ata nunna, beidawnnathim a\anga beiseina êng, hriat lohna leh âtna a\anga Pathianhriatna dik neih leh tûr thu hi a ni (Eze 37:13). Hetianga Israelfate siam thar lehna leh tun din lehnaah hian a titu pawimawh

Page 70: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

70THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ber chu Pathian Thlarau a ni. Pathian leh a thlarau chauhvinnun nei lo hnênah nunna a pe thei a ni. Pathian leh mihringinlaichîn leh theihna hi thlarau hnathawh vânga lo awm a ni.Chu chuan rah \ha chhuahin Pathian leh mihring chu inlaichînnathar leh beiseina thar a neihtîr a, Pathian hriatna leh pawmnaleh hriatthiamna thar a pe bawk a ni.

3. Israel tharIsrael fate hnêna Thlarau pêk chhan chu an rama hruai kîr

leha, hlim taka chêng tûr chauh ni lovin Lalpa chu Pathian a nitih hriatna nei tûrin a ni, “Lalpa chu ka ni tih in hria ang” (Eze37:13) tih ang khân. He Pathian hriatna dik leh mihring chhûngrillam nun siam tharna hmang chauh hian an rama thil \ha lo thleng\hîn kha a thleng nawn leh tawh lo vang tih a sawi theih a ni.Pathianin a mite chu an ramah a hruai khâwm leh ang a, anhnênah a inhriattîr ang a, an chungah a thlarau a leih bawk ang.Chutianga Thlarau hmanga siam thara, ngai a awhtîr lehhnuah chuan a hmêl chu an chungah a êntîr ang (Num 6:25).Hetianga Pathian malsâwmna an dawn a\ang hian Israel mitechuan Pathian hriatna thar neiin Lalpa a ni tih an hre dâwn ani. Ezekiela bua Thlarau hi Israel mite siam thar lehna lehtun din lehna atâna Pathian hmanraw pawimawh tak a ni. HeThlarau hi Pathian leh Israel mite inmihranna tibo va, anchhûngril nun siam \haa, tidanglama Pathian nêna inpumkhatlehna thlentu a ni.

Israel fate thinlunga Lalpa Thlarau dah (pêk) chuan (Eze36:27; 37:14) an chhûngril lam nun tihdanglam \ûl lai apiangsiam \hain a mite ni leh thei tûrin Israel fate chu a pui a, “Nangnichu ka mite in ni ang a, kei in Pathian ka ni ang,” tiin (Eze36:28). Pathian chuan Israel fate chu Thlarau hmanga tiharhtharin, a siam thar leh a, a mite ni tûrin a din thar leh a ni.Pathian tâna thunun awlsam leh tihnuam ni tûr leh a duh zâwngti tûra inpeih tûrin mihring thinlung tihdanglam chu Pathian

Page 71: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

71THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hnathawh vek a ni. Ezekielan thlarau a sawi hi thiltihtheihnaringawt ni lovin, nunna siamtu, rilru lama theihna petu, thlarauthilpêka thuamtu a ni.

Ezekiela bua Pathian Thlarau hnathawh dân kan hmuha\ang hian Pathian Thlarau chu a nung a, thil a ti thei a ni tih kanhre thei ang. Pathian Thlarau (thaw) chu ruhroteah lûtin an lonung leh ta a, mahni ke \heuhvin an ding a, sipai rual ropui takan lo ni ta a. Hei hian Pathian Thlarau hnathawh rah pakhat lekpawhin nunna a thlen thei a ni tih a entîr. Pathian Thlarau awmnaapiangah chuan nunna a awm a ni tih a entîr bawk. Ruhro tehnêna nunna pea mi nung an lo nih leh tâk thu hian Israel hnamdin thar lehna chauh sawi lovin, mihring nun pum pui siam tharlehna a kâwk bawk a ni.

Sawi ho tûr

1. Ezekiela hun laia Pathian Thlarau hnathawh ang hi tûnlaihian a la awm em?

2. Ruhro anga beiseibote hi tûnlai hunah tute nên nge tehkhinremchâng ber ang?

Page 72: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

72THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

March 20

ZIRLAI 11

PATHIAN THLARAU LEH LALPACHHIAHHLAWH

Chhiar tûr: Isaia 61:1-3

Isaia 61:1-3: Thuhnuairawlhte hnênah Chanchin |ha hriltûra LALPAN hriak mi thih avângin, LALPA Pathian thlarauchu ka chungah a awm; ani chuan, thinlung lungchhiatetuam tûr te, salte hnêna chhuahna thu leh mi tângte hnênatân in hawnna thu sawi tûr te, LALPA lungawi kum thu lehkan Pathian phuba lâk ni thu sawi tûr te, lungngai zawngzawng thlamuan tûr te, vut aiah pangpâr \hi hrui te,lungngaih aiah hlimna hriak te, nguina thlarau aiah faknasilhfênte an hnêna pêkah, Zion-a lungngaia awmte tân ruattûr tein mi tîr a ni; ani chu chawimawia a awmna tûrin,felna thing, LALPA phunte, tih an nih theih nân.

Thuvawn: Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruina lawm êm êma hi en teh u; a chungah ka thlarau ka dah ta;Jentailte hnêna pêk tûrin rorêlna thu a la chhuak ang (Is 42:1).

Israel fate chu mi ramah salah hun rei tak an tâng tawh a.An rama hruai kîr leh beiseina an neih te pawh chu zawi zawiina lo chuai zêl a, mi tam tak chuan an saltânna rama inbenbelmai an duh hman hial a ni. Chutih hun lai tak, saltân hun tâwplam hnaih 550 BC vêlah chuan Lalpa Chhiahhlawh chungchângIsrael mite hnênah zâwlnei Isaian a puang chhuak ta a, an chhanchhuahna ni thleng mai tûra beiseina pawh a nung thar leh ta ani. Tûn \umah hian Pathian Thlarau leh Lalpa chhiahhlawhrawngbâwlna kan zir dâwn a ni.

Page 73: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

73THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Lalpa chhiahhlawh chu tu nge?Lalpa chhiahhhlawh leh a hnathawh dân tûr chungchâng hi

Isaian hla thu hmangin a sawi a, chu chu ‘Chhiahhlawh Hlate’ tiha ni (Is 42:1-7; 49:1-6; 50:4-9; 52:13-53:12). Lalpa chhiahhlawhhi tu nge ni tih thuah ngaih dân hrang hrang a awm a. Pawm dântlânglâwn berah chuan Thuthlung Tharin a sawi ‘Messia’ khania ngaih a ni ber a, Messia chungchânga hrilhlâwkna thu pawhamahah hian a thleng famkim a ni. Mahse, he lai thua hrilhfiahnaatân chuan mi mal tu emaw kawhtîr mai lovin, Israel hnam pumpui huapa sawi a ni a. Hei hian mi mal leh huho, ‘Israel thar’ leh‘mi mal tu emaw’ a huap kim vek tho a ni. Eng pawh ni se Isaiaziaka pawimawh ber chu he chhiahhlawh hi Lalpa ta, Lalpa hnênami a ni tih hi a ni. A rawngbâwlna atân koh leh thlan a ni a,Lalpan Thlarauvin a thuam bawk a ni.

Dikna tun din thu hian ‘Chhiahhlawh Hlate’-ah khân hmunpawimawh tak a chang a ni. Thlarauva khat chhiahhlawh hnachu khawvêl pum puia êng leh chhandamna thlentîr a ni (Is 49:6).Dikna leh felna tun din hi chhiahhlawh hna a ni a, tuarna a kengtel bawk (Is 52:13-53:12). Lalpa Thlarau chuan chhiahhlawh chuChanchin |ha hril châkna thlarau a pe a, Pathian chhandamnakhawvêl pum puia thlentîr hi ‘Thlarauva khat chhiahhlawh’rawngbâwlna a ni.

2. Lalpa Thlarau chu a chhiahhlawh chungah a awmLalpa Thlarau, a chhiahhlawh chunga a awm thu hi

Thuthlung Hluiah chiang takin kan hmu a (Is 61:1-3). He thu hiThuthlung Thar lamah pawh kan hmu bawk (Lk 4:18-19). HeHla thu mawi takah hian zâwlnei hian ama chanchin a sawi a,Pathianin a kohna te, rawngbâwlna pawimawh bîk a chunganghah a nih thu te a sawi lang a. Lalpa chhiahhlawh churinawmna kengkawh tûr leh dikna hlen chhuak tûra tirh chhuaha nih avângin Lalpa chuan a thlarauvin a tikhat a (Is 42:1). Midangte tinâ leh tibeidawng lovin ngawi rengin hna a thawk ang

Page 74: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

74THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

a, indo aiah remna, inawp behna aiah zalênna a thlen ang. Churawngbâwl hna thawk tûr chuan Lalpa chuan a chhiahhlawhchu thlarauvin hriak a thih dâwn a ni. Rawngbâwl tûra Thlarauhriak thih thu hi Thutlung Tharah kan hmu bawk (Lk 3:21-22;4:16-19; Tirh 10:38). He thu hi mi pakhat, Pathian mi thlan lehruat bîk, a rawngbâwl hna thawk tûra a Thlarauva a tihchak thusawina a ni.

Zâwlnei hnêna Pathianin thawh tûr a pêk chu Chanchin|ha puan darh te, thinlung nâ tihdam te, sal tângte chhuahna thusawi te a ni. Hebrai thu kalhmangah chuan an ngaih pawimawhdân indawtin an dah \hîn a. Thlarauva khat Lalpa chhiahhlawhrawngbâwlnaah pawh hian, ‘Riangvaite hnêna Chanchin |hahril’ hna hi a dah pawimawh hle. Hêng hna zawng zawng thawktûr hian zâwlnei thiamna leh theihnain a tlin lo; chu vâng chuanzâwlnei hi Lalpa Thlarauva hriak thih a ni. Chu chu Chanchin|ha puan darhna tûr chauh ni lovin dikna leh remna tun dinnatûr a ni bawk. Isaia ziaka zâwlnei hna chu huapzo rawngbâwlnaa ni a, hriak thih chhiahhlawh hmanga khawvêl puma Pathianrorêlna, dikna, remna leh inpâwlna tun din chu a rawngbâwlnapawimawh tak a ni.

3. Lalpa chhiahhlawh rawngbâwl hnaLalpa Chhiahhlawh thlarauva khat rawngbâwlnaah hian

thil pawimawh tak pali kan hmu–

(1) Dikna: He laia ‘dikna’ tih awmzia hi ‘thil dik lotihdik’ tihna a ni. Chu chuan hleih nei leh vervêk taka thil tih\hin tihtâwp te, tharum thawhna leh mahni hmasial taka thil tih\hin tihbova, chûng thil avânga tuarte chhan chhuaha tun din leha kâwk a ni. Pathian chhiahhlawh rawngbâwlnain a tum chuPathian nêna an inkâr siam \hat chauh ni lovin, Israel-te tânadikna tun din chauh pawh ni hek lovin, mi zawng zawng tânaPathian dikna tun din a ni.

Page 75: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

75THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(2) Khawngaihna leh lainatna: Lalpa chhiahhlawh chuLalpa Thlarauva tihkhah a ni ang a, Pathian ngilneihna\âwmpuiin mi chak lo leh hliam tuarte lainatin a tuarpui ang.Chhiahhlawh rawngbâwlna chu a hlawhtling ang a; mahse,intihluihna hmanga inhnehna lam a ni lo vang. A thil tih dân chumi chak lo leh retheite dah bo zâwnga an harsatna chin felsaktum lovin, lainatna leh khawngaihna nei tel chunga dikna hmangaan nun tun dina, an nun pângngai leh dinhmun pângngaia dahleh a tum a ni.

(3) Mit tivâr tûrin: Lalpa Chhiahhlawh chuan mitdelteleh thimhnuaia awm te hnênah mit hmuh theihna leh êng a rawnthlen ang. Isaia ziak hun lai a\anga thlîr chuan he thu hi Israelfate tân beiseina thu a ni a, saltânna avânga mitdel leh thimhnuaia lêng anga ngaih an ni. Chhiahhlawh rawngbâwlna hi azau zâwnga thlîr chuan khawvêl pum pui huap a ni a, mi tupawh Pathian chhandamna êng nei lo, sual thim hnuaia lêngapiangte tâna tihênna thu a ni.

(4) Chhan chhuahna leh zalênna: Lalpa Chhiahhlawhrawngbâwlhnain a tum pawimawh tak chu Israel mite ansaltânna a\anga chhan chhuah leh tihzalên a ni. He thu hi a zauzâwnga thlîr chuan sualna leh helna avânga mihringte tuarnachauh ni lovin saltânna leh inawp behna chi hrang hrang avângamihringte tuarna laka Pathian chhandamna leh tihzalênna thusawina a ni.

Thlarauva khat chhiahhlawh rawngbâwlna chuan Israel-te huam chhûngah tâwp mai lovin hnam tin hâwl kim a tum ani. Abrahama hnêna Pathianin a lo tiam tawh ang khânchhiahhlawh rawngbâwlna chuan hnam tina mite hnênahPathian chhandamna puan chhuaha, Pathian malsâwmna lehdikna a thlen dâwn a ni.

Page 76: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

76THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

4. Lalpa chhiahhlawh rawngbâwl hna ken tel - tuarnaleh tlâwmnaLalpa chhiahhlawh rawngbâwl hna hian beidawnna leh

nasa taka beihna te, hnâwl leh duh loh, hmuhsit leh ânchhe lawh,hnungzânga vuak leh bianga chil chhâk te a keng tel vek a ni (Is50:6). Bible-a chhiahhlawh chungchâng sawi nasat berna bungleh châng chu Isaia 52,53 hi a ni a. Heta a lan dân phei chuanchhiahhlawh tuarna hi a nasa lehzual a, a hmêl chu mihring hmêlaia tihchhiat, a pian hmang pawh mihring pian hmang aia tihchhiata ni a, mi tam tak mak tih khawpa pian hmang \hatna leh hmêlmawina nei lo, mihringte hmuhsit leh duh loh, lungngaihna lehnatna te tlâk buak, mite hmuh duh loh leh hawisan, tu ma ngaihsânloh leh ûksâk loh a ni.

A thih dân pawh hi mahni duh thu leh remtihna ngeia inpeathi a ni, a thihna hmang hian Pathian thil tum chhandamna chutihhlawhtlin a ni. Pathianin kan zaa sualna chu a chungah a nghata, a tithi ta ngei a, chu a thihna avâng chuan thiam chang lo khathiam changah min chhiar theih phah ta a ni. Pathian Thlarau chua chunga a awm tlat avângin chûng thil zawng zawng chu a tithei a ni. Mihringte tlanna atâna thil \ûl zawng zawng ti zo vekinchhiahhlawh chuan a dikzia Pathian hnên a\anga dawngin, atâwpah hnehtu a nih thu puang chhuakin chawimawina hlan a niang. Hêng zawng zawng ti thei tûr hian, ‘Lalpa thlarau chu achungah a awm’ tih hi a nun kai hruaitu leh chakna petupawimawh ber a ni.

Sawi ho tûr

1. Lalpa chhiahhlawh rawngbâwlna hi kohhranho hian kanhlen chhuak zovin kan hria em?

2. Tûnlai hunah chhiahhlawh rawngbâwlna a\anga kan zirtûr awm apiangte sawi ni se.

Page 77: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

77THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

April 3

ZIRLAI 12

PATHIAN THLARAU LEH ZÂWLNEI DERTE

Chhiar tûr: Jeremia 14:15-16; 2 Petera 2:1-3

Jeremia 14:15-16: Chu vâng chuan LALPA chuan heti hian ati: “Ka tirh hleih lohva, ka hming chhâla, ‘He ramah hian\âm leh khandaih a thleng lo vang,’ tia hriltu zâwlneite chukhandaih leh \âmin an boral ang. Tin, an thuhril lodawngsawngtu hnam pawh hi \âm leh khandaih avângin,Jerusalem kawtthlêrah chuan paih chhuah an ni ang a,anmahni leh an nupui te, an fanu te, an fapate nên, phûmturêng an nei lo vang. An suahsualna chu an chungah ka leihdâwn si a.”

Thuvawn: LALPA Pathian chuan heti hian a ti a ni: “Zâwlneiâ, mahni ngaih dân zuia, eng mah hmu si lote chu an chung apik e!” (Eze 13:3)

Zâwlnei derte hi Pathian hnên a\anga chhuak an ni lo va;mipuite kawng hlauhawma hruai botu an nih avângin anmahnidemna thu hi Bible-a zâwlnei lehkhabuah hmun tam takah hmuhtûr a awm. An nun leh an thuchahte hi a tak zûlzuia an kalvângin thliar hran thiam a har hle a, a tak nên hriat pawlh awltak an ni. Tûn \umah hian Pathian Thlarauvin zâwlnei der apawm loh thu kan zir ang a, zâwlnei der an nih hriat hran theihnatûrte zir tel kan tum bawk ang.

1. Zâwlnei derte nunZâwlnei derte chuan an mi mal nunah dikna, thianghlimna

leh felna an tlachham tlângpui a; a ropui thei ang bera insawileh rinawm chawp an tum a; mahse, an nun chu a bawlhhlawhin,inthununna an nei si lo va, tisa takin an nung a ni. Pathian thu

Page 78: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

78THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

leh a dân a\anga teh pawhin an tling zo lo va, thil pawi lian takan tihsual pathum a awm a, chûngte chu–

(1) Zu ruihna: Zâwlnei derten thlarau an chan ve chu- zu leh uain hmanga intihhlim leh thlarau suak inchan thûksiakte a ni. Hetiang hian Isaian a sawi, “Nimahsela, chûngtepawh chu uain avângin an thle an thle a, zû avângin an pai anpai a, puithiamte leh zâwlneite chu zû avângin an thle an thle a,uain lem zawhin an awm a, zû avângin an pai an pai a, inlârnathuah an thle an thle \hîn a, rorêlna thuah an pai an pai \hîn.Hmun fai rêng rêng awm lo khawpin dawhkân zawng zawngchu luak leh thil bawlhhlawhin a khat a ni” tiin (Is 28:7-8).

(2) Mipat hmeichhiatna sual: Vântlâng hriatahkhûnkhân takin thu an sawi a; mahse, a rûkin thil sual an ti si a.Pathianin Jeremia hmangin an chungchâng thu ti hian a sawi,“Samari zâwlneite chungah tenawm ka hmu, Baala chhâlin thuan sawi a, Israel-te an hruai bo va. Jerusalem zâwlneiho chungahpawh thil râpthlâk tak ka hmu, an uire a, dâwtin an khawsa a,thil sual titute kut chu an tichak a, tu mahin an sual sim an tumloh phah a, ka tân chuan Sodom khuaa mite ang an lo ni vek a, ankhaw chhûnga mite zawng zawng pawh Gomorra khuaa mite angmai” tiin (Jer 23:13-14).

(3) Duhâmna: Zâwlnei derte chuan Pathian thudawng si lovin, dawng angin an inchhâl a, nawhchizuar lehkawtthlêra thil zuarte angin zak miah lovin an thu leh hlachu a to thei ang bera hralh an tum a. Jeremian, “A tê bera\angin a lian ber thleng pawhin, mi tin duhâmnain an khatsi a; zâwlneite leh puithiamte meuh pawh, mi tin hlemhlêtakin an che a ni” tiin a sawi (Jer 6:13). Mika pawhin,“Chumia hotute chuan thamna beiseiin ro an rêl a, chumiapuithiamte chuan hlawh beiseiin an zirtîr a, chumia zâwlneitechuan tangka beiseiin ai an en a ni” a ti (Mik 3:11).

Page 79: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

79THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

2. Mipui nun dân \ha zirtîr tûrin an huaisen loThuthlung Hlui zâwlnei ropuite hun lai khân Israel ram

chu Pathian rorêlna hlauhawm tak lo thleng mai thei hmabâkin aawm a. Sualna chi tinrêngin vântlâng nun a ei chhe nasa hle a. Eileh bâr zawnna kawngah innêksâwrna a nasa a, mi rethei an nêkchêp a, sawrkâr mumal loh vânga hruaitu inthlâk reng mai te,rorêltute pawh mi tling lo leh \ha lo ni mai lovin, sual lam âwnreng maite an ni hlawm a. Rorêltuten zak map lovin an ei ru a,nuam an tâwl a; sakhaw mi nia inchhâl chungin mipathmeichhiatna lama sual bawlhhlawh tih an chîng a, inthawi nânnaupang hlan an chîng bawk. Thlarau lama uirena a nasa a, Pathianrinna phatsanin a thuthlung an bawhchhia a, hnam dang pathianleh milem an biaksan a ni. An hnam pum pui chuan thil engkim antichingpen zo va, chûngte avâng chuan an buai a, dinhmunhlauhawm takah an awm a ni.

Hetiang dinhmuna an awm lai hian zâwlnei derte chuandik niin an inchhâl tlat a, an mangang lo va, ‘Engkim mai hi a\ha vek e’ an la ti thei zêl a. Jeremia 5:12-ah phei chuan Lalpachu dawtheia ngaiin, “Eng mah a ti thei hlei lâwng e. Chhiatnakan chungah a lo thleng lo vang, \âm emaw, khandaih emawpawh kan tuar hek lo vang,” an ti a. Pathian pawh an ngaihtuahbuai peih lo a ni. An hnam chuan thihpui tham hliam na tak,thisen chhuak reng mai a tuar mêk a, a enkawl nân leh tihdamnâna an tih theih awm chhun chu a hliam laia puan them belchauh chu a ni, a dang an ti thei lo. Mipui natna leh harsatnatâwk mêkte chu damdawi \ha pêk ahnêkin, anmahni pawh chuharsatna siamtuah an \ang ta hlauh a, khawtlâng sualna chusawisêl ngam lovin an pawmpui ta zâwk a ni (Jer 23:16-17).Zâwlnei derten mipuite hlauhthâwnna tihbo tuma an beih vedân chu in chhe tak, a bang pawp laite mi hmuh theih loh tûrachinaia hnawih vâr a, rei lo tea tlu sawp leh mai tûr nên Ezekielahian a tehkhin a ni. Ruah sûrin chinai hnawih vârte chu a rawnlên fai ang a, a chhe lai chu rawn lantîr lehin, in satu leh chinai

Page 80: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

80THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hnawih vârtute chuan chhiatna an hmachhawn ve ve ang a, antlu sawp dûn ang.

3. Pathian hnên a\angin thuneihna an dawng loZâwlnei derte hian Pathian a\anga lo kal niin insawi mah

se, an zîngah Pathian awmpuina a lang si lo. Pathian hmingathusawiah an inchhâl a; mahse, Pathian chuan a tîr ngai rêngrêng si lo. Zâwlnei kawr an ha a; mahse, zâwlnei thuchah andawng si lo. Thudik nia an hriat leh an insawi dân chu kâr hla taka ni. Jeremia 23:18-ah chuan, “Lalpa remruatnaah tu nge tel ngaia, a thu dawnga hre tûr tu nge awm?” tih leh bung 23:21-22-ah,“Zâwlneite chu ka tirh lohvin an tlân a, an hnêna thu ka sawi lohpawhin thu an sawi a, ka remruatnaah chuan awm ve ni sela, kathu hi ka mite hnênah an puang tûr a, an thiltih dik loh ata anhawi kirtîr tûr,” tih thu kan hmu a. Zâwlnei derte hma lam thlîrchu a dik lo va, thil lo thleng tûr an sawi lâwk pawh chu dâwt thumai a ni fo \hîn.

Hêng zâwlneite hi Pathian tirh ni lo mah se la, sawi tûrtam tak neiin an inhria a, an ngawi mai bîk lo va, an thusawipawh hi dik lo vek chu a ni bîk lo. Pathian tirh an nih si lohchuan an thu leh hla hi khawi a\anga lo kal nge ni ang? An thuleh hla lah chu mipuite sawi hlawh tak a ni \hîn a, hla leh ziakhmanga vawrh darh an chîn vâng a ni. An thlarau chan leh dawnnia an sawi ve pawh hi Pathian Thlarau thianghlim a ni lo va,thlarau an lo chang ve a nih pawhin thlarau \ha lo a ni \hîn. Anthu leh hla chu mite hneh thei deuh angin a thang vêl a; mahse,thu tak an pai si lo, an pai chhun chu mahni inbumna leh thupuarpawlêng chauh a ni.

Thuthlung Hlui hun laia Pathianin zâwlnei derte avaukhânna thu hi tûnlai hun atân pawh a la pawimawh reng a ni.Thuthlung Hlui hun laia zâwlnei derte ang, nun belh chian dâwllo, dik lo leh thianghlim lo, zû leh hurna lama tlân, duhâm lehmahni hmasial taka a theih dân dâna inhaivûr chîng hi tûnlai huna

Page 81: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

81THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

rawngbâwltute zîngah ngei pawh hmuh tûr an awm ta niin alang. Pathian malsâwmna lam chauh thlîr, tisa lam thila hlâwknaleh hlêp ûma rawngbâwl, mipuite harsatna tawh chin fel tum loleh vei tak tak lo a awm theih hle âwm e.

Sawi ho tûr

1. Hmânlai aiin tûnlai hian zâwlnei der hi an tam tawh zâwkinkan hria em?

2. Zâwlnei derte hriat theih dân tûr leh an laka inven dântûrte sawi ni se.

Page 82: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

82THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

April 10ZIRLAI 13

PATHIAN THLARAU LEH ZÂWLNEI DIKTE

Chhiar tûr: Deuteronomy 18:9-19

Deuteronomy 18:9-19: LALPA in Pathianin a pêk che u ramin va thlen hun chuan, chûng hnamte thil tenawm tih angchu in chîng ve tûr a ni lo. A fapa emaw, a fanu emaw meiakal tlangtîr te, aien chîng te, \hum vâwr chîng te emaw,mitlakdawi hmang emaw te, dawithiam te, dawi ât te,ramhuai zâwl rawih te, dawithiam te, mitthi biak chîng mitein zîngah an awm tûr a ni lo. Hêng thil ti mi apiangte hiLALPA ngaihin mi tenawm an ni si a; tin, hêng thil tenawmavâng hian a ni, LALPA in Pathianin a hnawh chhuahsakche u ni. LALPA in Pathian hmaah in \ha famkim tûr a ni.Chûng in va luah tûr rama hnamte chuan \hum vâwr lehaien chîngte an pawm \hîn a; nangni zawng LALPA inPathianin chutiang tih chu a phal lo a ni. LALPA in Pathianin,keimah ang hi in unaute zînga mi, zâwlnei a siamsak angche u. A thu chu in ngai tûr a ni, ‘LALPA kan Pathian aw chumin hriattîr tawh suh la, he mei nasa tak hi min hmuhtîrleh tawh suh la, kan thi dah ang e,’ tia Horeb tlânga punkhâwm nia LALPA in Pathian in duh dân ang khân. Tin,LALPA chuan ka hnênah, ‘An thusawi chu an sawi \ha hle a.An unaute zînga nangmah ang zâwlnei ka siamsak a; a kâahka thute ka dah ang a, a hnêna thu ka pêk apiang chu anhnênah a sawi ang a. Tin, heti hi a ni ang a, ka hminga kathu a sawi pawm lo apiang chu ka ngaihtuah ang.’

Thuvawn: Dik takin Lalpa PATHIAN chuan a rawngbâwltu, azâwlneite hnênah a thurûk hrilh lovin eng mah a ti lo vang.Sakeibaknei a rûm a, tuin nge hlau lo vang? Lalpa PATHIANchuan thu a sawi a, tuin nge hril lo thei ang? (Amos 3:7-8).

Page 83: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

83THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuthlung Hluiah khân zâwlnei derte lo chhuak \hîn mahse, zâwlnei dik, Pathian Thlarau Thianghlim kaihhruaina hmangarawngbâwl an awm reng \hîn. Zâwlnei dikte chuan PathianThlarau hruai an nih thu sawi lang fo lo mah sela, ThuthlungHlui hun lai pawh khân Pathian Thlarau hruaia rawngbâwl,Pathian duh anga thusawi zâwlnei dik hmuh tûr an awm. Tûn\umah hian zâwlnei dikte nihna leh an rawngbâwl dân kan zirdâwn a ni.

1. Zâwlnei dikte chuan thudik an sawi \hînPathian zâwlneite chuan an phuahchawpin thu an sawi

ngai lo va, rorêltute leh mipui lawm zâwng ringawt sawi antum ngai hek lo. Lalpan sawi tûr a pêk, a hre tûr dik takte hnênahriattîr hi zâwlnei hna chu a ni. Bible-in zâwlnei hna pawimawhtak a sawi chu ‘zirtîr’ leh ‘zilh’ a ni a (Neh 9:20, 30). Hei hiThlarau Thianghlim hnathawh pawh a ni. Lal Davidan Bathsebia uire a, a pasal Uria râl kuta a thihtîr khân Zâwlnei Nathanachuan Pathianin sawi tûra a tih angin, Davida thiltih dik lo takchu a hmaichhanah ngei huai takin hetiang hian a hrilh a, “Engatinge Lalpa thu chu ngainêpa, a mithmuhah thil \ha lo chu i tihmai? Hit mi Uria chu khandaihin i tihlum a, a nupui chu i nupuiatân i neihsak a, ... chu vâng chuan khandaih chuan i chhûngte akiansan tawp lo vang...” tiin (2 Sam 12:9-10). Israel lal Ahabaleh a nupui Jezebelin dik lo taka Nabotha tihluma a grep huanan neihsak lai pawh khân Zâwlnei Eliza chuan Pathian thupêkangin, Lal Ahaba te nupa hnênah an thiltiha Pathian a lâwmlohzia leh an chunga thil \ha lo thleng tûr anmahni ngei a hriattîrbawk.

Zâwlnei Jeremia chuan Pathian hnên a\anga a thu dawn,vaukhânna thu leh Babulon lalin a rawn beih loh nâna an hnênachhiah pêk a \ûl thu huai takin lalte leh mipuite hnênah a sawi\hîn a. He thil a sawi avâng hian hnam phatsantuah puhinkhuarkhurumah te thlâkin, lung inah te tântîr a ni. Samuela chu

Page 84: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

84THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

naupang tê a nih laiin amah enkawltu Puithiam Elia leh a fapatechunga thil râpthlâk tak lo thleng tûr Pathianin a hriattîr a, he a thuhriat hi Samuela chuan huai takin a pu bulah a sawi bawk a ni.Thudik \antu zâwlneite zîngah Israel mi ni lo Balaama chanchinBible-ah kan hmu a. Moab lal Balakan Israel mite ânchhia lawhtûra ham\hatna îtawm tham tak tawktarha a rawih laiin mal a sâwmhlauh zâwk a, “Engtin nge Pathian ânchhe lawh loh ka lawh ang?Engtin nge Pathian dem loh ka dem ang? a ti mai a ni (Num 23:8).Heta thil pawimawh tak chu, Israel-te zîngah emaw, Jentail-tezîngah emaw pawh ni se la, Pathian Thlarau hruai zâwlnei diktechuan thudik an sawi lo thei lo a ni.

2. Dikna \anin huaisen takin an ding ngamMite thil tihsual hai lan, sim tûra hriattîr leh sim duh lote

hrem an nih tûr thu puan hi zâwlneite hna pawimawh ber pakhata ni. Saltân hmaa zâwlneihote khân thudik an \an avângin antuar a, a \hente phei chuan an thih phah hial a ni. Amosa khânsakhaw hruaitute huat a hlawh a, a rawngbâwlna hmun sawnsaka ni a, Hosea pawhin inneihna kehchhia thuchah a dawn avângina tuar a, Jeremian tihhluma vauna a tâwk a, mi biak leh hmuhpawh phalsak lohva khung hran a ni a, a dam rualpui pakhatUria phei chuan Jeremia thusawi ang tho sawi mah se a thihphah hial a ni.

Saltân hmaa zâwlneite thuchah leh miten an hnarna thukhaikhâwmna zâwlnei Zakaria lehkhabuah kan hmu a (Zak 7:7-12). Hetah hian zâwlnei hmasate hnêna Pathian Thlarau hmangapêk, Pathian dân bulpuiin a phûtte a târ lang a, chûngte churorêlna dik taka kenkawh te, zahngaihna leh khawngaihna lantîrte; hmeithai, fahrah leh rethei hnehchhiah chîngte hnâwl an nihthu te a ni. Hêng thil te hi Pathianin a ngaih pawimawh zâwngtak a ni. Zâwlnei thlarau chan chu Dikna Thlarau a ni. Thu takleh dikna hi Pathian ze bulpui a ni (Is 5:16). Pathian chuan thua sawi apiangin a Thlarau chuan thu tak leh dikna a tilang \hîn.

Page 85: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

85THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Mi tu pawh Lalpa hminga thusawia inchhâl sia, thu tak tel loleh dikna ngai pawimawh si lo chu Pathian Thlarau hnêna mi ani lo. Mika chuan Thlarauva khat tih awmzia chu thutak lehdiknaa khat tihna a nih thu a sawi (Mik 3:8); ‘Dik taka thil tih’tih leh ‘Thlarauva khat’ tih hi thil thuhmun a ni a, lâk hran taktak theih a ni lo.

Thuthlung Hluia Thlarau hi Pathian Thlarau, Lalpa chu ani a, hnam dang pathian hmuh theih loh leh khawih theih loh anga ni lo. Thuthlung Hlui lehkhabu pum pui hian rinhlelh rual lohvinIsrael te Pathian Jehova nihna hi dikna zawng zawng, thutak lehfelna zawng zawng, thu dik zawng zawng, rilru lam \hatna zawngzawng bupui a ni tih an tilang a ni. He Israel-te Pathian hi vânlal\hutthlêngah a \hu a, ‘dikna leh rorêlna fel chu a lal\hutthlêngnghah chhan a ni’ (Sam 97:2). Mi tu pawh he Pathian thlarauneitu dik tak chuan a hmangaih zâwng apiang a hmangaih ve anga, a ngaih hlut zâwng apiang a ngai hlu ve ang a, a ngaihsakzâwng apiangte a ngaihsak ve ang. Dikna, felna leh thutak ngaipawimawh lo Pathian chu tu man an hre thei lo vang. Jeremia9:23-24-ah chuan, “Lalpa chuan heti hian a ti: ‘Mi fing chuan afinna chhuang suh sela, mi chak chuan a chakna chhuang hek suhsela, mi hausa chuan a sum leh pai chhuang hek suh se. A chhuangapiang erawh chuan hei hi chhuang rawh se, kei Lalpa hi,ngilneihna te, rêl dikna te, felna te he leia hmang \hîntu chu ka nitih mi hriata, a hriatthiamna chu. Hêng thilte hi ka lawm zâwng ani si,’ tih hi Lalpa thuchhuak a ni,” tiin.

3. Tûnlai huna zâwlnei rawngbâwlna hnaTûnlai hunah hian zâwlnei dik leh rawngbâwlna dik tehna

tûr chu Pathian Thlarau a\anga chhuak a ni em, Pathianin tihtûr a tih ang leh sawi tûr a tih angin tih leh sawi a ni em tih hi ani. Lal leh rorêltute laka tlâk tlum duh avânga an dik lohna lehPathian duh loh zâwng an tihte sawi chhuak ngam lova, anlawm zâwng leh anmahni fakna ringawt sawi hi a dik em?

Page 86: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

86THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Rorêltuten mi rethei leh chanhaite chungah dik takin ro an rêlem? Ram rorêlnaah inhnamhnawih duh lo tih avânga rorêltutendik lo tak leh hleih nei taka ro an rêl pawha ngawih rîkngawt hirawngbâwlna dik, zâwlnei dikte tih tûr a ni ang em tih hingaihtuah a ngai ta hle mai. Thuthlung Hlui huna zâwlneite chuanram rorêlnaah inrawlh loh lam an sawi ngai lo. PathianThlarauvin sawi tûra a tih chuan lal leh rorêltute dik lohna lehan thiltih dik lohte huai taka sawiin, kawng dik an kawhhmuh\hîn. Pathian Thlarau hruai ang zêlin an nung a, chu chu nunnuam leh hlimawm tak a ni ngai lo va, nun nuam leh hahdam hiPathian zâwlneiten an beisei ngai hek lo.

Tûnlai huna zâwlnei, Pathian rawngbâwltute hianThuthlung Hlui huna zâwlnei dikte ang khân, Pathian Thlarauvinmin ko va, min tîr a nih chuan huai takin, miin min hmusitin minsawisêl dâwn pawh ni se, keimahni leh kan chhûngkua pawhintuar dâwn pawh ni ila, kan thil hmuh leh hriat Pathianin sawitûr leh ti tûra min pêk hi kan puang ngam ve dâwn em? PathianThlarauvin mi a ko a nih chuan, chu chu dikna \ana huaisen takading tûra kohna a ni nghâl bawk a ni.

Kan sawi tâk a\angte hian zâwlnei dik leh dik lo chu kanhre thei mai âwm e. Zâwlnei dikte chuan Pathian Thlarau pâwlnaan dawng a, thlarauva thuam chak an ni a, dikna \ana ding ngamtûra huaisenna pêk an ni. Pathianin sawi tûra a tih chuhuphurhawm hle mah se huaisen takin an sawi ngam \hîn.Chutiang chu zâwlnei derten an ti ve thei lo. Pathian Thlarauvakhat zâwlneite chuan thudik an sawi a, dikna, felna leh thu tak\anin an ding ngam a ni.

Sawi ho tûr1. Zâwlnei dikte huaisenna kha khawi a\anga lo chhuak nge

ni ang?2. Huaisen taka dikna \an ngam tûra zirtîr leh zilh hi

kohhranho tih tûrah kan la ngai zêl em?

Page 87: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

87THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

April 17

ZIRLAI 14

PATHIAN THLARAU LEH TLÂWMNA NUN

Chhiar tûr: Numbers 14:11-19

Numbers 14:11-19: Tichuan, LALPAN Mosia hnênah, “Hêngmipuite hian eng chen nge mi ngaihnêp ang a, an zîngachhinchhiahna ka tih \hin chung pawhin eng chen nge mirin loh dâwn? Hriin ka hrem ang a, ka timang ang a,nangmahah hian an aia ropui leh thil ti thei zâwk hnam kadin teh zâwk ang,” a ti a. Tin, Mosian LALPA hnênah,“Aigupta miten an hre reu reu vang e; hêng mipuite hi anzîng ata i thiltihtheihnaa i hruai chhuah an ni si a; hemirama mite hi an hrilh ang a; hêng mipuite zîngah hian iawm tih an hre tawh a; hmaichhan meuhvin an hmu tawhsi chia, i chhûm chu an chungah a awm \hîn a; tin, chhûnahchhûm ding, zânah meiin an hma i hruai \hîn si a. Hêngmipuite hi i tihhlum phiar chuan i hmingthan hretu chuan,‘LALPA chuan hêng mipuite hi chhechhama a tiam ramahchuan a hruai theih loh vângin thlalêrah a tihlum a ni,’ tiinan sawi dah ang e, ‘LALPA chu \hinnel tak, ngilneihna ngah,khawlohna te, bawhchhiatnate ngaidam \hîn; thiam lovaruatte chhuah mai ngai lo; pate khawlohna avânga fate,fate fa lehte, chhuan thumna leh chhuan lina thleng pawhahrem \hîn a ni,’ tia i lo sawi tawh ang khân i thiltihtheihnachu hlen hrâm teh khai. I ngilneihna a nasat ang ngei lehAigupta ram ata tûn thlenga i ngaidam ang hian, mipuitekhawlohna hi ngaidam teh khai,” a ti a.

Thuvawn: Mosia chu lei chunga mihring zawng zawngazaidam lâwtlak a ni a (Num 12:3).

Page 88: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

88THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Tûn \umah hian Pathian Thlarau thiltihtheihna, Mosia nunalang chhuak thil pawimawh tak pathum hmangin Pathian Thlarauleh tlâwmna tih kan zir dâwn a. Hun harsa tak a tawh lai pawhinPathianin Mosia chu thiltihtheihna leh nunnêmnain a thuam \hîna. Mosia nun hi Thlarauva khat hruaitu entawn tlâk entîrna lehtâr lanna a ni. Hebrai 3:5-ah, “Mosia chu Pathian chhûngte zawngzawng zînga rawngbâwltuah zawng a rinawm ngei a,” tih angkhân rinawm takin Pathian rawng a bâwl a ni.

1. Chapona tel lo thiltihtheihnaMosia chu, “Lei chunga mihring zawng zawnga zaidam

lâwtlak a ni a” tih a ni a (Num 12:3). Hei hi Mosia nungchang\hatna, thiamna leh theihna ropuizia hriatpuina pawimawh tak ani. He thu ‘zaidam’ tih hian ‘inngaitlâwm’ ‘indah hniam’ ‘tlâwm’tih a kâwk (Thuf 3:34; 16:19). Chapona tih nên a inkalh chiah ani. Mosia kha ‘Khawvêla inngaitlâwm thei ber’ a nih rualinmihring piang tawh zîngah chuan hruaitu ropui leh hnam dinchhuaktu ropui berah chanchin chhui mite pawhin an pawm a.Hruaitu \ha leh ropui a nih theihna chhan pawimawh tak chu ainngaihtlâwmna a ni, a thiltihtheihna thurûk chu Pathian Thlarauvaa innghah tlatna kha a ni.

Mosia khân Aigupta lal fapa a nih lai khân dikna tun dinnân thil sual titu kha a tihlum a, awlsam takin a phûm bo mai ani. Mahse, hei hian harsatna a ching fel lo, mihring remhriatnahmanga chin fel a tum dân hian harsatna lian zâwk a hring chhuaka, amah pawh a tlân bo phah nghe nghe a ni. Mahse, berâmvênga kum sawmli zet hun a hman hnu chuan mi danglam a lo nita a, hnimbuk kâng hmanga Pathian nên an inbiak hnuah pheikha chuan a danglam lehzual. Tûnah chuan a chak lohna a hrechiang tawh a, chu chuan a tibeidawngin a tihrilhhai hle a ni.Aigupta rama kîr leha bâwih ata Israel fate hruai chhuak tûraPathianin a koh khân a pha nasa hle.

Page 89: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

89THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Mosia hi finna lamah a ropui hle a, ‘Aigupta rama mitefinna zawng zawng an zirtîr a, a thuah leh a thiltihah a ropui êmêm a’(Tirh 7:22). Lehkhabu tam tak (Bible-a bu hmasa pangatelin) a ziak a. Chu bâkah, ram rorêl thiam tûr leh indonahmanruate hmang thiam tûra buatsaih a ni ngei ang. Kum 80 mia nihin lal ram pakhat chakna hmachhawn thei khawpa mi chakleh huaisen a ni a, kum 120 a nih hnu pawh khân tlâng sâng takalâwnin a vêl ramte chu mit lâwngin a thlîr a, a la hmu fiah hlethei a ni. Mosia hian ze ropui leh danglam tak a nei a, harsatnaleh mangannate tâwk ve \hîn mah se, chu chuan a nunah nghawng\ha lo a nei chuang lo. Chutiang pianpui finna leh chakna chunei mah se, innghah nân leh a nun din thar leh nân a hmang lo,Pathian lam a hawi zâwk a ni. Mosia inngaihtlâwmna a\anghian thil pahnih zir tûr kan nei–

(1) Pathian Thlarau chunga innghah ngamna: Num-bers bung 11-ah mipui tam takin sa ei châkin Mosia an nawrbuai a, chutianga mipui lam a\anga nawrna leh beiseina a nasatlutuk chuan Pathian awmpuina kan chante pawh en khûm maiawl tak a ni. Helaia mipuite mamawh chhânna awm chhun chuPathian Thlarau thiltihtheihna chauhvin a tihlawhtling thei tihrin ngamna hi a ni. Thlalêr hmuna awm mipui chhiar sên lohteei khawp sa hmuh chu Mosia tân tihngaihna a awm loh avânginPathian lam a en tlat a, ei sên rual loh khawpa tam Pathianin arawn pe ta a ni.

(2) Mi dangte Thlarau chan a pawmpui thiam: MosianPathian chunga a nun a nghah ngamna chu a tâwk mai lo va, midangte \anpuina leh an chunga innghah ngamna a neih a \ûl.Thlarau a dawn ang tho hi mi dangte pawhin an dawng a ni tihpawmpui thiamna a pawimawh. Thlarauva khat hruaitu chuanhruaitu chanvo insem tlân a phal a ni. Hetiang ti thei tûr hianPathiana innghahna bâkah inngaihtlâwmna thûk tak neih a ngai.Mosia chu hruaitu chhiahhlawh, mi dangte Thlarau thilpêk dawnpawmpui thiam, a hruaitu nihna leh chanvo mi dangte sem ngam

Page 90: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

90THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

khawpa inngaitlâwm a ni. Hei hi Thlarau Thianghlima khatchhinchhiahna pawimawh tak a ni.

2. Îtsîkna tel lo thiltihtheihnaMosia \anpuitu tûr upa sawmsarih thlan chungchângah

khân Mosia nuna thil entawn tlâk a lo lang leh a (Num 11:24-28). Mosia chuan Pathian Thlarau zâra a chan, hruaitu a nihnachu mi dangte chantîr ve a remti a, a tak taka a hruaitu nihna midangte nên thawh chhuahpui pawh a hnial lo. Chu chu mi puitlingleh thlarauva khat Mosia zia a ni. Mosia leh upa sawmsarihthlante chu inbiakna puan inah an kal a, chutah chuan PathianThlarau an dawng a, thu an sawi dual dual a. Amaherawhchu, atîra sawmsarih zînga tel ve hman lo Eldada leh Medada techunga Pathian Thlarau lo thlen chungchâng hi Mosia tânhriatthiam a har khawp ang. Anni pahnih hian Thlarau chu andawng ve tho va, bûkah chuan thu an sawi bual bual a. Tlangvâlpakhatin an chanchin hi Mosia hnênah a va hrilh a, Mosia thachhang dâwltu Josua chuan Mosia hnênah khap tûrin a ngên a.Mosia chhânna hi a entawn tlâk hle mai. Josua hnênah, “Keimahavânga ngaimawh em i nih? Lalpa mi zawng zawngte chuzâwlnei ni vek sela, Lalpan an chungah a thlarau chu dah \heuhsela tih nâk alaiin,” a ti a (Num 11:29). Mosian a dinhmunchelh te, a chanvo leh ham\hatna a chan te, Pathian Thlarau leha thilpêk a dawn te mi dangin chang ve dâwn pawh ni se, tumah a îtsîk lo va, a tân harsatna a awm lo.

Mosia chhânna a\ang hian Pathian nêna an inlaichînnathûkzia leh nghehzia a lang. Eng thil mahin an pahniha inzawmnanghet tak hi an tiderthâwng pha lo a ni. Mosia chuan tu nge anih a inhre chiang, tu chhiahhlawh nge a nih tih pawh a inhria.A nihna dik tak chu ‘Lalpa chhiahhlawh’ a ni. Chu chu engmahin a tiderthâwngin a tinêp thei lo tih a hre chiang a ni.Chutiang taka thûk leh ngheta inlaichînna \ha Pathian nên anneih avâng chuan tu mah Mosian a îtsîk lo a ni.

Page 91: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

91THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

3. Ropui châkna leh duhâmna tel lo thiltihtheihnaIsrael faten ram tiam an lut \êp tawh a, ramria inkhuarin

enthlatute pawh an tîr diam tawh a ni (Num 13). Mahse,enthlatuten thil an hmuh dân an sawi a\angin mipui tam zâwkchuan kal zêl an hlau ta tlat mai. Mipuite chuan an lungawilohna leh an thinrimna chu Mosia chungah an lantîr leh ta. Pathian\hinur chuan helhmangho a mite chu tihhlum veka, Mosia a\angahnam thar hlak din a duh a ni (Num 14).

Mosian Israel fate tiboral lo tûra Pathian hnêna a ngennaleh Pathian khawngaihna mak leh dawhtheihzia Israel fatechunga a lantîr hi a ropui a ni (Deut 9:25-29). Pathianin a mitetihboral a tum thu a lo sawi tawh chungchângah Mosia chuPathian hnênah a \awng\ai a, a ngensak a, “I chhiahhlawhAbrahama … hre reng la, Abrahama leh a thlahte a malsâwmnaazâra khawvêl tân malsâwmna a lo tiam tawh avângin. Nangmahleh nangmah inphatsanin, i thutiam i bawhchhe thei dâwn emni?” a ti a. He laia Mosia \awng\aina hi a ropui hle, Pathianthuril (theology) thûk tak a inphûm a ni. Pathian a ngen dân himipuite khawngaihthlâkna lam a\anga nawr lovin thil chi hniha hmang a. Pakhatnaah chuan, Pathian ropuina hnam dangten anhmuh loh phah ang tih a hlau a ni (Num 14:13-16). Pahnihnaahchuan, Pathian khawngaihna ngahzia a\angin a dâwr a ni (Num14:17-18). Pathianin a mite rawng a bâwlsakna hmangin arawngbâwl tûrin Mosia a ko va, a kohna dawn chu eng vângmahin Mosian kal pênsan a tum lo. A hna leh a nihna chu Pathianleh a mite chhiahhlawh a ni, thil dang a awm lo.

Kan sawi tâk a\ang khân hêng thil hi ngaihtuah ila.Kohhran hian hruaitu a mamawh a, hruaitute hianthiltihtheihna an mamawh bawk a. Amaherawhchu,khawvêlin hruaitu \ha nia a hriat te, thil tihtheihna nia a ngaihte hi kohhran hruaitute mamawh thiltihtheihna chu a ni lo.Pathian chuan, “Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin,

Page 92: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

92THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ka Thlarau zâwkin le” a ti a (Zak 4:6b). Mihringte ngaihathiltihtheihna ni lo, Pathian Thlarau thiltihtheihna, Mosiachunga lo thleng ang kha, tlâwmna nuna min hruai lût tûrinkan mamawh a ni. Mosia nuna Thlarau Thianghlim lan fiahna\ha ber chu chapona, îtsîkna, duhâmna, ropui châkna te awmlohna nun a nei hi a ni. Hei hi mihring nuna ThlarauThianghlim thiltihtheihna lan chhuah dân leh inngaihtlâwmnaleh thiltihtheihna ze dik chu a ni.

Sawi ho tûr

1. Tlâwmna nun neih theih nâna thil pawimawh Mosia nuna\anga kan hmuhte sawi ni se.

2. Thlarau Thianghlim zâra tlâwmna nun kan neih theih dântûr sawi ni se.

Page 93: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

93THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN III

THLARAU THIANGHLIM – CHANCHIN |HAAH

|hen thumnaah hian zirlai pali a awm a. Hêng zirlai paliahhian Chanchin |ha bu paliten Thlarau Thianghlim chungchângan sawi dân te, Lal Isua rawngbâwlna pum puia ThlarauThianghlim hnathawh dân te, Thlarau Thianghlim laka sualnachi hrang hrangte leh Thlamuantu Thlarau Thianghlim hnathawhtih te kan zir bawk ang.

...

April 24

ZIRLAI 15

CHANCHIN |HA BUA THLARAU THIANGHLIMLAN DÂN

Chhiar tûr: Matthaia 28:18-20; Marka 1:6-12

Matthaia 28:18-20: Tichuan, Isua chu an hnênah a lo kal a,anniho chu a bia a, “Lei leh vâna thuneihna zawng zawngka hnênah pêk a ni tawh. Chutichuan, kal ula, hnam tinami zirtîrahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingah chuan baptis ula, thu ka pêk zawng zawng che upawm tûrin zirtîr rawh u. Tin, ngai teh u, kei kumkhuain,khawvêl tâwp thleng pawhin, in hnênah ka awm zêl ang,” ati a.

Marka 1:6-12: Tin, Johana chu sanghâwngsei hmul puanina inthuam a, a kâwng chu savun kâwnghrênin a hrêng a, achaw chu khaukhuap leh ram khawizu a ni. Tin, “Ka hnungah

Page 94: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

94THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

keimah aia ropui zâwk a lo kal mêk a ni; kûna a pheikhawkhrui phelh tlâk pawh ka ni lo ve. Kei zawngin tuiin ka baptis\hîn che u a; ani erawh chuan Thlarau Thianghlimin a baptisang che u,” tiin a hril a. Tin, chûng niahte chuan heti hi a loni a, Isua chu Galili rama Nazareth khua a\angin a lo kal a,Jordan luiah chuan Johana hnênah baptisma a chang ta a.Chu veleh tui ata a chhuahin, vân inhawnga Thlarau \huroanga a chunga lo chhuk a hmu a. Tin, “Nang, ka Fapa duhtak i ni a, i chungah ka lâwm êm êm a ni,” tiin vân a\anginaw a lo chhuak a. Tin, Thlarau chuan ani chu thlalêrah a tîrchhuak ta nghâl a.

Thuvawn: Thlêmnaa in luh loh nân inring rengin \awng\airawh u. Thlarau zawngin a peih a, tisa erawh chu a chak lo ani,” a ti a (Mk 14:38).

Thlarau Thianghlim tih hi Thuthlung Thar \awngkam deuhbîk a ni a, a hnathawh chungchâng pawh hi Thuthlung Tharahhian a lang chiang hle. Chanchin Tha bu hmasa pathum -Matthaia, Marka leh Luka te hian Johana ai chuan ThlarauThianghlim chungchâng an sawi tam zâwk a. Hêng zîngah pawhhian Luka ziakah a lang tam ber. Tûn \umah hian Chanchin |ha butea Thlarau Thianghlim lan dân kan zir dâwn a ni.

1. Marka ziaka a lan dânMarka chuan Isuan baptisma a chan zawha tui ata a lo chhuah

laia Thlarau Thianghlim a chunga a lo fûk thu leh vân a\anga aw lochhuakin Pathian Fapa a ni tih a rawn puan thu a târ lang a, “Thlarauchuan ani chu thlalêrah a tîr chhuak ta nghâl a,” tih thu kan hmu(Mk 1:12) . Thlarau Thianghlim chuan Isua rawngbâwlna leh Pathianram Chanchin |ha hrilhnaah hmun pawimawh tak a luah a ni.Chuvângin, “Mihring fate hi an sualna zawng zawngah leh Pathiansawichhiatna kawng engah pawh, an sawichhiatnaahte chuanngaihdam an ni ang a; tu pawh Thlarau Thianghlim meuh sawichhia

Page 95: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

95THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

erawh chuan eng tikah mah ngaihdamna a hmu lo vang a, chatuansualna kawngah chuan thiam lohvin a lo awm zâwk ang,” tiin a ziaka ni (Mk 3:28-29). Isua rawngbâwlna pum pui kha Marka ziakdân chuan Thlarau Thianghlim hnathawh vek a ni.

Chanchin |ha hrilna kawngah Isua zuitute chuantihduhdahna an la tâwk dâwn a. Man tîrin an awm ang a, rorêltutehmaah hruai an la ni ang. Mahse, chutih hunah chuan an sawitûr an ngaihtuah buai a ngai lo vang. Thlarau Thianghlim chuanan sawi tûrte chu a la rawn hriattîr mai dâwn a ni, “A sawituchu nangni in ni dâwn si lo va, Thlarau Thianghlim a ni zâwkang,” tih a ni (Mk 13:11-12). Marka hian Thlarau Thianghlimhi sawi lang tam lo hle mah se, a sawi chhun a\ang hian Isuarawngbâwlna leh zirtîrte rawngbâwlna nên a sawi kawp tlat a.Thlarau Thianghlim chuan an rawngbâwlnaah dinhmun laipuia luah thu a sawi.

2. Matthaia ziaka a lan dânMatthaia hian Mari chu ‘Thlarau Thianghlimin a raitîr’

tih a sawi a (Mt 1:18), a pasal hual Josefa hnênah pawh Marinaupai chu ‘Thlarau Thianghlim laka mi’ a nih thu a sawibawk (Mt 1:20). Johanan Lal Isua rawngbâwl dân tûr asawinaah Thlarau Thianghlim leh meia baptis-tu tûr a nih thua sawi a (Mt 3:11). Marka ang bawkin Matthaia pawhin Isuathlêma a awm thu a sawinaah thlalêra Thlarau hruai luha aawm thu a ziak a (Mt 4:1). Isuan baptisma a chan kha Thlaraukaihhruai a ni ang bawkin thlêmna a tawh pawh khânThlarauvin a kaihruai zêl a ni. Matthaian rawngbâwl dân tûrngaihtuaha Isua inbuatsaihna chu ‘Thlarau hruaina’ hnuaiahniin a sawi. Thlarau Thianghlim sawichhiat chungchângangaihdam theih loh thu pawh Matthaia hian a ziak ve tho va,ramhuai hnawh chhuah thu nên a sawi zawm a, Isuan, “KeiPathian Thlarau avânga ramhuaite hnawt chhuak \hîn ka nihchuan, Pathian ram in hnênah a lo thleng tawh a ni ang,” a ti a

Page 96: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

96THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(Mt 12:28). Pathian ram din nân Isuan ramhuai a hnawt chhuaka, a rawngbâwlna kha Thlarauvin a zui reng bawk.

Matthaia chuan Thlarauvin Isua rawngbâwlna chu a tichakina vil reng a ni tih lantîr nân Isaia ziak a\angin Pathian thu a lachhuak a, “En teh, ka chhiahhlawh, ka thlan, ka duh tak, ka rilruina lawm êm êma hi; a chungah ka Thlarau ka dah ang a, tichuan,Jentail-te hnênah rorêlna thu a hril ang,” tiin a sawi (Mt 12:18;Is 42:1-2). Isua chu Isaia lo sawi lâwk, ‘Lalpa chhiahhlawh,’Thlarau chên chilha rawngbâwl a nihzia a tilang chiang hle. Markaziak ang bawkin Isua thih hnua zirtîrte rawngbâwlnaahtihduhdahna lo thleng mah se, anmahni \anpuitu tûr chu Thlarau anihzia a sawi (Mt 10:20). Tholeh Isua thuchah hnuhnûng pawh,“Chutichuan, kal ula, hnam tina mi zirtîrahte siam ula, Pa lehFapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula…,” tih ani (Mt 28:19). Matthaia hian Thlarau Thianghlim leh Chanchin|ha hril hi a sawi zawm tlat a, chu bâkah chuan ThlarauThianghlim chu Pathian pakhata mi nung pathum zînga mi a ni tihchiang takin a târ lang bawk.

3. Luka ziaka a lan dânChanchin |ha ziaktute zîngah Luka hian Thlarau

Thianghlim chungchâng a ziak hnem ber a. Baptistu Johanapian hma a\angin Thlarau Thianghlim chuan hna a thawk \antawh a. Johana chungchângah chuan, “A nu pum chhûng a\angrêngin Thlarau Thianghlimin a lo khat ang,” tiin a ziak (Lk 1:15).Isua pian tûr chungchâng Mari hnêna vântirhkohvin a puan laipawh khân, “Thlarau Thianghlim i chungah a lo thleng ang a,Chungnungbera thiltihtheihnain a hliahkhuh ang che,” tiin hrilha ni (Lk 1:35). Marin Elizabeti a tlawh lai khân Elizabeti chu‘Thlarau Thianghlimin a lo khat ta a’ tih a ni bawk (Lk 2:41).Elizabeti leh Mari chunga thil lo thleng tûrte chu ThlarauThianghlim hnathawh a ni a, Isua lo pian dân tûr chungchângahpawh mihring theihna piah lam, Thlarau Thianghlim hnathawh

Page 97: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

97THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

bawk a nih thu a sawi. Isua a thiha, a thawh leha, vâna a lâwnhnuah pawh Thlarau Thianghlim chu ringtute hnêna pêk a nih thu asawi chiang hle. Chanchin |ha Luka ziak hi Jerusalem vêla Thlarauhnathawhin a in\an a, Jerusalem khawpuia Thlarau Thianghlim lothleng tûr nghah thuin a tâwp thung a ni.

Isua rawngbâwl dân a ziakah pawh Luka hian ThlarauThianghlim a dah hmasa hle a. Diabola thlêm chunga thlalêraThlarauvin a hruai hmain Isua Thlarau Thianghlima a khah tawhthu a târ lang a, “Thlarau Thianghlimin a khat a,” tiin a ziak a ni(Lk 4:1). Marka leh Matthaia te ziak dân pêlin, ni sawm li chhûngzawng thlêmna a tawh pawh khân “Thlarau hruaiin a awm” tiha sawi (Lk 4: 1-2). Thlarau thiltihtheihna puin Galili ramah chuana haw leh ta a (Lk 4:14). Nazareth khuaa inkhâwmna ina athuchah hmasaah pawh zâwlnei Isaia thu la chhuakin,“Riangvaite hnêna Chanchin |ha hril tûra mi ruat avângin LalpaThlarau chu ka chungah a awm,” tiin a thusawi bul a \an a (Lk4:18-22; Is 61:1-2). Isuan amah maiin thu a sawi lo, Thlarautirh ang zêlin rawng a bâwl zâwk a ni. A dîltute hnêna pêk a nihtûr thu sawiin, “Nangni mi sual mahin in fate thil \ha pêk nachângin hriat chuan, in Pa vâna mi chuan a dîltute chu ThlarauThianghlim a va pe dâwn êm!” a ti (Lk 11:13).

4. Johana ziaka a lan dânChanchin |ha Johana ziakah hian ‘Thlarau Thianghlim’ tih

\awngkam tak chu hman tam a ni lo va; mahse, Thlarau Thianghlimlo thlen tûr thu leh a hnathawh tûr sawi lanna erawh chu a langtam hle thung a ni. Baptistu Johanan Isua thu a hriattîrnaah,“Thlarau chu \huro angin vân a\anga lo chhuk ka hmu a, a chungaha fu reng a. Amah chu ka hre si lo va; nimahsela, tuia baptis tûrami tîrtu khân ka hnênah, ‘Tu chungah pawh Thlarau zuk fua, achunga awm reng i hmuh apiang, amah chu Thlarau Thianghlimabaptistu tûr a ni ang,’” tiin a sawi a ni (Jn 1:32-33). ThlarauThianghlim chu mite pianthartîrtu a nih thu a sawi lang bawk.

Page 98: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

98THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Nikodema hnênah Isuan, tuiah leh Thlarauva pian loh chuanPathian rama luh theih a nih loh thu a sawi (Jn 3:5). Piantharna chuThlarau hnathawh a nihzia chiang takin thli hnathawh dân entîrnahmangin a hrilh zui a ni (Jn 3:8).

Johana ziaka Thlarau Thianghlim thu langsâr lai ber chuIsuan a thih hnua, vâna a lâwn hnua a la rawn tirh tûr‘Thlamuantu’ chungchâng hi a ni. Ani chu ‘Thlarau dik tak’ tiha ni (Jn 14:16-17). Johana ziaka Thlarau Thianghlim hnathawhdân kan hmuh chu hetiang hi a ni: Thlarau Thianghlim chuanama ropui nân hna a thawk dâwn lo va, a thuneihnain a zirtîrdâwn bawk hek lo; Krista a chawimawi zâwk dâwn a ni (Jn16:13). Thlarau Thianghlim chuan ringtute chu Krista tânathuhretu ni thei tûrin a \anpui ang (Jn 15:26). Thlarau chuanringtute chu a zirtîr ang a, thutakah a hruai lût ang (Jn 16:12-13). Thlarau Thianghlim chuan khawvêl leh mihring sualzia ahriattîr ang a, ngaihdamna chang tûrin mite a pui bawk ang.

Kan sawi tâk a\ang khân Chanchin |ha bu paliten ThlarauThianghlim an sawi dân kan hre thei âwm e. A nu Marin a paihma a\ang rêngin Lal Isua leh Thlarau Thianghlim hi thawkdûn, inkawp tlat an ni tih an târ lang a. Thlarauva khatte nun ansawi dânah pawh a hlimawm leh thlamuanthlâk zâwng ringawtni lovin, rawngbâwl tûra tichaktu leh \anpuitu, thlêmna hnehtîrtuleh tawrhna hmuna tihuaisentu a nihna lam an sawi tam hle.

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim chungchânga Chanchin |ha ziaktute ngaihpawimawh ber nia kan hriat sawi ni se.

2. Thlarau chang nia inchhâlte zîngah mahni ropuina zawng si te aawm theih ang em?

Page 99: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

99THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

May 1

ZIRLAI 16

THLARAU THIANGHLIM LEH LAL ISUARAWNGBÂWLNA

Chhiar tûr: Luka 3:15-18

Luka 3:15-18: Tin, miten an beisei a, mi zawng zawnginJohana chung thu an thinlungah, “Krista a lo ni mial dahlaw maw?” tia an ngaihtuah laiin, Johana chuan a chhânga, an zaa hnênah, “Kei zawngin tuiin ka baptis \hîn che u a;nimahsela, keimah aia ropui zâwk a lo kal dâwn e, apheikhawk hrui phelh tlâk pawh ka ni lo ve; ani chuanThlarau Thianghlim leh meiin a baptis ang che u. A kutin asisêp a keng a, a hruih zah fai hliauna tûr leh a zêma a buhkhungna tûrin; a si erawh chu mei mit thei lovin a hâl ralang,” a ti a.

Thuvawn: Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruin alawm êm êma hi en teh u; a chungah ka thlarau ka dah ta;Jentail-te hnêna pêk tûrin rorêlna thu a la chhuak ang (Is 42:1).

Lal Isua nun leh rawngbâwlna pum pui kha ThlarauThianghlim kaihhruai, tihchak leh awmpuia tih vek a ni. A piana\anga a rawngbâwl chhûng zawng, a thiha a thawh leh hnuthleng khân Pathian Thlarau hnathawh leh remruat veka tih ani. Chanchin |ha bu palite hian Thlarau Thianghlim chu Isuarawngbâwlnaa a chakna hnâr ber a nih thu an sawi a. Chutiangtaka Thlarau Thianghlim chu Lal Isua nuna pawimawh a nihavângin tûn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Lal Isuarawngbâwlna chungchâng kan zir dâwn a ni.

1. A pianna thuahLal Isua mihringa a lo chan chungchângah hian Thlarau

Page 100: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

100THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thianghlim hnathawh a lang chiang viau mai. Matthaia 1:18-ahchuan, “Tin, Isua Krista lo pian dân chu hetiang a ni: A nu Marichu Josefa nên an inhual laiin, an inpâwl hmain, ThlarauThianghlimin a raitîr tih an lo hre ta a” tih kan hmu a. Judatedânah chuan inhualna hi kum khat chhûng a ni a, innei tak takchu an la ni lo nain, a nghet hle a, inmâkna dân lo chuan a ti\henthei tawh lo a ni. Josefan a rûka Mari bânsan a tum khân ThlarauThianghlimin Josefa hnênah Mari neih hlau lo tûrin a hrilh a, anau pai chu Thlarau Thianghlim laka mi a nih thu a sawi bawka ni. Mari pawhin nau han pai mai chu a ngaihtuah thiam lo,“Engtin nge ni ang?” tiin a zâwt rêng a. Chhânna a hmuh chu“Thlarau Thianghlim i chungah a lo thleng ang a,Chungnungbera thiltihtheihnain a hliahkhuh ang che” tih a ni(Mt 1:35).

Mipa tel lova nau pai hi a mak êm avângin ring thei lo anawm \hîn. Kohhran pâwl \henkhat chuan mipa tel lova Marinau pai sawi fiah an tumna lamah thurin thar an siam a, chutahchuan Mari chu Adama sual kai ve lova lo piang niin an ring a,an zirtîr bawk. He zirtîrna hian Lal Isua Pathianna lam uarin amihrinna lam a hlamchhiah. Isua Krista Pathianna hi sawi tam apawimawh viau rualin a mihrinna lam sawi bo phah hlauhkhawpa Pathianna sawi uar chu a dik lo a ni. Thlarau Thianghlimpaitîr tih hian a sawi tum ber chu - Lal Isua rawngbâwlna pumpui kha, mihringa a lo channa tiamin, Thlarau kaihhruaina veka ni tih hi a ni.

2. Baptisma chan leh rawngbâwlnaahLal Isua nun leh rawngbâwlnaa thil pawimawh tak chu

baptisma a chan kha a ni. Isua baptisma chan hi a rawngbâwlnabul \anna nia ngaih a ni a, baptisma a channaah hian Pathianpakhata mi nung pathum (Trinity) kan hmu vek a ni. “Tin, Isuabaptisma a chan veleh tui ata a chhuak ta nghâl a; tin, ngai teh,a tân vân a lo inhawng a, Pathian Thlarau chu \huro anga lo

Page 101: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

101THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chhukin, a chunga lo fu a hmu a. Tin, ngai teh, vân a\anginawin, “Hei hi ka Fapa duh tak, ka lawm êm êma chu a ni,” a tia (Mt 3:16-17). ‘Duh tak’ tih hi Hebrai \awnga ‘Ka thlan’ tihnên a intluk a. ‘Ka lawm êm êm’ tih pawh hi ‘a chunga ka lâwmavângin ka thlang a ni’ tih a kâwk. Thlarau \huro anga lo chhukhi hun thar lo in\anna - dikna leh felna hun lo in\annachhinchhiahna a ni (Mt 3:15). Thlarau Thianghlim hmanga mitebaptis tûrin Isua chu thuneihna leh thiltihtheihna pêk a ni a,Pathian Fapa a nih thu puan chhuahna a ni bawk.

Chanchin |ha bute-ah hian Lal Isua leh Thlarau Thianghlimthawh dun dân leh inkawp dân kan hmu. Luka chuan, “Isua chuThlarau Thianghlimin a khat a, Jordan lui a\angin a kîr leh a,Diabola thlêm chungin thlalêrah ni sawmli Thlarau hruaiin aawm a,” tiin a sawi (Lk 4:1-2). Isua Krista leh Diabola inbeihnaahhian Isua chu hnehtuah a \ang zêl a, chu chu Thlarau Thianghlimhruaia a awm vâng a ni. Thlêmna a tawh hnu hian Isua chu Thlarauthiltihtheihna puin Galili ramah a haw leh ta a (Lk 4:14). Hemihnu hian, Sunagog-ah a inkhâwm a, lehkhabu (Bible) chhiar tûrinan ti a, hemi \uma a chhiar chu zâwlnei Isaia lehkhabua mi,“Riangvaite hnêna Chanchin |ha hril tûra mi ruat avângin LalpaThlarau chu ka chungah a awm...” tih hi a ni (Lk 4:18). Lal Isuanvântlâng zînga a rawngbâwlna chungchângah hian, ThlarauThianghlim thiltihtheihna avânga rawngbâwl leh thil mak ti a nihthu kan hmu. Isuan ramhuai a hnawh chhuah te kha Pathian ramlo thlen chhinchhiahna a ni. Matthaia 12:28-ah, “Amaherawhchu,kei hian Pathian Thlarau avânga ramhuaite hnawt chhuak \hîn kanih chuan, Pathian ram in hnênah a lo thleng tawh a ni ang,” a tia. He thu hi Pathian ram dinna atân Setana ram \hiatin Lal Isuanramhuai a hnawt chhuak tih a sawina niin a lang.

3. A thih leh thawhlehnaahLal Isua thihna hi thil lo thleng palh a ni lo va, Pathian remruat

ngei a ni. Pilatan, “Thlah thei che ka ni, kraws-a khêng bet thei che

Page 102: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

102THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ka ni tih i hre lo vem ni?” a tih khân Isuan, “Chung lam a\angapêk i nih loh chuan, ka chungah hian tih theih rêng rêng i nei lovang,” tiin a chhâng a (Jn 19:10-11). Hebrai 9:14-ah chuan,“Krista, chatuana Thlarau zâra hmêlhem lova Pathian hnênainhlana thisen chuan, Pathian Nung rawngbâwl tûrin in chhia leh\ha hriatna chu, thiltih thite lakah chuan a va tithianghlim nasadâwn em!” tih kan hmu. Thu chu tisaa a lo channa leh a thihna lehthawhlehnaah hian Thlarau Thianghlim chu a pawimawh êm êma ni. Lal Isua thih thu Chanchin |ha ziaktuten an sawi hian ‘Isuachu a thi ta a,’ tiin an sawi ngai lo, ‘a thlarau a thlah ta a,’ tih veka ni (Mt 27:50; Mk 15:37; Lk 23:46; Jn 19:30). Isua thihnachungchângah hian ama duh thu ngeia inpêkna avâng leh ThlarauThianghlim avânga lo thleng leh tih zawh a ni tih a lang.

Lal Isua thihna hneha a thawhlehnaah pawh hian ThlarauThianghlim hnathawh bawk hi a pawimawh a ni. Paula chuan,“Nimahsela, mitthi zîng ata Isua titholehtua Thlarau chunangmahnia a awm chuan, mitthi zîng ata Krista Isua titholehtukhân, nangmahnia awm Thlarau zârah chuan in taksa thi theichu a tinung bawk ang,” a ti a (Rom 8:11). Petera chuan, “ChuIsua chu Pathianin a kai tho leh ta rêng a ni, chu chu a hretu kanzain kan ni e,” a ti a, “Kha mi kha, Pathianin thihna phuarnatechu a phelhsak a, a kai tho ta a; amah chu thihna chelh hlen ruala nih loh avângin,” tiin a sawi bawk (Tirh 2:24,32). Lal Isuathawhlehnaah hian Thlarau Thianghlim hian hmun pawimawhtak a luah a. Pathian chu Thlarau a nih avângin, Pathianhnathawh apiang hi Thlarau Thianghlim hnathawh a ni a, thliarhran theih a ni lo.

Lal Isua hun tawn pawimawh deuh deuh kha ThlarauThianghlim hnathawh nên a inzawm vek a. Thlarau Thianghlimthiltihtheihnain Marin paiin a hring a. Baptisma a channaah te,thlêmna a tawhnaah te, khaw tina a rawngbâwlna - thuhril,tihdam, zirtîr leh a hnathawh zawng zawngte kha Thlarau Thianghlim

Page 103: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

103THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hruaia tih a ni. A tuarna, a thihna leh a thawhlehna te pawh khaPathian remruat leh Thlarau Thianghlim hruainaa thil thleng vek a nibawk. Lal Isua nunah khân Thlarau Thianghlima hruai nunfamkim chu kan hmu a. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna lehhnathawha innghat nun chu ringtute entawn tûra a hnutchhiahchu a ni.

Sawi ho tûr

1. Rawngbâwltute tâna Pathian leh kohhran dân zîktluaktaka hlen chhuah a \ûlna leh pawimawhna sawi ni se.

2. Lal Isua nun leh rawngbâwlna pum puia Thlarau apawimawh ang khân kan nun leh rawngbâwlna atânaThlarau hruaina pawimawhna leh \angkaina sawi ni se.

Page 104: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

104THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

May 8

ZIRLAI 17

THLARAU THIANGHLIM LAKA SUALNATE

Chhiar tûr: Matthaia 12:31-32; Tirhkohte 7:51-53

Matthaia 12:31-32: Chuvângin, ka ti a che u, mi an sualnatinrêngah leh Pathian an sawichhiatna tinrêngah chuanngaihdamsak an ni ang a; Thlarau meuh sawichhiatna erawhchu ngaihdamsak a ni lo vang. Tin, tu pawh Mihring Fapasawisêl apiang chu, an sawisêlna chu ngaihdamsak a ni anga; tu pawh Thlarau Thianghlim meuh sawisêl apiang erawhchu, an sawisêlna chu tûn dam chhûngah pawh, hun lo lathleng tûrah pawh ngaihdamsak a ni lo vang.

Tirhkohte 7:51-53: Mi tihmawh, thinlung leh beng tan lohteu, kumkhuain Thlarau Thianghlim in dodâl fo ve; in thlahtutetih ang zêl khân in ti \hîn. In thlahtuten zâwlneite zîngah tunge an tihduhdah loh ni? Mi Fel tak lo kal tûr thu hrillâwktute kha an tihlum a; chu Mi Takzet chu mantîrtu lehthattute nangmahni hi tûnah in ni asin. Dân, vântirhkohtepêk chhâwn kha, hmu zeta zâwm si lote u! a ti a.

Thuvawn: Tin, Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suhu, tlanna ni atân chuan amahah chhinchhiaha in awm kha(Eph 4:30).

Bible-a ngaihdam theih loh sual kan hmuh awmchhun chuThlarau Thianghlim laka sualna hi a ni. Thlarau Thianghlim lakahhian ringtu leh ringlo mite hian thil an tisual thei ve ve a. Hêngsualna awm dân leh nihphungte leh chu sualna lak a\ang chuaninven dân a awm em? tihte ngaihtuah chungin ThlarauThianghlim laka sualna thu hi tûn \umah hian kan zir dâwn a ni.

Page 105: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

105THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Thlarau Thianghlim sawichhiatMihringten Thlarau Thianghlim laka thil sual an tih zînga

pawi ber chu Thlaru Thianghlim sawichhiat hi a ni. Thil dangasualna eng pawh ngaihdam theih a nih laiin Thlarau Thianghlimmeuh sawichhia erawh chu ngaihdam an nih loh tûr thu LalIsuan a sawi. Eng ang pawhin sual tawh mah ila, kan hawi kîrakan sim chuan ngaihdam kan ni a, nun tharin kan nung leh thei\hîn a. Lal Isua hian ngaihdam theih loh khawp sual chungchânga sawi a nih chuan, Pathian ngaihdamna hian huap chin a neitihna em ni? Thuthlung Hlui hunah khân Pathian sawichhia antih ber chu Pathian hming sawi nawmnah leh a ropuina sawinêp kha a ni a. Pathian hming chhâla thu dukdak lo sawi hrimhrim pawh kha Pathian sawichhiatna niin an sawi bawk (Is52:5) Ezekiela pawhin Israel miten hnam dang Pathian hnênathil hlan an pe \hînte kha Pathian sawichhiatna niin a sawi a;hre lova hnam dangten chutiang an ti chu Pathian sawichhiatnani lêm lovah an ngai a; hre reng chunga bawhchhiatna kha Pathiansawichhiatnaah an ngai a ni. Hêng bâkah hian, a thupêkbawhchhiat luih tlat te, chawlhnia thing fawm te kha Pathiansawichhiatna niin an ngai bawk.

Thuthlung Tharah chuan, ‘sawichhia’ tih hi ‘nuihzat, ti-el’ tih nân an hmang ber a. Isua kraws-a an khenbeh laia miveivâkten, “Ehei! Nang Pathian biak in \hiata ni thuma sa lehtu,intidam la, kraws ata kha lo chhuk ta che’ tiin an ti-el a, kha thukha Isua an sawichhiatna a ni a (Mk 15:29-30). Isua an manchhan leh Judaten an hêkna chhan ber chu ‘Pathian a sawichhia’tih a ni. Pathian thiltihtheihna \âwmpui anga insawi te, Krista niainsawi te, Pathian Fapa anga inchhâlte kha Pathian sawichhiatna anti a ni. Thuthlung Thar hian sim theih loh khawpa sual khura tlûkluhna chungchâng hi a sawi nual a (Heb 6:4-6;10:26-31; Rom 1:18-31). Thlarau Thianghlim chang tawh leh a thiltihtheihna tem tawhtlûksan lehte tâna sim a harzia thu leh khawngaihna Thlarau tivuituhremna a nasat theihzia thu kan hmu a. Ngaihdam theih loh khawp

Page 106: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

106THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

sual mal bîk a awm tih lam aiin, sim thei tawh loh khawpa sualkhura luh ngheh theih a ni tih lam hi kan ngaihtuah zâwk tûr a ni.Thil sual vawi khat tih ngaihthah hian a dawt leh a hring zêl a,chu chuan sual khur thûk takah min tântîr thei a. Chuvângin,Thlarau Thianghlimin mi kaihhruai leh zirtîr a tum ngaihthaha,dodâla, sual luih tlat hi Thlarau Thianghlim sawichhiatna chu ani. Hei hian vawi hnih khat thil mai pawh ni lova, a hnathawhduh lova, a thiltih dodâla, hawisan lui tlat a kâwk bîk a ni.

2. Thlarau Thianghlim tihlungngaihTirhkoh Paulan, “Pathian Thlarau Thianghlim chu

tilungngai suh u, tlanna ni atân chuan amahah chhinchhiaha inawm kha” tiin a sawi a (Eph 4:30). Zâwlnei Isaia pawhin,“Nimahsela, an hel a, a Thlarau Thianghlim chu an tilungngaita a,” tiin a sawi bawk (Is 63:10). Hei hian Thlarau Thianghlimchu mi nung, mize nei a ni tih a lantîr chiang hle. ‘Tilungngai’tih hi hmangaih tak takte inkâra thleng thei a ni a. Min hmangaihlotu chu kan tinain kan tithinur thei a; mahse, min hmangaihtuchu kan tilungngai zual thei a ni. Thlarau Thianghlim hi kan thiltih avânga tihlungngaih theih a nihzia kan hmu a, ‘tilungngai’tih chuan rilru tihnat leh hliam a kâwk. Hemi awmzia chu ringtukan ni a, kan thil tih leh Thlarau Thianghlim hnathawh kha ainmil tûr tihna a ni. Mahse, a châng chuan ringtu chuan dâwtsawi te, thinrim te, rinawm loh te, rûkrûk te, thu \ha lo sawite achîng thei a; chu vâng chuan, Thlarau Thianghlim kan tilungngai\hîn a ni.

Ringtuten engtin nge Thlarau Thianghlim an tihlungngaih\hin. Paula chuan, Krista duh zâwng kalha nun te, thu dik losawi te, ngaih dân dik lo \an tlat te hian Thlarau a tilungngai\hîn a ti (Eph 4:20-32). Thlarau Thianghlim hi khawngaihnaThlarau, thianghlimna Thlarau, thutak Thlarau ti tein sawi \hina ni a. Chuvângin, dâwt sawi te, vervêkna te, rinhlelhna te, rinlohna te, luhlulna te, helna te, khâkna te, huatna te, hmangaihna

Page 107: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

107THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

neih lohna te, nun tibawlhhlawh thei thil thianghlim lote hianThlarau Thianghlim chu a tilungngai \hîn a ni.

Thlarau Thianghlim chuan Krista thilte kan hnênah puanchhuaha, thinlung hlimna, thlamuanna leh lâwmna min pêk aduh a. Mahse, amah chu kan tihlungngaih si chuan thil mintihsak \hin hi a tâwp thei a; Pathian duh zâwng leh amah \ihnalaka kan kal pên chuan kan nuna Pathian Thlarau hnathawhkha a ti\huanawp \hîn a ni. Thlarau Thianghlim chuan min kalsanngai lo a ni thei e; mahse, keimahnin kan duh lohva kan hnartlat chuan kan tilungngai mai ni lovin, min kalsan tluk a lo nizâwk.

3. Thlarau Thianghlim tihmihTirhkoh Paulan, “Thlarau chu timit suh ula” tiin ringtute

a zilhhau a (1 Thes 5:19). ‘Timit’ tih hian thil alh lai tihthihemaw, thil huha khuh emaw a kâwk a. Bible chuan Thlarau chumei angin a sawi fo va; chuvângin ‘timit’ tih \awngkam hi hmana nih a rinawm. Thlarau timit tih hian keimahni a\anga hnawtchhuak tihna lam aiin, a hnathawh leh thiltihtheihna keimahnihmanga tihlan a tum ti duh lova up bet tlat tihna a ni. Hetianghian Thlarau chu kan timit fo thei a ni. Mei anga sawina hianvaukhânna thu pahnih a keng tel nghâl a. Pakhatnaah chuan atikângtu ber a awm loh chuan mei alh chu a thi \hîn a ni. Thlaraumeialh kan tihmih chhan chu, Thlarau chawh harh loh vâng te, akhawngaihna sâwtpui zâwnga hman loh vâng te, \awng\ai tlêmvâng te, a thuhretua \an loh vâng te, Pathian thu chhiar \hin lohvângte a ni a. Hêngte hi kan nuna Thlarau mei mit lova, a alhreng theih nâna Pathian hmanruate an ni.

Pahnihnaah chuan Thlarau timit lo tûra ringtute a fuihrual chiaha Paulan a sawi lan tel pawimawh êm êm chu,“Thuhrilte hmusit suh u; engkim fiah zâwk ula; a \ha apiangpawm tlat ula; sual tinrêng lakah inthiar fihlîm rawh u,” tih hi ani. Hebrai Ziaktu chuan, “Thusawitu chu in lo duh lo dah ang e,

Page 108: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

108THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

fîmkhur rawh u. Leia anmahni zilh lâwktu kha an duh loh mahahremna an pumpelh si loh chuan, keini, vân a\anga min zilhlâwktu hawisantute hian kan pumpelh lo lehzual ang,” (Heb12:15) tiin a sawi. Kohhranhovah leh ringtu mi mal nunah pawhthuhril ngaih pawimawh tlat te, zirtîrna \ha pawm tlat mai teleh sual chi hrang hrang tih loh zêl te hi Thlarau Thianghlim mitlova a alh zêl nân a pawimawh hle a ni.

Kan sawi tâk a\ang khân ringtuten Thlarau Thianghlimlaka pawi kan khawih theihte kan hre mai âwm e. Sawichhiat,tihlungngaih leh tihmih loh tûr thu hi Thlarau Thianghlimthlavâng hauhna a nih rualin keimahni hmakhua a nihna hi zirchhuah a \ûl hle. Thlarau Thianghlimin min hruai thlen a tumnaIsua hnên kan pan duh lohva, kan hel luih tlat chuan, beisei tûrdang a awm tawh lo va, ngaihdamna kan beisei thei lo vang.

Sawi ho tûr

1. Tûnlai hian sual hi kan la zam ta hle a. Hei hian eng chennge kan rinna nghawnga kan hriat?

2. Thlarau Thianghlim tihlungngaih leh tihmih hi engti angtaka hlauhawm nge ni ang?

Page 109: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

109THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

May 22

ZIRLAI 18

THLAMUANTU THLARAU THIANGHLIMHNATHAWH

Chhiar tûr: Johana 14:15-17; 16:7-11

Johana 14:15-17: “Nangnin mi hmangaih chuan ka thupêktechu in zâwm ang. Tin, Pa ka dîl ang a, ani chuan Thlamuantudang a pe ang che u, chatuana in hnêna awm tûrin; chuchu Thlarau dik tak a ni; khawvêlin chu mi chu an nei theilo, amah an hmuh lohva an hriat hek loh avângin; nangninani chu in hria e, in hnênah a awm reng si a, nangmahniahchuan a awm dâwn a ni.

16:7-11: “Nimahsela, thu dik tak ka hrilh a che u; ka kal in tâna \ha e; ka kal loh chuan Thlamuantu chu in hnênah a lo kaldâwn si lo; ka kal erawh chuan in hnênah ka rawn tîr ang. Anichu a lo thlen chuan sual thuah te, fel thuah te, rorêl thuah tekhawvêl an thiam loh a hriattîr ang: sual thuah te thiam lohan chang ang, kei mi rin loh avâng hian; fel thuah te thiam lohan chang ang, Pa hnênah ka kal dâwn a, nangnin mi hmuh lehdâwn tawh loh avâng hian; rorêl thuah te thiam loh an changang, he khawvêl lal hi thiam lohva a tlûk tawh avâng hian.

Thuvawn: Tin, Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain kahminga a rawn tirh tûr khân, chu mi chuan engkim a zirtîrang che u a, in hnêna ka sawi zawng zawng a hriat chhuahtîrleh ang che u (Jn 14:26).

Chanchin |ha Johana ziakah Thlarau Thianghlimchungchâng sawina kan hmu tam hle. Thlarau Thianghlim chu‘Thlamuantu’ tiin a sawi a. Chu thlamuantu Thlarau Thianghlimhnathawh chu vawiinah hian kan zir dâwn a ni.

Page 110: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

110THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Thlamuantu tih awmziaThlarau Thianghlim hi Lal Isuan, ‘|anpuitu’ emaw

‘Thlamuantu’ emaw tiin a sawi \hîn (Jn 14:16,26; 16:7). Chuchu Grik \awngin ‘parakletos’ (parak-le-taws) an ti a, a awmziachu ‘Kan lama \ang tûra koh’ tihna a ni. Chu chuan ‘tichaktu,tihuaitu, kawhhmuhtu, thurawn petu, fin chhuahtu, zilhtu’ tih akâwk thei. |anpui a ngaih hun apianga khaihlak awm lova \anpuizêltu a nih a kâwk bawk. Thubuai neitu rorêltu hmaa dinpuiasawisaktu, dân dik hmanga thiam chantîr tûra sawisaktu (ukil)tih a kâwk. Tin, fuihtu tih te, thlamuantu tih te pawh a huamvek a ni (Tirh 2:40; Is 40:1). Thlarau Thianghlim hnathawh chuchak lote fuih harha, mamawhtute \anpuia thlamuantu a ni.

Chu thlamuantu chu Pa a\anga lo chhuak, Thlarau diktak a ni (Jn 14:17; 15:26). Thlarau nazawng ring lo tûrin minhrilh a (1 Jn 4:1), Pa a\anga chhuak ni lo thlarau nazawng chuanhlauhna te, chi-aina te a thlen zâwk a ni. Thlarau Thianghlimerawh chu Pa a\anga chhuak a ni a, Thlarau dik tak awm chhuna ni. Thlamuantu lo thlenna atâna pawimawh chu Isua thupêkzawm a ni (Jn 18:34,35; 14:15,16). Thupêk zâwma aninhmangaih tawn chuan thlamuantu chu an hnênah a lo thleng ang a,a chêng reng ang. Johanan Thlarau Thianghlim chungchâng a sawitehi inthlahna thu anga a sawi a ni. Lal Isua chu taksain an hnênah achêng dâwn tawh lo va, a kalsan dâwn avângin zirtîrte hnênahthlamuanna thuchah a sawi a. Thlarau Thianghlimin an hnênahkumkhuain a chêng dâwn a ni.

2. ‘Sual thu’ leh ‘fel thu’-ah thiam loh a chantîr ang“Sual thuah thiam loh an chang ang” tih hi mi sual an nih a

hriattîr ang a, an sim lohva an rin loh chuan thiam loh an chang angtihna a ni. Mizo Bible lehlin tharah chuan, “Sual thua an dik lohnachu kei mi rin lohna hi a ni,” tia lehlin a ni. Thiam loh chang an nihchhan chu Isua an rin loh vâng a ni. Juda-ten Isua an khenbehkhân tisualah an inngai lo; Pathian duh zâwng tiah an inngai

Page 111: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

111THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

zâwk a ni. Amaherawhchu, Pentikos nia Petera thusawi a\anginmi tam tak chu an inhmu chhuak a. Isua an khenbeh kha thil sualan ti a ni tih an inhre ta a, an thinlung chhun ang a lo ni ta a, siman duh ta a ni (Tirh 2:37). Hei hi Thlarau Thianghlim hnathawha ni. Sual inhriat dân chi hnih a awm. Chi khat chu sual nihinhria, sim tum chuang lo, lungngaih phah chuang lo hi a ni a. Achi dang chu sual avânga lungngaia, sim duhna thinlung neia,sim tûra Pathian hmaa tlu lût mite hi an ni leh a, hei hi ThlarauThianghlim hnathawh a ni.

‘Fel thuah thiam loh a chantîr ang’ tiha fel thu tih hi lehlintharah chuan ‘thiamchantîrna thu’ tih a ni. Fel hi thubuai rêlna\awngkamah chuan ‘thiam chang’ tihna a ni. Thuthlung Hluiahman dân lâr takah chuan ‘fel’ emaw, ‘felna’ emaw tih chuPathian nêna inzawmna dik sawina \awngkam a ni. Isua krawschu mihringte tâna Pathian rorêlna hmun a ni a. Mihringin athiam lohzia a hriat chianna ber chu Isua kraws-ah a ni. Thiama chan leh theihna hmun awm chhun a ni bawk. Juda-ten Isuatuarna kraws kha an hmu thiam lo va, anni ngaih chuan mi fellovin a tuarah an ngai; “...thinga khai kân apiang chuânchhedawng an ni,” (Gal 3:13). Mahse chu kraws chu Isuanmi sualte tân felna zawng zawng a hlen chhuahna hmun a ni a,mi sualten Pathian hnên an thlen theihna kawng awm chhun a nibawk. Chumi hmu thiamte chuan Pathian chhandamna an chang\hîn a ni. Hêng zawng zawng hi Thlarau Thianghlim hnathawhvek a ni.

3. Rorêl thuah an thiam loh a hriattîr ang‘Rorêl thuah an thiam loh a hriattîr ang’ tih hian Juda-te

tân hun hnuhnûnga rorêlna lo awm ngei tûra an rinna a kâwkniin a lang. Chu rorêlna hnuhnûngah chuan Jentailte leh Pathian thuâwih lote chuan thiam loh an chang ang a. Juda-te erawh chu Pathianhnam thlan an nih avângin thiam chang tûr saah an inngai a ni.Juda-te ngaih dânah chuan kraws-a khenbeh chu khawvêl miten

Page 112: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

112THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thiam loh an chantîrna a ni a, thiam loh chantîr tawh hnu chuânchhedawng an ni. Chuvângin, Juda-ten Isua chu an pawmthei lo a ni. Isua chungah chuan khawvêl chunga rorêlna chu\an a ni tawh a. Khawvêlin thiam loh a chantîra kha khawvêlthiam loh chantîrtu zâwk chu a ni. Kraws-ah khân sual sualziaa lang chiang a; mahse, hmangaihna lan chhuahna hmun a nia, chu chuan khawvêl chu a hneh ta zâwk a ni. Isua thawhlehnachuan sual chu thiam loh a chantîr a. Kraws-a Pathianhmangaihna lo lang hmu thiam apiang chu thiam changin anawm ang a. Kraws hmu thiam lo apiang chu tûn thlenginthiam loh changin an la awm zêl a ni. Kalvari tlâng krawshmanga thiamchanna hi Thlarau Thianghlim hnathawh zârakan neih a ni.

4. Thutaka hruai lûtin Krista a chawimawi angThlarau Thianghlim chu Isuan ‘Thlarau dik tak’ a ti a (Jn

14:17). Chumi awmzia chu ‘Thlarau thutak’ emaw ‘thutakThlarau’ emaw tihna a ni. Thlarau chu ‘thutak’ chu a ni. Heihian thlarau dik ni lo pawh a awm tih a tilang bawk. Thlarauchu thutak puang chhuaktu a ni a. Isuan, “Keimah hi kawng lehthutak leh nunna chu ka ni” (Jn 14:6) a ti a. Thlarau Thianghliminmin hruai luhna tûr chu Isua Kristaah a ni. Thlarau eng pawh,eng anga thiltithei leh ropui pawh ni sela, Isua hnêna min hruaithleng lo chu Thlarau Thianghlim a ni lo. Lal Isuan uar takin“Thutak zawng zawngah a hruai lût ang che u” a ti a ni.

Lal Isuan, “Thil lo thleng tûrte pawh a hriattîr ang che u,” (Jn16:13) tiin Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi belh bawk a. Heta‘thil lo thleng tûr’ a tih hi mi \henkhat chuan nakina thil lo thlengtûrte hrilhlâwk theihna niin an ngai. Mahse, chutiang lam hawi chuni lovin, Lal Isuan kraws-a a thihna leh a thawh leh tûr thu a sawinaa ni. Zirtîrte ngei pawh khân Isua tuar tûr thu hi hriatthiam leh pawmhar an ti hle a, Petera phei chuan hruai hrangin, “Lalpa, Pathianinkhawngaih che rawh se; chûng chu i chungah a thleng tawp lo

Page 113: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

113THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

vang,” tiin a zilhhau hial a ni (Mt 16:22). Pentikos hnuah Peteran‘Keini zawng thil kan hmuh leh hriatte kha sawi lovin kan awm theilo’ (Tirh 4:20) a ti a. Lal Isua thihna leh thawhlehna hmu fiahinan hre chiang ta a. Chu vâng chuan ‘mihring thu aiin Pathian thukan zâwm zâwk tûr a ni’ (Tirh 5:29) tiin lung in tân leh martarhuamin thutak chu an \an ta zâwk a ni.

Thlarau Thianghlim chuan mahni intâr lan a tum lo va,Isua chawimawi a tum a ni. Zirtîrte nunah Isua chu a laipui ber,an nuna lal ber leh hmun pawimawh ber chantîr a tum a ni.Thlarau Thianghlim hnathawh rêng rêng chuan Isua a chawimawingei ngei \hîn. Lal Isuaa Pathian ze ropui leh duhawm lo langzawng zawng kha amah ringtute nuna hriat fiahtîrin a tuh a. Chuze ropui leh mawi tak chu nun chhuahpui tûrin a buatsaih a. LalIsua mawizia chu amah ringtute nuna lo pâr chhuak tûrin siampuitlin a tum a ni. Thlarau Thianghlim lanna apiangah Isua alangsâr a, Lal Isua ropuizia a lo lang chhuak \hîn a ni.

Thlarau Thianghlimin hna a thawhna hmunah chuan miinsual an nih an inhria a, simin Isua hnên an pan \hîn. Kohhranaharhna leh ze danglam lo thleng fo \hîn kârah pawh hian, amakna leh a danglamna aia kan tehna ber tûr chu - “Isua alangsâr em? Miten sual simin Isua an pan em? Isua chawimawiina awm em?” tih hi a ni ang.

Sawi ho tûrte

1. Thlamuantu Thlarau Thianghlim hian kan mi mal nunahengtin nge hna a thawh ve \hin le?

2. ‘Amaha phuahchawpin thu a sawi dâwn si lo’ tih awmzialeh pawimawhna sawi ni se.

Page 114: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

114THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

THEN IV

THLARAU THIANGHLIM – TIRHKOHTETHILTIHAH

|hen linaah hian Thlarau Thianghlim hnathawh dânTirhkohte hun laia mi kan zir ang. Hetah hian zirlai panga aawm a, chûngte chu Pentikos Ni-a Thlarau Thianghlim thlenthu te, Zirtîrte hnêna Thlarau Thianghlim pêk thu te, Pentikoshnua Thlarau Thianghlim hnathawh leh a kal zêl dân te lehkohhran hmasa tâna Thlarau Thianghlim hlutnate an ni. Hetahhian kohhran \iak tîr tea ringtute thlarau lam nun leh dinhmunte, kohhran \han len zêl thuah leh Chanchin |ha darh zau zêlthua Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawhna thu kan zirang.

...

May 29

ZIRLAI 19

PENTIKOS NI-A THLARAU THIANGHLIMTHLEN THU

Chhiar tûr: Joela 2:28-32; Tirhkohte 2:1-4

Joela 2:28-32: Chumi hnuah chuan heti hi a ni ang a, mizawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; in fapa te,in fanuten ka thu an hril ang a, in putarten mumangah anmang ang a, in tlangvâlten inlârnate an hmu ang. Chûngniahte chuan ka bâwihpa te, ka bâwihnute chungah pawhka thlarau ka leih ang. Vânah leh leiah thilmakte ka hmuhtîrang a, thisen te, mei te, meikhu ding te nên. Ni thimah achang ang a, thla thisenah a chang ang, LALPA ni ropui tak

Page 115: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

115THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

leh râpthlâk tak chu a lo thlen hmain. Tin, heti hi a ni anga, tu pawh LALPA hming lam apiang chu chhanhim an niang. LALPAN a sawi ang khân, tlân chhuakte chu Zion tlângahleh Jerusalem khuaah an awm ang a, a la awm chhuntezîngah chuan LALPAN a kohte chu an awm ang.

Tirhkohte 2:1-4: Tin, Pentikos ni a lo thlenin, an zain hmunkhatah an awm khâwm vek a. Tin, thâwklehkhatan vân atari, thlipui tleh angin a lo thleng ta phut a; tin, chu chuan an\hutna in chu a tikhat ta vek a. Tin, leite amaha insemdarhin, mei angin an hnênah a lo inlâr ta a. Tin, an chungaha chuang \heuh va, an zain Thlarau Thianghlimin an khatta vek a, Thlarauvin a \awngtîr ang zêlin \awng dangin anlo \awng ta a.

Thuvawn: Chumi hnuah chuan heti hi a ni ang a, mi zawngzawng chungah ka thlarau ka leih ang a; in fapa te, in fanutenka thu an hril ang a, in putarten mumangah an mang ang a,in tlangvâlten inlârnate an hmu ang (Joel 2:28).

Pentikos tih hi ‘sawmngana’ tihna a ni a. ‘Pentikos’ hiJuda-ho kût pawimawh pathum zînga pakhat a ni a, KalhlênKût zawh a\anga chhiara ni 50-naah hman \hin a ni. Juda-hochuan pâwl kût/chawlhkâr kût tiin an sawi \hîn. Kalhlên Kûtnêna inzawm tlat a ni. Tho leh Isuan, “Jerusalem khua kalsansuh u, Pa thil tiam ka sawi in hriat kha lo nghâk rawh u...” (Tirh1:4) a tih Thlarau Thianghlim chu Pentikos niin ringtute hnênaha lo thleng a, chu thu chu tûn \umah hian kan zir dâwn a ni.

1. Pentikos niah Thlarau Thianghlim a lo thlengPentikos niah ringtute an awm khâwm laiin

thâwklehkhatah an chungah thlipui ang maiin ThlarauThianghlim a lo thleng thut a, an chungah chuang \heuhvinThlarau Thianghlimin an lo khat ta vek a ni. Pentikos nia Thlaraulo thleng hi Thuthlung Hluia Pathian Thlarau tho kha a ni.

Page 116: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

116THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pentikos ni hi kohhran tân ni hriat reng tlâk a ni. Kohhran lo din\anna ni anga sawi an awm laiin \henkhat chuan kohhran dinthar lehna ni angin an sawi bawk. Judate hun hlui a ral a, ThlarauThianghlim an beisei thlenna ni a ni bawk. Tho leh Isua chuvânah lâwnin, a tiam ang ngeiin Pa Pathian hnên ata ThlarauThianghlim a rawn tîr ta a ni.

Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng khachhinchhiahna nên a lo thleng a. Miin Pathian Thlarau awmpuina,a taka a chan hian mihring \awngin a sawi fiah zo \hîn lo a ni.Bible pawhin ‘ang’ ti chauhin a sawi. Entîr nân ‘thlipui tleh ang’‘mei ang’ tihte a ni a. Thli leh mei hian thiltihtheihna a entîr a ni.Pentikos nia Thlarau lo thleng, zirtîrten an chan kha hmuh theih,chhinchhiahna keng a ni a. Hêng ‘ri thlipui tleh anga lo thleng, an\hutna in rawn tikhat’ tih te, ‘leite amaha insem darh, an chungaha chuang \heuh’ tih te, ‘\awng... Thlarau \awngtîr ang zêla \awngdanga \awng’ (Tirh 1:2-4) tih te hi chhinchhiahna nêna ThlarauThianghlim thlen thu sawina a ni. Thlipui leh mei hian Thlarauchu vân lam thilpêk a nihzia a târ lang a, mei insem darh hianThlarau chu mi zawng zawng tâna pêk a nih a entîr bawk. Pentikosnia Thlarau Thianghlim lo thlen dân danglam bîkna leh a ropuinaêm êm chu a thâwm benga hriat theih, a che vêl mita hmuh theihleh vân a\anga lo kal a nihna hi a ni. Hêng chhinchhiahna hianThlarau Thianghlim thiltihtheihzia a lantîr.

2. Tharauva khahna chu ringtu zawng zawngte chanvoa niPentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng hi mi zawng

zawng tân a ni a, “An zain Thlarau Thianghlimin an khat ta veka” (Tirh 2:4) tih a ni. Chutih rual chuan, lei, mahnia insem darhkha an chungah a chuan thu kan hmu bawk (Tirh 2:3). Pentikosnia Thlarau Thianghlim lo thlengin a rah chhuah chu Thlarauvakhah a ni a, hei hian \awng dangin a \awngtîr bawk. Thlaraukha an zain an chang vek a ni. Chumi awmzia chu a huho leh mi

Page 117: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

117THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

malin an chang vek tihna a ni a. Thlarau Thianghlima khah thupawh hi an zain tih a ni a, ringtu tu mah hmaih an awm lo.Ringtu pâwlho zawng zawngte kha Thlarau thuhmun changachhinchhiah vek an ni a. Thuthlung Hlui lamah chuan Thlarauvaan khah vek thu hmuh tûr a vâng hle, mi mal chunga a lo thlenga nih pawhin hun eng emaw ti chhûng atân a ni a, a châng chuanThlarau chu mi pakhat a\angin mi dangah a insuan \hîn nghenghe a ni. Zâwlnei Joela pawh khân Thlarau Thianghlim chumi zawng zawng tân a nih tûr thu a lo sawi lâwk a, a hmei apain, \halai leh tar thliar hrang lovin an dawng vek dâwn a lo tia ni (Joel 2:28).

Pentikos nia ringtute kha Thlarau Thianghlima an khahbâkah \awng danga an \awng thu kan hmu a. “Thlarauvin a\awngtîr ang zêlin \awng dangin an lo \awng ta a” (Tirh 2:4) tiha ni. Helaia ‘\awng dangin an \awng’ tih hi 1 Korinth 14-a‘\awng hriat loh’ tih nên khân ngaih fin loh a \ha ang. Hemi nihi Pentikos ni a nih avângin Juda darhho zînga tam tak Jerusalemaan rawn pun khâwm lai a ni a. Tirhkohte thusawi chu an \awng\heuhva an lo hriat thu leh anniho ngei pawhin mak an tih thukan hmu a (Tirh 2:5-11). Mak an tih lai tak pawh \awng hriattheih loh an hman vâng ni lovin, Galili miten an pianpui \awng(Aramaic) hmanga thu an sawi chu Europe ram a\anga lo kalte, Asia ram leh Mesopotamia leh ram dang hla tak a\anga lokalte pawhin mahni pianpui \awng ang chiaha an lo hria khamak an ti a ni.

3. Thuthlung Hlui thutiam thlen famkimna a niPentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha beisei loh

leh rin lâwk lohva thil thleng thut a ni lo. Thuthlung Hlui thutiamlo thlen famkimna a ni. Hei hi Petera thuhrilah chiang takin alang a. Zâwlnei Joela 2:28-32 thu chu Tirhkohte Thiltih 2:17-21-ah hian sawi chhâwngin, Joelan ‘ni hnuhnûngah te’ a tih leh‘Lalpa ni ropui tak lo thlen hmain’ a tih chu Pentikos nia lo

Page 118: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

118THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thleng ta niin Petera chuan a sawi a. Thuthlung Hlui zâwlneiJoela hrilhlâwkna thu (Joel 2:28-32) chu a lo thleng famkim tatih huai taka Peteran a puan chhuah theihna kha ThlarauThianghlim hnathawh vâng bawk a ni tih a chiang a. ThuthlungHluia mikhual ang maia lo thleng \hîn, a thawh tûr a thawhzawh hnua \în leh mai \hîn ang ni tawh lovin, kumkhuaa ringtutehnêna awm tûrin Thlarau Thianghlim chu a lo thleng ta a ni.

4. Thlarau Thianghlim pêk tiam chu sual sim apiangtetân a niPentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng chuan simna

dik tak a phût a. An sual te sima, baptisma chang chuanngaihdamna an chang a ni (Tirh 2:38). An sualna sim tate chuThlarau chang ringtute zîngah chuan an inchhiar tel ve a ni.Ringthar mi sâng thumte pawh khân baptisma changin, Thlarauchang ngeia ngaih an ni, Thlarau chu ringtu zawng zawngte tânachan theiha a awm avângin. Tirhkohte Thiltih bung hnihnaaThlarau Thianghlim lo thleng kha ringtu lo ni mêkte hnênathiltihtheihna pêkna tûr chauh ni lovin, sual sima, Isua ringtuapiangte tân a ni. Juda mipuiten Krista chunga an sualzia an hrechhuak a, ‘an thinlunga chhun ang an lo ni ta a,’ an sualte simangaihdamna changin baptisma an chang ta bawk a ni (Tirh 2:37-41). Thlarau Thianghlim lo thleng hi anmahni tân chauh ni lovin,sual sima Isua pantu zawng zawngte tân a nih avâng leh kumkhuaaawm tûr a nih avângin thil chhinchhiah tlâk tak a ni.

Bible-in Pentikos nia Thlarau Thianghlim thlenchungchânga a sawi uar tak chu kohhran chu a rawngbâwl hnaa thawh theih nâna tihchak a ni a, thiltihtheihna pêk a nih thukha a ni. Mi sângthum lai ringthar an nei nghâl a. Pentikos chuthlai thar hmasa ber kût a ni angin, Pentikos niah khân Thlaraulam rah thar hmasa ber hmuh a ni. Thlarau lam buh seng chuPentikos niah a tâwp mai lo va, hmun dangah chhunzawm zêl ani. Jerusalem a\angin Samari-ah, Antiokei-ah, Kupra-ah, Asia-

Page 119: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

119THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ah, Rome-ah a darh zêl a ni. Thlarau chuan mite thinlungah hnaa thawk a, Isua Krista ring thei tûrin a \anpui a, Kristiante chuan lo pung ta zêl a ni.

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim lo thlen hian chhinchhiahna lehthilmakin a zui zêl tûr a ni em?

2. Tûnlai hunah hian kan zain Thlarau Thianghlimin kan khatthei ang em?

Page 120: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

120THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

June 5

ZIRLAI 20

ZIRTÎRTE HNÊNA THLARAU THIANGHLIMPÊK THU

Chhiar tûr: Luka 24:49; Tirhkohte 1:7-8

Luka 24:49: “Tin, ngai teh u, ka Pa thil tiam chu in chungahka rawn tîr dâwn e; nimahsela, chung lam ata thiltihtheihnaaan thuam hma loh che u zawng, khawpuiah hian awm rengrawh u,” a ti a.

Tirhkohte 1:7-8: Tin, ani chuan an hnênah, “Pain a hun leha ni, ama thu thua awma a ruat chu, nangni lo hriat tûr a nilo ve. Nimahsela, Thlarau Thianghlim chu in chunga a lothlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusa-lem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kâwlkilthleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” a ti a.

Thuvawn: Chu Isua chu Pathianin a kai tho leh ta rêng a ni,chu chu a hretu kan zain kan ni e. Pathian kut ding lamahchawimawiin a awm a, Thlarau Thianghlim tiam chu Pa hnênata a hmu a, in hmuh leh in hriat hi a han leih a nih hi (Tirh2:32-33).

Tûn \umah hian zirtîrte hnêna Thlarau Thianghlim pêkthu kan zir dâwn a. Zirtîrte kha kâwlkil thlenga Isua thuhretu nitûra koh an ni a. Chu chu Isuan a tiam ‘thiltihtheihna’ tel lochuan an tân hlen chhuah rual a ni lo. Pentikos ni a lo thleng a,Thlarau Thianghlim pêk an nih meuh chuan chu hna thawk tûrchuan buatsaih leh thuam an lo ni ta a ni.

1. Zirtîrte hnêna Pentikos thutiamVâna a lâwn dâwn khân Isuan a zirtîrte chu Pa thiltiam an

Page 121: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

121THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chunga lo thleng tûr an dawn hma loh chuan Jerusalem chhuahsanlo tûrin a ti tlat a. Heta Isuan pêk a tiam hi ‘chung lam a\angathiltihtheihnaa thuam’ tih a ni (Lk 24:49). Heta ‘thuam’ tih hithawmhnaw ha (kawr ha/puan sin) tihna a ni a. Mihringte chuaninthuam nân thawmhnaw an hmang \hîn ang hian zirtîrte chuankâwlkil thleng Isua thuhretu ni tûrin chu thiltihtheihna chuinthuam nân an hmang dâwn a ni. Lal Isuan a zirtîrte pêk a tiamhi ringtu zawng zawngte hnêna a tiam a ni a, a danglam lo.

Pentikos nia zirtîrte chunga Thlarau Thianghlim leih khânrawngbâwlna atâna thiltihtheihna pêk tiam kha a rawntihlawhtling a (Tirh 1:8). Thlarau pêk chhan chu zirtîrten rawngan bâwlna atâna thuam chak tûrin a ni. Pentikos nia ThlarauThianghlim inpuannaah hian thiltihtheihna pêk tiam kha a lothleng a, chu chuan zirtîrte baihvai taka awm mai tûrin Isuan akalsan dâwn lo tih a tiam nghâl a, kalsan ahnêkin a thuhretu nitûrin a thuam chak zâwk dâwn a ni. Isua rawngbâwlna chuThlarau Thianghlim thiltihtheihnaa bul \an a ni ang khân zirtîrterawngbâwlna pawh Pentikos ni a\ang khân Thlarau Thianghlimthiltihtheihnaa bul \an bawk a ni.

2. Pentikos thilmakPentikos nia thil mak lo thleng kha engtia sawi fiah tûr

nge ni ang? Nghâkhlel taka Thlarau Thianghlim lo thlen beiseituzirtîrte hnênah mak tak leh nasa takin Thlarau a lo thleng ta a,zirtîrte pawh an awm dân leh nun dân pângngai pêlin an awm a,an nun dân pângngai pêla an khawsak chhan hi Luka chuanThlarau Thianghlima an khah vâng a nih thu a sawi (Tirh 2:4).Mi dangte erawh chuan zu ruiah an puh thung (Tirh 2:13). Lukathuziak danglam bîkna chu ‘Thlarauva khat’ tih thu a dahpawimawh bîk hi a ni. Hei hi a thuziak danglam bîkna a nihrualin Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi dân phung pângngaia ni bawk. Lukan Chanchin |haah leh Tirhkohte Thiltihah hian‘Thlarau Thianghlima khat’ tih thu hi vawi kua lai a sawi a.

Page 122: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

122THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Hei hian thlîr dân chi hrang hrang min siam thei ang. A hmasaberah chuan Pentikos nia zirtîrte hnêna Thlarau lo thleng hidanglam bîk leh anpui nei lo angin Lukan a sawi lo, Pentikos nithlen hma leh a hnua Thlarau lo thleng fo ang thovah a ngai.Pahnihnaah chuan Lukan Thlarauva khah hi huho thil leh mimal thil angin a sawi. Hêng mi panga - Johana, Elizabeti, Zakaria,Petera leh Paula te hian a mala Thlarau an chan laiin Jerusalemkhuaa mite chuan a huhovin an chang thung a ni (Lk 1:15,41,67;Tirh 2:4; 4:8; 13:9). Pathumnaah chuan Lukan Thlarauva khahhi chatuan atân vawi khat chauh chan tûr ni lovin, chan nawn fotûr a nih thu a sawi. Entîr nân - Peteran vawi khat aia tam achang a (Tirh 2:4; 4:8; 4:31), Paula pawhin vawi khat aia tama chang bawk a (Tirh 9:17; 13:9). Petera leh Paula chan dâna\ang hian Thlarau Thianghlim hi chan nawn fo chi, khah nawnfo ngai a ni tih a lang.

3. Peteran Pentikos nia thil thleng a sawi fiah dânPeteran, “Hêng hi zâwlnei Joelan a sawi kha a ni,” tiin a

thusawi bul a \an a (Tirh 2:16). ‘Hêng’ a tih hi mei leh thli asawina a nih rualin a sawi tum tak chu zirtîrte \awng danga an\awng kha a ni. Eng thil tak nge Joelan a sawi? Petera thusawia\ang hian thil pathum a hriat theih, chûngte chu– Pakhatnaahchuan Thlarau pêk hi hun hnuhnûng thil a ni. Chumi awmziachu ni hnuhnûnga thilpêk a ni tihna a ni (Tirh 2:17). PeteranJoela hrilhlâwkna chu a taka an thil chan nên hmeh belin, ‘Nihnuhnûngahte chuan heti hi a ni ang a’ tiin a thlâk a. Chumiawmzia chu Thlarau Thianghlim leih chu hun hnuhnûnga Thlaraupêk angin a ngai a ni. Petera chuan Pentikos nia Thlarau leihkha ni hnuhnûnga Thlarau leih tûr tam tak zînga pakhat angin angai. Pahnihnaah chuan Thlarau thilpêk hi thu hril lam (pro-phetic) thil a ni. Zirtîrte \awng danga an \awng pawh kha Peterachuan thu hril lam thil nên a sawi zawm a (Tirh 2:17). Zirtîrte\awng danga an \awnga an thil sawi chu “Pathian thiltih ropuite”(Tirh 2:11) tih a ni. Petera ngaih dân chuan \awng danga an

Page 123: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

123THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\awng kha Pathian chibai bûkna leh fakna rah chhuah niin angai a. Pathumnaah chuan Thlarau thilpêk hi zavai huap thil ani. Chumi awmzia chu mi zawng zawng huap vek a ni tihna a nia. Thlarau Thianghlim hi mi zawng zawng tân a ni a, ‘naupangleh tar te, mipa leh hmeichhia te, bâwih leh bâwih lo tân te’ ani a, inthliarna a awm lo (Tirh 2:17-18; 39).

4. Pentikos nia thil thlengin an nun a nghawng zui dânIsua khenbeh a nih hnu khân a zirtîrte kha rilru leh thlarauvah

nasa taka beidawng leh hrilhhaiin an awm a. Isua tâna an inpêknate leh an beiseina te lo chuaiin a rawngbâwlna an kalsan a, mahnihna pângngaiah an lêt leh hlawm a; an inpâwl khâwm ve pawhinJudaten an hria ang tih hlau rêng rêngin pindan chungnungah aninkhârkhîp a. Chutiang taka rinnaa mi beidawngte Pentikos niathil thlengin a thlâk danglam dân chanchin hi a ngaihnawm hle.Thla hnih emaw chauh kal taa amah phansantu ngei Petera chuanmipui sâng tam tak hmaah Isua chu ‘Messia a ni e’ tiin huai takina puang a. Pian tirh ata kebai tihdam thu kal zêla Petera lehJohana te mana, sanhedrin rorêlnaa an chung thu an rêl lai pawhinan hlau lo va, zâm hmêl pu hauh lovin Isua rin chu chhandamnaa nih thu an sawi hmiah hmiah mai a ni.

Chuti tak maia danglamna thlentîrtu Lukan a sawi chu,Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha a ni. Zirtîrtehnêna Thlarau Thianghlim lo thleng kha rawngbâwl tûra thuamleh tichaktu tûr a ni. Thlarau Thianghlim lo thlengin a rawn kentel thil chi hrang hrangte kha a mala lâk chuan thil \angkai takasawi theih a ni lêm lo mai thei e. |awng danga \awng te pawhkha ‘Ka thuhretute in ni ang’ tia Isua sawi nên la kawp ila,awmzia a nei lehzual ang. Pentikos nia thil thleng kha tihpalhthil thua lo thleng a ni lo va, rawngbâwl tûra mawhphurhna ahmaa Isuan a zirtîrte a lo pêk tawh chhunzawmna leh ûm zuizêlna a nih rualin chu mawhphurhna hlen chhuak tûra kohnatichiangtu leh khawvêl tâwp thlenga an hnêna a awm zêl tûr thunemnghehna a ni bawk.

Page 124: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

124THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pentikos nia thil thleng chi hrang hrangte kha \awngkamkhat leka sawi fiah theih a ni lo va. Thlarauva thuam, Thlarauvabaptis, Thlarauva tihchak, Thlarauva tihkhah leh ThlarauThianghlima leih thu ti tein sawi ila a fiah ber âwm e. PentikosNi hi kohhran lo din \anna anga sawina a awm a; mahse, Lukachuan kohhran din aiin Thlarauva khat Isua Kristan, a zirtîrtenên Thlarau thilpêk hmanga rawngbâwlna an thawh \anna hunniin a ngai. Zirtîrte hnêna thlarau leih avâng khân Thlarau mitean lo ni a, Thlarau mi Isua rawngbâwlna rochungtute an lo ni taa ni.

Sawi ho tûrte

1. Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuah dân hranghrangte han sawi teh u.

2. A changtute nuna Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuahdân tûr engte nge ni ang?

Page 125: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

125THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

June 12

ZIRLAI 21

PENTIKOS HNUA THLARAU THIANGHLIMHNATHAWH

Chhiar tûr: Tirhkohte 4:8-12

Tirhkohte 4:8-12: Tichuan, Petera chu Thlarau Thianghlimina khat a, an hnênah, “Mi zawng zawng hotute u, upate u,mi chak lo tih\hat thuah, ‘He mi hi eng vângin nge a lo damtâk?’ tiin vawiinah hian min chhuahchhâl chuan, nangnizawng zawngin hre rawh u, Israel mi zawng zawng pawhinhre rawh se: Nazareth Isua Krista, kraws-a in khenbeh,Pathianin mitthi zîng ata a kaihthawh leh kha, ama hmingngeiin he mi hi hetah in hmaah damin a ding ta a nih hi.Nangni in satute u, in lung paih, a kila lung \angkai ber lo nita kha amah hi a ni e. Mi dang tu ma hnênah chhandamnaa awm lo; vân hnuaia mihring sak zîngan, min chhandamtûr hming dang rêng a awm lo,” a ti a.

Thuvawn: Tin, Pathian thu chu a lo darh a; Jerusalem khuaahchuan zirtîrteho an pung nasa ta êm êm a; puithiamte zîngahpawh mi tam takin chu rinna chu an âwih ta a (Tirh 6:7).

Pentikos hnua Thlarau Thianghlim hnathawh tih hianPentikos nia lo thleng Thlarau Thianghlimin kohhran leh ringtumi mala a thawh zui zêl dân a kâwk ber a. Hei hi ThlarauThianghlim mizia, a hnathawh leh ringtute tâna a pawimawhziatâr lanna a nih avângin chîk taka zir a \ha hle ang.

1. Ringtu an pung a, kohhran zia a mumal deuh deuhThlarau Thianghlim lo thlengin a hrin chhuah pawimawh

tak chu ringtu pung zêl hi a ni. An zui leh innghahna ber Lal Isua

Page 126: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

126THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

a thih tâk avângin ringtu baihvai takte chu an darhsarh leh zotawh a. A awm chhun mi tlêm tê Marka nu pindan chungnungainpâwl khâwm \hînte lah chu thlabâr tak leh Judate hriat hlautaka awm khâwm an ni. Pentikos nia lo thleng ThlarauThianghlim chuan chûng ringtute chu a hui khâwm a, a tinungthar a, ring tharin ni tin an belhchhah bawk. Ringtu awm sa lehring tharte chu Tirhkohte chuan ni tin an zirtîr zêl a, kohhrannihphung leh ziarâng an lo pu deuh deuh va. A hrangin Biak Inla nei lo mah se, Solomona temple hulhliap leh hmun remchângahinpâwlin, chhang phelin an \awng\ai \hîn a ni.

Chutianga ringtu an lo pun zêl tâkah chuan inrêlbâwlna feltak neih a ngai a. Tirhkohte chuan an hnapui ber \awng\ai leh thuhrilhna an thawh zêl a \ûl avângin rêlbâwl hna thawk tûr leh vuivainaawm lo tûra ni tin mamawh sem rualtu tûr upa, Thlarau leh fina khatmi hming\ha pasarih an thlang chhuak ta a ni. Dawhkân chungarawngbâwl ‘ngai thlarau lo’ mi \henkhat an awm \hîn a; Tirhkohteerawh chuan, ‘Thlarau Thianghlim leh keinin’ tiin rorêlna an kalpui\hîn a. Kohhran hmasa hun lai a\ang tawhin rêlbâwl hna hi thlarauvakhat mite thawh \hin a lo ni. He inkaihhruaina fel leh thlarauvakhat hruaitu thlan hian rah \ha tak pathum a chhuah - Pathian thu adarh a, ringtu an pung a, Juda sakhaw puithiam tam takin rinna thuchu an pawm ve ta hial a ni.

2. Thiltihtheihna leh huaisennaa thuamPentikos hnua Thlarau Thianghlim hnathawh langsâr tak

chu thiltihtheihna leh huaisennaa ringtute a thuam zui dân hi ani. Pathian biak ina kalte hnêna kut lo dawh \hin pian tirh atakebai chu Petera leh Johana chuan Nazareth Isua hmingin antidam a. Tirhkohte chu thiltihtheihnaa thuamin an awm zuideuh deuh va. Natna chi hrang hranga damlote chu an khumleh âwngphah chawpin an zâwn chhuak a, a kal vêl paha Peterahlimin an taksa a \hen a zâr a hliah theih nân kawtthlêrah te anmuttîr a. Jerusalem khaw kiang vêla mite pawhin damlo leh

Page 127: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

127THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ramhuai mante an rawn hruai a, chûngte pawh chu an lo damta hlawm a ni.

Kohhran \iak tîr nung leh \hang duang tak chuan Judatethîk thamin rawng a bâwl a, Lal Isuan a zirtîrte hnêna a lo sawilâwk tawh ang ngeiin harsatna leh tihduhdahna an hmachhawn\an nghâl dêr a (Mt 10:17-20). Pian tirh ata kebai tihdamchungchâng thubuai kal zêl avângin Petera leh Johana chuSanhedrin hmaah hruai an ni a. Rorêlna hmunah pawh rorêltutemak tih khawpa huaisenin Isua thuhretu an ni ngam ta a ni.Tihduhdahna chuan zual lam a pan zêl a. Tirhkohte chuan vauleh tih\haih mai ni tawh lovin man leh lung ina khung an tuar a,upa pasarih zînga mi Stephana phei chu lunga den hlum hial alo ni ta. Chûng hunah pawh chuan Thlarau Thianghlim chuanringtute chu a thlamuan a, tuar ngam tûrin a tihuaisen zêl a ni.

3. Inunauna leh inpumkhatnaThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar hmun danga kan hmuh

ngai loh Tirhkohte Thiltih bua thil duhawm tak lo lang chuThlarau Thianghlim zâra ringtute inunauna, inpumkhatna lehchhûngkhat ang maia engkim in\âwma an khawsa tlâng hi a ni.An zîngah tlachham tu mah an awm lohna tûrin an neih apiangan thawh khâwm a, an in leh ram te pawh hralhin a man chuTirhkohte ke bulah an rawn dah khâwm a, an châkkhai daih lek\heuhvin mi tin hnênah an sem leh \hîn (Tirh 4:34-35). Ringtutechu ni tin rilru hmun khatin Pathian biak inah \hahnemngai takinan awm khâwm a, an in lamah pawh chhang phelin, hlim tak lehlungawi takin an chaw an ei \hîn. Pathian an fak a, mi zawngzawng lawm zâwngin an awm bawk \hîn (Tirh 3:46-47).

Ringtute inpumkhat taka nun ho hi Lal Isua \awng\aina ani a (Jn 17:11). Chu chu mihring mihrinna a\ang chuan thil harsatak a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng chuanringtute a phuar khâwm a, an tih theih tâwk \heuh tiin inremtakin an khawsa ho a ni. Chumi tichhe zâwnga sual hnathawh,

Page 128: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

128THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ram hralhna zêp \hentu Anania leh Saphiri te nupa chu ThlarauThianghlim bum an tum avângin Peteran a hau va, chawp lehchilhin an thi ta mai a. Chu chuan sual pawisakna lamah ringtutea tiharh nasa hle a ni (Tirh 5:3-11). Kohhran ding tîrte nunphungleh zia hi kohhranhote nun ho dân tûr entîrna pawimawh tak ani ngei ang.

4. Chanchin |ha a darh zêlThlarau Thianghlima thuam zirtîrte chuan âwihawm taka

Lal Isua chanchin an sawi \hin avângin Judate zîngah Chanchin|ha pawmtu an pung zêl a. Hun eng emaw ti chhûng kha chuanThlarau Thianghlim hnathawh hi Judate chhûngah ainkhûrkhung deuh va. Samari khuaah Philipan Chanchin |ha athlen a, Thlarau Thianghlim erawh chu an chang rih lo. Jerusa-lem khuaa Tirhkoh awmten Petera leh Johana te an tîr a. Anninan lu chunga kut nghatin an \awng\aisak a, Thlarau Thianghlimchu a lo thleng ve ta a ni (Tirh 8: 9-17). Hei hi mi thiamte chuan,‘Samari mite Pentikos’ tiin an vuah. Thlarau Thianghlim chuanchi leh chi inkâra inmihranna awm \hînte chu a \hiat a, Samarimite ngei pawh kohhran huang chhûngah a seng lût a ni. Samarimite chauh ni lovin, Jentailte hnênah pawh Thlarau Thianghlim athleng a. Peteran Kaisari khuaah thu a hril a, a thusawi ngaithlatuzawng zawngte chungah Thlarau Thianghlim a lo thleng ve lehta a ni (Tirh 11:15-17; 15:8-9). Hemi \uma Thlarau Thianghlimlo thleng hi Jentailte chunga thleng a nih avângin, ‘Jentailte Pentikos’tia sawi a ni bawk.

Lal Isuan a lo sawi tawh angin Thlarau Thianghlim a lothlen chuan Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khawtinah te leh kâwlkil thleng pawhin Tirhkohte chu Lal Isua tânathuhretu an lo ni ta a. Chanchin |ha hril darh kawngah AntiokeiKohhran kha a hmunpui a ni thuai a. He hmun a\ang hianBarnaba leh Saula te Chanchin |ha hril tûra serh hran leh tirh chhuahan ni (Tirh 13:2). Missionary tirh chhuah kawngah Thlarau

Page 129: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

129THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thianghlim kaihhruaina zêla ti an nih thu Lukan a ziak chianghle a. Chanchin |ha hrila an vah kualna hmun tinrêngah khânThlarau Thianghlim awmpuina leh hruaina ang zêla kal an nihthu chiang takin Luka hian a sawi a ni. Thlarauvin Asia ramathu hril a khap thu leh chumi avânga Phrugia leh Galatia lamaan kal kual thu te, Bithunia rama luh an tuma Isua Thlarauvinluh a phal loh avânga Troas khuaa an chhuk tâk thu lehMakedonia ram an kai thu te kan hmu a ni (Tirh 16: 6-8).

Lal Isua rawngbâwl hna chhunzawm hi kohhranhote hnapui ber a ni a. Chu hna thawk tûr chuan inpumkhatna lehinkaihhruaina \ha a ngai. Chu chu mihring chakna leh theihnaahlen chhuah mai theih a ni lo va, Thlarau Thianghlim tihchaknakan mamawh a ni. Kohhran hruaitu, Thlarau Thianghlima khatkan neih chhûng chuan kohhran hian pun leh ngheh lam kan panzêl ang.

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim zai ngaia rawngbâwl a pawimawhziasawi ni se.

2. Tûnlaia kohhran rorêlna hi “Thlarau Thianghlim lehkeinin,” tia sawi ngam la ni zêlin kan hria em?

Page 130: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

130THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

June 19

ZIRLAI 22

THLARAU THIANGHLIM HNATHAWHKAL ZÊL

Chhiar tûr: Tirhkohte 2:38-39; 8:4-8

Tirhkohte 2:38-39: Tin, Petera chuan an hnênah, “Sim ula,in sual ngaihdam nân Isua Krista hmingin baptisma chang\heuh rawh u; tichuan Thlarau Thianghlim pêk hi in hmuang. A tiam kha nangni tân pawh, in fate tân pawh, hlataka mi zawng zawng tân pawh, Lalpa kan Pathianin a hnênaa koh apiangte tân a ni e,” a ti a.

8:4-8: Tin, a darhte chu khaw tinah an kal a, thu chu an hrilzêl a. Tin, Philipa chu Samari khuaah a zuk kal a, an hnênahKrista thu a tlângaupui a. Tin, ramhuai bawlhhlawhte chu,mi tam tak an manate kawchhûng ata aw ring taka auva anchhuah avâng leh, zeng leh kebai tam takte pawh an lo damtâk avângin, mipuiten a thu an hriata a thilmak tihte anhmuhin, Philipa thusawi chu rilru hmun khatin an ngaihsaka. Tin, chumi khuaah chuan nasa takin an lâwm ta a.

Thuvawn: Tin, a darhte chu khaw tinah an kal a, thu chu anhril zêl a (Tirh 8:4).

Tirhkohte Thiltih bu hi Judai ram a\anga hmun dangaChanchin |ha a darh zau zel dân chanchin ziakna a nih avânginThlarau mite ramthar rawngbâwlna tia sawi theih a ni a, hei hiThlarau Thianghlim hnathawh kal zêl a ni. Samari ramah te,Saula hnênah te, Kornelia leh a chhûngte hnênah te leh EphesiaTirhkohte hnêna Chanchin |ha thlen thuah Thlarau Thianghlima langsâr hle a. Vawiinah hian Chanchin |ha hmun danga a darhzau zêl dân kan zir dâwn a ni.

Page 131: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

131THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Samari rama Thlarau Thianghlim pêk thuSamari mite hnêna Chanchin |ha hril hi \huang hnihin a

kal a, a tîrah Philipan bul a \an phawt a, chumi hnuah Peteraleh Johanan an chhunzawm a ni. Philipa hi upa pasarih thlantezînga pakhat, Grik \awng hmang, Kaisari khaw mi a ni. Judatehuang chhûng ni lova Thlarau Thianghlim thlenna hmasa berchu Samari ram hi a ni a. Samari mite hi Juda an ni lo va,Jentail pawh an ni lo. A chhan chu Babulon sala Judate hruai(586/587 BC) an nih khân, hruai bângte khân Juda mi ni lohnam dang nupuiah an nei a, inneih pawlh a\anga lo piang techu Juda hlang an ni ta lo va, Samari mite tih an ni ta a ni.Judate chuan Jentailte an hmuhsit aia nasa zâwkin Samari mitehi an hmusit a, a theih chhûng chu an lak a\anga inlâk hran anduh a ni. Samari mite lah chuan anmahni pualin Gerizimtlângah temple an sa a, Juda-te ai chuan Abrahama thlah diktak ni zâwkin an inngai a. Chutiang dinhmun a\anga thlîr chuanSamari rama Chanchin |ha thleng hi thil chhinchhiah tlâk lehpawimawh tak a ni.

Samari mite hnêna Thlarau Thianghlim thleng hi Pentikosnia zirtîrte hnêna Thlarau Thianghlim leih nên khân a hnathawha thuhmun reng a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlim hnathawh- thli, mei leh \awng danga an \awng kha thlarau an dawng ngeitih tichiangtu a ni ang khân, Tirhkohten an lu chunga kut annghah kha Samari mite tân Thlarau Thianghlim an dawng ngeitih chianna a ni. Tin, Samari mite chu zirtîrte ang bawkin Isuazuitu nih kawngah Thlarau Thianghlim pêk khân a thuam chaka, Chanchin |ha hril kawngah a tiharh thar bawk. He hnapawimawh tak thawk tûr hian zirtîrte ang bawkin Samari mitehian Thlarau Thianghlim tihchakna leh thuamna an dawng a ni.

2. Saula (Paula) hnêna Thlarau Thianghlim thlen thuSaula hian hming pahnih a nei a. Aramaik leh Hebrai \awng

hmangte chuan ‘Saula’ tiin an ko va, Grik leh Latin \awng hmangte

Page 132: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

132THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chuan ‘Paula’ tiin an ko a ni. Pharisai a ni a, Isua zirtîrte tihduhdahkawnga \hahnemngai tak a ni. A hnêna Thlarau Thianghlim thlendân leh a nun lo danglam tâk dân thu hi Tirhkohte Thiltih buahchiang takin kan hmu (Tirh 9:1-19). Jerusalem khuaa tihduhdahnaavânga Damaska khaw lama ringtu darh te ûm zuiin, a hmuhapiang man leh tihhlum theihna thupêk neiin Damaska khaw lama pan a, kalkawngah a kal laiin êngin a chhun tlu a, a mit a del a,awin tih tûr a hrilh a, “Tho la, khuaah lût rawh; tichuan, i tih tûran lo hrilh ang che,” tiin. Chutih lai chuan Pathianin Damaskakhuaa zirtîr pakhat Anania chu Saula hnêna kal tûrin a ti a, hrehtak chungin Pathian thu âwihin Saula chu a va zawng chhuak a, alu chungah a kut a nghat a, “Ka nau Saul, i mit vârna tûr lehThlarau Thianghlima khata i awm theih nân, Lalpa, i lo kalnakawnga i hnêna inlâr Isua khân mi rawn tîr a ni,” a ti a. Tichuan,thâwklehkhatan Saula mit ata phuhlip ang a tla ta nghâl a, a mit avâr leh ta a; a tho va, baptisma a chang ta a. Chaw a ei a, a loharh leh ta a ni.

Tholeh Krista leh Paula intawnnaah hian a pianthar thuaiin rawngbâwl tûra kohna a dawn thu hi a langsâr zâwk a,Jentailte tiêng tûra Pathian bêl ruat a nihna hi a lang chiang hle.Jentailte hnêna Chanchin |ha hril tûrin zirtîrten ThlarauThianghlima thuam an mamawh ang bawk khân Paula pawhhian a mamawh ve a. Thlarau Thianghlima tihkhah a nih tâk thusawi lan awm chiah lo mah se, a rawngbâwlna pum pui khânThlarau Thianghlima khata rawngbâwl a nihzia a lantîr chianghle. Thlarau Thianghlima khah hun leh Thlarau Thianghlimakhahin a ken tel thil thlengte aiin Pathian kohna a chhân dân lehThlarau Thianghlima a thuam chakna hi a pawimawh zâwk chua ni.

Paula nun lo danglam chungchâng thu Lukan a sawi hian‘piangthar’ tih a hmang lo va. Ringtute tân hian ThlarauThianghlim ngaichâng lova piantharna buaipui leh inthlamuan

Page 133: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

133THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

nâna hman mai a hlauhawm thei. Duh ni se Paula hian a piantharlai sawi tûr a ngah ang; mahse, chu lam ai chuan Krista kohna,Kristan a man chhan tihlawhtling tûra beih chu a ngai pawimawhzâwk a. Isua Krista laka a rinawmna tingheta, a nun tihmasâwna,\hang lian zêl tûrin siam thar reng a mamawh tih erawh chu ahria a ni (Gal 6:15).

3. Kornelia te chhûngkhuaa Thlarau Thianghlim thlenthu

Kornelia hi Rom mi, sipai za hotu tih a ni a, an chhûngkuahi Kaisari khuaa chêng an ni. Pathian ngaihsak mi tak a ni a. Achhûngte zawng zawng nên Pathian an \ih \hîn a, mite hnênahthil tam tak a pe \hîn a, Pathian hnênah pawh a \awng\ai fo \hîn(Tirh 10:1-2). A \awng\ai laiin a hnênah Pathian vântirhkoh arawn inlâr a, “I \awng\ainate leh i thilpêk thute kha hriat rengtûrin Pathian hmaah a thleng chho ta,” tiin a rawn hrilh a (Tirh10:4), Petera ko tûrin Joppa khuaah mite tîr tûrin a hrilh bawk.Chutih lai vêk chuan Petera pawhin inlârna a lo hmu ve mêkbawk a, Kornelia mi tirhte zuiin Kaisari khuaah a kal ta a ni.Petera chuan a bulhrûm a\angin Lal Isua chanchin a sawi a, athu ngaithlatu zawng zawngte chungah chuan Thlarau Thianghlima lo thleng ta a ni (Tirh 10:44).

Kornelia te chhûngkuaa Thlarau Thianghlim lo thleng lehPentikos nia mi khân inanna an nei a, chu chu ‘\awng hriat lohva\awng leh Pathian fak’ te hi a ni. Petera pawhin he thu hi JerusalemKohhranah chiang takin a sawi a, “Thlarau Thianghlim kan chungaa lo thlen tirh lai ang bawk khân an chungah a lo thleng ta a,” (Tirh11:15) tih leh “...Keini min pêk ang bawk khân Thlarau Thianghliman hnênah pe vein...” (Tirh 15:8) tiin. Kornelia te hnêna ThlarauThianghlim thleng hian Petera leh a \hiante hnênah zirlai thar ape a, chu chu “Pathianin mi duhsak bîk a nei lo tih dik takin kahria e; nimahsela, hnam tin zîngah tu pawh amah \iha, fel taka tiapiang a lawm zâwng mi an ni \hîn” tih hi a ni (Tirh 10:34-35).

Page 134: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

134THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Hei hi chandamna thuah chauh ni lovin Thlarau Thilpêk thuahpawh a ni. Kornelia chhûngte leh Juda mite inkâra inthliar hrannaawm tûr chu Thlarau Thianghlim pêkin a tibo a. Chutiang bawkinSamari mite leh hnam dang tân Juda sakhuaa inleh kher ngailovin, mi tute pawhin, eng hnam pawhin Pathian ThlarauThianghlim thilpêk an dawng thei a, \awng hriat loh leh thu hriltheihna an dawng thei vek a ni.

Mi chi hrang hrang hnêna Thlarau Thianghlim thlen thukan hmuhte hi Pentikos nia a thlen dân nên a inzûl hle tih a hriattheih âwm e. Tûn thleng pawh hian Thlarau Thianghlimhnathawh hian tum thuhmun a nei a, chu chu rawngbâwl nân, midangte hnêna Chanchin |ha puan darh nân a ni. Kan ram pawhhian harh tharna kan chan te hi a chena chen ral tûr ringawt nilovin, rawngbâwl zêl tûra min tichaktuah leh tihuaisentu tûr anihna lam hi zir chhuak thei ila a lâwmawm hle ang.

Sawi ho tûrte

1. Paula chanchin a\ang hian kohna leh chhânna chiang apawimawh dân sawi ni se.

2. Thlarau Thianghlim leh a hnathawh kan hriat dân hi herdik ngai awmin kan hria em?

Page 135: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

135THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

June 26

ZIRLAI 23

KOHHRAN |IAK TÎR TÂNA THLARAUTHIANGHLIM HLUTNA

Chhiar tûr: Tirhkohte 2:42-47

Tirhkohte 2:42-47: Tin, Tirhkohte zirtîrin, inpâwlin, chhangphelin, \awng\aiin \hahnemngai takin an awm reng a. Tin,mi tinin an hlau ta a; Tirhkohte chuan thilmak lehchhinchhiahna tam tak an ti a. Tin, a ring apiang chuanengkim an in\âwm hlawm a, an ro te, an sumte an hralh a,an châkkhai daih lek \heuhvin an zaa hnênah chuan ansem \hîn a. Tin, ni tin rilru hmun khatin Pathian biak inahchuan \hahnemngai takin an awm \hîn a, an in lamahtepawh chhang an phel a, hlim tak leh lungawi takin an chawan ei \hîn a, Pathian an fak a, mi zawng zawng lawm zâwnginan awm \hîn. Tin, a chhandam mêk apiangte chu Lalpan nitin an hnênah a teltîr zêl \hîn.

Thuvawn: “Nimahsela, Thlarau Thianghlim chu in chunga alo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusa-lem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kâwlkilthleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” (Tirh 1:8).

Pentikos nia Thlarau Thianghlim harhna avânga ThuthlungThar Kohhran \han chhoh dân te, kohhranho leh mi mala a thawhzui dânte zirlai hmasa lamah kan zir tawh a. Vawiinah hianThuthlung Thar Kohhran \iak tîr tâna Thlarau Thianghlim hlutnakan zir dâwn a. Kohhran pun, ngheh leh hmasâwn zêlna atânaThlarau Thianghlim harhna pawimawhzia zir chhuak thei ila alâwmawm hle ang.

Page 136: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

136THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Chanchin |ha a darhPentikos ni a lo thlen hma kha chuan ringtute kha inpâwl

khâwmin rinnaah nghet takin ding mah se la, mi dangte veinaleh an hnêna Chanchin |ha hril tumna an nei hran lo niin a lang.Pentikos nia Thlarau Thianghlim a lo thlen khân, hlimna chênalungawi mai lovin mi dangte veina leh duhsakna an harhchhuahpui a. Pung khâwm hmaa Petera thusawi te kha sawisatliah a ni lo, a thu ngaithlatuten an sual sim se, Isua lam lohawi ngei se tiin \hahnem ngai takin thu a sawi a ni. Pentikos nia\ang hian ringtute nunah missionary rilru a lo piang ta a, lo\hang lian zêlin kohhran hmasa nun tichaktu leh tinungtupawimawh tak a lo ni ta a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlimharhna lo thleng kha Jentail-te zîngah Juda Kristianten an kengdarh a. Peteran Thlarau Thianghlim pêk tiam chungchâng a sawi,“A tiam kha nangni tân pawh, in fate tân pawh, hla taka mi zawngzawng tân pawh, Lalpa kan Pathianin a hnêna a koh apiangte tân ani e,” (Tirh 2:39) a tih kha a taka lo thlengin Jentail-te hnênah pawha thleng chho ve ta zêl a ni (Tirh 10:44-48; 19:1-7). Hetianga ThlarauThianghlim hnathawh Jentailte zînga lo thleng ve ta zêl an hmuhhian ringtu hmasate chuan missionary rilru an pu nghet sauh sauhva, kâr lovah Rom lalram pum puiin Chanchin |ha an lo dawngthei ta a ni.

2. Kohhran leh a rawngbâwlna a \hangThlarau Thianghlim hi kohhran leh a rawngbâwlna tinungtu leh

nasa taka tihmasâwntu a nih avângin kohhran \iak tîr tân a hlu êm êma ni. Pentikos harhna rah chawp leh chilha lang chhuak nghâl mai churingtu nasa takin an pung a. Petera thuhril a\ang ringawt pawhin nikhat thil thuah mi 3000 laiin an belhchhah nghâl a (Tirh 2:41),chhandamna chang thar apiangte chu Lalpain ni tin an hnênah a teltîrzêl a (Tirh 2:47), Temple-a Petera leh Johana thusawi ngaithlahotezîngah patling hlîr sângnga laiin Chanchin |ha an pawm thar bawk(Tirh 4:4). Pentikos Harhna rah kohhranho lo pun zêl dân hingaihnawm takin Lukan Tirhkohte Thiltih buah hian a ziak a ni.

Page 137: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

137THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Rawngbâwlna kawngah pawh nasa takin huang an zauha, thu rawngbâwlna bâkah tihdamna leh rinna thiltih mak taktakte a thleng zui a. Lal Isua rawngbâwlna chhunzawmin,“Tirhkohte chuan thilmak leh chhinchhiahna tam tak an ti a”(Tirh 2:43). Heta ‘thilmak’ tih leh ‘chhinchhiahna’ tih hi LalIsua thilmak tih sawina \awngkam nên khân a inang a ni.Pian tirh ata kebai, zeng, ramhuai bawlhhlawh sawisak lehnatna chi hrang hranga nâte tihdam an nih thu hi TirhkohteThiltih buah kan hmu tam hle (Tirh 3:1-10; 5:12-16; 9:10-19; 16:16-24; 19:11-12). Hei hian vawiin thlenga kohhranrawngbâwlna \huang thum, thuhril, tihdam leh zirtîr hna hiThlarau Thianghlim leh Tirhkohte lungphûm chunga inrem anihzia a lantîr chiang hle.

3. Pathian thu hriatna leh nghehnaPathian thu hriatna leh rinna kawnga nghehna leh \han

zêlna hi Thlarau Thianghlim hnathawh a ni. Pentikos harhnachuan ringtu hmasate chu Pathian thu hriat châkin a tituihâla, an hriatte puan chhuah châkna a neihtîr bawk. Lal Isuathuhril ngaithla \hîntute khân an lo hril chhâwng ve ta zêl a,an thuchah laimu ber chu Lal Isua leh a chanchin a ni.Tirhkohte chuan fiah leh âwihawm taka an sawi \hin avânginPathian thu an hriatthiam dânte pawh a lo \hang ve zêl a.Pentikos nia Petera thu sawite kha Pathian thu ril thûk tak,Isua Krista hmanga Pathianin chhandamna kawng a buatsaihdân a ni a, an hrethiam mai ni lovin an rilru a hneh hle a ni.Chutih rualin Pathian thu nunpuina lamah pawh hma an sâwnzêl a, Isua hnêna awm tawh an ni tih miin an hre thei a ni(Tirh 4:13). Tirhkohte hian Pathian thu an puan chhuah \hin\anpuitu atân an tawnhriat bâkah Thuthlung Hlui thute anhmang \angkai hle \hîn a ni. Tirhkohte Thiltih bu-a Tirhkohtethuhril tlângpui chu, “Lal Isua Kristaah khân zâwlneitehmanga Pathian thu puan lâwkte chu a famkimna kan hmu;Isua Krista nun leh thiltihah khan hun thar a lo inhawng ta a

Page 138: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

138THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ni; Isua Krista chu Davida thlahah a lo piang a; Pathian thuang zêlin a thi a; ni thum niah a tho leh a; Pathian ding lamaha \hu a; chhandam tûr leh rorêl tûrin a lo kal leh dâwn” tihhi a ni.

4. Ringtute tihuaisenin a tipumkhatLal Isua an man khân a zirtîrte zawng zawngin an tlân

bosan a, hun harsa tak a pal tlang lai pawhin a kianga awmngam an awm lo. Kraws-a khenbeh leh thawhlehna inkâr hunrei lo te chhûng phei chuan Judate an hlauh avângin an awmkhâwmna in pawh an hawng ngam lo hial a ni (Jn 20:19).Pentikos harhna an chan meuh chuan an lo huaisen ta a.Thlarauvin a \awngtîr ang zêlin \awng dangin an \awng a,Thlarau Thianghlim pâwlna avânga an awm dân danglam tatepawh an zahpui lo; “Uaiin thar an rui a nih hi,” (Tirh 2:13) tihtûr khawpin anmahnia thawktu Thlarau Thianghlim chu an nunchhuahpui ngam a ni. Chumi nia Petera thusawi phei chu a rumhle. An hlauh êm êm \hin Judate hnênah chuan tîmna awm miahlovin, “Nangnin mi sualte kutin kraws-ah in khêngbet a, in tihlumta a” (Tirh 2:23) a tih khum phiar phiar ta mai a ni. Temple-ahPetera leh Johanan thu an sawite khân huaisen an ti lutuk a,lehkha thiam lo mi mâwl mai an nih avângin mak an ti hle a.Isua hminga thu sawi tawh lo tûra an vau pawhin, “Pathianmithmuhin Pathian thu zawm aiin nangni thu zawm a dik zâwkemaw chu ngaihtuah rawh u. Keini zawng thil kan hmuh leh kanhriatte kha sawi lovin kan awm thei lo,” an ti mai a ni (Tirh4:19-20). Kohhranhote chu ringtute huai nân an \awng\ai a (Tirh4:23-31), harsatna leh tihduhdahna hnuaiah pawh thih thlenginIsua thuhretu an lo ni ngam ta a ni.

Ringtu hmasate kha Thlarau Thianghlim a lo thlen hmapawh khân an inngainain an inpumkhat sa hle a (Tirh 1:14).Pentikos harhna achinah phei chuan ringtute chu an inpumkhatlehzual a. Petera thusawi lai a \hianten an \awiâwma an dinpui

Page 139: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

139THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\hap mai te kha an inpumkhatzia târ langtu \ha tak a ni. Inpâwlkhâwmin rilru hmun khat puin an \awng\ai ho \hîn a, ‘chhang anphel a, hlim tak leh lungawi takin an chaw an ei \hîn a, Pathianan fak a, mi zawng zawng lawm zâwngin an awm \hin’ (Tirh2:46-47). Chu mai ni lovin engkim an in\âwm a, an sum leh thilneihte an chhûng khâwm a; an in leh lote pawh hralhin a manchu Tirhkohte hnênah an rawn la a, chu chu mamawhtute hnênahan sem chhuak leh \hîn (Tirh 2:44-45). Rawngbâwlna kawngahpawh a sawi pâwl an awm a, dawhkâna buai taka rawng lobâwl an awm a, \awng\aia theihtâwp lo chhuah pâwl an awmbawk. Thlarau Thianghlim kaihhruaina hnuaia ringtuteinpumkhatna leh chhûngkua anga inngainatna chuan mi dangte ahneh hle a, ringtu an pung chak ta hle a ni.

Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng khakohhranhote tân a hlutzia sawi uar lutuk a awm thei lo hialâwm e. Ringtu mi 120 emaw lek inpâwl khâwm \hîn chu a sângtêlin an lo pung chho ta hluai mai a. Rawngbâwlna lamah pawhhmasâwnna nasa tak a thlen a, Kristian sakhua chu kum 300emaw vêl chhûng lekin Rom lal ram sakhuaa puan a lo ni hiala; tûnah phei chuan khawvêla sakhaw lian ber a lo ni ta! Pathianthua tuihâlna, inpumkhatna leh rawngbâwlna kawnga\hahnemngaihna leh inpêknate hi Thlarau Thianghlim hnathawha ni a, chumi chang tûr erawh chuan inngaihtlâwmna leh thuâwihna kan mamawh a ni.

Sawi ho tûrte

1. Tûnlaia harhna leh Pentikos nia harhna danglamna emaw,inanna emaw sawi ni se.

2. Inpumkhat duhna hi Thlarau Thianghlim zia leh ahnathawh a ni tih sawi ni se.

Page 140: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

140THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN V

THLARAU THIANGHLIM – PAULALEHKHATHAWHAH

|hen nganaah hian zirlai pakua a awm a, hetah hian Paulalehkhathawna Thlarau Thianghlim hnathawh dân kan zir dâwna ni. Chutah chuan Chhandamna thuah te, Baptisma thuah te,Ringtu nun chhûngrila Thlarau Thianghlim hnathawh dân te kanchhui ang a. Thlarauva khah thu te, Thlarau thilpêk (khawngaihnathilpêkte) te, Thlarau chhinchhiahna te leh Thlarau rah te kanzir bawk ang.

...

July 3

ZIRLAI 24

PAULAN THLARAU THIANGHLIM A SAWI DÂN

Chhiar tûr: Rom 1:1-6; Tita 3:3-7

Rom 1:1-6: Paula, Isua Krista bâwih, Tirhkoh ni tûra koh,Pathian Chanchin |ha hril tûra tihhrana chuan, (chu Chanchin|ha, a Fapa kan Lalpa Isua Krista thu chu, Pathianin hmânlaiina Lehkha thianghlimah chuan a zâwlneite kain a tiam tawh a;ani chu tisa lam thuah chuan Davida thlaha piang a ni a,thianghlimna thlarau lam thuah erawh chuan mitthi zîng ataa thawhlehna chuan Pathian Fapa a nih nasa takin a hriattîr a;a hming avânga rinna chu hnam tin zînga mi âwihtîr tûrin, amahavâng chuan khawngaihna leh Tirhkoh nihna kan chang ta;chûng zîngah chuan nangni pawh Isua Krista kohte in ni a.)

Page 141: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

141THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Tita 3:3-7: Keini pawh hmânah khân â tak te, thu âwih lo te,buma awm te, chakna leh lâwmna tinrêng rawngbâwl te, sualleh îtsîk hmanga awm te, tenawm te, inhaw tawn te kan ni si a.Nimahsela, Pathian min Chhandamtu ngilneihzia leh, mihringchunga a hmangaihzia chu a lo lan lai khân, thil fel taka tih,keimahni ngeia tihte chu, chumi vâng ni lovin, siam tharna silnaleh Thlarau Thianghlim siam \hat lehna chuanin, a khawngaihnaang zêl zâwkin min chhandam ta. Chu Thlarau Thianghlim chu,Isua Krista min Chhandamtu zârah chuan nasa taka kan chungaa leih kha. Chutichuan, a khawngaihnaa thiam chantîra loawmin, chatuana nun beiseina ang zêla roluahtu tûra siaminkan awm thei ang.

Thuvawn: Tin, Lalpa chu Thlarau a ni a; Lalpa Thlarau awmnaapiangah chuan zalênna a awm \hîn (2 Kor 3:17).

Paula Thlarau Thianghlim ngaih dân hi thil pathum -Thuthlung Hluia Pathian inpuanna, Thuthlung Hlui leh ThuthlungThar inkâra Judate leh Kristian hmasate ngaih dân leh a takaamah leh kohhranten an tawnah a innghat a ni. Paula hian ThlarauThianghlim chungchâng a sawi tam êm êm a, “A lehkha thawnphêk tinah hian Thlarau Thianghlim hi a chuang vek a ni,” an ti hial ani. Vawiinah hian Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dân kan zir dâwna ni.

1. Lalpa Thlarau leh Krista ThlarauPaula hian Thlarau Thianghlim hi Pathian leh mihring inkâra

palai ang chauhvin a sawi ngai lo va, Lalpa nêna pumkhat an nihnatilang zâwngin ‘Lalpa Thlarau’ tih hi a sawi fo dân a ni. ‘Lalpa’ tihleh ‘Thlarau’ tih chu thil thuhmun, lâk hran theih loh ang hiala sawiin,“Lalpa chu Thlarau chu a ni a; Lalpa Thlarau awmna apiangahchuan zalênna a awm \hîn,” a ti a (2 Kor 3:17), “Tin, tu man, ThlarauThianghlimah chauh lo chuan, ‘Isua chu Lalpa a ni’ an ti thei ngai lotih ka hriattîr a che u,” a ti bawk (1 Kor 12:3b). Kristaa ringtu

Page 142: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

142THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

inpumkhatna \an chhanin Thlarau pakhat tih hi a hmang a, “Taksapumkhata awm tûrin Thlarau pakhat chauhvah baptis-in kan awm\heuh si a, Thlarau pakhat chauh min intîr \heuh bawk a,” a ti mai ani (1 Kor 12:13). Thlarau Thianghlim chu Pathian aiawhtu niin amite zîngah a awm a, Paula hnênah chuan Chanchin |ha puandarhna kawngah thu hril te, fuihna te, ngenna te, zirtîrna te leh thilmaktih theihna tein a thawk a ni (1 Kor 12:4-11; 1 Thes 1:5; Gal 3:1-5). Chu Thlarau Thianghlim chu mi nung, ringtute hruaitu a ni a (Gal5:18; Rom 8:14), Chanchin |ha thurûk puang chhuaktu leh (Gal4:6; Eph 3:8), ringtute \awng\aia \anpuitu a ni (Gal 4:6; Rom8:15,26-27).

Paulan Thlarau Thianghlim chungchâng a zirtîr dân hiIsua Krista chungchâng a sawi dân nên thui tak a inzûl a. Kristamizia sawi dân chi hnih a nei a, Bethlehema lo piang, ‘NazarethIsua’ tih leh Thlarau Thianghlim laka lo piang ‘Pathian Fapa’tih a ni. Nazareth Isua, Galili ram dung leh vânga rawngbâwl\hîn aiin Tholeh Krista, mite thinlunga chêng \hîn kha a sawitam zâwk a. Thlarau Thianghlim chu Krista, a mite awmpuituangin ‘Krista Thlarau’ tiin hmun tam takah a sawi bawk (Rom8:2; Phil 1:9). Pathian Thlarau tih leh Krista Thlarau tih hithuhmunin a sawi a (Rom 8:9); Krista leh Thlarau pawh a sawipawlh bawk (Rom 8:1). Paulan Thlarau Thianghlim chungchânga zirtîrnaa thil chhinchhiah tlâk tak chu Thlarau Thianghlim lehTholeh Krista inzawm nghehzia a sawi fiah êm êm hi a ni. Heihi Israel-te leh Judate sawi dân leh rin dân a\angin a hrang daiha ni. Chu vâng chuan ‘Krista Thlarau’ tih emaw, ‘Pathian FapaThlarau’ tih emawin a sawi mai a ni (Rom 8:9; Gal 4:6). AnLalpa Isua Krista anpuia awm tûrin Thlarau Thianghlim chuanringtute chu a siam danglam \hîn a ni (2 Kor 3:3,18; Eph 3:16-17). Thlarau Thianghlim pâwlna leh Pathian Fapa, Isua Kristapâwlna chu thil thuhmun a ni tih Paulan a sawi bawk (1 Kor1:9; 2 Kor 13:13; Phil 2:1).

Page 143: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

143THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

2. Pathian finna leh thiltihtheihna ThlarauPathian finna, mihringte hnêna hriattîrna kawng awm

chhun chu Thlarau Thianghlim hi a ni. Khawvêl finna hmangahriat phâk rual loh Pathian thu chu Paulan, “Keini erawh chuchûng chu Pathianin Thlarauvin min hriattîr ta a ni,” a ti (1 Kor2:10). Thlarau Thianghlim a\ang chauhva hriat fiah theih Pathianrilru meuh pawh ringtu chuan a hre thei, “Tuin nge Lalpa rilruhre tawh a, amah chu zirtîr thei ang? Keini erawh chuan Kristarilru kan pu a ni,” tiin (1 Kor 2:16), “He rilru, Krista Isuapawha awm bawk kha nangmahniah awm rawh se,” tiin\hahnemngai takin a sawi a ni (Phil 2:5). Mihring lam a\angachhuak finna rêng rêng chuan Pathian leh a hnathawh a hre phâktak tak lo va, a man fuh tak tak thei lo tih hi Paula ngaih dân ani. Pathian thlîrna a\ang chuan mihring finna te hi thil âtthlâk ani a, Pathian âtna ber pawh mihring ai chuan a fing zâwk a ni (1Kor 1:18-25). Thlarau Thianghlim \anpuina tel lova hriatthiamtheih miah loh Pathian finna mak thurûk chu khenbeh Krista hia ni (1 Kor 1:23-24; 2:2, 6-12). Chanchin |ha pawm thei tûrleh Pathian hre tûra lei dawh zawmtu awm chhun chu ThlarauThianghlim a ni.

Thuthlung Hlui ngaih dân chhawmin Paulan ThlarauThianghlim hi Pathian thiltihtheihna angin a sawi a, arawngbâwlna hlawhtlinna pawh kha Thlarau Thianghlimawmpuina avâng niin a ngai. Thlarau Thianghlimin ringtutehnênah thu hril theihna chauh pe lovin thilmak tih theihna te,thlarau hriat dik theihna te leh a dangte a pe a ni tih a sawi a (1Kor 12:7-11; Gal 3:5), a rawngbâwlnaah pawh thilmak a thlenfo thu a sawi (1 Thes 1:4-6; 1 Kor 2:4-5; Rom 15:18-19; Gal3:2). Thiltihtheihna Thlarau hi Chanchin |ha hril nân emawKristaa nun thara an nun theih nân emawa pêk a ni deuh ber a.Hei bâkah hian Pathian biak nân te, ringtute sâwt tlân nân te (1Kor 12:7), inthunun nân leh inhrem nân tea pêk a ni bawk (1Thes 5:3-5). Pathian thiltihtheihna Thlarau hi Krista thawhlehna

Page 144: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

144THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hmanrua angin a sawi a (Eph 1:19-20), Timothea hnênah pawh,“Pathianin hlauhna thlarau min pe lo va, thiltihtheihna lehhmangaihna leh rilru fel tak neihna thlarau min pe zâwk si a” a tibawk (2 Tim 1:7).

3. Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hrilKrista leh a Thlarau a inzawm angin Thlarau Thianghlim

leh Chanchin |ha hian inlaichînna thûk tak an nei a. ThlarauThianghlim hi Chanchin |ha hrilna kawnga ringtute tichaktu ani a, hei hi chiang takin Tirhkohte Thiltihah a lang, chutahchuan Isua thawhleh hnua Chanchin |ha hrilh darhna bul \annanên a inzawm a ni. Thlarau tihnun, tihphûr, tihthathona tih teleh hruaitu pawimawh Petera, Paula leh Barnaba tih te hi aninzawm a ni (Tirh 4:8,32; 6:10; 8:29; 10:44). Paula ngeipawhin Rom khuaa kohhranho lehkha a thawnah ThlarauThianghlim thiltihtheihna hmanga Jentail mite Pathian hnêna ahruai luh thu a sawi a ni (Rom 15:18-19). Tirhkohterawngbâwl hna pawh hi ‘Thlarau rawngbâwlna’ tiin a sawi a(2 Kor 3:8), chu rawngbâwlna chuan huap kim loh a nei lo.Thlarau Thianghlim chuan Chanchin |ha a hrilnaah pawh Paulaa awmpui a, kalna tûr a kawhhmuh \hîn (Tirh 16:6-10). Paulathusawi dikzia chu Thlarau chuan a thu ngaithlatute thinlungaha nemnghet a, chhinchhiahna leh thilmak ti thei tûrin a thuamchak bawk (Rom 15:18-19; 2 Kor 12:12). Ringtharte pawhThlarauvin a tikhat a, Thlarau awmpuina an dawn chu a dik ani tih pawm tûrin a pui bawk. Thlarau chuan Isua thu hriatpuitûrin ringtute hnênah huaisenna leh finna a pe thung a ni (1Thes 1:5-6; 2:2).

4. Thlarau Thianghlim leh hun hnuhnûngPaulan ringtute hnêna Thlarau pêk hi hun hnuhnûng

chhinchhiahna angin a ngai a, chu chuan hun hnuhnûngaPathianin chhandamna leh tun din lehna a mite tâna a tiam chutih \an a ni tawh tih a entîr a ni. Thlarau Thianghlim hi thleng tawh

Page 145: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

145THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

leh la thleng tûr angin a sawi a, hun lo la awm tûra thiltihtheihnalo thleng tûr ringtute hnêna tiamtu a ni. Chumi beiseina chuanringtute chu a tibeidawng dâwn lo tih a sawi a, ThlarauThianghlim zakhamna an dawn chuan nakinah Pathian ropuinalo lan huna an tel ve tûr thu a nemnghet a ni. Chu hun chu thilsiamzawng zawngte leh thil nung zawng zawngte din thar lehna thlenhun tûr chu a ni (Rom 5:2; 8:23-25). Chuvângin, tûn dam chhûngchauh tin zâwn beiseina chu beiseina a tling lo, awmze neilova nun tâwpna thlentu mai a ni (1 Kor 15:19). He Thlarau hihun lo la kal tûra thiltihtheihna tûn huna ringtute hnêna pêk,Pathian hmêlma, sualna leh tisa châkna an dona atân thiltihtheihnaleh chakna a ni. Tichuan, Paula zirtîr dânah chuan Krista nihnate, ringtu awm dân tûr leh nun dân tûr te leh Thlarau Thianghlimhi lâk hran theih lohvin a inzawm tlat a ni tih kan hmu thei a ni.

Paulan Thlarau Thianghlim hi a sawi hnem hle a, ThlarauThianghlim a sawi dân leh Isua Krista a sawi dân hi a inzûl hle ani. Isua chungchâng a sawi hian Tholeh Krista, mite thinlungachêng \hîn angin a sawi ber a. Tholeh Krista chu ringtute hnênahThlarauvin a awm a, ringtute pawh Kristaah an awm bawk. Kristanên an inzawm tlat a, ringtute chu ‘Krista taksa’ tiin a sawi.Thlarau Thianghlim tih leh Krista Thlarau tih hi lâk hran chi loh,thil thuhmun niin a sawi a; ‘Krista Thlarau nei’ chu ‘Krista nei’tih tluk a ni. Thlarau Thianghlim chuan ‘Pathian fa’ kan nih minhriattîr a, ama zârah chuan Pa Pathian chu pangchang takin ‘Abba’(Ka pa) kan tih theih phah a ni. Thlarau Thianghlim chuan ringtumi mal nunah chauh thawk lovin ringtu huho nunah pawh a thawk\hîn a, ringtute \hui khâwmtu a ni.

Sawi ho tûr1. Paula thu leh hlaa Thlarau Thianghlim laipuizia sawi

ni se.2. Ringtute tâna Thlarau zakhamna \angkaina leh

pawimawhna han sawi teh u.

Page 146: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

146THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

July 10

ZIRLAI 25

THLARAU THIANGHLIM LEH CHHANDAMNA

Chhiar tûr: Tita 3:3-7

Tita 3:3-7: Keini pawh hmânah khân a tak te, thu âwih lote, buma awm te, chakna leh lâwmna tinrêng rawngbâwlte, sual leh îtsîk hmanga awm te, tenawm te, inhaw tawnte kan ni si a. Nimahsela, Pathian min Chhandamtungilneihzia leh, mihring chunga a hmangaihzia chu a lo lanlai khân, Thil fel taka tih, keimahni ngeia tihte chu, chumiavâng ni lovin, siam tharna silna leh Thlarau Thianghlimsiam \hat lehna chuanin, a khawngaihna ang zêl zâwkinmin chhandam ta. Chu Thlarau Thianghlim chu, Isua Kristamin Chhandamtu zârah chuan nasa taka kan chunga a leihkha. Chutichuan, a khawngaihnaa thiam chantîra lo awmin,chatuana nun beiseina ang zêla roluahtu tûra siamin kanawm thei ang.

Thuvawn: Unau, Lalpa duh takte u, Thlarau tihthianghlimleh thutak âwiha chhandama awm tûrin a tîr ata Pathianin athlan che u avângin in chung thuah hian Pathian hnênah lâwmthu hril fo tûr reng kan ni (2 Thes 2:13).

Thlarau Thianghlim hnapui ber chu mite thinlunga Pathianchhandamna thu hriattîra, a hnên pan tûra \anpui a ni. Paulahian chhandamna chungchânga Thlarau Thianghlim hnathawha sawi uar hle a. Vawiinah hian Thlarau Thianghlim lehchhandamna chungchânga Paula zirtîr dân kan zir dâwn a ni.

1. Chhandamna - Isua KristaahSuala tlu mihringte chhandam an nih lehna kawng buatsaih

hi Pathian chatuan remruat a ni a (Eph 1:4; 2 Tim 1:9), chu chu

Page 147: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

147THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Isua Kristaa hlen chhuah a ni tih hi Paulan a sawi tam hle (2 Tim1:10; Tit 2:13; 3:6). Krista hmanga Pathian hnathawh Paulakhaikhawm dân chu, “Pathianin Kristaah chuan khawvêl hi amahnên inremin a siam a” (2 Kor 5:19) tih a ni. He thu hi Paulan asawi zaunaah chuan mi sualte chu Pathian hmêlma an ni a, Fapathihna avângin mi sualte chu Pathian nên an lo inrem ta a, ‘anunna avângin chhandamin kan awm ngei ang’ (Rom 5:10) tiin.Paula thil sawi hi Krista thihna chuan chhandamna chi khat rawnthlena, a thawhlehna chuan chi dang rawn thlen leh tûr angzâwngin ngaih tûr a ni lo. Kristan chhandamna hna a thawh hivawi khat thawha tlingtlâk vek angin a sawi.

Paulan chhandamna hi mihringte thawh chhuah angin khawihmunah mah a sawi lo, “Khawngaihna avânga chhandam in ni,nangmahni thawh chhuah a ni lo” tiin a sawi a (Eph 2:8), “Kanbawhchhiatnate avânga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualinmin tinung ve a,” a ti a ni (Eph 2:5). Tita 3:5-ah pawh felnaathiltih vâng ni lo, siam tharna leh Thlarau Thianghlim siam \hatlehna chuan, a khawngaihna ang zêl zâwka min chhandam thua sawi bawk. Chu chu chhandamna kim, belhchhah leh lâk \hentûr awm lo a ni a. Chu chhandamna ngainêpa sual luih tlat chuIsua Krista khenbeh nawnna leh Thlarau Thianghlim leh a petuPathian ngaihnêpna a nih avângin ngaihdam theih loh sual a ni(Mt 12:31-32; 1 Thes 4:8; Heb 6:4-6; 10:29).

2. Chhandamnaa mihring mawhphurhnaChhandamna hi Isua Krista thihna leh a thawhlehna

hmanga hlen chhuah a ni a, chu chu Thlarau Thianghlim zârahrinnain kan chang thei a ni. Chhandamna kawng buatsaihnaahhian mihringin tih ve eng mah a nei lo. Amaherawhchu, chuchhandamna chang tûr chuan Thlarau Thianghlim \anpuina azârahmihring duhthlanna (thutlûkna) leh rinna a pawimawh hle. Biblehmun tam takah, “I rin chuan...” tih te, “Ring rawh u” tih te leh “Aring chu chhandamin an awm ang” tih te kan hmu a. Pathian

Page 148: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

148THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chhandamna chang tawhtute hian chu chhandamna chu humhimtûr leh hlen chhuak tûrin hlau leh khûr chunga thawh a ngai a,chu chu a dawngtu mawh a ni.

Chhandamna chang tawhte hi mi dangte chhandama anawm theihna tûra mawhphurtu, Pathian chhandamna hmanruakan ni (Rom 11:14; 15:16; Phil 1:19). Hei hi Paulan chiangtakin a sawi a. Jentailte hnêna Chanchin |ha thuchah thlentu ani a, chu chuan a mite Pathian lam hawitîrin Pathian chauhvin apêk theih chhandamna huang chhûngah an lût thei mahna tia abeiseina a ni. Hetiang deuh bawk hian nupui pasal inchhandamtawn thu a sawi kan hmu bawk (1 Kor 7:16). He lai thua Paulansawi a tum chu miin an chhûngkaw zînga mi a chhandam thei atihna a ni lo va, ringtu nupui emaw, pasal emaw chuan a khingpuichu Pathian hnên lam hawitîrin, a nun leh a rawngbâwlna kaltlangin chhandamna a chang thei a ni a tihna zâwk a ni.Chuvângin, “Mahni sâwtna zawng lovin, chhandam an nihtheihna tûrin mi tam tak sâwtna zawng zâwkin, mi zawng zawngengkima ka tihlâwm ang tak hian, Juda-te tân pawh, Grik-te tânpawh, Pathian kohhranho tân pawh, an tlûk phahna tûr rêng engmah tih suh u,” tiin a sawi a ni (1 Kor 10:31-33).

3. Chhandamna sawi dân chi thumChhandamna thu hi Paula chuan huapzo takin, chhâwng

thumin a sawi a. Hêngte hi ringtuten chhandamna kan chan,kan chan chhunzawm zêl leh a famkimna kan la chan tûr kâwkasawi \hin a ni.

(1) Chhandam tawh: Chhandamna hi thil thleng tawhanga sawi theih a ni. Paula chuan rinna avânga ringtuin KristaaPathian ngaihdamna a hmuh tawh lai hun a thlîr kîr a, chu chu‘chhandam tawh’ tia sawi \hin chu a ni. Paula chuan, “Kanbawhchhiatnate avânga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualinmin tinung ve a” (Eph 2:5), “Hmangaihnaa thianghlim lehsawisêlbovin ama hmaah kan awm theihna tûrin leilung pian

Page 149: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

149THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hmain Kristaa min thlan kha” (Eph 1:4), “Ani chuan kan thiltihangte ni lovin, ama ruat leh khawngaihna ang zâwkin minchhandam a, kohna thianghlimin min ko bawk a; chu khawngaihnachu leilung pian hmain Krista Isuaah chuan min pêk a ni tawh”(2 Tim 1:9), ti tein chhandamna hna, Isua Krista hmanga hlenchhuah a nih tawh dân a sawi.

(2) Chhandam mêk: Chhandamna hi tûna thlêng mêk anginsawi theih a ni bawk a. Paula chuan, “Ka thu hrilh che u kha in ringmai mai a nih lohva, in pawm tlat a nih chuan, chumiah bawk chuanchhandam mêkin in awm a ni,” a ti a. Chhandamna chang tawhtuin nitina sual thihsana Kristaa a nun zêlna hi ‘chhandam mêk’ tihin a kawhchu a ni. Paula chuan ‘Nun hi Krista a ni’ a ti a, ‘Ni tin ka thi \hîn’ tiina sawi bawk a (1 Kor 15:31; Phil 1:21). Chhandam tawh ni mah ila,thlêmna la tâwk reng \hîn kan nih avângin ringtute hi ni tin Kristaakan awm reng a ngai tih Paula hian a hre chiang hle a ni. Paulachuan, “In chhandamna thawk chhuak rawh u” a tih hnu lawkah“Nangmahnia thawktu chu Pathian a ni si a,” a ti zui nghâl a (Phil2:12-13). Ringtu chu nun dân fel tak leh thianghlim taka nung tûrinthlarau chuan a pui a, a tichak \hîn a ni (Rom 8:4, 26).

(3) Chhandam tûr: Chhandamna hi a famkima la thleng tûra nih thu Bible-ah kan hmu tam hle. Paula chuan, “Keini zawng vânkhua leh tui kan ni si a, vân a\anga min chhandamtu Lal Isua Krista lokal tûr chu nghâkhlel takin kan thlîr a ni” (Phil 3:20) a ti a, “Tûnahchuan kan rin tirh lai ai khân kan chhandamna chu a hnai ta zâwk sia” a ti bawk (Rom 13:11). Hun hnuhnûnga chhandamna lo thlengtûr chu chhandam tawh leh chhandam mêkte famkimna tûr a ni(1 Kor 1:18; 2 Kor 2:15). Chu hun chu nghâkin, “Thil siamzawng zawngte chu, tûn thlengin rûm leh nauvei na tuarin anawm hlawm tih kan hre si a. Chu chang a ni lo, keini, Thlarauhmahruai neitute ngei pawh hian, fa kan nihna (kan taksa tlanna)chu nghâkin, keini meuh pawh kan rilruin kan rûm bawk si,”tiin a sawi a ni (Rom 8:22-23).

Page 150: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

150THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

4. Chhandamnaa Thlarau Thianghlim hnathawhChhandamna hi Pathian khawngaihna hnathawh a ni a, a

changtu tûr mihringte hnêna hriattîrtu leh chang thei tûra thawktuchu Thlarau Thianghlim a ni. Kan kohhran thurin hian a sawi chianghle, “Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringtechu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia leh chungpikziate ahriat chiantîr a. Krista hriatna kawngah an rilru a tivâr a, anduhthlannate chawk thovin, Isua Krista chu an Lalpa lehchhandamtua pawm tûra ngênin, pawm thei tûrin a pui a, anmahniahfelna rah chi tinrêng a thawk chhuak \hîn,” tiin (Thurin VI). ThlarauThianghlim chuan mi beidawng, engtia \awng\ai tûr nge tih pawhhre lote chu rûm sawi hleih theih lohvin a \awng\aisak a (Rom 8:26),chhandamna chang tûrin a tithianghlim a (Rom 15:16; 1 Kor 6:11),chhandamna an chan hnuin a chhinchhiah bawk (2 Kor 1:22; Eph1:13; 4:30). Chhandamna chu Thlarau Thianghlim hmanga vawnhim tûr a ni a (2 Tim 1:14), Thlarau Thianghlim sawisêltu leh athuchah pawisa lo chu Pathian pawisa lo an ni (1 Thes 4:8).

Kan sawi tâk a\ang hian chhandamna chungchâng thuaThlarau Thianghlim hnathawh pawimawhna Paula sawi dân kanhre thei âwm e. Paulan chhandamna thu a sawi hian mi sualtechhandamna thu hi a sawi uar ber a. Chhandamna chu Pa Pathianina bul a tum a, Isua Kristan a thawk chhuak a, Thlarau Thianghlimzârah rinnain kan lo chang \hîn. Chu chhandamna chu thil kal rengangin, “Thihna râpthlâk ata chu Pathianin min chhan chhuak tawha, min la chhan chhuak leh ang; min la chhan chhuak leh zêl dâwntih amahah chuan beiseina kan nghat a,” tiin a sawi a (2 Kor 1:10).A famkimna leh a vâwrtâwp erawh chu nakina chan tûr a ni.

Sawi ho tûr1. Chhandamna atâna Pathian hnathawh leh mihring lam

mawhphurhna sawi ni se.2. Chhandamnaah hian Thlarau Thianghlim hi eng chenin

nge inrawlha kan hriat?

Page 151: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

151THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

July 17

ZIRLAI 26

THLARAU THIANGHLIM LEH BAPTISMA

Chhiar tûr: Rom 6:1-11; Galatia 3:26-28

Rom 6:1-11: Eng nge kan sawi tâk ang le? Khawngaihna chua pun lehzual theih nân sualin kan awm reng dâwn em ni?Hnai lo ve. Keini sual kawnga thi tawh sualin engtin ngekan la nun theih cheu vang? Keini zîngah Krista Isuaabaptisma chang apiangte chu a thihnaah baptis-in kan awmtih in hre lo vem maw ni? Chuvângin, a thihnaah baptismakan chanin, a hnêna phûm vein kan awm; Pa ropuinainmitthi zîng ata Krista a kaihthawh ang khân, keini pawhnunna tharin kan awm theih nân. A thihna anpuia amahnên kan inzawm tawh si chuan, a thawhlehna anpui pawhinkan inzawm bawk ang. Hêng hi hria ila: kan mihring hluichu a hnênah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chutihborala a awm theih nân, tûn achinah sual bâwiha kanawm lohna tûrin. Tu pawh thi tawh chu sual lakah a chhuaktawh si a. Tin, Krista hnêna kan thih ve tawh chuan a hnênahkan nung ve bawk ang tih kan ring a ni; Krista chu mitthizîng ata kaihthawhin a awm a, a thi leh dâwn tawh lo tihkan hre si a; thihna chuan ama chungah thu a nei tawh lo.A thihna chu sual lam kawngah chatuan atân vawi khatchauh a thi a ni, a nunna erawh chu Pathian lam kawngaha nung a ni. Chutiang bawkin nangni pawh sual lamkawngah thi tawhah inruat ula, Pathian lam kawngah erawhchuan Krista Isuaah nungah inruat rawh u.

Galatia 3:26-28: Krista Isua rin avângin Pathian fate in ni veksi a; in zînga Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuanin inthuam tawh si a. Chutah chuan Juda mi a awm theih loh

Page 152: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

152THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

va, Grik mi pawh a awm theih hek loh; chutah chuan bâwiha awm theih loh va, bâwih lo pawh a awm theih hek loh;chutah chuan mipa leh hmeichhia pawh a awm theih loh;Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a.

Thuvawn: Baptismaah chuan a hnêna phûm in lo ni ve tawhsi a, chumi vêkah chuan mitthi zîng ata amah kaithotuPathian hnathawh rin avânga a hnêna kaihthawh in nih vekha (Kol 2:12).

Vawiinah hian Thlarau Thianghlim leh baptisma tih thukan zir dâwn a. Baptisma hi Lal Isuan amah ringtuten an tihngei ngei tûra a thupêk a nih avângin kan kohhran chuan a ngaipawimawh hle a, kohhrana telte chu baptisma chang an nih aphût tlat a ni. A hlutna leh pawimawhna hre chiang tûra nguntaka kan zir a \ûl. Tûn \umah hian Paula zirtîr dân kan thlûrbing dâwn a ni.

1. Baptisma awmziaBaptisma hi Mizo \awng a ni lo va; mahse, Mizo \awng ang

maiin kan hmang a ni. Baptisma tih sawina thu hrang hrang a awma, chûngte chu - tuia sil, su, bual, tleuh, hnim, chiah, theh, thlawr,hnawm, tuia leih tihna te an ni. A awmzia hian a huam zau êm avânginhmasâng a\angin tih dân hrang hrang an nei \hîn. Chuvângin, baptismachu thinlung chhûng lama Pathian Thlarau leh khawngaihnahnathawh kan chan, pâwn lam hmuh theiha chhinchhiahna a ni.Baptisma chuan sil faina emaw then faina emaw a entîr bawk. Tin,pâwn lam lang theia rinna leh simna entîrna a ni. Tirhkohte chuanbaptisma chu Krista thihnaa tel vena leh nun hlui a hnêna phûm telvena angin an sawi bawk. Johana chuan tuiin baptisma a chantîr a,“Simna baptisma” tia sawi \hin a ni. Kristiante baptismaah erawhchuan Krista nêna kan inzawmna te, sual ngaihdamna te, Kristathihna leh thawhlehna \âwmpuina te a entîr a ni. Tin, Lalpa tânainpêkna a entîr bawk (Gal 3:26,27; Tirh 2:38; Rom 6:3-5).

Page 153: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

153THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Kan kohhran Thurin No. 8-naah chuan, “Baptisma chuPa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga tuia sil a ni. Hei hiKrista nêna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zârapiantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a ni a,Lalpa hnêna kan inhlanna thiltih a ni bawk,” tih a ni. Baptismachu ringtuin nun thar a lo neih tâk entîrna chauh ni lovin, Kristatâna a inpêk ve thungna lam, a rawngbâwl tûra a inhlanna entîrnaa ni. Ringtu chu Pathian thu anga nun thara nunga, a duh zâwngtih leh a thu âwih bâwiha intulût ve thung tûr a ni (Rom 6:4).

2. Paulan baptisma a ngaih dânTirhkoh Paula hian Thuthlung Hlui huna baptisma an lo

hman dân te, Baptistu Johanan a kalpui dân te, Tirhkohten an lohman dân te thlauhthla miah lovin a rawn sawi zau ta a. Kristanun \âwmpuina hi a awmze pawimawh berah a ngai niin a lang.Paula hian baptisma hi pâwn lam thil ni satliah maiah a ngai lova, a sawisêl ngai bawk hek lo. Thlarau Thianghlim baptismanên a inkalh a ti ngai bawk hek lo. A hun laia an hman dân leh ahma lama an lo hman dânte pawh a sawisêlna kan hmu lo.Kohhran ding tîrin an hman dân ni âwm tak chu Rom 10:9-a “Ikain Isua chu Lalpa a ni tih i \ana, mitthi zîng ata Pathianin akaitho tih i thinlunga i rin chuan chhandamin i awm ang,” a tihkha a ni. He thu ‘Isua chu Lalpa a ni’ tih hi kohhran hmasa hunlaia baptisma an chan dâwna rinna an puan chhuahna \awngkamhmasa ber a ni. Baptismaah hian Pathianin, baptisma chang khaama tân a ruat a, baptisma chang khân Isua chu Lalpa atân avuan a, a lalna hnuaiah an intulût bawk a ni. Chuvângin,baptisma chuan nun hlui hlih thlâkna thu leh Kristaa nun tharneih lehna a entîr a; tin, Krista thihna leh thawhlehna chanpuinaentîrna a ni (Kol 3:9,12; Rom 6:3-4). Tin, baptisma hi pâwnlam chhinchhiahna satliah angin a sawi lo va, Krista nun\âwmpuia ringtu chu nung a ni tiin a sawi a ni.

Page 154: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

154THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

3. Paula rilrua baptisma leh Lal Isua inzawmnaRingtuten baptisma an chan hi sakhaw dang vuantuten

sakhaw thila insil faina an ngaih dân lakah chuan hrang daih ani. A danglam chhan ber chu Isua Krista nêna inlaichînna anneih vâng a ni. Lal Isua vâna a lâwn dâwn khân a zirtîrte chu Paleh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga baptis zêl tûrin a ti a.Chuvângin, ringtu Lal Isua zirtîr ni tûra inpe apiangte chubaptisma chantîr zêl tûr an ni a, ringtu an nih chhinchhiahnahmasa ber a ni. Tin, baptisma chu ringtu leh Lal Isuainpumkhatna leh inzawmna a ni. Tirhkoh Paula hian baptisma angaih dân hi a rilin a thûk hle a, sawi thiam pawh har tak a ni. Atum ber chu “Krista nun \âwmpuina” tih hi a ni. Ringtute chuKrista nên a thihna leh thawhlehnaah an inzawm a, thihna atachhuakin nunnaah an lût ta a ni. Hemi chungchâng Paula sawidân chu hetiang hi a ni:

(1) Kristaa inthuam: Galatia 3:27-ah chuan, “In zîngaKristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in inthuamtawh si a,” tih kan hmu a. Silhfên hlui inbel lai hlih thlâka a tharinbel anga sawiin “Mihring hlui chu a thiltihte chawpin in hlîpthla tawh a, mihring thar chuan in inthuam tawh si a,” a ti a ni(Kol 3:9,10). Paula zirtîrnaah chuan baptisma takna chu nun hluipaiha, Kristaa inthuama, amah nêna inpumkhat hi a ni. Lal Isualo kal mai dâwna an rin avângin, “Lal Isua Krista chuan inthuamzâwk ulang, in tisa châkna puitlin tûrin eng mah insiam suh u,”tiin \hahnem ngai takin a sawi a ni.

(2) Krista thihna leh thawhlehna \awmpuina: Rom6:4-5-ah chuan, “Chuvângin a thihnaah baptisma kan chanin,a hnêna phûm vein kan awm; Pa ropuinain mitthi zîng ata Kristaa kaihthawh ang khân, keini pawh nunna tharin kan awm theihnân. A thihna anpuia amah nên kan inzawm tawh si chuan athawhlehna anpui pawhin kan inzawm bawk ang” tih kan hmua ni. Paula hian Krista thihna leh thawhlehna \âwmpuina hi a

Page 155: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

155THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

taka baptisma chan chu ni berin a sawi. Chu chu thihna hnehatho leh Lal Isua Krista nun \âwmpuina a ni. Paula hian, “Amahanga phûmin kan awm” ti lovin, “A hnênah phûm vein kanawm” ti kherin a sawi a ni. Chuti a nih chuan kraws-a a thihnakha kan thihna, thlâna an phûm pawh min phûmna a lo nihchu. Hei hian Kristan engkimah kan ai a awh zo fai vek tihnaa ni (2 Kor 5:14-15).

4. Thlarau Thianghlim leh baptismaThuthlung Thar hian ringtute chênchilh tûra Thlarau

Thianghlim pêk tûr thu a sawi (Tirh 2:18). Chu chu chhinchhiahnaang te, zakhamna thlarau ang te, thlarau hmahruai ang tein a ni(2 Kor 1:22; Rom 8:23). Chu Thlarau Thianghlim chuan ringtutenunah Pathian fate an nih a hriattîr a, a \anpui a, a tichak a, nunthar neiin Lal Isua nên inpumkhatin a awmtîr a ni.

Mi \henkhat chuan Thlarau baptisma leh tuia baptismachan hi thil hrang hlak angin an sawi \hîn. Thlarau baptisma hian dah pawimawh zâwk nghe nghe a ni. Paula erawh chuanThlarau baptisma emaw, tuia baptisma emaw hi pawimawhzâwk leh \ha zâwk eng mah a sawi lo. Baptisma chungchâng asawi dân thlîr hian Thlarau Thianghlim hnathawh a\anga tihvek niin a lang a, baptisma leh Thlarau Thianghlim hnathawhchu kal kawp angin a ngai a ni. Galatia 3:26,27-ah chuan,“Krista Isua rin avângin Pathian fate in ni vek si a; in zîngaKristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in inthuamtawh si a,” tiin a sawi. Paula hian baptisma leh Krista a kaikawp a, Thlarau Thianghlim avângin Kristaah mi a awm theichauh niin a ngai. Chuvângin, piantharna leh baptisma hi mihringduhthlanna mai ni lovin Thlarau Thianghlim hnathawh ni ngeiina sawi.

Paula zirtîrna a\ang hian baptisma hi hmuh theih kohhran,Krista taksaa intukluhna a ni tih kan hre thei. Kohhran chu hmuhtheiha awm, Pathian mite lan chhuahna a ni. 1 Korinth 12:1-11-a

Page 156: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

156THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

kan hmuh dân chuan Thlarau Thianghlim baptisma hi rawngbâwlhna chi hrang hrang thawk tûra thlarau thilpêk dawnna angin asawi. Tihdam theihna thilpêk te, zirtîr theihna te, thuhril theihnate leh a dangte hi Thlarau Thianghlim zâra ringtute chanvo anni. Chûng thilpêk chu Krista taksa kohhran tipuitling tûra remtaka chuktuah khâwm tûr a ni. A chhûngah mize tinrêng an awmho va, ‘Taksa pumkhata awm tûra Thlarau pakhat chauhva baptis’an ni. Kristaa nun thar nei, thianghlimna lamah a siamtu anpuiaamah nêna inzawm, a thawhlehna anpui pawha inzawm bawk anih avângin tholeh taksa pu tûr a ni dâwn. Kohhran leh arawngbâwltute hi Krista nun \âwmpui tûra baptis kan ni tih hiPaula thuchah ropui tak a ni.

Baptisma chungchânga mahni tih dân sawi mawia, midang sawichhiat chîngte hi kan Pathian thawhpuite an ni thei lova, baptisma chan vâng chauhva Pathian fa nih inringte pheichuan Lal Isua Krista tlanna hnathawh kha tâwk an ti lo va,anmahni thil tih telh ve an duh tihna a ni. Chu chu thil hlauhawmtak a ni. Paula zirtîrna a\ang chuan baptisma chu Krista thihnaleh thawhlehna \âwmpuina, Thlarau Thianghlim zâra ringtuinnun thar a neih nemnghehna leh hmuh theih kohhranah a tel tihchhinchhiahna a ni.

Sawi ho tûrte

1. Nu leh pate hian fate baptisma chantîr hi an ngaipawimawh tâwkin kan hria em?

2. Baptisma pawimawhna nia kan hriatte sawi ni se.

Page 157: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

157THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

July 24

ZIRLAI 27

RINGTU THLARAU NUN INDONA

Chhiar tûr: Rom 7:14-25

Rom 7:14-25: Dân chu thlarau lam thil a ni tih kan hre si a;kei erawh chu tisa lama mi, sual bâwiha hralh tawh ka ni.Thil ka tih hi a ngaihna ka hre si lo; ka thiltih \hin hi, kathiltih duh zâwng a ni si lo, ka thil huat zâwng tak chu ka tizâwk \hîn a ni. Ka tih duh loh zâwng chu ka tih si chuan,Dân chu a \ha tia âwih ka ni ang asin. Chutichuan, ka thiltihhi keima tih a ni tawh lo va, sual keimaha awm tih chu a nizâwk. Keimahah (chu chu ka tisaah tihna a ni) thil \ha rênga awm lo tih ka hria; thil \ha tih duhna chu keimahah aawm na a, thil \ha tihna erawh chu a awm si lo. |hatna, tihka duh hi ka ti lo va; sualna tih ka duh loh hi ka ti zâwk si\hîn a. Ka duh loh zâwng chu ka tih si chuan a titu chu keika ni tawh lo va, sual keimaha awm chu a ni zâwk e.Chutichuan, he dân hi ka lo hre ta: thil \ha tih ka duh laiinsualna ka hnênah a lo awm \hîn a ni. Ka rilru tak takinPathian dân chungah ka lâwm si \hîn a; nimahsela, ka taksapêngahte hian dân danglam a awm tih ka hria, chu chuanka rilru dân a do va, ka taksa pêngtea sualna dân awmhnênah chuan salah mi hruai \hîn a. Mi rethei ka va nitehlul êm! He thihna taksa lakah hian tuin nge mi chhanchhuak ang? Isua Krista, kan Lalpa avângin Pathian hnênahlâwm thu ka sawi a ni. Chutichuan, keimah tak chuan karilru chuan Pathian dân rawng ka bâwl \hîn a, ka tisa erawhchuan sualna dân rawng ka bâwl \hîn.

Thuvawn: Chutichuan, hei hi ka ti a ni: Thlarauvah awm rawhu; tichuan, tisa châkna chu in zawm dâwn lo nia (Gal 5:16).

Page 158: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

158THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Ringtu nun hi ‘indo nun’ a ni a. Rinnaa kan pian (pianthar)chiah hian chu nun chu kan dai \an nghâl a, lâwmna leh phûrnakan chante pawh chumi atâna min chher hriamtu a ni. Pâwnlam nuna indona kan hmachhawn mai piah lamah keimahni ngeihi indona hmun, sual lam âwn reng mihring tisa mizia leh rinnakawnga \han zêl duh thlarau miziain dinchan an inchuh rengnahmun kan ni. Vawiinah hian Paulan ringtu thlarau lam nun indonathu a sawi dân kan zir dâwn a ni.

1. Mize chi hnihPaula hian mihringah mize chi hnih a awm thu a sawi a,

chûngte chu ‘Mihring hlui’ leh ‘Mihring thar’ tiin a sawi \hînRom 7:14). Ephesi 4:22-24-ah pawh, “In hmânlai awm dânkawnga mihring hlui, bumna châkna anga chhe deuh deuhkha hlîp thla ula, in rilru thlarauvah chuan a tharin lo awm ula,mihring thar, thutak felna leh thianghlimna Pathian anga siamkhân inthuam bawk ula,” tiin a sawi. Mihring thar chu mihringhlui siam \hat mai a ni lo va, mihring hlui tihdanglam, thlarauvasiam thar mihring tihna a ni.

Ringtu chu sual leh thihna lakah chhuak tawh mah se, a taktak nunah chuan harsatna hmachhawn tûr tam tak a awm a ni.Engkim fiah fai leh lang tlang nghâl vek a ni lo va, thil inkâwlkalh(paradox) tak tak a awm a ni. Ringtu nun chu \ha leh thianghlim anih rualin sual leh bawlhhlawh a ni. Sual thihsana Kristaa mi nungsiam thar a nih mêk laiin ngaihtuahna sual thunun zo lo leh tisual leh\hîn a ni bawk. Hun kal tawh testimony ropui leh ngaihnawm takneiin, hun lo la awm tûra ropuina pawh sawi nasat theih tak ni mahse, tûna kan awmna tak hi chu a chhûngah leh a hmunah chuan afiah loh châng a awm leh \hîn a ni. Chu chu ringtu nun a nih tlatavângin Martin Lutheran, “Mi thianghlim kan ni a, mibawlhhlawh kan ni bawk,” a tih hi a dik hle a ni. Paulan ringtuthlarau nuna indona awm thu hi a hre sa. Krista a neih hmapawhin a thlarau nuna insualna hi a nei sa a (Tirh 21:3; Gal

Page 159: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

159THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1:14; Phil 3:6). Ringtu a nih hnuah phei chuan a nasa lehzual (1Kor 9:26-27).

2. Chhûng lam indonaRingtu thlarau lam nun indona hi Paula chuan tisa leh thlarau

indona angin a sawi a, “Tisa hian Thlarau dona lam a châk \hîn,Thlarau pawhin tisa dona lam a châk bawk si \hîn; thil tih intumte chu in tih theih loh nân chûngte chu an inkalh si,” a ti a(Gal 5:17). Mihring chhûnga \hatna dân leh sualna indo thu sawizêlin a duh zâwng ti lova a duh loh zâwng a ti tlat mai \hîn chuamah pawhin hriatthiam harsa a ti hle a (Rom 7:15-23), “Mirethei ka va ni tehlul êm! He thihna taksa lakah hian tuin nge michhan chhuak ang?” a ti vawng vawng mai ( Rom 7:24). Chuindona chu mi dangah pawh a awm ve tih sawiin, “Indona,keimaha in hmuh \hin, tûnah pawh keimahah a awm tih in hriat,chumi ngei chu in neih ve tâk hi,” tiin Philippi mite hnênah a sawi(Phil 1:30). Paula zirtîr dân tlângpuiah chuan Krista tel lo nunneite chu Pathian nên an inkalh tlat \hîn a, Lalpa dânah an lâwmlo va (Rom 7:22), thil dik an hriat kha an ti lo va (Rom 7:18), anrilruin Pathian dân an zâwm hek lo va, Pathian dân hnuaiah anintulût lo a ni (Rom 8:7). Kristaa nun thar neite erawh chu annun hlui sual khenbeh a ni tawh a; amaherawhchu, sual tih duhnaleh tih theihna anmahniah a la awm reng avângin, chhûngril indonaan la hmachhawn reng dâwn a ni. He dinhmun hi Lal Isuan lalpahnih rawngbâwl, Pathian leh sum rawngbâwl kawp chi a ni lotih a sawi ang tho kha a ni.

Paula hian ‘Tisaa sualna’ a tih leh ‘Sual pu taksa’ a tihtehi thil thuhmun niin a lang (Rom 6:6; 8:3). ‘Tisa thiltih’ tia asawi sual chi hrang hrang sâwm leh pangate hi tisaa sualna,tisaa bet nghet tak ni mai lovin Thlarau lam suahsualna, tisaazung nghet tak nei niin a lang (Gal 5:19-21). Paula hian a sawichhunzawm zêl a, \awngkam dang a chher chhuak leh a, chu chu‘Mihring hlui’ tih hi a ni. “Hêng hi hria ila; kan mihring hlui chu a

Page 160: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

160THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hnênah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chu tihborala aawm theih nân, tûn achinah sual bâwiha kan awm lohna tûrin,”tiin a sawi (Rom 6:6). Amaherawhchu, tisa leh thlarau indothuah Paula hi a tâwp mai lo; Krista Isuaa awmte chuan sualnaan hneh a ni tih hi sawi nuam a tih ber niin a lang, “Krista Isuamite chuan tisa chu an sual ngaihtuahna leh a châknate chawpinan khêng bet ta” a ti a ni (Gal 5:24). Paulan min zirtîr dânchuan sualnain kan chungah thu a nei tûr a ni lo va, hmun kankian tûr a ni hek lo.

3. Pathian râlthuam famkimLal Isua lo kal leh hma loh zawng chu ringtute hian indona

hi kan hmachhawn reng dâwn a. A chhan chu sual leh \ha awmkawpna khawvêlah kan chên rih vâng a ni. Ringtu chu thlêmnalakah a fihlîm lo, thlêmtu thu âwih thei tûrin a zalên a; mahse,âwih lo tûrin Thlarau Thianghlimin a \anpui \hîn a ni. Kan leidohi Paula chuan a hre chiang hle a, “Kan buante hi tisa leh thisenan ni si lo” tiin Diabola ngamthlêmna do zo tûrin Pathianrâlthuam famkima inthuam tûrin min chah (Eph 6:11-12a). Churâlthuam thiltihtheihzia chu sawiin, “Tisaah awm mah ila, tisaindo angin kan indo lo va, (keini inrâlthuamnate chu tisaa mi ani si lo va, kulhpui nghet takte \hiatna tûra Pathian zârah thil tithei tak a ni zâwk,),” a ti a ni (2 Kor 10:3-4). Hei hi a pawimawhêm êm a ni. Eng lai pawha sual leh a thiltihtheihna kan hnehreng theih nân Pathian râlthuam famkima ringtute hi kan inthuama \ûl a ni.

Sipaiten thuam famkim nêna râl an do ang hi Paula rilruaawm chu niin a lang. Pathian râlthuam famkim a sawi te hi thilpasarih lai a ni a. Hêng zînga pali - thutak kâwnghrên, felnaâwmphaw, remna Chanchin |ha inbuatsaihna leh rinna phawtehi sual beihna laka kan him theihna tûra invênna hmanrua an ni a.Pathum dang - chhandamna lukhum, thlarau ngûnhnâm (Pathianthu) leh \awng\ainate hi kan beih lêtna hmanrua tûr an ni thung.

Page 161: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

161THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Hêng râlthuamte hi eng lai pawha inbel ngai a ni. He indona hiringtu nuna Thlarau Thianghlim hnathawh leh sual hnathawhindona a nih avângin hnehna chang tûrin Lalpaa kan awm renga ngai a ni. Lal Isuan, “Keimahah awm reng rawh u...keimahlovin eng mah in ti thei si lo” a ti a (Jn 15:4-5). Chutih rualerawh chuan awm mai mai tûr kan ni lo tih sawiin Paula chuan,“Chuvângin, ka unau duh takte u, nghet takin, tihchêt rual lohvinLalpa hna \hahnemngai taka thawk fovin awm rawh u, inthawhrimna chu Lalpaah chuan a thlâwn ngai lo tih in hre si a,” ati a ni (1 Kor 15:58).

Ringtu nuna harsatna lo thleng \hîn hi thinlung chhûngrilangaihtuahna fel lo a ni fo mai. Thlarau Thianghlimin min zirtîrleh hruai anga kan awm loh hian hêng harsatna hi ringtu nunaha lo awm \hîn a ni. Miin Pathian a rina, chu rinna chu a ni tinnuna a lâk luh reng chuan kan sawi tâk chhûngril nuna sual loinlâr \hîn hi a hneh thei \hîn a ni. Hêng sual leh a hnathawhzawng zawng hi Lal Isuan min hnehsak tawh tih hriain, keiniringtute pawhin kraws thiltihtheihna hmachhuana Pathianrâlthuam famkima inthuamin, Thlarau Thianghlim hruai ang zêlaawm a \ûl hle a ni.

Sawi ho tûrte

1. Thlarau nun indona hmachhawn lo ringtu a awm theihang em?

2. Kan ramah hian Setana hnathawh a hluar tial tialin a langa, engtia do tûr nge ni ang?

Page 162: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

162THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

July 31

ZIRLAI 28

THLARAUVA KHAH THU

Chhiar tûr: Ephesi 5:15-21

Ephesi 5:15-21: Chutichuan, mi fing lote anga awm lovinmi fingte anga awm zâwkin, in awm dânah fîmkhur rawh u;nite hi a \hat loh avângin remchânnate lei zêl rawh u. Chumiavâng chuan â duh suh ula, Lalpa duh zâwng eng nge ni tihlo hre zâwk rawh u. Tin, uaiin ruiin awm suh u, chumiahchuan insûm lohna a awm si a; Thlarauva khatin awm zâwkrawh u. Fakna hla te, Pathian hla te, thlarau lam hlateainbe tawnin, Lalpa chu in thinlungah hla saksakin, \ing\angkaihsak rawh u. Kan Lalpa Isua Krista hmingin, Pathian, Pangei hnênah chuan engkim chungah lâwm thu hril fo rawhu. Krista \ih dêkin intulût tawn \heuh rawh u.

Thuvawn: Thlarauva nung kan nih chuan Thlarauvah vêk iawm leh bawk ang u (Gal 5:25).

Kan kohhran hi Pathianin Thlarau lam harhna iptepuibânna atân a la hmang zêl niin a hriat a, a khât tâwkin rampum tuam chhuakin harhna a thleng fo \hîn a, kan nihlawhhle. Amaherawhchu, Thlarau Thianghlim leh a hnathawh kanhriat thiam dân, kan pawm dân leh lan chhuahtîr kan tum dânerawh chu a inang lo hle âwm e. Chuvângin, vawiina kan zirtûr hi uluk taka zir kan tum dâwn nia.

1. Thlarauva khah awmziaThlarauva khah thu hi ngenna leh inhriattîrna mai a ni lo

va, thupêk, zawm ngei tûr a ni. Grik \awng bul lama a awmziaahchuan vawi khat khah mai ni lo, khah chhunzawm zêl thu akâwk a. Bêl ruaka tui vawi khat chhûn khah a, duh tâwk mai

Page 163: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

163THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ang hi ni lovin tihkhah reng, chatlak lova thiltih chhunzawm zêla kâwk a ni. Lal Isuan, “Tu pawh he tui in apiang an tuihâl lehang, tu pawh an hnêna ka pêk tûr tui in apiang erawh chukumkhuain an tuihâl lo vang … an khawchhûngah tui hna a loawm ang a, chatuan nun thlengin a chik chho vang,” a ti a (Jn4:13-14). He thu a sawi hian tui tlêm tê, far keuh keuh thu lama kâwk lo, tui nung lui, luipui luang hum hum ang hi a ni.Tuifinriat a\ang hian tui eng zât pawh la chhuak ila, a kang ngailo ang hian Thlarau Thianghlim pawh hi chatuan daih, kangngai lo a ni.

Paulan, “Uain ruiin awm suh u, chumiah chuan insûmlohna a awm si a; Thlarauva khatin awm zâwk rawh u,” a ti a(Eph 5:18). He thuah hian thil pahnih inkalh tlat Thlarau leh zuchungchâng kan hmu a, Thlarauva khah leh zu ruih inan lohnachiang takin kan hmu bawk. Zu ruihna chuan ngaihtuahna atikhawlo va, uchuak tak leh bawlhhlawh taka nun duhna a thlen\hîn. Thlarau erawh chu uchuak tak leh bawlhhlawh taka chantheih a ni lo va, Thlarauva khat chuan Pathian fakin a chawimawizâwk a ni (Eph 5:19-20).

Ringtu chu Thlarau Thianghlima chhûn khah leh chênchilha ni tûr a ni a. Chu khahna chu hmâna mi rin reng theih a ni lo, athar zêla chhûn khah ngai kan ni. Jerusalem Kohhran hruaitu anthlan chhuahte kha “Thlarau leh finnaa khat mi hming\ha…” tihan ni a (Tirh 6:3). Chutih laiin Anania te nupa erawh chuanThlarau Thianghlim bum an tum avângin an thih phah ta a ni(Tirh 5:1-11). Thlarauva khat nun chu tisa lama ham\hatna atânni lovin, Pathian chawimawina atân hman tûr a ni.

2. Thlarauva khah dânThlarauva khah thu hi ngenna ni lovin thupêk a nih thu

kan sawi tawh a. Bible-a Thlarau Thianghlim hnathawh kanhmuhte hi kohhran leh a rawngbâwlna nêna inzawm deuh vek a

Page 164: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

164THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ni a. A pêk chhuah dânah pawh Tirhkohten an lu chunga kutnghata an pêk te, \awng\aisakna hmanga an pêkte kan hmu bawk.Thlarauva khat tûr hian rahbi pawimawh tak pathum a awm–

(1) Duhna: Thlarau Thianghlim hi mi nung, mize nei,hnar leh tihtlângnêl theih a ni a. Thlarauva khat tûr chuan khahduhna tak tak neih a ngai, “In kâ âng zau ula, ka tikhat dâwnnia,” tih ang khân (Sam 81:10). Duhna hian inphalna lehinhawnna a keng tel a. A petu duh dân dâna a lo thlen phala miinhawngte hnênah Thlarau Thianghlim chu a lo thleng \hîn.

(2) Pawmna: Thlarau Thianghlim hian pâwn lam a\angamin thunun hi a tum a ni lo va, keimahnia chên hi a duh chu a ni.Paula chuan kan taksa hi Thlarau Thianghlim in a nih thu asawi (I Kor 6:19). Chu chênchilhna leh khah deuh deuhna neitûr chuan thlarau hnathawhte dodâl lova pawm mai hi kan tihtûr a ni a. Hei hi a laka kan inngaihtlâwmzia lantîrna a ni.

(3) Thu âwihna: Thlarau Thianghlim hi rûla raw neihtûr thil ni lovin, keimahni taksa ngei kal tlanga hnathawktu tûra nih avângin thlarauva khah zêlna hi pêk chhuah tam dânah ainnghat thui hle. Keimahni leh mi danga hlen chhuah duh a neihleh tih tûr min pêk apiangte thu âwih taka tih mai hi thlarauvakhah telh telh dân chu a ni.

3. Thlarauva khat nunThlarauva khat nun chu Thlarau Thianghlim hruai theih

nun a ni a, Thlarauva khat mi chuan Pathian duh zâwng tih lehamah chawimawi a lungkham ber \hîn. Thlarauva khat nun lanchhuahna \henkhat hetiang hian lo zir zui ila–

(1) Lalpa chawimawi nun: Thlarauva khat nun chu Lalpachawimawi nun a ni, “Ani chuan kei mi chawimawi ang” tihang khân Thlarauva khatte chuan anmahni inchawimawi lovinKrista an chawimawi \hîn a ni (Jn 16:14). Krista chawimawidân \ha ber chu nuna lantîr a ni; Marin, “Ka nun hian Lalpa a

Page 165: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

165THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chawimawi e” a ti ang khân (Lk 1:46). Paula chuan, “Fakna hlate, Pathian hla te, thlarau lam hlatea inbe tawnin, Lalpa chu inthinlungah hla saksakin, \ing\ang kaihsak rawh u,” tiin ringtute afuih bawk (Eph 5:19).

(2) Thuhretu nun: Thlarauva khat nun chu ‘Thuhretunun’ a ni. Lal Isuan a zirtîrte vâna a lâwnsan dâwn khân anhnênah, “Nimahsela Thlarau Thianghlim chu in chunga a lothlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaahte, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kâwlkil thleng pawhinka thuhretute in ni ang” a ti a (Tirh 1:8). Thuhretu chuan a thuhriat a sawi ngam tûr a ni a; a thu hriat a sawi avânga tawrh a\ûl a nih pawhin a tuar ngam tûr a ni. Thuhretu (Grik - Martus)tih leh Martar tih \awngkam hi \obul thuhmun a ni a. Thlarauvakhat chuan Krista tâna tawrh a \ûl pawhin tuar a huam zêl ang.

(3) Nun Thianghlim: Thianghlim tih awmzia chu \awngbul lamah chuan, ‘danglam, serh hran’ tihna a ni a. Thlarauvakhat nun chuan mi duh ang nazawng a duh ve lo va; nunthianghlim vawng tûrin a intihrang ngam zâwk \hîn. Ringlo mitenun dân anga an nun ve loh avângin an danglam bîk a ni. Kantisa thiltih ringawt hi chu Pathian chawimawina tlâk a ni lo va,Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa thuam kan mamawh a, nunthianghlim kan neih chauhvin Pathian kan chawimawi thei a ni.

(4) Rawngbâwl nun: ‘Rawngbâwl’ tih hian inngaitlâwmleh thuhnuairawlh dêka intukluh a kâwk a. Chu inngaihtlâwmnachu Lal Isuan a ngai pawimawh hle a, an zîngah tu nge ropui berang tia an inhnial lai pawh khân, “In zînga ropui ber chu nauzâwk angin awm sela, lal ber chu rawngbâwltu angin awm zâwkrawh se,” a ti (Lk 22:26). Chutiang taka mi dangte rawngbâwlsaknun chu mihring zia leh nihphung hian a nun chhuahpui zo lo va,Thlarau Thianghlima khatte chauhvin an nei thei a ni.

Ringtu zawng zawngte Thlarau Thianghlima tihkhah vek hi

Page 166: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

166THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pathian thil tum leh a duh zâwng a ni. Ringtu nuna thlarau indonahmachhawna, tisa châkna hneh tûrin mihring theihna a tâwk zolo va, thlarauva chhûn khah kan ngai \hîn a ni. Thlarauva khahhi keimahnia tâwp hlen tûr ni lovin nuna lang chhuak tûr a ni.Mi \henkhatin ringtu dangte rilru natna an thlen fona chu Thlarauthilpêk chungchângah hian a ni. Thilpêk pakhat dawngtuin adang dawngtu a hmusit thei lo. Pakhat pawimawh bîk lehthlarauva khahna entîrtu bîk a awm chuang lo. Pathian hnathawhkan chan ang hi mi dangten an chang ngei ngei tûr a ni tia pawmtlatna hi thil hlauhawm tak a ni. Mi chan ang diak diak chang vetûra koh kan ni lo. Pathianin mi tin hi min hre chiang \heuh va,\ha a tih ang zêlin min enkawl a ni.

Sawi ho tûr

1. Thlarauva khah thu hi mi mal chan tûr mai ni lovin, ahuhova ringtute chan tûr a ni e tih hi han sawi zau teh u.

2. Kohhran bêl duh si lo, thlarauva khat a awm theih angem?

Page 167: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

167THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

August 7

ZIRLAI 29

THLARAU THILPÊKTE - I

Chhiar tûr: 1 Korinth 12:1-11

1 Korinth 12:1-11: Tin, unaute u, thlarau lam thilpêk thutechu in hriat loh ka duh lo ve. Jentailte in nih lai khân engtizia pawha an hruai ang che u ang apiang khân, khângmilem aw nei lote lamah khân hruai bovin in awm tih inhria e. Chuvângin, tu man Pathian Thlarauva thusawiin,“Isua chu ânchhe dawng a ni,” an ti ngai lo; tin, tu man,Thlarau Thianghlimah chauh lo chuan, “Isua chu Lalpa ani,” an ti thei ngai lo tih ka hriattîr a che u. Tin, thilpêkhrang hrang a awm a, Thlarau erawh chu hmun khat a ni.Rawngbâwl dân hrang hrang pawh a awm a; nimahsela,Lalpa chu hmun khat a ni. Hnathawh dân hrang hrang pawha awm a, Pathian erawh chu hmun khat a ni – mi zawngzawnga engkim thawktu chu. Nimahsela, sâwt tlânna tûrinThlarau hriattîrna chu mi tin hnênah pêk \heuh a ni. Mipakhat hnênah Thlarauvah chuan finna thu pêk a ni a; midang hnênah chu Thlarau vêk thu chuan hriatna thu pêk ani a; tin, mi dang hnênah, chu Thlarau vêkah chuan rinnapêk a ni a; mi dang hnênah, Thlarau hmun khatah chuan,tihdam theihna thilpêkte pêk a ni a; mi dang hnênah thilmaktih theihnate pêk a ni a; mi dang hnênah thu hrilh theihnapêk a ni a; mi dang hnênah thlaraute hriat dik theihna pêka ni a; tin, mi dang hnênah \awng chi hrang hranga thusawitheihnate pêk a ni a; mi dang hnênah \awng hriat lohtehrilhfiah theihna pêk a ni si a; nimahsela, chûng zawngzawng chu, Thlarau hmun khat vêk chuan, mi tin hnênah aduh ang zêla sem \heuhvin a thawk \hîn.

Page 168: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

168THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuvawn: Hmangaihna hi ûm zêl ula; thlarau lam thilpêktepawh châk cheu rawh u; amaherawhchu, thu in hrilh theihnatûr lek phei chu châk bîk rawh u (1 Kor 14:1).

Pathian hian ringtute hi thilpêk (talent) chi hrang hrangmin pe a. Chûng thilpêkte chu kohhranho sâwt tlânna tûr lehPathian ram \han zêlna tûr a ni. Vawiinah hian a \obul a\angachhuiin Thlarau thilpêk chi hrang hrang leh pêk a nih chhantekan zir dâwn a ni.

1. Thlarau thilpêk awmzia leh a \obulThuthlung Tharah hian thlarau thilpêk sawi nân Grik \awng

‘charisma’ a hmang a, ‘charisma’ tih chu sâp \awng chuan mifel chungchuang mize \hatna avânga mite hîp theihna nei sawinân an hmang. Chutiang mi Bible-a kan hmuh chu Appolova a ni(Tirh 18:24-28). Appolova hian ‘charisma’ a nei a, Paula chuana nei lo va; mahse, an pahnih hian Thlarau lam thilpêk an dawngve ve a ni. Bible sawi dân chuan ‘charisma’ chuan ‘KhawngaihnaThlarau Thianghlim Thilpêk’ tih a kâwk.

Thlarau thilpêkte hi a petu chu Thlarau Thianghlim a nia, eng thilpêk nge pêk tûr, tu hnêna pêk tûr nge tih thlangtupawh Thlarau Thianghlim bawk hi a ni a, a duh ang anginthilpêkte hi a sem chhuak \hîn a, teh kherin a pe lo tih pawhPaula chuan a sawi. Thlarau thilpêk kan dawnte kan hman dânahmawh kan phur a, kan dawn loh chungah chuan mawh kanphur lo. Mi dang chan kan thîk tûr a ni lo va, kan îtsîk tûr a nibawk hek lo. Thuhril theihna thilpêk dawngtuin a hman si lohchuan pêk chhan a tihlawhtling lo a ni, chutiang bawkin miinthuhril theihna a dawn loh avângin a phunnawi tûr a ni lo. Thilpêkkan dawnte hi Pathianin kan tâna \ha ber tûra a ruat a ni a, aropuina atân kan hmang tûr a ni.

2. Thlarau thilpêkte leh pianpui finna (talents)Thuthlung Thara Thlarau thilpêk ziakna hmun thumah hian

Page 169: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

169THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thilpêk chi hrang hrang a sawite hi a vaiin sawmhnih vêl a ni a(Rom 12:6-8; 1 Kor 12:8-10; 1 Pet 4:10-11). Hei bâkah hianThuthlung Hluiin heta tel lo eng emaw zât a sawi bawk a. A sawitam ber hi chu pianpui finna nên pawh inang tlâng tak an ni hlawma, a \hente erawh chu thlarau lam thilpêk tih hriat tak a awmbawk. Thlarau thilpêk sawmhnih zînga tel lo, thiamna bîk thil,rimawi tum leh kut themthiamna ang chi a awm bawk. Mihringfinna leh theihna te hi Siamtu Pathian a\anga lo kal vek a ni a.Chu chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihna hmanga tidanglaminThlarau thilpêk angin Pathianin a hmang \hîn.

Thlarau thilpêkte hi hnathawhna hmanrua, thing mistirihmanrua leh inzaina atâna daktawr hmanraw chi hrang hrang angasawi a ni fo. Bezalela te hnêna finna, hriatthiamna, hriatna, thiltihtûr fing taka suangtuah thiamna, lunghlu zeh tûra phel thiamna,thing zai mawi dân thiamna, kawng tinrênga themthiamna neitûra Pathian thlarauva tihkhah ang kha a ni (Ex 31:3-5). Bezalelate chunga Thlarauvin theihna chungchuang bîk a pêkah hian kuthnathawh thiamna lam chauh ni lovin rilru lam finna lehhriatthiamna pawh a huap vek a ni. Thiam thil chi hrang hrang,zai thiam, lemchan thiam, thil mawi siam thiamna eng chi pawhhi vân lam thil pêk a ni, “Thilpêk \ha leh thilpêk famkim zawngzawng chu chung lam a\angin … a lo chhuk \hîn a ni …” tih kanhmu (Jak 1:17).

3. Pêk chhan leh a tumThlarau thilpêkin a tum chu ‘mi thianghlimte tihpuithlin

nân rawngbâwl hna thawk tûr leh Krista taksa ti\hang lian tûrin,’tiin Paulan a sawi (Eph 4:12). |awngkam danga kan sawi chuanPathianin hnathawh tûr min pe \heuh va, \ha taka kan thawhtheih nân van lam thilpêk min pe \heuh bawk a, chu hna chu kanthawh \hat duh loh chuan ‘Krista rorêlna \hutphah’ hmaah kanchungchâng ngaihtuah a la ni ang tihna a ni. 1 Korinth 12:7-ah,“Sâwt tlânna tûrin Thlarau hrittîrna chu mi tin hnêna pêk \heuha ni,” tiin Paulan a sawi bawk a, mahni hlâwk nân hmang lovin

Page 170: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

170THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

inpuih tawn nâna hmang zâwk tûrin Philippi 2:3-4-ah hian minhrilh bawk, “Elrel leh inngaihhlut avânga eng mah ti lovin, mitinin inngaitlâwm takin mahni aiin mi dang \ha zâwkah ruat\heuh rawh se; mahni ta ta mai en lovin, mi dang ta pawh en\heuh zâwk rawh u” tiin. Krista taksa inpumkhat theih nâna pêka ni bawk (Eph 4:4). Thlarau thilpêk hian Krista taksa a \henhrang ang tih a hlau hle a, impumkhatna a ngaih pawimawhziatihlan nân ‘pakhat’ tih hi a sawi nawn a ni, entîr nân, ‘Taksapakhat’ ‘Thlarau pakhat’ ‘Lalpa pakhat’ tiin.

4. Thlarau thilpêk chi hrang hrangte(1) Finna: Mizo Bible lehlin tharah chuan ‘thu fing sawi

theihna’ tih a ni. Heta Thlarau thilpêk hian finna sâng ber, Pathianduh zâwng, Amah nên inzawm avânga neih a kâwk. Eng ngesawi tûr, engtia sawi tûr nge, eng huna sawi tûr nge, tih hre tûrafinna a ni a. Thlarau hruaina avângin rilru leh ngaihtuahnatihchakin a lo awm \hîn a. Pathian pâwlna azârah ringtu chuanPathian thil thûk leh finna thuchah hriat leh sawi chhuah theihnate a lo nei \hîn a ni.

(2) Hriatna: Finna nêna inkawp tak chu hriatna thu hi ani (1 Kor 2:11; Eph 3:19). Hriatna tih hi kraws hmanga Pathianchhandamna thu hriatna tihna a ni. Hriatna tih hian a hman thiamnalam a kâwk a, chu chu zirtîr thiamna, mite hnêna Pathian thuthûk (ril) hrilhfiah thiamna leh chhui chhuah thiamna a ni, heihi kohhran châwmtute thilpêk dawn a ni.

(3) Rinna: Rinna hian a tîra chhandamna tûra Krista rinnalam aiin chhandamna chang tawhten Pathian an rinna lam a kâwk,helai thu bîkah chuan rinawmna kâwkin a sawi theih bawk. Rinnahi Pathian hnên a\anga thilpêk \ha leh duhawm kan dawn a ni. Helaia rinna hi thurin leh rinna tih satliah mai ni lo, thlarau lam thilhriat theihna khawpa rinna thiltithei a kâwk.

(4) Thu hril theihna: Hei hi thlarau thilpêk ropui tak ani. Thil lo thleng tûr hrilhlâwk theihna aiin a hun laia mite

Page 171: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

171THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

mamawh hriattîr leh hrilh chu thuhril theihna dawngtute hnapawimawh a ni a. Ngaihthlatu thinlung hai hawng theia thu hriltheihna hi Pentikos ni a\ang khân Tirhkohte thilpêk dawn hlutak a ni. A ngaithlatute mamawh phuhru tak sawi thei tûrathinlunga Thlarau hnathawh avânga sawi tûr rawn tichhuak zungzung thei thilpêk sawina a ni.

(5) Thlaraute hriat dik theihna: Thlarau dik leh dik lo,Pathian a\anga chhuak leh ramhuai a\anga chhuak hriat hrantheihna thilpêk chu ringtute hnênah pêk a ni. ‘Thlaraute’ tih hiThlarau hnathawh chi hrang hrang, tihna a ni a. He thilpêk neituchuan mi dik leh dik lo te, ti tak zet leh tak zet lote a hre thiama, a lem laka kohhran mite humtu a ni. Hei hi theihna danglambîk ringtuten an neih Johanan a sawi kha niin a lang (1 Jn 4:1).

(6) |awng chi hranga thu sawi theihna: Hei hian sawia tum ber chu ‘\awng hriat loh’ kan tih ang hi a ni. Mizo Biblelehlin tharah chuan ‘\awng hriat loh chi hrang hrang neite’ tiadah a ni a, Thlarau thilpêk zînga lâr leh mi tam tak dawn châk ani. Chutih rual chuan mu leh mal awm lova hman a nih chuankohhrana buaina thlentu a ni ang tih Paula chuan a hlau va, ahman dân tûr pawh a hrilh nghe nghe.

Kan sawi tâk a\ang khân Thlarau thilpêk chungchângaPaula rilru kan hre thei ang. Hêng thilpêk kan sawi zawngzawngah hian kohhran pum sâwt tlânna atâna pêk a nih thu hiPaulan a sawi duh ber chu a ni; chuta tân chuan petu hranghrang pêk ni lova bul hmun khat vek a\anga chhuak an nihzia antheihnghilh loh a duh bawk. Petu hmun khata chhuak thilpêkhrang hrang dawngtute inmil loh theihzia a hria a. Kohhran pumsâwt tlânna atâna hman a \ûlzia a sawi a ni.

Sawi ho tûr1. Bible-a lang bâk Thlarau thilpêk a awm thei ang em?2. Thlarau thilpêkte zînga kohhran tâna hlu leh \angkai nia

kan hriatte sawi ni se.

Page 172: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

172THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

August 14

ZIRLAI 30

THLARAU THILPÊKTE II-NA

Chhiar tûr: 1 Korinth 12:27-31

1 Korinth 12:27-31: Chutichuan, nangniho hi Krista taksachu in ni a, a pêngte in ni \heuh bawk a. Tin, Pathianin\henkhat chu kohhranho zîngah a dah a: a pakhatnaahchuan Tirhkoh te, a pahnihnaah chuan thuhriltu te, apathumnaah chuan zirtîrtute a dah a; chumi hnuah chuanthilmak tihte a awm a; chumi hnuah chuan tihdam theihnathilpêk te, \anpui theihna thilpêk te, rorêl thiamna thilpêkte, \awng chi hrang hranga thusawi theihna thilpêkte chu aawm leh a. An zain tirhkoh an ni vek em ni? An zain thuhriltuan ni vek em ni? An zain zirtîrtu an ni vek em ni? An zainthilmak titu an ni vek em ni? An zain tihdam theihna thilpêkte an nei vek em ni? An zain \awng hriat lohtein thu ansawi vek em ni? An zain thu an hrilhfiah vek em ni? Thilpêkropui berte chu châk hle zâwk rawh u. Tin, kawng \ha lehzualka entîr dâwn a che u.

Thuvawn: Nimahsela, sâwt tlânna tûrin Thlarau hriattîrnachu mi tin hnênah pêk \heuh a ni (1 Kor 12:7).

Zirlai hmasaah khân Paulan Thlarau Thilpêk chi hranghrang a sawi te, a \obul a\anga chhuiin, pêk chhan leh pianpuifinna nêna a danglamnate kan zir tawh a. Vawiinah hian Thlarauthilpêk pathum - tihdam theihna, thilmak tih theihna leh \awnghriat loh chungchâng kan zir leh dâwn a ni.

1. Tihdam theihnaPaulan Thlarau thilpêk a sawi zîngah tihdam theihna ni a

telh a. Bible-in tihdam theihna thilpêk leh rinna avânga damna

Page 173: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

173THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thu hi a hrang deuhvin a sawi a. |henkhat chuan damlo rinnakha an sawi uar a, ‘a rin chuan a dampui ang’ tiin an hrilh a. Mi\henkhat erawh chuan Pathianin Lal Isua kraws hmanga tlannahna a thawh kha tisa damna atân pawha tâwk zo niin an ngai a.Ringtu a lo dam lohin rinna avânga tihdamna hi a chanpualatâna hauh theih niin an ngai. Hetiang ngaih dân hi Thlarauthilpêk tihdam theihna nên a inang lo tih hriat a \ha. Hetiangngaih dân pawmtute chuan natna laka taksa damna hi Lal Isuatlannaah khân a tel a, kraws-a Krista thihna kha sual ngaihdamnaatân chauh ni lovin taksa damna atân pawh a ni an ti a, chudamna chi hnih chu rinna hmangin a chan theih a ni an ti. Hetiangdamna hi tihdam theihna thilpêk avânga lo awm ni lovin rinnaavâng zâwk a ni.

Tihdamna chungchâng hi thlîr zau deuh a \ûl khawp mai.Jakoba chuan thilpêk \ha rêng rêng chu chung lam a\anga lochhuk niin a sawi (Jak 3:17-18). Tihdamna hi Pathian hnêna\angin rinnain a awm thei a, Pathian hnên a\ang vêkin dâktawrleh damdawi hmangin tihdamna a awm thei bawk (1 Tim 5:23).Pathianin damdawi leh dâktawrte thiamna hmangin kan natna atidam thei a, chutih rualin kan natna neuh neuh tihdam vek hi Pathianrem tih zâwng leh duh dân a ni lo mai thei tih pawm thiam a \ûl, heihi Paula nunah pawh a dik a ni (2 Kor 12:7-10).

Taksa na ringawt hi chu a natna tak an hriat fuh chuantûnlai dâktawrte hian tihdam dân an hre hle. Damdawi hmangaenkawl theih tawh loh, dâktawrin tihdam theih loh hiala anngaih natna te pawh \awng\aina avânga Pathian tihdamna changan awm. Mi thiam \henkhat chuan \awng\aina dawng tam te leh\awng\ai tam te taksaah hian taksa vawng hrisêltu hi a insiamchak bîk niin an sawi. |awng\ai ngai lote tuar ang hi an tuarnêp bîk zêlin an sawi bawk. Natna khirh tak, dâktawr thiamnachi hrang hrang neite pawhin an tihdam theih loh, \awng\ainachauhva tihdam theih a awm a ni. Hetih lai hian ngaih dân dik

Page 174: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

174THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

tâwk lo awm chu natna hi sual hnathawh nia ngaia dâktawrrâwn duh miah lo, damdawi pawh ei duh miah lo a awm theih.Tihdam theihna thilpêk hi a awm a, rinna avânga \awng\aiindamna miin an chang thei a, dâktawr leh damdawi hmangpawhin damna a chan theih, eng pawh hmang ila, a tidamtu chuPathian a ni tih hriat tûr a ni.

2. Thilmak tih theihna‘Thilmak tih’ tih hi Grik \awng chuan ‘Dunamis’ a ni a.

Chu chu ‘thiltihtheihna’ tihna a ni (2 Kor 12:12). Thilmak tihchu khawvêl awm dân phung pângngai tih theih piah lam, Pathianthiltihtheihna hmanga thlarau lam thil tih, mihringte tâna angaihna hriat loh khawpa mak leh sawi fiah phâk loh thil thlenghi a ni. Thuthlung Hluia a lan dân chuan, ‘thilmak’ tih emaw‘thiltih ropui’ tih emaw a ni ber a. Thuthlung Thar chuan‘chhinchhiahnate’ tih emaw ‘chhinchhiahna leh thilmak tih te’ tihemaw a hmang (Jn 4:48; Tirh 5:12; 15:12).

Pathian rawngbâwltute thu dikzia tihlan nân thilmak hmanginPathian chu mihringte hnênah a inpuang \hîn. Karmel tlânga thilthleng kha entîrna \ha tak a ni. Zâwlnei Elijan indona hautak zetmai a hmachhawn a. Israel mipuite chu Pathian emaw Baal emawan duh zâwk thlang tûrin a ti a ni. Vân a\anga mei ko thlaa,maichâma inthawina ran inhâl ral siakah Baal puithiamte a chova. Israel mipuiten Baal pathian aiin an Pathian dik zâwkziahria se a duh a ni. Baal puithiamte chuan zîng a\anga chhûnthlengin an pathian an au va, chhânna an dawng lo. Elijanmaichâm leh a vêl chu tui bêl li khatin a leihtîr a, maichâm vêlatui luang dûl dûl khawpin a huh a. Pathian hnênah a \awng\ai a,Pathianin mei a rawn tîr a, hâlral thil hlan te, thing te, lung te,vaivut te chu a kâng ral a, khuara tui awm chu a hîp kang ta vekmai a ni (1 Lal 18).

Paulan Tirhkoh a nih ngeizia a insawi fiahna \anfunga ahman chu, “Tirhkoh nih chhinchhiahnate chu chhelna tinrêng neiin,

Page 175: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

175THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chhinchhiahna te, thilmak te, thiltihtheihnatein in zînga tih a nihtak tak kha,” tih hi a ni (2 Kor 12:12). Krista thuchah kengtuTirhkohte chu hna pawimawh bik atân Thlarau Thianghlim chuanhmasâng a\angin thilmak tih theihna thilpêk a lo pe \hîn a ni.Bible-a thilmak tak tak kan hmuh \hin ang khân tûnlai pawh hianthilmak a la thleng fo va. Amaherawhchu, Isua thihna lehthawhlehna avânga sual ngaihdamna leh Chanchin |ha avânganun danglam kan lo neih hi thilmak zawng zawnga ropui ber a ni.

3. |awng hriat loh|awng hriat loh hi Thlarau thilpêk a ni a, ringtu mi mal

leh Pathian indâwrna a ni. Hemi chungchânga thil hriat tûrpawimawhte chu–

(1) Pentikos nia Thlarauvin a \awngtîr ang zêla \awngdanga \awng ni lo, hrilhfiah ngai chi \awng hriat loh hi a awmngei a ni.

(2) |awng hriat loh hi Thlarau rah a ni lo va, Pathianina duh ang zêla ringtute hnêna a sem a ni. Thilpêk a nih avânginringtu zawng zawngte neih vek tûr nia sawina Bible-ah a langlo va, pêkte chauhvin an nei.

(3) |awng hriat loh hi mi malin Pathian a biakna a niber a, mi dang siam \hatna a thlen lêm lo (1Kor 14:2-4).Chuvângin, Paula chuan, “Kohhranho inkhâwmnaah chuan \awnghriat lohva thu sîng khat sawi aiin ....thu panga chauh sawi kaduh zâwk a ni,” a ti hial (1 Kor 14:19).

(4) Thu hril hi châk hle tûr a ni a, \awng hriat lohteathusawi pawh khap loh tûr (1 Kor 14:39).

(5) |awng hriat loh hi hman sual awl tak a ni a, ahlauhawm thei hial bawk. Thlarau lama chapona a thlen thei a,chu chuan kohhranhovah in\hen darhna a thlen thei.

Page 176: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

176THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(6) Kohhranho inkhâwmnaah \awng hriat lohvathusawi mur mur chu âtna chi khat ni hialah Paula chuan a ngaia (1 Kor 14:23). Chuvângin, \awng hriat lohva thusawi chuan ahrilhfiah theih nân \awng\ai tûr a ni (1 Kor 14:13).

(7) |awng hriat loh hi a dawngtuin a awmzia a hrenghâl mai chuang lo va, hrilhfiah a nih loh chuan mi dang tânawmzia a nei teh chiam lo. Chuvângin, a changtuin a hrilhfiahnaa dawngin a dawng lo thei a. A dawng lo a nih chuan mi danginPathian hnên a\angin an dawng thei.

Kan sawi tâk a\ang khân hêngte hi chhinchhiah ila:Tihdam theihna thilpêk hi Thlarau Thianghlim thilpêkpawimawh tak a ni. Tihdam theihna thilpêk thuah hian rinnaavânga dam theih a ni a, dâktawr leh damdawi avânga damtheih a ni a, tihdamnaah hian eng pawh hmanruaah hmang ila atidamtu chu Pathian a nih tih pawm tûr a ni. Tihdamnachungchângah hian damdawi hmang a ni emaw, rinna hmang ani emaw a tak leh rin tlâk a awm laiin, a lem leh inbumna thilpawh a awm ngei a ni tih hriat a \ha, fîmkhur a \ûl khawp mai.A pâwng a puia thil mak zawn lutuk a him lo thei tih hriat a \ha.Thlarau thilpêkte a bîkin \awng hriat loh te hi rilru luah khahtîrlutuk tûr a ni lo va, a hman dân tûrah pawh Bible-in a sawi angngeiin fîmkhur takin kan hmang tûr a ni. Thlarau thilpêk dawngapiangte chuan, thlarau lama inpumkhat nân te, kan zavaia \hattlân nân te, in tih sâwt tawn nân te, Pathian ram zau nân teahman a nih theih nân \awng\aiin kan dîl fo tûr a ni.

Sawi ho tûr

1. Tihdamna leh rinna inlaichîn dân sawi ni se.

2. Tûnlai hunah hian Pathianin thilmak la ti zêlin kan hriaem?

Page 177: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

177THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

August 21

ZIRLAI 31

KHAWNGAIH RAWNGBÂWL HNA

Chhiar tûr: Ephesi 4:11-13

Ephesi 4:11-13: Tin, rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngahchuan thu khat vuaa, puitlinga, Krista famkimna lenzia tlukakan zaa kan lo awm hma loh zawng, rawngbâwl hna thawktûra mi thianghlimte tihfamkim nân, Krista taksa siam \hatûrin \henkhatte chu tirhkoh atân te, \henkhatte chu zâwlneiatân te, \henkhat chu Chanchin |ha hriltu atân te, \henkhattechu kohhran châwmtu leh zirtîrtu atân te a pe a.

Thuvawn: Amah azârah taksa pumhlûm chuan inzawmnatinrêng thawh avânga rem taka inchuktuah leh inzawmkhâwmin, pêng tin thawhzia ang \heuhvin hmangaihnaainsiam \ha tûrin taksa chu a lo tipung \hîn a ni (Eph 4:16).

Tirhkoh Paulan Thlarau Thianghlimin khawngaihnathilthlâwn pêk (rawngbâwl hna) ringtute tâna a siam thu hi hmunhrang hrangah kan hmu a. Hei hi Thlarau Thianghlim zâra thilpêkchi hrang hrang ringtuten an dawn, kohhran rawngbâwlnaa lolang chhuak a sawite a ni. Chûngte chu a tlângpuiin kan zirdâwn a ni.

1. TirhkohRingtute hnêna Thlarau Thianghlim thilpêk lan chhuahna

pawimawh tak Paulan a sawi chu Tirhkohte rawngbâwl hna hia ni. Thirkoh tih hi Grik \awngin ‘apostolos’ tih a ni a, apostoltia hman pawh a theih tho niin a lang. Thuthlung Tharah chithum angin kan hmu a. Pakhatnaah chuan ‘tirhkah/thuchah kengtu’tihna a ni. Chu chuan zirtîr sâwm leh pahnih te kha a kâwk bîkdeuh a ni. Anni kha Thuthlung Thara dinhmun pawimawh bîk

Page 178: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

178THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chang/luahtute an ni (1 Kor 15:5; Thup 21:14). Pahnihnaah chuansâwm leh pahnihte zînga mi ni lo, Paula te, Barnaba te, Isuaunau Jakoba te, Sila te, Junia leh Andronika te kha tirhkoh tihhian a huam bawk. Pathumnaah chuan tirhkohte ni âwm berangaih theih 1 Korinth 15:7-in “…tirhkoh zawng zawngte …” atih, an hming sawi lan loh kan hmuhte kha an ni bawk. Ringtuhmasaten tirhkoh ni tûra tehna tlinga an ngaih chu Tholeh Lalpaa hring a hrâna hmutute leh a thawhlehna hriatpuitute leh atirhkoh, zâwlneite lungphûm innghahna zînga mi ringtute tânathawhpui hi an ni. Paula rilruah chuan tirhkohte rawngbâwlnachu tualchhûng kohhran mal maiah ni lovin hmun tinah apawimawhna a lian a, kohhran hrang hranga awmte mamawhnaleh a \ûl ang zêla rawngbâwltu anga ngaihna a lian a,rawngbâwltu dang a târ lante aiin an thuneihna pawh a sâng bîka, kohhran hmasa hun lai chuan engkima hotu leh sûlsutu an ni.

2. Zâwlnei Thlarau Thianghlim thilpêk lan chhuahna dang Paulan a

sawi chu zâwlnei hna hi a ni. Zirlai hmasa lama kan sawi tawhang khân zâwlneite hi hrilhlâwktu aiin Pathian duh zâwng puangchhuaktu anga ngaih an ni zâwk a. Huaisen tak leh dik takinPathian duh zâwng an puang chhuak a, chu chu mipuiin an zawmloh erawh chuan a hnua thil lo thleng tûr puan chhuah a \ûlvângin hrilhlâwkna an keng tel ve chauh zâwk a ni. An thusawichuan thiltihtheihna a ken tel avângin sim tûra mite sual hriattîrleh kohhranhote tâna chakna thar thlen tûra fuihna leh thlamuannathu sawitu an ni. Zâwlnei hna pawimawh dangte chu hriatnaleh \hatna lama rilru tihhmasâwn te, inzirtîr te, fuih te lehinthlamuan te a ni. Zâwlnei hnathawh, Pathian thu dawn lehpuan chhuah te kha Thlarau hruaina hnuaia mi a nih avânginThuthlung Thar bu an pawm hma thleng khân a pawimawh êmêm a; mah se, Thuthlung Thar bute hman lâr a lo nih tâkah khânkum zabi pahnihnaah chuan sawi tûr an awm tawh lo. A chhan

Page 179: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

179THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chu tirhkohte thuziak thuneihna keng tela an pawm, chhiar maitheih tûr tam tak a awm tâk avâng leh chu chuan zâwlneitethuneihna a rawn luahlan tâk zêl vâng a ni. Rawngbâwltu zinvâk \hînte aiin tualchhung rawngbâwlna dah pawimawhna a loni tial tial a, chu bâkah zirtîrna him lo keng thusawitu tam takan lo awm a, zâwlnei derte an lo chhuak ta zêl bawk nên, chuailam an pan ta a ni. Tichuan, zâwlnei hna chu tualchhûng kohhranaUpa leh Pastor-ten an chelh ta bera ngaih a ni. Tûnlaiahhrilhlâwkna te hi a la awm a nih pawhin Bible-a mi anga rintlâk an ni tawh lo. Pathian inpuanna leh a duh zâwng hriattîrnazâwlneiten an dawn \hin ang pawh kha chiang taka sawi tûr avâng ta hle. Chuvângin, zâwlnei thuchah, inlârna leh hrilhlâwknatih vêl hi pawm dân tâwk thiam a \ûl ta hle. Paula pawh khânKorinth khuaa ringtute chu zâwlnei derte leh tirhkoh derte lakafîmkhur a \ûl thu a sawi uar hle a ni (2 Kor 11:4, 13-15).

3. Chanchin |ha hriltu (Evangelist)Chanchin |ha hril hi kohhran leh ringtu tân hna pawimawh

ber a ni a, he hna thawk tûr hian Thlarau Thianghlimthiltihtheihna, tihchakna leh tihhuaisenna a pawimawh. Chanchin|ha hriltu tih hi Bible-ah a lang tam lo va, Thuthlung Tharahhmun thumah chauh kan hmu: Lukan Philipa chu Chanchin |hahriltu a ti a, Philipa hian fanu pali zâwlnei a nei nghe nghe a ni(Tirh 21:8); Paulan Pathianin kohhran tân Chanchin |ha hriltua pe a ti a (Eph 4:11); Paulan Timothea chu Chanchin |ha hriltuhna thawk tûrin a ti (2 Tim 4:5). Epaphra pawh an zîngah achhiar tel theih âwm e (Kol 4:12). Chanchin |ha hriltu tih emaw,Pathian thu hrila vâk vêl tih emaw pawh ni sela a sual chuanglo vang. Pathian thuhriltute hi tirhkoh/tirhkah, Chanchin |hapuang darhtu an ni a, an hna lam sawi chuan Pastor hna pawhan thawk tel ve; mahse, an thu chah innghahna pui ber chu Isuathihna leh thawhlehna, a lo kal lehna leh chumi atâna Isua ringtûra mite buatsaih a ni.

Page 180: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

180THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Lal Isua khân zirtîr leh Ram Chanchin |ha hrilin Galiliram zawng zawng a fang chhuak vek a (Mt 4:23; 9:35), hnamzawng zawnga Chanchin |ha hrilh darh a nih hnuah tâwpnaa lo thlen tûr thu a sawi (Mt 24:14; Mk 3:10). Hêng arawngbâwlna atân hian Thlarau Thianghlim tihchakna apawimawh a, Thlarauva a khah hnuah rawngbâwlna a \anchauh a ni. Thuthlung Thara Chanchin |ha hriltu langsâr berpakhat chu Tirhkoh Paula a ni a, Krista nêna an intawh hnulam chu Chanchin |ha hril nân a hmang ral vek a tih theihhial âwm e. Ani pawh hi Thlarau Thianghlim tirharawngbâwla kal chhuak a ni a, a rawngbâwlnaah hian ThlarauThianghlim thiltihtheihna leh kaihhruaina a lang nasa a ni. A\hahnemngaihzia pawh, “Pathian khawngaihna Chanchin |hahriattîr tûr, Lalpa Isua hnên a\anga khami rawngbâwl hna kahmuh kha thawk zo phawt ila, ka nun pawh thlâkhlelh tlâkahka ruat lo ve,” tia a sawi hian a lantîr chiang hle (Tirh 20:24).Chutih rual chuan a inngaitlâwm êm êm a, “Chanchin |hahril mah ila, chhuan tûr rêng rêng ka nei si lo, tihmâkmawhka chungah a innghat a ni si a: Chanchin |ha hril suh ila, kachung a pik dâwn si a,” a ti mai a ni (1 Kor 9:16).

4. Kohhran châwmtu leh zirtîrtuPaula hian kohhran châwmtu Pastor leh zirtîrtu hi a dah

dûn a, an rawngbâwlna hi \ang dûn leh inpui tawn anga ngaih ani. Kohhran châwm hna leh zirtîr hna hi mi pakhata awm kawpanga sawi a ni bawk. Zirtîrtu leh Pastor te hi mi thuhmun angangaih an ni tlângpui. Tualchhûng rawngbâwltute an ni a, a hmaakan sawi tâkte kha chu hmun hrang hranga vâk vêla, khawvêlhuapa rawngbâwltu anga ngaih an ni. Tirhkohte leh Chanchin|ha hritute hna bîk chu hmun hrang hranga kohhran din a ni a,zâwlnei hna chu Pathian hnên a\anga an thu dawn, an hun laiamite hnêna puan chhuah a ni a. Pastor leh zirtîrtu hna chu ni tinakohhran mite nun vila, siam puitlin a ni.

Page 181: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

181THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pastor tih hi berâmpu tihna a ni a, Pastor, Bishop lehUpate kâwka kan sawi chuan an hna chu kohhran mite châwm,vên him, kîlkawi leh endik te a ni. Pastor chu berâmpu a nihavângin a berâmte thlarau lam chawa châwm leh hlauhawmlaka vên him chu a hna a ni. Lal Isuan ama nihna sawiin ‘Berâmvêngtu \ha’ a inti a (Jn 10:11,14), ‘Berâm vêngtu ropui’ tih leh‘Thlarau vêngtu leh hotu’ tiin sawi a ni bawk (Heb 13:20; 1Pet 2:25; 5:4). Lal Isua hnuaia berâmpu chu ‘Pathian pâwl hoenkawl’ tûra tih a ni (1 Pet 5:2). Pastor-te chu ‘zirtîr thiam’ nitûra fuih an ni bawk (1 Tim 3:2; Tit 1:9). Kohhranahrawngbâwlna fung pawimawh tak chelhin, kohhranho tânaKrista thilpêk hlu tak a ni (Tirh 13:1; Rom 12:7; 1 Kor 12: 28).

Zirtîrtute pawimawhna hi kohhran \iak tîrah khân a lianhle a. Bible an la nei lo va, zirtîrna \ha chhiar tûr lehkha ziak ala tlêm bawk si nên. Chanchin |ha ziak hmasa bera ngaihMarka ziak hi AD 60 hnu lama mi a ni a. Isua thih hnu a\angaAD 600 inkâr zawng khân inkaihhruaina lehkhabu an nei \ha lova, chûng hun laia kohhran nun dân kawng \ha tinrêngkawhhmuhtu chu zirtîrtute hi an ni. Isua kha zirtîrtu ropui leh\ha tia sawi \hin a ni a, a chhan chu a nun leh thiltih ngei khânthil \ha a zirtîr a, a nun ngei khân mi dangte kaihhruaiin kawng\ha a kawhhmuh \hin vâng a ni. Chutiang mi chu eng lai pawhinkohhranin kan mamawh reng a ni.

Eng pawh ni sela, kan sawi tâk a\ang khian kohhran hmasahun lai a\anga tûn thlengin ringtute tâna rawngbâwltutepawimawhna leh rawngbâwltute tâna Thlarau Thianghlimpawimawhna kan hre thei ang. Rawngbâwltute hi an hnathawhinang lo mah se, an pawimawhna leh \angkaina hi a inang veka, kohhran tân an \angkaina a inchen vek a ni. Pathiankhawngaihna azâra Thlarau Thianghlim thilpêk an dawn avângarawngbâwl hna thawk thei chauh an ni a, anmahniah chhuan tûra awm lo. Hêng rawngbâwltu chi hrang hrang kan sawite a\ang

Page 182: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

182THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hian an rawngbâwl dan leh inpêkna te kha kan entawn zâwk tûra ni ang. Mi dangte aia Thlarau mi zâwk leh chang thûk zâwkainngaihna te hi ngaisân vak tûr a ni lo. Kohhranah harsatna anthlen fo \hin avângin kan fîmkhur tûr a ni. Mi dang thusawi lehkohhran dang tih dânah kan innghah lutuk a him lo thei. Isuan azirtîrte hnena, “Nangmahnin ei tûr pe rawh u,” a tih ang khânmipuiten kohhranah ei tûr zawng ila, kan rawngbâwltute pawhinchaw \ha ei tûr min pe bawk sela, chu chu kohhranhote \hattlânna tûr chu a ni ang.

Sawi ho tûr

1. Tirhkohte leh zâwlneite rawngbâwl hna kha lapawimawh zêlin kan hria em?

2. Kohhran rawngbâwlna hi khawngaihna anga dawnsawna pawimawhzia sawi ni se.

Page 183: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

183THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

August 28

ZIRLAI 32

THLARAU RAH

Chhiar tûr: Galatia 5:22-26

Galatia 5:22-26: Thlarau rah erawh chu hmangaihna te,hlimna te, remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, \hatnate, rinawmna te, thuhnuairawlhna te, insûmtheihna te a nizâwk e; chutiang kalh zâwngin Dân thupêk rêng a awm lo ve.Tin, Krista Isua mite chuan tisa chu, a sual ngaihtuahna leh achâknate chawpin an khêngbet ta. Thlarauva nung kan nihchuan Thlarauvah vêk i awm leh bawk ang u. Incho tawnainîtsîk tawnin, i inngaihlu suh ang u.

Thuvawn: “Chutichuan, hei hi ka ti a ni: Thlarauvah awm rawhu; tichuan, tisa châkna chu in zâwm dâwn lo nia” (Gal 5:16).

Thlarau Thianghlim thilpêk chi hrang hrang leh chûngtechu a dawngtute nuna rah chhuah tûra pêk an nih thu kan zirtawh a. Vawiinah hian Tirhkoh Paulan Thlarau rah a sawi hranghrangte kan zir dâwn a ni.

1. Thlarau rah awmziaThlarau rah chu Thlarau Thianghlim hnathawh zâra nun dân

\ha ringtu nuna lo lang chhuak \hîn hi a ni. Hei hian dân zawmavânga nungchang \ha satliah a kâwk lo va, ringtu nuna ThlarauThianghlimin nun dân \ha a thawh chhuah sawina bîk a ni. Paulahian Thlarau rah hrang hrang a sawite hi rah pakhat angin ‘Thlaraurah’ tiin a sawi \hîn. Thlarau rah chu Galatia 5:22-23-ah thil pakuakan hmu a. Zir a awlsam theih nân Thlarau rah pakuate hi thei rahbâwr pathum, bâwr tina rah pathum zêl awm angin kan \hen ang a;thei rah bâwr tin hi hlâwm khata dah khâwm zêlin eng nge an nihkan sawi fiah nghâl zêl ang.

Page 184: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

184THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Hmangaihna, hlimna leh remna hi thei rah bâwr hmasaber chu a ni a; hei hian Pathian nêna kan inlaichînna lam a kâwka. Dawhtheihna, ngilneihna leh \hatna hi a bâwr hnihna a ni a;hei hian kan mihringpuite nêna kan inlaichînna lam a kâwk a.Rinawmna, thuhnuairawlhna leh insûmtheihna hi a bâwr thumnaa ni a; hei hian mi mal nuna lang chhuak tûr lam a kâwk thung.

2. Pathian nêna kan inlaichînna lam kâwk Thlarau rah

(1) Hmangaihna: He laia hmangaihna tih hi hmangaihnasâng ber (Agape) sawina a ni a. Hmangaihna tih hi \awngkamlâr tak a ni a; mahse, hmangaih dân erawh chu a inchen lo theihle a ni. He laia hmangaihna tih hi hmangaihna sâng ber sawinaa ni a, kan chunga a \ha lo lam titute leh hmêlmate hial pawhthungrûl lova thil \ha ber duhsakna nun hmangaihna a ni.Hmangaihna hi thlarau rah zîngah dah hmasak ber a ni a, thildang tih nâna mamawh hmasak leh \ûl a nih vâng a ni.Hmangaihna hian Pathianin min hmangaihna te, ringtuten amahkan hmangaih lêt ve thungna leh kan mihringpuite nêna kaninhmangaihna te a huap vek a ni. Paula hian hmangaihnachungchâng a sawi nasa hle a. Hmangaihna a\anga tih a nih lohchuan mihring a\anga chhuak thil \ha zawng zawng pawh engmah lo mai an nih thu a sawi hial a, hmangaihna chu dân zawhfamkimna a nih thu a sawi a ni (1 Kor 13:1-13; Rom 13:8).

(2) Hlimna: He hlimna hi sakhuana leh Pathiana innghathlimna (khara) sawi nân an hmang bîk a. Khawvêl thil lehropuina lema hlimna a ni lo va, eng thil emawa hlawhtlinnakan neih avânga hlimna lah a ni hek lo. Thlarau rah hlimna diktak innghahna chu Pathian a ni a, Pathian a\anga chhuak lo chuhlimna tak tak a tling lo. Miin hlimhlawp thil leh nun nawmna,khawvêl thila khawsak theihna leh nun hlimna te chu a nei a nithei e, Pathian pêk hlimna nên chuan inhlat tak a ni. Pathianhmangaihnaa chhûn khah thinlung chu lungngaihnaten tlâk buak

Page 185: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

185THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

mah sela, a hlimin a lâwm zêl \hîn (2 Kor 6:10). Hlimna hithlarau lama lungawina leh lâwmna rah chhuah a ni.

(3) Remna: Grik \awnga remna (eirene) chuan rorêltu\ha leh ngilnei hnuaia hlim leh thlamuang taka awm tih a kâwkdeuh bîk a. Thuthlung Tharah chuan remna tih hi Thuthlung Hluiashalom lehlin nân an hmang a, chu chuan tisa leh thlarau \hattlânna leh induhsak tawnna te a huam vek a. Buaina awm losatliah ni lovin, buaina pumpelh duh avânga inthiarfihlîm lamemaw ni hek lovin, tute tân pawha \hat tlânna tûr, mite chungaa \ha ber duhsakna hi thlarau rah remna chu a ni. Remna lehthlamuanna te hi hmangaihnaa innghat tho a ni. Pathianhmangaihnaa khat thinlung chuan helna a titâwp vek thei.Hmangaihna chauhvin mihring thinlung sak a tinêm thei a, chuchuan remna a thlen \hîn a ni.

3. Mi dangte nêna inlaichînna lam kâwk Thlarau rah(1) Dawhtheihna: Dawhtheihna tih hi \awng bul lamah

chuan ‘makrawthumia’ tih a ni a, mihringpuite chunga hmanbîk a ni a, thil dangah an hmang ngai lo. Mi zaidam, thinrimhar sawina a ni a. Mite chunga thinrim ai chuan mahni pawhintawrh zâwk duhna khawp rilru sawina a ni. Thuthlung Tharahman dân langsâr takah chuan Pathianin mihringte chunga arilru put dân, a dawhtheihzia sawi nân hman a ni a (Rom2:4; 9:22; I Pet 3:20). Chutiang rilru chu ringtute pawhin anpu ve tûr a ni (Eph 4:1-3; Kol 3:13).

(2) Ngilneihna: Ngilneihna hi a dawt chiaha ‘\hatna’ tihnên hian inhnaih tak a ni a. He \awngkam lo chhuahna ‘krestotes’hi a hmanna azirin \awngkam awmze hrang hrang neia lehlintheih a ni. Ei tûr lam sawina atân hman a nih chuan ‘tui’ emaw‘thlum’ emaw tihna a ni a; thil hahdam lam sawina atân hman a nihchuan ‘nuam/hrehawm lo’ sawina a ni bawk. Mihring inlaichînnachungchângah chuan ngilneihna tih chu mite tâna hrawn nuam, damduam mai tihna a ni.

Page 186: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

186THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(3) |hatna: |hatna sawi nâna Paula \awngkam hman‘agathosune’ (A-ga-thaw-su-ne) hi Bible \awngkam bîk a ni a;khawvêl thil sawina \awngkamah Grik-hoten an hmang ve lo.|hatna sawina \awngkamah rau rau pawh he Grik \awngkamhian a huap zau ber a. A lan chhuahna lamah pawh ‘mawi’ akâwk tel. Ngilneihna chuan mi a \anpui thei chauh a; \hatna erawhchuan zilhna te, tihdikna te leh thununna te a keng tel. Chûng thilchu an \hat duhna avânga tih a ni.

4. Mi mal nun lam kâwk Thlarau rah(1) Rinawmna: Hei hi Grik-hoten mi rin tlâk, innghah

ngamna tling (Grik-pistis) an sawina \awngkam tlânglâwn ani a. Thlarau rah rah chhuahpuitute chu mi dangte tân pawhinnghah ngamna an ni \hîn. Chu mai chu ni lovin, Pathiantâna mi rinawm, a tân thih thlenga tuar ngam khawpa rinawmsawina a ni tel nghâl bawk, “Thih thlengin rinawmin lo awmrawh” tih a nih kha (Thup 2:10).

(2) Thuhnuairawlhna: Bible-in thuhnuairawlh a tih(Grik-prutes) hi \awngkam khat leka lehlin hleih theih lohkhawpa awmze thûk a ni a. Thil pathum ken tel a nei a;chûngte chu–

(1) Pathian hnêna intukluhna (Mt 5:5; 11:29; 21:5).(2) Zirtîr theih, zir tûra inngaitlâwm (Jak 1:21).(3) Mi dang dinhmun ngaihtuahpui thiam leh hrethiam

(1 Kor 4:21; 2 Kor 10:1; Eph 4:2).

Hêng thil pathumte hi an inkawp tlat a, lâk hrana malneih theih a ni lo. Thuhnuairawlh tih \awngkam hi Grik-hotechuan ran sawizawi tawh sawi nân an hmang \hîn a; ransawizawi tawh chu a neituin a duh duhin a thunun thei \hîn.Chutiang deuh bawk chuan thlarau rah ‘thuhnuairawlhna’ changtawh chu a neitu Krista tân duh duha hman theih a ni tûr a ni.Thuhnuairawlh tih hi Mizo \awngah hian a chiang zaw ber âwm

Page 187: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

187THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

e; ‘mi thu hnuaiah kan thu kan rawlh’ tihna a ni. Krista thuhnuaiahkan thu kan rawlh ang a; mahni thu ni lovin Krista thu thuin kanawm dâwn tihna a ni.

(3) Insûmtheihna: Hei hi mahni duh zâwng leh châkzâwng laka insûmtheihna (Grik-egrateia) a ni. 1 Korinth 9:25-ah chuan infiam mite engkimah an insûm thu sawi nân hman ani a; 1 Korinth 7:9-ah chuan mipat hmeichhiatna kawngainsûmtheihna thu sawi nân hman a ni thung. Thlarau rahinsûmtheihna chu mahni duh zâwng leh châk zâwng apiang tilova Pathian duh zâwng ti tûra inpêkna nun a ni. Ringtu chu asual ngaihtuahna chawpin Krista hnêna khenbehin a awm a,nun thar leh thianghlima nung tûrin Krista rualin kaihthawhin aawm a, a nunah rah duhawm tak a chhuah theih nân ThlarauThianghlimin a awmpui \hîn a ni.

Kan sawi tâk a\ang khian Paulan Thlarau rah chungchânga sawi kan hre ta a. Mizote hian Thlarau thilpêk leh a hnathawhkan tuipui viau laiin, mi mal leh huho nuna a rah chhuah tûr lamkan hlamchhiah mah mah niin a lang. Tirhkoh Paulan rah a sawiinPathian nêna inlaichînna lam kâwk te, kan mihringpuite nênainlaichînna lam kâwk leh mi mal nun lam kâwkin a sawi thliaha. Hêng Thlarau rahte kan nuna a lan chhuah theih nân Thlarauvakan awm a ngai a ni.

Sawi ho tûr

1. Thlarau rah tak leh tak lo engtin nge kan hriat theih ang?

2. Paulan a sawi bâk Thlarau rah awm theiin kan hria em?

Page 188: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

188THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN VI

THLARAU THIANGHLIM - KOHHRAN THURINAH

|hen ruknaah hian zirlai panga a awm a, ThlarauThianghlim hnathawh Kohhran Thurin chi hrang hrangin a sawidân kan zir dâwn a, hetah hian Tirhkohte Thuvawn, NiceaThuvawn, Westminster Thurin, Welsh Thurin leh PresbyterianKohhran Thurin te kan chhui bîk deuh dâwn a ni.

...

September 4

ZIRLAI 33

THLARAU THIANGHLIM - TIRHKOHTETHUVAWNAH

Chhiar tûr: Hebrai 3:12-15

Hebrai 3:12-15: Unaute u, fîmkhur rawh u; chuti lo chuanPathian nung chu bânsan tûrin, in zîngah tu chhûngah pawhrin lohna thinlung sual a lo awm dah ang e. “Vawiin” an tihchhûng hian ni tinin infuih tawn zâwk rawh u; chuti lo chuanin zînga mi tu pawh hi sual bumnaa tihkhauhvin in awmdah ang e. Krista changtute kan lo ni ta si a, kan rin chhan\an tirhna kha a tâwp thlenga nghet taka kan vawn tlatphawt chuan,

“Vawiin hian a aw in hriat chuan,An tihvui lai ang khânIn thinlung tikhauh suh u,”an tih chhûng zawng hian.

Page 189: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

189THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuvawn: Kan beisei thurin hi nghîng lovin i pawm tlat angu, thutiamtu chu a rinawm si a (Heb 10:23).

Tirhkohte Thuvawn

Engkimtithei, Pa Pathian,Lei leh vân Siamtu chu ka ring,A Fapa mal Isua Krista,Kan Lalpa ka ring a.Ani chu Thlarau Thianghlimin a paitîr a,A nulât laiin Marin a hring a.Pontia Pilatan nasa takin a tuartîr a,Khenbehin a awm a.A thi ta a, Phûmin a awm a.Mitthi khuaan a zuk kal a,Ni thum niah mitthi zîng ata a lo tho leh a.Vânan a lâwn chho leh a,Engkimtithei Pa Pathian ding lamah a han \hu ta a.Chuta \angin a lo chhuk leh ang.Mitthi leh mi nung rorêlsak tûrin.Tin, Thlarau Thianghlim ka ring a,Mi zawng zawng tân Kohhran Thianghlim awm hi ka ring a.Mi thianghlimho inpâwl khâwm hi ka ring a,Sual ngaihdamna ka ring.Taksa thawhlehna ka ring a,Chatuana nunna nên. Amen.

Tirhkohte Thuvawn hi Khawthlang Kohhranhote chuan anhman lâr deuh ber a ni a, kohhran mi nâwlpuite pawhin an hriatlâr ber a ni bawk. Kristian tam berin Lalpa |awngtaina nênhian en lova an sawi theih a ni a. Thuvawn dangte aiin Pathianbiaknaah pawh an hmang zing zâwk bawk. Kohhran hmasa hunlaiin Krista an rinna an puan chhuah dân chu ‘Krista chu Lalpaa ni’ tih a ni a, baptisma chan dâwnin an puang chhuak \hîn.

Page 190: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

190THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Chumi a\ang chuan he thuvawn hi a lo piang chhuak a, tûn thlenghian kohhranhovin Pathian biak nân an la hmang zêl a ni. Tûn\umah hian Tirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlimchungchâng a sawi dân kan zir ang.

1. Tirhkohte Thuvawn \obul leh a pawimawhnaTirhkohte Thuvawn hi kum zabi khatna tâwp lam a\ang

daih tawha a ruangâm hi lo awm tawh nia sawi theih a nihlaiin, tûna kan neih ang deuhva an hmuh theih hmasak ber chukum AD 390-a Milan khuaa Synod-in Pope Siricius-a hnêna anlehkha thawnah a ni a. He Synod lehkha thawn hi Milan khawBishop Ambrose-a duan nia ngaih a ni. Ambrose-a chuanTirhkoh 12-te khân intâwk khâwmin Thuvawn hi an phuahkhâwm ni ngeiin a ring a. Ambrose-a rin dân chu thlâwpin AD404 khân Rufinus-a pawhin Thuvawn hrilhfiahna a ziakahhetiang hian a sawi- “Pentikos ni khân Tirhkohte chu \awng chihrang hranga thu sawi theihnaa thuamin an awm a. Tichuan,ram hrang hrangah Chanchin |ha hril tûra tirh chhuah an ni ta a.An in\hen dâwn \êpin Krista ring tûra mite an va sâwm hnênahthu hran an sawi loh nân, an thuhril tûr tlângpui ngaihtuahinhmun khatah an inhmu khâwm a. Chuta an awm khâwm lai chuanThlarau Thianghlimin an khat a. Tirhkoh tinte chuan an thuhriltûrah chuan \ha nia an hriat an thawh khâwm \heuh va; tichuan,he thuvawn hi an siam chhuak ta a, ringtu an siamte zirtîr atânahman tlâkah pawmin an nemnghet nghâl a ni,” tiin.

Kum zabi kuana tîrah khân Rom lalber Charles Ropuia(Charlemagne) chuan a khua leh tuite chu he thuvawn hi enlova thiam vek tûr leh mi dangte pawh zirtîr thei tûrin thu a pea. He thuvawn thiam lo leh hre lo apiangte chu an fate baptismachantîr tlâk lovah a ngai a. Heti taka a ngaih pawimawhna chhanchu Pathian biak dân mumal tak tihchhuah a duh vâng leh puithiamzawng zawngte zirtîrna chu inang tlâng vek se a duh vâng a niber a. Tichuan, kum zabi kuanaah chuan he Thuvawn hi Pathian

Page 191: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

191THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

biakna hmanraw tlingah Pope chuan ngaiin an hmang zui ta zêla. Tûn hma kum zabi hnihna a\anga a ruhrel an lo hriat lehhman fo tawh \hin kha kimchang zâwkin tûna mi ang hiankohhran chuan a hmang zui ta zêl a ni.

Tirhkohte Thuvawn hian Bible thuchah laipui a sawi a,hmânlai ata tûn thlengin kohhran tân a pawimawh reng. Rinnasawi fiah nân a pawimawh a. Ringtu chuan eng nge a rin tih asawi fiah thiam tûr a ni a. ‘Hei hi ka innghahna a ni,’ ‘Ka rinachu ka hria’ tiin fel takin a rin Pathian chu a puang chhuak tûr ani. He Thuvawn hi kohhran hmasa hun laiin kohhrana tel thartebuatsaih nân an hmang a, dân zawhkim tûrte chu thurin an zirtîra, he thuvawn hi en lova sawi thei tûrin an phût tlat a ni. MiinPathian, Isua Krista leh Thlarau Thianghlim a rinzia kohhranmipui hmaa a puan veleh dân zawhkim a lo ni. He thuvawn hikohhran inkhâwmnaah leh mi mal Pathian biaknaah an sawi\hîn.

Rinna dik leh dik lo teh nân Tirhkohte Thuvawn hihmanraw \angkai a ni: Tirhkohte rinna kha a hnua kohhrante tânrinna bulpui a lo ni a. Kum zabi pathumna chanve hma lamakohhranhote rinna bulpui leh innghahna chu ‘Pathian pakhat,Engkimtithei, Lei leh vân Siamtu ka ring’ tih kha a ni. Zirtîrnadik lo leh rinna kal kawi tam tak kârah ringtu dik chuan a rinnadik leh dik loh teh nân leh fiah nân thuvawn hi a hmang \hîn tûra ni.Thlarau lam chaw \ha leh \angkai a ni bawk a. He thuvawnhian Kristian thurin dik zawng zawng a khaikhâwm avânginhnâwl tûr bîk a awm lo va, a vai hian thlarau lam chaw \ha ani. A vaia pawm rual tûr a ni a, pêng eng emaw chauh miin apawm tûr a ni lo.

2. Tirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlim a sawi dânTirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlim chungchâng hi

hmun hnihah hetiang hian a sawi a–

Page 192: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

192THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

(1) Thlarau Thianghlim ka ring a: He thu tawi tê hianringtu hmasate tâna Thlarau Thianghlim dinhmun leh apawimawhna a tichiang tâwk hle. Kum zabi hnihna hun laiaMontanus-a zirtîrna lo chhuak khân Thlarau Thianghlimpawimawhna rawn sawi uarin, amah Montanus-a chu ThlarauThianghlim neia, Thlarau Thianghlim tiam lo thlen famkimnaaha inchhâl nghe nghe a ni. Kum zabi pahnihna hun lai bawk hianThlarau Thianghlim hi Pathian tak ni lova, a thiltihtheihna(power) anga sawina leh zirtîrna a lo chhuak a. Kohhran hnênaPathian pêk, Tirhkohte huna awm nasa \hîn, a hnua awm tamang lova sawi a ni a. Chutiang ngaih dân nei zîngah chuanArius-a pawh a tel a. Fapa chu thilsiam a ni a, ThlarauThianghlim phei chu Fapa ai pawha a dinhmun chu la hniamlehzual niin a zirtîr a ni.

Nicea Council an neih zawh hnuah Macedonius-a pawhinThlarau Thianghlim chungchângah inhnialna rawn tichhuakin,Pathian ni lo, thilsiam niin a rawn zirtîr ve a. Thlarau Thianghlimchu Pathian a nih chuan, hrin emaw, hrin loh emaw a ni tûr a ni.Hrin a nih leh nih loh hi Pathian thuin a sawi chian loh avânginthilsiam a ni, a ti. A sawi zêlnaah Thlarau Thianghlim chu hrinloh a nih chuan awm \an ni nei lo, pakhat aia tam a awm tihna ani ang a, hrin a nih chuan Pa hrin emaw, Fapa hrin emaw a ningei ang. Pa hrin a nih chuan Fapa pahnih an awm tihna a ni anga; Fapa hrin ni se Pathianin tupa a nei tihna a ni ang tiin a zirtîra ni.

A chunga kan sawi anga zirtîrna leh inhnialna laka kohhranhumhim tûr leh thurin dik innghahna ni tûra Tirhkohten, “Tin,Thlarau Thianghlim ka ring a,” tia an lo puang chhuak hi a hluhle a. He thu hi Pa leh Fapa ang bawka Thlarau Thianghlim hiPathian tak, Pa leh Fapa nêna nihna thuhmun nei, chatuan mi,danglam lo, ropuina leh thiltitheihnaa intluk an nih thunemnghehna leh puan chhuahna a ni. Kum AD 381-a

Page 193: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

193THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Constantinople-a Inkhâwmpui (Council)-in Thlarau ThianghlimPathian tak a nih thu a nemngheh \uma a thusa berte zînga mi,Bishop Basil-a phei chuan, “Thlarau Thianghlim hi Pathian anih loh chuan Pa Pathian nên min inremtîr thei lo vang a, Kristaanna lamah min siam thar thei hek lo vang,” a ti a ni.

(2) Ani chu Thlarau Thianghlimin a paitîr a: Hethu hi Pathian mihringa a lo chan chungchânga ThlarauThianghlim hnathawh puan chhuahna pawimawh tak a nihrualin, Pathian pakhata minung pathum, Pa leh Fapa lehThlarau Thianghlim inpumkhatna leh inlaichînna nemnghehnaleh puan chhuahna a ni. Pathianin mihring leh khawvêl suallaka chhandamna hna a thawhnaah hian Pa leh Fapa lehThlarau Thianghlim an tel kim a. Chhandamna hna thawktûrin Pain Fapa a tîr a, Pathian Fapa mihring taka a lo chantheihna atâna thawktu chu Thlarau Thianghlim a ni. Sual lakamihring chhandamna hna hi Pathian khawngaihna hnathawha ni a. Pathian chauh lo chuan mihring tân thawh theih a nilo. Chuvângin, nula thianghlim Mari mipa tel lo pawhanaupaitîr theitu awm chhun chu Thlarau Thianghlim a ni a.Hei hian Thlarau Thianghlim hi mihring leh khawvêlchhandamna thlentîrtu pawimawh tak a ni tih a târ lang a.Lal Isua chhandamna hnathawh zawng zawnga puitu lehtichaktu a ni.

Isua Krista, Thlarau Thianghlimin Mari a paitîr thu hianchhandamna siam kawngah Fapa a mal tlat lo. A tîr a\anginThlarau Thianghlimin a awmpui a. Lal Isua hi Pathian mihringalo chang, mihring tak leh famkim ni mah se, sual a nei lo. Suallaka a fihlim chhan hi nula thianghlim Marin a pai leh a hrinvâng ni lovin, Thlarau Thianghlimin a awmpuia, a tihthianghlimvâng a ni. Baptisma a chan a\anga khawvêla chhandamna hna athawh chhûng zawng, kraws-a khenbeh a tuar thlengin akaihruaiin, a tichak a. Chu chauh ni lovin, thihna ata kai thotu

Page 194: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

194THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

pawh Thlarau Thianghlim a ni. He Thlarau Thianghlim hetitaka Lal Isua Krista awmpuitu hi ringtute awmpuitu, tinungtuleh tichaktu a ni tih Tirhkohte Thuvawn hian a puang chhuak a.‘Taksa thawhlehna ka ring’ tia a puan chhuah rual hian, ThlarauThianghlim hi Lal Isua lo kal leh huna amah ang bawka thihnaata min kai thotu tûr a ni tih a puang chhuak bawk a ni.

Tirhkohte Thuvawn hi ringtute inpumkhatna atân apawimawh a ni. Ringtuten Pathian biaa he thurin hi an hmanhovin, “Lalpa pakhat, rinna hmun khat, baptisma hmun khat,engkim, Pathian leh Pa pakhat,” vuantute an nihzia an lantîr\hîn. Chu chu bul hmun khat, chênna hmun khat leh tâwpna hmunkhat an ni tihna a ni. Chuvângin, he thuvawna chênghote chusual vânga \hen darhin awm mah se hmangaihna avângin aninpumkhat leh \hîn a ni. Tirhkohte Thuvawn hi ringtute thu hrilleh zirtîrna atâna hmanraw \angkai petu a ni bawk.

Sawi ho tûr

1. Tirhkohte Thuvawn hlutna kan hriat apiang sawi ni se.

2. Thlarau Thianghlim hi Pa leh Fapa ang tak hian kanring em?

Page 195: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

195THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

September 11

ZIRLAI 34

THLARAU THIANGHLIM - NICEA THUVAWNAH

Chhiar tûr: Johana 16:7-15

Johana 16:7-15: “Nimahsela thu dik tak ka hrilh a che u; kakal in tân a \ha e; ka kal loh chuan Thlamuantu chu in hnênaha lo kal dâwn si lo; ka kal erawh chuan in hnênah ka rawntîr ang. Ani chu a lo thlen chuan sual thu-ah te, fel thu-ahte, rorêl thu-ah te khawvêl an thiam loh a hriattîr ang: sualthu-ah te thiam loh an chang ang, kei mi rin loh avâng hian;fel thu-ah te thiam loh an chang ang; Pa hnênah ka kaldâwn a, nangnin mi hmuh leh dâwn tawh loh avâng hian;rorêl thu-ah te thiam loh an chang ang, he khawvêl lal hithiam lohva a tlûk tawh avâng hian. “In hnênah thusawitûr tam tak ka la nei cheu va; nimahsela, tûnah zawng intlin rih lo vang. Nimahsela amah, Thlarau dik tak chu, a lothlen hun chuan thutak zawng zawngah chuan a hruai lûtang che u: amaha phuahchawpin thu a sawi dâwn si lo; thua dawn apiang chu a hril zâwk ang; thil lo thleng tûrte pawha hriattîr ang che u. Ani chuan kei mi chawimawi ang; kataa mi a la ang a, in hnênah a hriattîr dâwn si che u a. Painthil a neih zawng zawng ka ta a ni; chuvângin, ‘Ka taa mi ala ang a, in hnênah a hriattîr ang che u,’ ka tih hi.

Thuvawn: Tin, Pa ka dîl ang a, ani chuan Thlamuantu dang ape ang che u, chatuana in hnêna awm tûrin (Jn 14:16).

Nicea Thuvawn

Pa Pathian pakhat, engkimtithei,Lei leh vân leh thil zawng zawng hmuh theih leh hmuh theihloh Siamtu chu ka ring.

Page 196: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

196THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Lalpa pakhat Isua Krista, Pathian Fapa mal neih chhun,Khawvêl zawng zawng awm hmaa Pa hrin chu ka ring.Ani chu Pathian ata Pathian, Êng ata Êng, Pathian tak ataPathian tak, hrin, siam ni lo,Pa nêna nihna hmun khat, Thil zawng zawng hi Ama siam,Amah chu keini mihringte tân leh kan chhandamna atânvân a\angin a lo chhuk a,Thlarau Thianghlim hnathawhin, Nula thianghlim Mari-ah chuan tisaah a lo chang a, mihring a lo ni a. PontiaPilata thuin kan tân khenbehin a awm a, a tuar a; phûmina awm a,Ni thum niah Pathian Lehkha thu sawi angin a tho leh a,Vânah a lâwn a, Pa ding lamah a \hu a.Mitthi leh mi nung rorêl tûrin, ropui takin a lo kal leh anga, A ramin kin ni a nei lo vang.Thlarau Thianghlim, nunna petu leh nunna Lalpa chu karing.Amah chu Pa leh Fapa ata lo chhuak,Pa leh Fapa nêna angkhata biak leh chawimawi, zâwlneitehmanga thusawitu a ni.Apostol-te din chhuah Huapzo Kohhran Thianghlim hi karing.Sual ngaihdam nâna Baptisma pakhat hi ka pawm.Mitthi thawhlehna leh khawvêl lo awm leh tûra nunna chuka thlîr. Amen.

Khawvêla kohhran pum pui thurin duan chhuah hmasakber chu Nicea Thuvawn hi a ni a. Kum AD zabi parukna a\angkhân Pathian biak inkhâwmnaah hman \hin a ni a, Lalpa ZanriahSakramen an neih apiangin he thuvawn hi an hmang tel ve zêl\hîn a ni. Vawinah hian Nicea inkhâwmpui neih a nih chhan te,thuvawn siam a nih dân leh chu thuvawnin Thlarau Thianghlimina sawi dân te kan zir dâwn a ni.

Page 197: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

197THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Nicea Inkhâwmpui koh a niKohhran an lo pun zêl khân Pathian biak bâkah zirtîrna dik

lo laka kohhran vên him a \ûl a. Nicea thuvawn pawh hi Arius-a,Alexandria khaw Pastor zirtîrna avânga kohhran thubuaiin a hrinchhuah a ni. Arius-a chu Pathian thu thiam tak, Grik-ho finnapawh hre tak, Pathian thu sawi thiam leh mi hneh thei zet mai ani a. Isua Pathianna chungchângah zirtîrna thar a tichhuak a, “Isuachu Pathian thilsiam hmasa ber a ni a, Pa nên an nihna athuhmun lo. Fapa a ni a, awm \an ni nei leh awm loh hun lainei a ni. Chuvângin, Pathian tak a ni lo va, mihring tak tak ani hek lo,” tiin a zirtîr a ni. A thu zirtîr chu thu leh hla hmanginthiam takin a theh darh a. He a thu zirtîr avâng hian Alexandriakhaw bishop Alexander-a leh Alexander-a SecretaryAthanasius-a te nên nasa takin an inhnial a, zirtîrna dik lotheh darhtuah an inpuh tawn ve ve a ni. Hetia Alexandriakhaw bishop leh Pastor nasa taka an inbeih avâng hian AD320-ah bishop 100 zet kal khâwmin Arius-a zirtîrna chuzirtîrna dik lo tia hnâwlin, amah Arius-a ngei pawh chukohhran a\angin an hnawt chhuak ta a ni. Kohhran a\anga anhnawh chhuah hnuah pawh Arius-a chuan lam\ang siamin azirtîrna chu a theh darh zui zêl a, kohhran a tibuai hneh hle.

Hetih hun lai hi Rom ram lalber Constantine-a Kristianaa inpêk hlim a ni a, ram bung hnih ni \hîn Khawchhak lehKhawthlang chunga lalber a nih tirh lai a ni a, inpumkhatna anmamawh zual lai a nih avângin kohhran chhûnga buaina chuConstantine-a chuan a vei hle a. A ngaih dân chuan lalraminpumkhatna hian kohhranho inpumkhatna a phût tlat niin a hriaa, “Kohhranho zînga buaina leh inpumkhat lohna hi indona dangzawng zawng ai pawha hlauhawm zâwk a ni,” a ti hial a ni. Aram chhûnga miten inpumkhatna \ha tak an neih laia kohhranhozînga rin hranna leh in\henna lo awm chuan a rilru a tina hle a.Alexander-a leh Arius-a chu lehkha thawn ve vein, an inhnialna

Page 198: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

198THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chu thil \ûl lo leh âtthlâk tak nia a hriat avângin titâwpa inremtûrin a ngên a. Mahse, a lehkha thawn chuan kawngro eng mahsu thei lovin, buai lam a pan leh zêl avângin lalber Constantine-a chuan Bithunia (Turkey) ram khaw pakhat, Nicea khuaah chuanMay 20 - June 19, 325 chhûngin kohhran inkhâwmpui lian hmasaber chu a ko ta a ni.

2. Nicea thuvawn pian chhuah dânNicea inkhâwmpuiah hian bishop 318 leh an \huihruaite

an tel a. Isua avânga hun rei tak chhûng tihduhdah an tuar avângakebai, mit khing del, kut zeng leh kawng hrang hranga pianphungarualbanlo an ni. Pâwl thumah \hen theih an ni a. Pâwl khat chuArius-a leh amah thlâwptute an ni a, an hruaitu chu Nicomediakhaw bishop Eusebius-a a ni. Pâwl hnihna chu Alexander-aleh amah thlâwptute an ni a, an hma theh ber chu Athanasius-aa ni. Pâwl thumna chu thulai hmuh tum, \an bîk nei lo an ni a,Kaisari khaw bishop Eusebius-a’n a ho a ni. Inkhâwmpui hiBishop Hosius-a’n a kaihruai a. Rom lalber Constantine-a’nhawngin, lungrual tak leh dik taka rorêl tûrin a ngên a, inremnaan hmuh theih nân Thlarau Thianghlim hruaina dîlin a\awng\aisak bawk a ni. Inkhâwmpuiah hian Pathian leh Isua(Pa leh Fapa) nihna chungchânga rei fê an inhnial hnuah lalberrawtna Pa leh Fapa inlaichînna ‘nihna thuhmun’ (homo-usios)tih chu bishop ho chuan an pawm thei ta a ni. Arius-a leh alam\angte chu kohhran a\angin an hnawt chhuak leh a, an nihnapawh an hlihsak nghâl a ni. Nicea inkhâwmpui rorêl hi kohhranpum puiin thuvawn atân an pawm nghâl mai lo va, kum AD451-a Chalcedon inkhâwmpui chuan Isua chu Pathian famkimleh mihring famkim a ni tih pawmin Nicea inkhâwmpui thurêlhi an nemnghet a, Nicea thuvawn chu kohhran pum puithuvawnah an pawm ta a ni.

Page 199: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

199THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

3. Nicea Thuvawnin Thlarau Thianghlim a sawi dânNicea Inkhâwmpuiin Thlarau Thianghlim thurin a puan

chhuah dân chu hetiang hi a ni: “Thlarau Thianghlim, Lalpa lehNunna petu chu ka ring. Amah chu Pa leh Fapa ata lo chhuak,Pa leh Fapa nêna ang khata biak leh chawimawi; Zâwlneitehmanga thu sawitu a ni,” tiin. He thuvawn a\ang hian ThlarauThianghlim chungchângah thil pawimawh tak tak kan hmu a,chûngte chu han sawi zau deuh ila–

(1) Lalpa leh nunna petu: Thlarau Thianghlim chukhawvêl siam tirh laia thilsiam zawng zawngte vawngtu leh nunnapetu a ni a. Chutiang bawk chuan mi sualte hnênah thinlung tharpea, an sualna ata hawi kîrtîrtu leh nunnna thar petu a ni. Thlarauchuan a tinung \hîn a, chuta \ang chauh lo chuan mi tu mahinIsua chu ‘Lalpa a ni’ an ti thei lo (1 Kor 12:3). Paula chuan,“Lehkha thu mai chuan a tihlum si \hîn a, thlarau erawh chuan atinung \hîn a ni,” a ti (2 Kor 3:6). Khawvêl siam tirha tui chungteawpa khawvêl vawng nung zêltua khân Krista thu te, Pathianlehkha thute chu a mite thinlungah a awp nung \hîn a ni.

(2) Pa leh Fapa ata lo chhuak: Lal Isuan, “Pa ka dîlang a, Ani chuan Thlamuantu dang a pe ang che u, Chatuana inhnêna awm tûrin,” (Jn 14:16); “Thlamuantu, ThlarauThianghlim, Pain ka hminga a rawn tirh tûr kha… engkim azirtîr ang che u a, in hnêna ka sawi zawng zawng apiang a hriatchhuahtîr leh ang che u,” (Jn 14:26) tiin a sawi a. Hei hianThlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a nihzia atichiang hle a. Nicea Thuvawnah pawh Pa leh Fapa ata lochhuak’ tia dahin kohhran thurin innghahna pawimawh tak a nita zêl a ni.

(3) Pa leh Fapa nêna ang khata biak leh chawimawitûr: Lal Isuan, “…..Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingahchuan baptis ula,”(Mt 28:19) a tih avângin Pa leh Fapa leh

Page 200: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

200THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thlarau Thianghlim hmingin ringtuten baptisma kan chang \hîn.Thlarau Thianghlim hi Pa leh Fapa nên nihna thuhmun,thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an nih avângin, Pa leh Fapanên ang khata chibai bûk, biak leh chawimawi tûr a ni.

(4) Zâwlneite hmanga thusawitu: Zâwlneiten Lal Isuathu an lo hrilh lâwk theihna kha Thlarau Thianghlim \anpuina ani a (I Pet 1:10-13). Thuthlung Hlui zâwlneite khân Lalpa Thlarau\anpuinain thu an sawi \hîn a. Zâwlnei Isaia chuan,“Thuhnuairawlhte hnênah Chanchin |ha hril tûra Lalpan hriakmi thih avângin Lalpa Pathian Thlarau chu ka chungah a awm,”tiin a sawi (Is 61:1). Hebrai 1:1-ah chuan, “Pathian, hmasângathlahtute hnêna bung tam tak leh kawng tinrênga zâwlneitea thulo sawitu khân,” tih kan hmu a ni.

Kohhran hun hmasa lam a\angin zirtîrna dik lovin nasatakin kohhran a tibuai \hîn a. Kohhranhoten an pawm tlân zêltûrin thurin leh zirtîrna dik, inkhâwmpui kal tlanga Pathianinmin pe \hîn hi a lâwmawm hle a. Arius-a zirtîrna kha paih thlâkni suh sela chuan Isua hi Pathiana biak leh rin tlâk loh a ni anga, amah avânga ringtute tuarna chu eng mah lo mai a ni ang.Pathian leh mihring famkim, Pa nên nihna thuhmun an nih thuNicea Inkhâwmpuiin a puang hi kohhranhote tân a hlu hle a ni.

Sawi ho tûr

1. Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim inpumkhatna thu sawifiah dân \ha ber eng nge ni ang?

2. Nicea thuvawn pawimawhna in hriat apiang sawi ni se.

Page 201: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

201THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

September 18

ZIRLAI 35

THLARAU THIANGHLIM - WESTMINSTERTHURINAH

Chhiar tûr: Hebrai 10:15-22

Hebrai 10:15-22: Tin, Thlarau Thianghlim pawh chuan minhriattîr bawk a:

“Chûng ni hnuah chuanAn hnêna thu ka thlun tûr chu hêng hi a ni,” Lalpan a ti;“An thinlungah ka thupêkte ka dah ang a,An rilruah ka ziak bawk ang,” tia a sawi hnu khân,“An sualte leh an bawhchhiatnate,Ka hre reng tawh lo vang,” a ti si a.

Tichuan, chutiangte ngaihdamna apiangah chuan sualtân thilhlan a awm tawh lo a ni. Chutichuan, unaute u,kawng min ruatsak, kawng thar leh nungah chuan, puanzârchu (chu chu a taksa tihna a ni) kal tlangin, Isua thisenavâng chuan Hmun Thianghlimah khân luh kan huam avângleh, Pathian chhûngte chunga Puithiam ropui tak kan neihavângin, kan thinlunga chhia leh \ha hriatna \ha lo chu thehfaisaka awma kan taksa pawh tui fîma buala awmin, rinnafamkim neia thinlung tak zet puin i hnaih ang u.

Thuvawn: Mi tu pawhin thu a sawi chuan, Pathian thuteangin sawi rawh se; mi tu pawhin rawng a bâwl chuanPathianin chakna a pêk ang zêlin bâwl rawh se; chutichuan,Isua Krista avângin Pathian chu thil engkimah chawimawiina awm thei ang, ropuina leh rorêlna chu chatuana ama ta ani si a. Amen (1 Pet 4:11).

Page 202: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

202THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Tûn \umah hian Westminter Thurinin Thlarau Thianghlima sawi dân kan zir dâwn a. Protestant Kohhranhote thurininnghahna pawimawh tak a ni a, Thlarau Thianghlim an zirtîrnapawh heta \ang hian kan hre thei ang. Westminster Thurin kantih hi ‘rinna puan chhuahna’ (Confession of faith) a ni zâwkmah a. Church of England Kohhran Thurin “Thirty Nine Ar-ticles” thlâkna atâna Westminster Assembly (1648-1648)-inKumpinu Rorêl Khâwl (British Parliament) hriatpui lehremtihnaa siam a ni a. A siamtute pawh Parliament aiawh mi30-te bâkah Congregationalist, Baptist leh Episcopalian aiawhmi tlêm tê tih mai loh chu British ram chhûnga PresbyterianMinister-te deuh vek an ni.

1. Thlarau Thianghlim chu Pathian a niKohhran thurin puan chhuah tam ber ang lo takin

Westminster thurinah a hranpaa Thlarau Thianghlim chungchângsawina a awm lo va; mahse, thu hlâwm hrang hrangah ThlarauThianghlim sawina kan hmu hnem hle thung. Westminster ThurinBung II:3-ah Pathian pakhata mi nung pathum (Trinity)chungchâng leh Pathian biak chungchâng sawinaah ThlarauThianghlim chu Pathian a nihzia kan hmu a, “Pathian pakhatahchuan mi nung pathum, Pa Pathian, Fapa Pathian leh ThlarauThianghlim Pathian chu an awm a, nihna leh thiltihtheihna lehchatuan mi nihnaah pumkhat an ni. Pa chu hrin a ni lo va, Fapachu chatuan ata Pa hrin a ni a; Thlarau Thianghlim pawh chatuanata Pa leh Fapa ata lo chhuak a ni,” tiin.

‘Chatuan ata Pa leh Fapa ata lo chhuak,’ tih hian a hmalama Nicea thuvawn kha a nemnghet mai ni lovin ‘chatuan ata’tih hian a tifamkim a. Pa leh Fapa ata lo chhuak tih ringawt hichuan eng emaw hun laia lo awm \an a kâwk thei a, chutiangaawm \an hun nei a nih chuan chatuan mi a ni lo vang a, chatuanmi a nih loh chuan Pa leh Fapa nên intluk an ni thei lo vang.Mahse, a lo chhuahna chu ‘chatuan ata’ tih a nih avângin Thlarau

Page 203: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

203THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thianghlim chu chatuan mi a nihzia a târ lang; Pathian a ni a,eng lai pawha awm reng a ni tih a hrilhfiah a ni. Pathian a nihavângin Bung XXI:2-ah, “Pathian chibai bûkna chu Pathian, Paleh Fapa leh Thlarau Thianghlim hnênah, ama hnênah chauhhlan tûr a ni,” tih a ni bawk a. Hei hian Thlarau Thianghlim chuPathian a nih avângin chibai bûkna pawh a hnênah hlan tûr anihzia a sawi a ni.

2. Thlarau Thianghlim leh chhandamnaChhandamna thuah Thlarau Thianghlim hnathawh a dah

pawimawh êm êm mai hi Westminster Thurin danglamna lehropuina a ni. Thlarau Thianghlim tel lo chuan mihringte tânaPathianin chhandamna a buatsaih chu a famkim thei lo va, chantheih a ni hek lo. Hmasâng a\angin tlûk hnua mihring dinhmunthuah leh chumiin a kaihhnawih chhandamnaa mihring tih tûrchungchângah inhnialna a awm reng a. Tlûknaa mihring dinhmunleh Pathian khawngaihna dawng tûra theihna a neih lohzia chuWestminster Thurin hian a sawi chiang hle. Bung IX:3-ah,“Mihring chu suala a lo tlûkin chhandamnain a ken thlarau lamthil duh theihna zawng zawng a hloh ta a; chu vâng chuan tisami suala thi a lo nih tâk avângin thil \ha nên an inmihran hlauhva, mahni chakna chuan a inlamlêt thei lo va, a inbuatsaih theihek lo,” tih a ni a. Sualnain a tihkhawloh tawh a nih avânginPathianin chhandamna chang tûra a thlanna leh Krista tlannadawng tûr pawhin ama chakna ringawt chuan a inlamlêt thei lova, a inbuatsaih thei hek lo. Chuvângin, Thlarau Thianghlim\anpuina a mamawh a ni. Krista tlanna chu, Bung VIII:8-ah,“Ring tûr leh zâwm tûrin a Thlarauvin tih tak zetin a thlêm a, athu leh Thlarauvin an thinlung a kaihruai a, a thiltihtheihna lehfinna hmangin an hmêlma zawng zawng a hnehsak a, chutiangzêl chuan, a remruatna mak tak leh chhui chhuah rual loh nênainremin a kaihruai \hîn,” tih a ni.

Page 204: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

204THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thlarau Thianghlim hnathawh tel lo chuan mihringte tânaPathianin chhandamna a buatsaih chu chan famkim theih a nihloh avângin, Bung XI:4-ah, “Pathian chuan a thlante chuthiamchantîr tûrin chatuan ata a lo ruat tawh a, a hun a lo kiminKrista chu an sual aiah thiin thiam an chan theih nân a tho leh a;mahse, Thlarau Thianghlimin a hun takah Krista a neihtîr hmachuan thiam an chang rih lo,” tiin a sawi. Chhandamna chu apetu lamin a thlâwnin pe mah se, Thlarau Thianghlim \anpuinaleh tihênna tel lo chuan tlu tawh mihringin ama chakna ringawtchuan a dawngsawng thiam lo. Hei hian Paula thusawi, “ThlarauThianghlimah chauh lo chuan, ‘Isua chu Lalpa a ni’ an ti theingai lo,” a tih kha a \anchhan a ni (1 Kor 12:3).

3. Thlarau Thianghlim leh ringtu nun A chunga kan sawi tâk a\ang khian ringtu nun chu Thlarau

Thianghlim hnathawha in\an a ni. Thlarau Thianghlim chuanmite ‘rilru chu Thlarau lam leh chhandamna lamah a tihênsaka, an thinlung lung anga sak chu la bovin, tisa anga nêm thinlunga pe a, an duhnate titharin, a thiltihtheihna chak tak chuan \halam a hawitîr a, hlawhtling takin Krista a hnaihtîr’ a ni tiinBung X:1-ah sawi a ni a. Chûng mite chuan fa nihna Thlarau anchang a, chu Thlarau chuan ringtu nun chu a tithianghlim zui zêla ni. Pathian duh zâwng thil \ha ti zêl tûra Thlarauvin ringtutepuia anmahnia a thawh dân chu, Bung XVI:3-ah, “Thil \ha tihtheihna chu anmahnia chhuak a ni hauh lo va, Krista Thlarauvâng a ni. Chutiang an tih theih nân khawngaihna thilpêk andawn sa bâkah, Pathian lâwm zâwng an duh theih nân leh an tihtheih nân chu Thlarau vêk chuan anmahniah a thawh a ngai ani,” tih a ni. Hei hian Thlarau Thianghlim tel lo chuan ringtunun chu a kal thei lo a tihna a ni ber.

4. Thlarau Thianghlim leh BibleWestminster Thurinin Bible bu 66-te hi Pathian thâwk

khum-ah a pawm a, Catholic Kohhranin an pawm Apokrifa bu

Page 205: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

205THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

13 erawh chu Pathian thâwk khum nia a ngaih loh avângin Bible-ah hian telh a ni lo. Kohhran \henkhatin ‘tih dân inhlan chhâwn’(tradition) leh Bible intiat renga an ngai leh a \henin Bible dahnêp khawpa Thlarau hruaina an dah sâng ang ni lovin Siam\hatKohhrante chuan Bible leh Thlarau Thianghlim hruaina \ankawpzia an uar hle a ni. Bible hi rinna leh thiltih tehna sâng berleh dik lo thei lo awm chhunah ngaih a ni. Chu chu WestminsterThurin pawh hian Bung I:10-ah sawi chiangin, “Rinna thuainhnialna zawng zawng te, Inkhâwmpui thurêl te, hmânlai mithiamte ngaih dân te, mihring thurin ziah chhuah te, mi malthlarau chan te hi finfiahna tûr leh tehna pui ber leh kan rin bertûr chu Pathian lehkhabu hmanga Thlarau Thianghlimin a rawnsawi chauh hi a ni tûr a ni,” a ti a; Thlarau Thianghlim lehBible inkawp tlatzia hi a ngai pawimawh hle a ni.

Bible hi rinna leh thiltih tehna sâng ber a nihna chhanpawimawh tak chu Thlarau Thianghlimin Bible hmanga thu asawi \hin vâng a ni a. Chu bâkah, Bung I:5-ah Pathian LehkhabuThianghlim ‘thutak dik lo thei lo a ni tih kan hriat fiahna leh kanpawmna chu rilru lama Thlarau Thianghlim hnathawh avâng ani a, kan thinlungah thutak chu min rawn hriattîr a ni’ tiin asawi a. Bible thuziak chhandamna tling khawpa hriat theihnapawh Thlarau Thianghlim tihênna vâng a ni bawk.

5. Thlarau Thianghlim leh Sakramen Westminster Thurinah chuan Bung XXVII:3-ah,

“Sakramen-te (Baptisma leh Lalpa Zanriah) pawh hi ThlarauThianghlim hnathawh avânga \angkai leh hlâwk a ni a. Asakramen thilte avâng leh a \hehtu/chantîrtuah emaw a innghatlo,” tih a ni. Baptisma sakramen chu dik taka hman a nih chuanBung XXVIII:6-ah, “Pathian duh zâwng anga a hunbi ruat zêlahThlarau Thianghlim chuan khawngaihna dawngtu tûrte hnênah(puitling emaw naupang emaw pawh ni se) khawngaihna tiamchu a pe phal satliah mai ni lovin, a rawn hlânin a dawntîr tak

Page 206: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

206THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

zet a ni,” tiin a inziak bawk. Chu vâng chuan Thlarau Thianghlimzârah baptisma sakramen chu khawngaihna dawnna hmanrua alo ni.

Hetiang deuh bawk hian Lalpa zanriah sakramen pawh hiKrista thihna hriat rengna a nih bâkah, Thlarau Thianghlim zâraKrista nêna kan inpâwlna a nih thu hetiang hian Bung XIX: 29-ah kan hmu, “Krista taksa leh thisen chu pâwn lam leh taksathil chhang leh uain te, a changtu taksaa an awm ang hian hesakramen ringa changtu rinnaah Krista chu thlarauvin a awm ani,” tiin. Chuvângin, Thlarau Thianghlim zârah Lalpa Zanriahsakramen pawh chu khawngaihna dawnna hmanrua a lo ni tabawk a ni.

Westminster Thurin hi kan Kohhran Thurin innghahnapawimawh tak a ni a, a kip a kawiin kan pawm tihna erawh chua ni lo. A bîk takin ruat lâwk chungchâng leh suala mihringtetlûkna dinhmun a sawi dân hi kan Thurinin a sawi dân nên ainang lo deuh. Kan kohhranin ruat lâwk thu kan pawm dân chu,‘A ring apiang chhandam, a ring lo apiang chhandam loh’ a nia. Suala mihringte tlûk thuah pawh an dinhmun chhiatzia lamaiin a Fapa neih chhun Lal Isua hmanga Pathianin chhandamnahna a thawh dân chanchin lam hi kan Kohhran Thurinin a uarlam chu a ni.

Sawi ho tûr

1. Thlarau Thianghlim leh Bible inkawp \hat pawimawhnaleh \ûlna sawi ni se.

2. Sakramen hmanga Thlarau Thianghlimin ringtute a pâwldân sawi ni se.

Page 207: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

207THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

September 25

ZIRLAI 36

THLARAU THIANGHLIM - WELSH THURINAH

Chhiar tûr: 1 Korinth 2:1-8

1 Korinth 2:1-8: Tin, unaute u, kei zawng Pathian thurûkhrilh che uin in hnêna ka lo kal lai khân, thusawi ropui lehfinna ropui nêna lo kal ka ni lo. Isua Krista, amah ngeikhenbeha a awm thu chauh lo chu in zîngah eng mah rênghriat ka tum loh kha. Tin, chak lo leh hlauvin, nasa takakhûr chungin in zîngah ka awm a. Tin, in rinna chu mihringfinnaa innghat lovin, Pathian thiltihtheihnaa innghata aawm theih zâwkna tûrin, ka \awngka chhuak leh ka thuhrilhte chu thu finga thlêmna thuin a ni lo va, Thlarau lehthiltihtheihna hriattîrin a nih zâwk kha. Amaherawhchu,puitlingte zîngah chuan thu fing zawng kan sawi \hîn;nimahsela, he khawvêl thu fing hi a ni lo, he khawvêl rorêltuboral tûrte thu fing hi a ni hek lo; Pathian thu fing thurûkchu kan sawi zâwk \hîn a ni, thu fing inthup, kan ropuinatûra Pathianin khawvêl awm hmaa a ruat lâwk tawh chu.Chu chu he khawvêl rorêltute rêng rêng hian an hre lo; hriasela chuan ropuina Lalpa chu an khêngbet lo vang.

Thuvawn: Chuvângin, tu man Pathian Thlarauva thu sawiin,“Isua chu ânchhe dawng a ni,” an ti ngai lo; tin, tu man,Thlarau Thianghlimah chauh lo chuan, “Isua chu Lalpa a ni,”an ti thei ngai lo tih ka hriattîr a che u (1 Kor 12:3).

Wales ram kohhran hi min hringtu a nih avângin an Thurinpawh hi India ram Presbyterian Kohhran Thurin innghahnapawimawh tak a ni. Thurin chîpchiar leh thupui huap kim tak ani a. Thlarau Thianghlim chungchâng bîkah phei chuan KohhranThurin dangte ai mahin hmun a luah hnem a, \hen 44 zînga \hen

Page 208: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

208THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

19-ah ‘Thlarau Thianghlim’ tih hi vawi 23 lai a lang a ni. Tûn\umah hian Welsh Thurinin Thlarau Thianghlim a sawi dân kanzir dâwn a ni.

1. Welsh Thurin lo pian chhuah dânWales ram hi ‘Harhna Ram (Land of Revival)’ tia sawi

\hin a ni a, kohhran pawh ‘Harhna hrin chhuah’ a ni bawk.Siam\hat Kohhran thurin puan chhuah hrang hrangah ThlarauThianghlim chungchâng sawina hlâwm hrang a awm ngai meuhlo va. Harhnain a hrin chhuah a nih vâng pawh a ni ang, WelshThurinah chuan Trinity bâkah a hranpain Thlarau Thianghlimsawina hlâwm a awm a, hei hi Welsh Confession danglam bîknaleh hlut riauna pawh a ni thei âwm e.

Welsh Presbyterian Kohhran hi Welsh harhna hruaitu hmasaHowel Harris-a pianthar kum, kum 1735 a\anga in\an anga sawia ni \hîn. Welsh Calvinistic Methodist tih \hin an ni. Hetih hunlaia England rama harhna John Wesley-a kaihhruai kha Method-ist harhna tia hriat \hin a ni a, Calvin-a zirtirna zuitute anga sawitheih ni ve bawk mah se, chhandamna chungchângah erawh chuanJakob Arminus-a zirtîrnain a kaihhruaite an ni. Wales rama harhnachang Kristiante chu Methodist tih hming puttîr ni ve bawk mahse, a hranpaa Howel Harris-a, Griffith Jones-a, DanielRowlands-a, William Williams-a leh George Whitefield-a te horawngbâwlna avânga thleng a ni a. Arminus-a zirtîrna thlauthlaaCalvin-a zirtîrna zuitute an nih vângin Welsh Calvinistic Meth-odist tia koh leh hriat an ni nghe nghe a. Church of England a\angakum 1823 a\anga an lo din hran tâk hnuah pawh Welsh Calvinis-tic Methodist Connexion (Kawn-nek-sawn) tia vuah a ni a. Kum1923-ah hming thar rawtna a lo chhuak a: ‘Welsh CalvinisticMethodist Kohhran’ emaw, ‘Welsh Presbyterian Kohhran’ emawtia hriat leh koh an lo ni ta a. A din tirh a\ang rêngin WelshKohhran chuan Calvin-a zirtîrna pawmin, Presbyterian kalphunga zui a, Presbyterian Kohhran chhûngkuaa mi a ni reng \hîn a ni.

Page 209: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

209THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Welsh \awnga Welsh Thurin hmasa ber chu kum 1823-ahsiam a ni a. Kum 1824-ah Aberystwyth (A-be-ris-uith) leh Bala-ah chhut khatna chhuah a ni. A hnu, kum 1857-ah chhut hnihnachu Rom leh New York-ah chhuah a ni a, a hnuah General As-sembly hmingin kum 1870-ah chhuah a ni leh bawk. Welsh Pres-byterian thurin hi English-a lehlin chi riat lai a awm a. Kum1827-ah chhut khatna chhuah a ni a, kum 1852-ah chhut linachhuah a ni. General Assembly thurêl anga English \awnga chhuthmasak ber chu kum 1877-ah chhuah a ni a, chhut hnuhnûng berchu kum 1900-a chhuah niin a lang.

2. Welsh Thurin \hen dânWelsh Thurin hian bung 44 a nei a. A \hen tinte innghahna

Bible châng \hahnem tâwk tak pawh dah zêl a ni a, Biblebehchhana siam a nihzia tilangtu a ni âwm e. |hen 1 – 5 hiPathian awmzia, Pathian Lehkhabu thu, Pathian nihna zia,Pathian pakhata mi nung pathum leh Pathian chatuan remruatchungchâng sawina a ni a. |hen 6 – 9 chhûngah thilsiam thu te,khawvêl chunga Pathian rorêlna leh a vawn \hat thu te, sualatlûk hmaa mihring dinhmun leh thiltih thuthlung tih te kan hmu.|hen 10 – 19 chhûngah chuan suala tlûkna leh chhandamnachungchâng - mihring tlûkna leh sual bul thu, mihring piankenawmzia, khawngaihna avânga thlan nihna chungchâng, chatuankhawngaihna thuthlung, chhandamna hnaa Pa dinhmun lehhnathawh, palai Krista leh a hna, Krista inngaihtlâwmna lehchawimawina, tlanna leh Krista ngensakna tih te kan hmu bawk.|hen 20 leh 21-na chu Thlarau Thianghlim chungchâng, ahnathawh leh chhandamna ruahman tipuitling tûra a hnathawhpawimawhna chîpchiar taka târ lanna a ni. Chhandamnachangtute ham\hatna chungchâng \hen 22 – 27-ah kan hmu a.Chûngte chu - Chanchin |ha kohna, Krista nêna inzawmna,thiamchantîrna, faa pawmna, piantharna leh tihthianghlimna tihte an ni.

Page 210: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

210THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Chhandamte tih tûr lam inzirtîrna pawh mumal takin \hen28 – 34-ah kan hmu a; chhandam thei rinna rah, nunna nei tûrasimna, rilru \hatna dân, thil \ha tih, chhia leh \ha hriatnamuanawm, beiseina hriat chianna leh khawngaihnaa din nghehnatih te an ni. |hen 35 – 40-ah kohhran, a inrêlbâwlna leh serhleh sâng chungchâng - kohhran, kohhrana inpâwlkhâwm,Chanchin |ha dân te, Baptisma leh Lalpa Zanriah, rorêltute thuâwih tihte kan hmu a. A tâwp ber \hen 41 – 44-ah hun hnuhnûngthu - thihna leh thih hnua mihringte awm dân, thawhlehna,rorêlna rûnpui leh mi sualte leh Pathian mite chatuan dinhmuntih tein a tlâng a kâwm a ni.

3. Thlarau Thianghlim a sawi dânWelsh Thurinah hian Thlarau Thianghlim leh a hnathawh

chungchâng sawina a tam hle. Pathian pakhata mi nung pathum(Trinity) Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim a awm thu hiBible Thianghlimin fiah takin a sawi a ni. Chûng pathumte chuchatuan ata an awm rual a, an intluk tlâng vek a, Pathian tak anni \heuh. Chhandamna hnathawh kawngah mi nung hrangte hiantih tûr bîk nei mah se, an pathum chuan nihna bulpui thuhmun annei \heuh a ni. Pathian pakhata mi nung pathum chungchâng thuhi hriat fiah vek theih a nih loh thu sawiin, “Pathian pakhata minung pathum thurin hi hrethiam pha lo mah ila, Pathianin amachungchâng hetiang taka a lo hriattîr avâng hian kan âwih maitûr a ni. Pathianin ama chungchâng a hre famkim a, thutak Pathiana ni bawk a; chuvângin, amah a inhriattîrna thu chu nghet takinkan pawm mai tûr a ni,” tiin Trinity thurin tlâng a kâwm a ni.

Thlarau Thianghlim leh a hnathawh a sawi dân hi a fiahhle: “Thlarau Thianghlim chu Pathian tak a ni a, Pathiana minung tak leh hrang si, Pa leh Fapa nên thiltihtheihna leh ropuinaaintluk a ni; Pathian hming puin, Pathian nihna a nei a; Pathianabiak a ni; Pathian chauhvin a tih \hin leh tih theihte a ti \hîn a, ati mêk bawk,” tiin. Pathian pakhata mi nung pathumte hian thawh

Page 211: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

211THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

tûr pual bîk an nei \heuh va. Thlarau Thianghlim chuantihthianghlim leh chhinchhiah hna te, nula thianghlim pumchhûnga Krista mihrinna ruangâm din leh thuam zui hnate athawk a. Chu bâkah Pathian Lehkha thu ziaktute hnênah thu asawi a, rawngbâwl hna thawk tûra mite kovin hlawhtlinna ape. Mi sualte an thiam loh hriattîra siam thartu, Pathian fatekaihruaia thlamuantu leh ni hnuhnûnga kai thotu tûr pawhThlarau Thianghlim a ni tiin a sawi.

Chhandamna ruahman leh tipuitling tûrin ThlarauThianghlim dinhmun hi a pawimawh hle. Mi sualte tânachhandamna kawng ruahman chu mihringten an hman \angkaitheihna tûrin Thlarau Thianghlim chu tihpuitlin hna thawk tûraruat a ni a. Pathian hmangaihna dawngtute chu tu mah an borallohna tûrin Thlarau Thianghlim chuan a thawk reng a. Pa lehFapa ang bawkin zahngaihna mamawhtute chu a hmangaih a,chatuan thu ruata an chanpual tihhlawhtlin kawngah pawh arinawm bawk a ni. Thlarau Thianghlim chu ringtute thuamachênchilhtu, sual sualzia hriattîrtu, rinna petu leh rilru \hatnadân ringtute thinlunga dahtu a ni bawk.

Sawi ho tûr

1. Welsh Thurina Thlarau Thianghlim chungchâng kan hmuhhi fiah tâwkin kan hria em?

2. Welsh Thurin kan tâna a hlutna sawi ni se.

Page 212: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

212THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

October 2

ZIRLAI 37

THLARAU THIANGHLIM - INDIA RAMPRESBYTERIAN KOHHRAN THURINAH

Chhiar tûr: Hebrai 13:7-9

Hebrai 13:7-9: In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chuhre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin anrin dân zir rawh u. Isua Krista chu niminah nên, vawiinahnên, kumkhua pawhin a pângngaiin a awm fo vang. Zirtîrnatinrêng leh zirtîrna mak tak len bovin awm suh u; thinlunghi khawngaihnaa tihngheha a awm chu a \ha si a, ei tûrteatihngheha awm lovin; chutiang kawng lungkhamte chuanchûngah chuan sâwtna an hmu chuang lo.

Thuvawn: Unaute u, fîmkhur rawh u; chutilochuan, Pathiannung chu bânsan tûrin in zîngah tu chhûngah pawh rin lohnathinlung sual a lo awm dah ang e (Heb 3:12).

Thurin VI: Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuakchuan mihringte chu chhandamna changtuah a siam a, ansualzia leh chungpikziate a hriat chiantîr a. Krista hriatnakawngah an rilru a tivâr a, an duhthlannate chawk thovin,Isua Krista chu an Lalpa leh chhandamtua pawm tûra ngênin,pawm thei tûrin a pui a, anmahniah felna rah chi tinreng athawk chhuak \hîn.

In lian leh ropui tak sa tûr chuan a innghahna lungphûmnghet leh rinawm tak a ngai \hîn. Kan Kohhran Thurin pawh hianinnghahna \ha tak a nei a. Bible bâkah Tirhkohte Thuvawn, NiceaThuvawn, Westminster Thurin leh Welsh Presbyterian Thurin tehi behchhan pawimawh zuala a hmante chu an ni. Kohhran Thurinhi rinna kawnga min hungtu leh kaihruaitu atâna siam a ni a;

Page 213: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

213THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

kohhranin Bible a hriat thiam dân, pawm dân leh a hrilhfiahdân puan chhuahna a ni bawk. Vawiinah hian India ram Presby-terian Kohhran Thurinin Thlarau Thianghlim chungchâng a sawidân kan zir dâwn a ni.

1. India ram Presbyterian Kohhran thurin \obulIndia ram Presbyterian Kohhran hi Welsh Calvinistic

Methodist Kohhran (Presbyterian Church of Wales) Ramtharrawngbâwlna rah chhuah a ni. Kum 1841-a Khasi leh Jaintiaramah Missionary an tîr a; rawngbâwlna huang zauh zêlin Sylhet,Cachar phai leh Mizoram thlengin rawng an bâwl. Ringtu an lopuna, kohhran a lo din chuan thurin leh inkaihhruaina mumaltak neih a ngai a, Westminster thurin leh Welsh Thurinbehchhanin tûna kan neih ang hian siam a ni ta a ni. WestminsterThurinah hian \hen 33 a awm a, Welsh Kohhran Thurinah \hen44 awmin kan kohhran (Presbyterian Church of India) Thurinahhian bung 10 chauh a awm thung.

Hetia kan Kohhran Thurin bung 10 emaw chauhva sei alo nihna chhan hi Rev. H. Remthanga sawi dân chuan India rampum huapa Presbyterian Kohhran lo awm hmasain kum 1904-aThurin a siam a\anga siam chhâwn leh a nih vâng a ni. Indiaram Presbyterian Kohhran hmasa (PCI I) Thurin siam chhuahhi a vaiin bung 12 a ni a, Westminster Thurin te, Welsh Thurinleh Dort Thurin a\angtea lâk tawi a ni. Heta \ang hian tûna kanKohhran Thurin bung 10-te hi siam chhâwn ve leh a ni a. BungI, II, III, VIII, IX leh X thute phei chu PCI I Thurin a\anga copychhâwn deuh vek niin a lang a. Bung dangah te pawh a \awngkam(words & sentences) copy chhâwn a \hahnem hle a.Thuhmahruai thlengin PCI hmasa thurin a\anga copy chhâwn ani tih a hriat theih.

Page 214: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

214THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

2. Presbyterian Kohhran Thurinin Thlarau Thianghlima sawi dânPresbyterian Kohhran Thurinah hian Thlarau Thianghlim

chungchâng a lang tam hle a, Thurin thlan chhuah sâwm zîngaparukah a lang a ni. Thurin No. 2-na chuan Pathian chungchângsawiin, “Amah chu Thlarau......thlarau dang zawng zawng lehthil dang rêng rêng laka hrang si a ni,” a ti a. Hei hian Pathiannihna leh chungnunzia a târ lang chiang hle. Thurin No. 3-naahchuan Pathian pakhata mi nung pathum (Trinity) chungchâng,“Pathianah chuan mi nung pathum, Pa leh Fapa leh ThlarauThianghlim an awm a, an pathum hian Pathian pakhat an ni a,nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an ni,” tih kanhmu. Hei hian Pa leh Fapa ang bawkin Thlarau Thianghlim chuPathiana biak leh chawimawi tûr a nihzia a sawi a ni. ThurinNo. 5-na chuan Lal Isua chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaanula thianghlim Mari pai leh hrin a nih thu a sawi.

Thurin No. 6-na hi Thlarau Thianghlim chungchâng sawinahlâwm deuh a ni a. Suala tlu mihringte chhandama an awm lehtheihna tûra Thlarau Thianghlim hnathawh kan hmu. He thurinhian Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a nihthu a sawi chiang a, chu chuan Pathian pakhata mi nung pathumteinpumkhatna pawh a sawi chiang nghâl bawk. Kan KohhranThurinin Thlarau Thianghlim chungchâng a sawi dân hi MartinLuther-a te, John Calvin-a te, Westminster Thurin leh WelshKohhran Thurinin Thlarau Thianghlim chungchâng an sawi dânnên a inzâwn \ha hle. Thurin No. 7-na chuan chhandamnachangtute tihsâwtna tûra Thlarau Thianghlim pawimawhna asawi thung a, “Thlarau Thianghlim chuan khawngaihna hna athawhin, thu te, sakramen te, \awng\ainate hi hmanruaah a hmangdeuh bîk \hîn a ni,” tiin. Thurin No. 8-na chuan Baptisma chuPa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga tuia sil a ni a, chuchu Krista nêna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zârapiantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a nihthu te a sawi bawk a ni.

Page 215: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

215THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

3. Thlarau Thianghlim hnathawhKan Kohhran Thurinin chhandamna chungchânga Thlarau

Thianghlim hnathawh a sawi hi a tawi hle na a, a fiah hle,“Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringtechu chhandamna changtuah a siam a,” tih a ni. Thlarau Thianghlim\anpuina tel lo chuan piantharna a awm thei lo tihna a ni a.Chhandamtu chu Krista a ni a, a chhandamna mihring nuna hlenchhuaktu chu Thlarau Thianghlim a ni. Hetah hian Pathian pakhatami nung pathumte dinhmun a lang a ni. Pa Pathianin Krista a pea, Krista chu ringtuteah a inpe a, chu chu Thlarauvin a tak takah achantîr a ni. Chhandamna changtua mihring a siam dân thurinin asawi zêl dân chu, “An sualzia leh chungpikzia a hriat chiantîr”tih a ni. Hei hi Pathian hmangaihna laka mihringin a dinhmun ahriat chhuahna a sawina a ni. Sual inhriatna dik hi ThlarauThianghlim zâra kan neih a ni a. Tirhkoh Paula chuan, “Pathianduh zâwnga lungngaihna chuan chhandamna tûra simna a thlen,”tiin a sawi a (2 Kor 7:9-10). Pathian khawngaihna rinchhanchauhvin chungpikzia inhriatna pawh hi a \ha zâwngin a kal thei.Pan tûr leh belh tûr a kawhhmuh a, hrehawm tih lutuk avângamahni inthah duhna rilru puttîr lovin Krista hriatna kawngah anrilru a tihvârsak a ni. An duhthlanna a tinung thar a, Krista akawhhmuh a, pawm thei tûrin a pui a ni.

Thlarau Thianghlim chuan chhandamna changtua a siamhnuah mihringte chu thlahthlam zui mai lovin a chênchilh a,‘anmahniah felna rah chi tinrêng a thawk chhuak \hîn.’ Hetafelna tih hi Thlarau Thianghlim hnathawh azâra ringtu nuna thil\ha rah chhuak zawng zawng sawina a ni a. Chu chu Paulachuan ‘Thlarau rah’ tiin a sawi a (Gal 5:22-23). Chhandamna achan hnuin ringtu nun chu mi nung siam thar, Thlarau Thianghlimhruaia nung a nih tawh avângin thil \ha duhawm tinrênga rahchhuah tûr a ni. Isuan, ‘thutak zawng zawngah a hruai lût angche u,’ ‘engkim a zirtîr ang che u,’ ‘ka taa mi a la ang a, inhnênah a hriattîr ang,’ a ti a (Jn 14:26; 16:13-15). Ringtu nun

Page 216: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

216THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chu Isua ang tûra \hang lian zêl nun a ni a, chu chu ‘Kristachawimawi’ tih kha a ni a. A rahbi bul \anna chauh a ni lo va,ringtu ni tin nun pum pui hi felna rah chhuahtîr tûra Krista inlârnavek a ni. Chhûng lamah ze \ha a thlen a, pâwn lamah a langchhuak ngei \hîn.

Thlarau Thianghlim hnathawh dân kan zir tâkte a\angakohhran zirtîrna laipui kan hmuhte chu: Thlarau Thianghlim chumi nung a ni a, Pathian a ni a, chatuan mi a nih avângin awm \anhun leh tâwp hun pawh nei lo a ni. Krista pan tûra mite rilrutivâra, Krista pawm tûra ngêntu leh puitu a ni a; ThlarauThianghlim \anpuina tel lo chuan mihring chu sualin a fan chhuahvek leh Pathian lam pawh hawi thei lo a ni a. ThlarauThianghlim chuan Krista hnêna mite a hruai hnu pawhin an nuna tithianghlim zêl \hîn a ni. Chuvângin, Thlarau Thianghlimhnathawh pawimawh tak chu ringtute nun siam thar zêl lehtihthianghlim zêl hi a ni. Thlarau Thianghlim zâra nunthianghlimna hi kohhran inzirtîrna laipui a ni. Kan KohhranThurin hi Bible-a innghat a nih bâkah khawvêla Presbyterianhlunhote rinna infâwk khâwm a\anga irh chhuak a nih avângin arin tlâk a ni.

Sawi ho tûr

1. Kan Kohhran Thurinin a sawi bâk Thlarau Thianghlimchungchâng sawi belh tûr awmin kan hria em?

2. Thurin dik leh \ha nghet taka vawnin thlarau lam nunahnghawng a neih nasatzia sawi ni se.

Page 217: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

217THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

|HEN VII

THLARAU THIANGHLIM CHUNGCHÂNGCHHUI ZAUNA

|hen sarihna hi Thlarau Thianghlim chungchâng chhui zaunatih a ni a; mahse, a chhui zauna lam ngawr ngawr aiin Pathian thuzirna (theology)-in Thlarau Thianghlim hnathawh dân a sawina a nizâwk mah a. Hetah hian zirlai sâwm a awm a, chûngte chu-Ringtu leh ring lo mi chunga Thlarau Thianghlim hnathawh dânte, Thlarau Thianghlim leh Piantharna, Thlarau Thianghlim lehnun dân \ha, Thlarau Thianghlim leh nun hona, Thlarau Thianghlimleh Thlarau mi, Thlarau Thianghlim leh Harhna, ThlarauThianghlim leh Bible, Thlarau Thianghlim leh Trinity thurin,Thlarau Thianghlim leh kohhran, Thlarau Thianghlim lehChanchin |ha hril tih thute kan zir dâwn a ni.

...

October 9

ZIRLAI 38

THLARAU THIANGHLIM HNATHAWH DÂN

Chhiar tûr: Rom 8:12-17

Rom 8:12-17: Chuvângin, unaute u, bat kan nei; tisa dânaawm tûrin tisa lakah erawh chuan a ni lo. Tisa dâna in awmchuan in thi ngei tûr a ni; amaherawhchu, taksa thiltihteThlarauva in tihhlum \hin chuan in nung ang. PathianThlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni si a.Hlauva awm leh tûrin bâwih nihna thlarau in hmu a ni si lova; fa nihna thlarau in hmu a ni zâwk e, chu thlarau avâng

Page 218: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

218THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chuan ‘Abba! (Ka pa!)’ tiin kan au \hin hi. Thlarau ngei chuankeimahni thlarau nên Pathian fate kan ni tih min hriattîr\hîn; tin, fate kan nih chuan roluahtute kan ni a; Pathianroluahtu, Krista luahpuitute kan ni; a hnêna chawimawiakan awm ve theihna tûra amah kan tuarpui tak zet chuan.

Thuvawn: Thlarau Thianghlim thiltihtheihna azârah beiseinain ngah theihna tûrin, beiseina Pathian chuan in rin avângin,lâwmna leh remna tinrêngin tikhat che u rawh se (Rom 15:13).

Thlarau Thianghlim awmzia leh a nihna chi hrang hrangtekan zir tawh a. Thlarau Thianghlim chuan mi sualte an sualzia ahriattîr a, Isua hnên a hruai thleng a, kalsan mai lova chênchilhtlatin puitlin lam kawngah a hruai \hîn. Vawiinah hian chuThlarau Thianghlim hnathawh dân chu kan zir dâwn a ni.

1. Sual inhriatna leh piantharna a neihtîrThlarau Thianghlim hnathawh avângin miin sual thihsana

felnaa lût tûrin Pathian lam hawi châkna an nei \hîn a. Lal Isuana zirtîrte hnênah, “Thlarau Thianghlim chu a lo thlen chuansual thuah te, fel thuah te, rorêl thuah te, khawvêl an thiam loha hriattîr ang,” a ti a (Jn 16:8). Kan Kohhran Thurinah chuan, “Ansualzia leh chung pikziate a hriat chiantîr a…” tih kan hmu bawk.Mihring hian a tlin lohzia leh a sualnate chu eng emaw chen hriatnachu a nei a; mahse, sim duhna tak tak leh Krista lam pan duhnakhawp sual inhriatna erawh chu a nei lo. Pathian pawm tlâk ni tûrasimna thinlung puttîrtu chu Thlarau Thianghlim a ni a, amah ThlarauThianghlim chauh chuan chhandama awm theihna tûra nun thar ape thei a ni (Jn 3:5-8; Rom 4:6; 2 Kor 3:17).

Chanchin |ha hmangin mite \ha tûrin a fuih mai lo va, Pathianthu dawngsawng tûrin a ko va, Pathian pawm tlâk ni tûra simnathinlung puttîr chu Thlarau Thianghlim hnathawh a ni. Paulan, “Chuthlarau avâng chuan ‘Abba! (Ka pa)’ tiin kan au \hin hi. Thlaraungei chuan keimahni thlarau nên Pathian fate kan ni tih min hriattîr

Page 219: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

219THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\hîn. Tin, fate kan nih chuan ro luahtute kan ni a, Pathian ro luahtu,Krista luahpuitute kan ni” a ti a (Rom 8:15-17). Kan thurininThlarau Thianghlim hnathawh min kawhhmuh dân pawh, “Kristahriatna kawngah an rilru a tivâr a, an duhthlannate chawk thovin,Isua Krista chu an Lalpa leh Chhandamtua pawm tûra ngênin,pawm thei tûrin a pui a...” a ti. Hei hi Bible zirtîr dân ber niakan pawm dân a ni. Mahni sualzia hriate chuan chhan chhuahnaan zawng a, Krista hnên lam an pan \hîn a, chu chu ThlarauThianghlim hnathawh a ni. Miin Thlarau hnathawh ênga a inhmuhchian chuan a sualzia hriaa lungngaiin chhan chhuahna chu azawng a, Krista hnên lam chu a rawn pan ngei \hîn a ni.

Engtin nge mi sual chu Pathian fa a lo nih theih mai?Thlarau Thianghlim hnathawh avânga rinnaa Krista a lo pawmkhân Pathianin fa nihna a lo pe ta a. Pathian nên inzawmna thar,inlaichînna thar a lo nei ta a ni. Hei hi chhandamna tiin kansawi bawk. Thlarau Thianghlim hnathawh avâng chuan Isuachu ‘Lalpa’ tiin a lo ko thei ta a, Isua chu a Lalpa a lo ni ta.Thlarau Thianghlimin sual thu-ah te an thiam loh a hriattîr a,Thutak zawng zawnga a hruai luh leh hnu chuan, Isua Kristachu tu nge a nih a lo hre ta a. Krista nihna hriat chianna a lo neita. Isua chu ‘Chhandamtu ropui’ leh ‘Lalpa’ a ni a, chu thutakropui chu mi sual khân a lo pawm thiam ta a ni. Chu vâng chuanThlarau Thianghlim chu ‘Lalpa leh Nunna petu’ tih a ni.

2. Ringtute chênchilhin a chhinchhiahRingtute chuan Thlarau Thianghlim pâwl hlimna leh

thlamuanna an chan rualin, a chênchilhna pawh an chang \hîn.Lal Isuan, “Pa ka dîl ang a, ani chuan Thlamuantu dang a pe angche u, chatuana in hnêna awm tûrin; chu chu Thlarau dik tak a ni;khawvêlin chumi chu an nei thei lo, amah an hmuh lohva an hriathek loh avângin; nangnin ani chu in hria e, in hnênah a awm rengsi a, nangmahniah chuan a awm dâwn a ni,” a tih ang ngeiinThlarau Thianghlim chuan Pentikos ni a\ang khân ringtute a

Page 220: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

220THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chênchilh reng a ni (Jn 14:15-17). Paulan Korinth mite hnênah,“Pathian Thlarau nangmahniah a awm reng tih in hre lo vem ni?”a ti a (1 Kor 3:16). Rom mite hnênah pawh, “Tu pawh KristaThlarau nei lo chu amaha mi a ni lo,” a ti bawk (Rom 8:9).Thlarau Thianghlimin ringtute chu a chênchilh reng avângin kanthurin chuan, “Ringtute chuan tûn dam chhûng pawhin chhandam nihinhriat chianna lâwmawm tak chu an chang thei,” a ti a. He inhriatchianna hi rilrua ngaihtuahna mai a ni lo va, mi nung nih inhriatnaa ni. Thlarau Thianghlim hnathawh rinnaa lo dawngin, thil \hatinrêng thawk chhuak thei tûrin ringtu chuan Thlarau zâra chaknaa lo nei \hîn a ni.

Ringtutea Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawh takpakhat chu chhinchhiahtu a nihna hi a ni. Paula chuan, “Ani chumin chhinchhiahtu leh kan thinlunga zakhamna Thlarau min petua ni bawk a,” a ti a (2 Kor 1:22), “Tûn achinah hian tu mahin mitibuai tawh suh se; ka taksaah hian Isua chhinchhiahnate ka pusi a,” a ti bawk (Gal 6:17). Eng hmanga chhinchhiah nge an nihpawh chiang taka sawiin, “Amahah chuan Thlarau Thianghlimtiam chuan chhinchhiahin in awm kha,” a ti a (Eph 1:13b), “Tin,Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suh u, tlanna ni atânchuan amahah chhinchhiaha in awm kha,” a ti bawk (Eph 4:30).Thlarau Thianghlim chu ringtute neitu leh vêng himtu a ni a;thlahthlam mai lovin a ngaihsak zêl ang a, an chhandamna chua vawn himsak dâwn a ni.

3. Krista anna lamah hruaiin a tithianghlimThlarau Thianghlim chuan ringtute chu a tichak thar zêl

a, thianghlimna kawngah pawh Krista ang tûrin a hruai \hîn.Kan kohhran Thurin No. 7-na chuan, “Amah entawna, Pathianduh ang taka inngaitlâwm leh thianghlima nung tûr tein thu ape a,” tiin a sawi a. Paula chuan, “He rilru, Krista Isua pawhaawm bawk kha, nangmahniah awm rawh se,” a ti a (Phil 2:5). Churilru, Krista Isuaa awm chu thu âwihna leh inngaihtlâwmna a ni.

Page 221: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

221THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngah chuan puitlinga, Kristafamkimna lenzia tluka kan awm theihna tûrin ThlarauThianghlim chuan ringtute chu a hruai \hîn a (Eph 4:11), PathianThlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni (Rom 8:14).

Pathian zepui pawimawh tak chu thianghlimna a ni.Thlarau Thianghlim chuan sawisêl bova Pa hmaa an din theihnatûrin ringtute chu a tithianghlim \hîn. Mihring bawlhhlawh tawhkha Pathianin ama tân Thlarau Thianghlim hmangin a thian faia, a chei mawi leh a ni. Thianghlimna hnathawh hi mi a lopianthar hnua Thlarau hruaia a lo nun zui zêl dân sawi nânhman a ni \hîn a. Thuthlung Thar hman dân takah chuan Pathianinama tân mihring a tihhrana, Thlarau Thianghlim hmanga a thenfaina thu a kâwk a. Mi bawlhhlawh kha Krista anga siam tharzêlin an awm \hin (2 Kor 3:6,17-18). Ringtu chu Kristaah ‘nuntharin’ an awm a (Rom 6:4), Pathian lam kawnga nungin (Rom6:10) an taksa pêngte chu felna hriamhrei atân an pe \hîn (Rom6:13). Lalpa Thlarau ata an hmuh ang zêlin an rilru put dân te,duh zâwng te, nun dânah te Krista anga siam thar zêlin an awma ni (2 Kor 3:18).

Kan sawi tâk a\ang khân Thlarau Thianghlim hnathawhpawimawhzia leh ropuizia kan hre thei ang. Paulan ThlarauThianghlim chu mi mal nun tithianghlimtu, fa nihna petu, rilrulam tivârtu, chhan chhuaktu leh hruaitu a nih thu a sawi \hîn.Rom 8:14-ah phei chuan ringtu Thlarau hruaia awmte chu Pathianfa te an lo nih tâk dân a sawi a ni. Thlarau Thianghlimin Pathianfate kan ni tih min hriattîr avâng chauhvin Pathian chu ‘Abba!(Ka pa)’ tiin pangchang takin kan ko thei ta a lo ni.

Sawi ho tûrte1. Ringtu nuna Thlarau Thianghlim hnathawh hriat theih dân

tûr sawi ni se.2. Sual inhriatna dik leh dik lo a awm thei em? Engtin nge

kan hriat hran theih ang?

Page 222: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

222THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

October 16

ZIRLAI 39

THLARAU THIANGHLIM LEH PIANTHARNA

Chhiar tûr: Johana 3:1-8

Johana 3:1-8: Tin, Pharisaite zînga mi, a hming Nikodema,Judate hotu pakhat a awm: chu mi chu zânah Isua hnênaha lo kal a, a hnênah, “Rabbi, Pathian hnên ata zirtîrtua lokal i ni tih ka hria; Pathian an chunga a awm loh chuan,hêng thilmak i tih ang hi tu man an ti thei lo vang,” a ti a.Tin, Isuan a chhâng a, a hnênah, “Tih tak meuhin, tih takmeuhvin ka hrilh a che, mi tu pawh an pianthar loh chuanPathian ram an hmu thei lo vang,” a ti a. Nikodeman ahnênah, “Mi a tar hnuin engtin nge a pian theih ang? A nupumah vawi hnih lûtin a piang thei em ni?” a ti a. Isuan achhâng a, “Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che,mi tu pawh tuiah leh thlarauva an pian loh chuan Pathianramah an lût thei lo vang. Tisaa piang apiang tisa a ni;Thlarauva piang apiang thlarau a ni. I piangthar tûr ka tihche hi mak ti suh. Thli khawiah pawh a duh duhin a tleh\hîn, a ri i hria e; nimahsela, khawi a\anga lo kal nge,khawiah nge a kal dâwn tih pawh i hre si lo; tu pawhThlarauva piang chu chutiangin an awm,” a ti a.

Thuvawn: Isuan a chhâng a, “Tih tak meuhvin, tih tak meuhvinka hrilh a che, mi tu pawh tuiah leh thlarauva an pian lohchuan Pathian ramah an lût thei lo vang,” (Jn 3:5).

Thlarau Thianghlim hnathawh lanna pawimawh tak chupiantharnaah hian a ni. Piangthar tih awmzia te, pianthar dân dikleh nunpui zui dân erawh chu inzirtîr ngai tak niin a lang a. Chuvângin,tûn \umah hian piantharna awmzia, Bible sawi dân leh piantharnaatâna Thlarau Thianghlim hnathawh kan zir dâwn a ni.

Page 223: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

223THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

1. Piantharna awmziaPathian thu min hrilh hmasatu missionary-te thusawi

langsâr ber chu “Isua hi ring ula; tichuan, vânramah in kal ang,”tih emaw “Pathian hi lo ring ve tawh rawh u,” tih emaw kha ani mai a; an thusawi âwiha Kristiana inpe tate kha ‘Pathian Thuâwih’ an ti leh mai. Kan missionary hmasate khân piantharnathu hi an sawi lo va, Kristian hmasate pawhin an sawi ber chu‘Isua rin’ a ni. A mâwl hle na a, piantharna awmzia chu a phawkzo hle âwm e. Tûnlaiah erawh chuan piantharna thu hi ringtutezîngah kan sawi tam hle a, “I piangthar tawh em?” “A piangtharem?” tih hi kan inzawh tam ber zînga mi a ni âwm e.

Judate hotu Pharisai, Sanhedrin member Nikodema hnênahLal Isuan, “I pianthar tûr ka tih che hi mak ti suh; mi tu pawh anpianthar loh chuan Pathian ram an hmu thei lo vang,” a ti a (Jn 3:3).Piangthar lo tân vânram luh theih a nih dâwn loh avângin ringtu chua piangthar tûr a ni. Thlarau lam thil a nih avângin a awmzia tak hisawi fiah a har hle. Judate zirtîrtu Nikodema meuh pawhin, “Mi atar hnuin engtin nge a pian theih ang? A nu pumah vawi hnih lûtin apiang thei em ni?” a ti a (Jn 3:4), piantharna awmzia a man lo hle.Bible-in piangthar a tih hi Nikodema hriatthiam dân anga nu pumchhûnga lûta pian nawn leh lam ni lovin, thinlung siam thar lehna,chung lam a\anga piang, thlarauva pianna a ni.

Piangthar tih \awngkam hi mal lâk lutuk chuan kal sualpuitheih tak mai a ni a. Chhandamte nihna thu Bible-in a sawi dândang - nunna, chatuana nunna, Pathian fa nihnate nên lâk kawpthiam a \ha. Pianthar dân hi a changtu mihring azirin a inang lothei. Bible-ah hian pianthar dân inang lo tak pahnih kan hmu a.Pakhat chu Paula pianthar dân, puitlin hnua nun inlet, piantharni leh dârkar chiang taka hriat a ni. A dang chu Timothea pianthardân, naupan têt a\anga Pathian thua châwm len, pianthar ni hriatmiah loh khawpa piangthar site an ni. A hmasa zâwk hi hmuhpianthara, a hnuhnûng zâwk hi hnâwl mai a awl duh khawp. Paula

Page 224: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

224THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

leh Timothea hi an pianthar dân inang lo hle mah se inrem takinpafa ang maiin rawng an bâwl a, Paula chuan Timothea chu‘Rinnaa ka fa tak tak’ a ti hial a ni (1 Tim 1:2).

Paula pianthar dân hi ropuiin fiah hle mah se, Timotheapianthar dân chu ngaihlu thiam takin, “Nang zawng, tu hnênazir nge i nih leh Krista Isuaa rinna awm avâng chuanchhandamna hmu khawpa tifing thei che, Lehkha Thianghlimte chu i naupan têt ata hre tawh i ni tih hriain…” tiin a naupantêt a\anga rinna a neih chu vawng nung zel tûrin a fuih a ni (2Tim 3:14,15). Welsh Thurin No. 26-naah chuan, “Piantharnachu mihring nihphung pângngaia sawi fiah rual loh danglamna,khawngaihna leh Thlarau hnathawh a ni” tih kan hmu. Inthlâkthleng hun leh hmun hriat loh avânga piangthar lova inchhuahmai a awl duh khawp mai a; mahse, pianthar lai tak hre lo ringtupiangthar \ha tak a awm theih tih kan hriat a \ha ang.

2. Piantharna - Bible sawi dânBible-ah hian piantharna thu hi kan hmu tam lo hle. Lal Isuan

Nikodema hnêna, “Mi tu pawh an pianthar loh chuan Pathian raman hmu thei lo vang” (Jn 3:3) a tih te, “I piangthar tûr ka tih che himak ti suh,” (Jn 3:2) tih te leh “…Pathian thu nung reng leh awmrengah chuan chi chhe thei lo laka piangthar in ni zâwk si a” (1 Pet1:23) tih te hi kan hmuh chhun a ni mai âwm e. Piangthar tih tlukpui\awngkam ‘rilru thar’ (Eze 11:19; Rom 12:2) ‘Thuthlung thar’ (Jer31:31) ‘siam thar lehna’ (Mt 19:28; Tit 3:5; Gal 6:15) ‘mihringthar’ (Kol 3:10) tihte kan hmu bawk.

Piantharna chungchânga Bible-a innghah nâna kan hman berchu Isua leh Nikodema inbiakna chungchâng hi a ni a (Jn 3:1-8). Helai Pathian thu chângah hian ‘pianthar’ thu sawina atân Grik thumal‘anothen’ (A-no-then) tih hman a ni a. He Grik tawng thumal hi ahmanna azirin, ‘chung lam’ ‘a tîr a\angin’ ‘a bul a\angin’ ‘nawn’ ‘tileh’ tih sawi nânte hman theih a ni. Tûna kan Bible hman laiah

Page 225: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

225THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hian Lal Isua leh Nikodema inbiaknaa ‘anothen’ tih hi ‘piangnawn’ tih anga hman a ni a. Bible lehlin chi hrang zînga pakhat(NRSV)-in Johana 3:3&7 a sawi dân chu, “Thudik tak ka hrilhang che. Mi tu mah chung lam a\anga piang lo chuan Pathian raman chang thei lo vang... chung lam a\anga i piang tûr a ni ka tihche hi mak ti suh,” tih a ni a, hei hi Lal Isua sawi tum dân a nihzâwk hmêl.

A chhan chu Johana ziak hmun dangah chuan ‘anothen’ tih hi‘chung lam’ tih zâwng hlîra hman a ni. “Chung lam a\anga lo kal chumi zawng zawng aia chungnung ber a ni” (Jn 3:31) tih te leh IsuanPilata hnêna “chung lam a\anga pêk i nih loh chuan ka chungah hiantih theih rêng rêng i nei lo vang,” (Jn 19:11) a tihte leh “tuiah lehthlarauva pian” tihte leh thli tleh dân a sawite pawh hi chung lamentîrna vek a ni. Johana hian Johana 3:3,7 bâkah hi chuan ‘piangthar’(anothen) tih hi chung lam a\anga piang tiin a hmang a, Johana ziakhmun danga ‘Pathian hrin’ (Jn 1:13; I Jn 2:29; 3:9; 4:7; 5:18) tih te‘thlarauva piang’ (Jn 3:6) tih te nên khân thuhmun a ni. Chuvângin,‘Piangthar’ tih aiin ‘chung lam a\anga piang’ tih hi hmang zâwk ilachuan Lal Isua thusawi awmzia kan man fuh deuh zâwkin a rinawm.

3. Pianthartîrtu Thlarau ThianghlimThlarau Thianghlim hnathawh hi hla phuahtu chuan,

“Thinlung tithianghlimtu, thlarau pianthartîrtu” tiin a sawi a(KHB No.302). Kan Kohhran Thurin No. 6-naah chuan,“Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuanmihringte chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzialeh chungpikziate a hriat chiantîr a, Krista hriatna kawngahan rilru a tivâr a, an duhthlannate chawk thovin, Isua Kristachu an Lalpa leh chhandamtua pawm tûra ngênin pawm theitûrin a pui a, anmahniah felna rah chi tinrêng a thawk chhuak\hîn,” tih a ni.

Mi sual boral mai tûrin a sualzia leh dinhmun him lohziaa hriat chian a ngai a, chu inhriat chianna a\ang chauh lo chuan

Page 226: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

226THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Pathian mamawh tak tak nia inhriatna a nei thei lo.Amaherawhchu, mihring hian Thlarau Thianghlim puihna tel lochuan a nihna hi a inhre chhuak thei lo va, a pawm thei bawkhek lo. Kan Kohhran Thurinin a sawi ang hian ThlarauThianghlim chuan mihringte an sualzia leh chungpikzia a hriatchiantîr a, an sualna leh an bawhchhiatna a\anga ngaihdamna,chhandamna kawng awm chhun Lal Isua Krista a kawhhmuh\hîn a ni. Thlarau Thianghlim puihna azâra mihringin Isua Kristachu a Lal leh Chhandamtua a pawm chiahin Krista nên aninzawm a, a nunah danglamna lo awmin mi nung siam thar,piangthar a lo ni ta a ni.

Kan Kohhran Thurinin chhandamna (piantharna)chungchânga Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi hi a ropuihle a, a vai deuhthawin min thawhsak a ni. Chutih rual erawhchuan a thawhsak mihringte tel lo chuan Thlarau Thianghlimhnathawh hi a lang chhuak meuh lo va, keimahnia ahnathawhte pawma kan tihhlawhtlin chauhvin ThlarauThianghlim thil tum chu a hlawhtling \hîn. Thlarauva mipianthar tawhte chuan, ‘eng mah ti thei kan ni lo’ tih lam nilovin, min tichaktu Lalpa leh a Thlarau Thianghlim zârahengkim ka ti thei’ tia rinna kawng zawh zêl hi kan bat a ni.

Sawi ho tûrte

1. Piantharna hi ngaihthah emaw uar lutuk emaw a pawi theihdân sawi ni se.

2. Naupan têt a\anga Pathian thua enkawl sei lente hi piantharleh kher ngaiin kan hria em?

Page 227: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

227THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

October 23

ZIRLAI 40

THLARAU THIANGHLIM LEH NUN DÂN |HA

Chhiar tûr: Ephesi 4:25-32

Ephesi 4:25-32: Chutichuan, dâwt sawi bânin, mahni\henawm hnênah thu dik tak sawi \heuh rawh u; inpêngtawn \heuh kan ni si a. Thinrim ula, sual erawh chu sual suhu; in thinur chu niin tlâkpui suh se; Diabola chu hmun kianhek suh u. Rûk hmang chuan ru tawh suh sela; tlachhamhnênah chuan pêk tûr a neih theihna tûrin a kuta thil \hathawkin rim zâwk rawh se. Thu \ha lo rêng in kaan chhuaksuh se, a \ûlzia ang zêla siam \ha tûrin thu \ha apiang chhuakzâwk rawh se, a ngaithlatute tân khawngaihna a lo nih theihnân. Tin, Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suh u,tlanna ni atân chuan amahah chhinchhiaha in awm kha.Khâkna te, thinurna te, tauhna te, ânna te, sawichhiatna tezawng zawng chu bânsanin awm rawh se, sualna zawng zawngnên. Tin, inkhawngaih tawna lainatna neiin awm ula,Pathianin Kristaa a ngaidam che u ang bawkin inngaidamtawn rawh u.

Thuvawn: Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tiha induh tûr ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u; chuchu Dân thu leh Zâwlneite thu a ni rêng si a (Mt 7:12).

Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuahna pawimawhtak chu nun dân \haah hian a ni. Hnam tinin nun dân \ha inzirtîrnakan nei \heuh va, nun dân mawi leh \ha kan tih te chu inang veklo mah sela a inzûl hlawm hle. A tehfung kan lek dân pawhinang thlip thlep lo mah se ram leh hnam, vântlâng leh kohhran,chhûngkua leh mi mal nunah dik leh dik lo tia pawm tlân chin

Page 228: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

228THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

erawh chu a awm a ni. Chûng nun dân \hate chu khawvêl \hangzêl hian a tidanglamin a liampui mêk niin a lang a. Chuvângin,he lam inzirtîr hi thil \ûl tak nia hriain tûn \umah hian ThlarauThianghlim leh nun dân \ha tih hi kan zir dâwn a ni.

1. Nun dân \ha chu eng nge ni?Nun dân \ha (Ethics) kan tih hi mihring leh mihring

inlaichînna kawnga nun dân dik sawina a ni ber a. Kristian nundân \ha kan tih pawh hi Lal Isuan nun dân a lo zirtîr leh amahngeiin a nun chhuahpui kha Thlarau Thianghlim zâra mi mal,chhûngkua leh khawtlânga nun chhuahpui dân tûr zirna a ni a; ateh fung pawimawh ber pawh Bible a ni a. Kan Kohhran ThurinNo. 1-naah chuan, “Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute hiPathian thu a ni a, hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lothei lo a ni,” tih kan hmu. Chu bâkah chuan Kristian tih dânphung inhlan chhâwn (tradition) te, Kristian te thil tawn hriat(experience) leh Kristiante rin dân tlângpui hmanga nun dândik leh \ha inkawhhmuhna leh tichiang tûra zirna a huam a ni.Tirhkoh Paulan, “Khawvêla zirtîrna dik lote chu Kristaah inthihsan tawh si chuan, eng tizia nge khawvêl mite ang leka,‘Tawk suh, tem suh, dek suh,’ tih an mihring intuk chawp lehphuah chawp mai mai hnênah in intukluh leh tâk mai,” tiinKolossa khuaa ringtute a zilh a (Kol 2:20-21). Paula hianmihring intuk chawp dân an zawm avânga zilhhau a ni lo va,ringtu nun dân tûr chungnunzia sawi a tum zâwk a ni. Kristiannun dân \ha chu thunun, khuahkhirh leh khap avânga thil \ha lolaka insûmna mai ni lovin, rinna leh Isua Krista entawnna a\angaringtuin nun dân \ha a neih chu a ni.

Engati nge nun dân \ha chu zir a ngaih tâk? Dik leh dik lochu kan hria a ni lo’m ni? Dân ang leka kan hriat avângin kannun min kaihruaitu tak tak a ni ta lo em ni? A dik leh dik loh aichuan a hlâwk leh hlâwk loh emaw, a nawm leh nawm lohemaw hi tehfungah kan hmang ta em aw? Hêng zawng zawng

Page 229: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

229THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

chhânna dik lantîrna tûr kan ‘nunphung’ hi siam \hat a \ûl a, chuvâng chuan ‘Kristian nun dân \ha’ hi kan zir a ngai ta a ni.

2. Mizote leh nun dân \haMihring nun ho dial dialna tûra thil \ha leh dik chu

fiah takin kan pipute khân an lo hmu thiam a. Ram chhengchhetak leh khawsak harsatna, sa leh râl hlauhna kârah hnam angaan lo din chhuah ve theihna chhan lian ber pakhat chu nunhona tûra \hatna dân fel tak an lo nei kha a ni. Inpumkhatnathuvawn, ‘Thih leh ruam khatah, dam leh tlâng khatah’ tiamihring inhmangaih tawnna khân an nun a phuar khâwm a ni.Thil dik leh dik lo an tehfung ber chu mi dangte tân a pawiina hnawksak ang em tih leh nun hona atân a \ha em tih te hi ani. Mihring hi tu mah mi dang mamawh lo kan awm lo va,chu vâng chuan, dam khawchhuahna tûr chuan nun ho a ngaia ni tih hi an ngaih dân a ni.

Mizote nun honaa nun dân \ha langsâr tak chutlâwmngaihna a ni a, mahni hma sial loh te, mi dangte \anpuite, huaisen te, tuarchhel te a khaikhâwm vek a ni. Tlâwmngaihnabâka Mizo nun honaa nun dân \ha pawimawh êm êm chu vântlângzah leh pawisak te, aia upa zah te, mi rethei ngaihsak lehchhawmdâwl te, hawihhâwmna te a ni. Hmânlai Mizote khawsakhonaa hêng nun ze \ha leh ropui tak takte avâng hian khawtlângnun a zalên a, Mizo nih kha a nuam a ni a tih theih ang.Kristiannain heti taka Mizote min hneh hmana chhan pawh hi,Kristian nun dân \ha leh Mizoten nun dân \ha kan lo neih sa ainmil êm avâng a nih a rinawm.

3. Nun dân \ha kan bosan mêkNun dân \ha tlâk hniam chhan lian tak pathum a awm thei

a. Pakhatna chu dik leh dik lo thliar hranna tûra a tehfung kha alo danglam tâk vâng a ni. Pahnihna chu dik leh dik lo vawngtukha a lo chak lohvin emaw, a bovin emaw a ni. Pathumna chudik leh dik lo nia ngaih kha zirtîrna hmanga \hang\har zêlte

Page 230: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

230THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hnêna chhawm nun zêl a nih lohvin a ni. Hun lo danglam zêlahhnam tinin nun dân \ha kan neihte chhan hrang hrang avângin abo tial tial a, nun dân \ha tehna lungphûm chu a nghîng mêk a ni.Nun hona atân a \ha em tih hi thil dik leh dik lo teh nân kanhmang tawh lo va, ‘Ka tân a hlâwk ang em?’ ‘Kan chhûngkawtân, kan vêng tân, kan pâwl tân a hlâwk em?’ tih hi kan nunkaihruaitu a ni ta ber mai. Mahni hmasialna leh duhâmnainchhûngril \hatna lungphûm chu a sawi nghîng ta a ni.

Nun dân \ha chîm ral mêktu thil tam tak a awm thei ang a.Thiamna sâng zêl te, hmasâwnna \hang chak lutuk te hi thillâwmawm tak a nih rualin, a lehlamah chuan mahni hmasialnathlentu, nun hona boruak \ha tisukuktu a ni thei ve tho tih hriat apawimawh hle mai. Hmasâwn zêl duhna leh dinhmun sâng zâwkinchuhna hian vântlâng nunah khi a siam thei. Sum leh pai hi mitin mamawh ni mah sela, hemi kawnga duhâm luattuk avânghian nun dân \ha kan pên bosan mêk bawk.

4. Engtin nge nun dân \ha kan chhawm nun zêl ang?Kan nun dân siam \ha leh tûr chuan Bible te, Kristian tih

dân phung inhlan chhâwn (tradition) te, Kristiante thil tawnhriat leh Kristiante rin dân tlângpui hmanga nun dân dik leh \hainkawhhmuh leh inzirtîr thar leh te hi tihmâkmawh a ni. Hetianghian sawi zui ila–

(1) Ngaihhlut zâwng: Ngaihhlut tûr dik ngaih hlut hinun dân \ha siamtu pawimawh tak a ni a. Mi mal leh vântlângnunah thianghlimna, lungawina, dikna, thawhrimna, chhelna,inngaihtlâwmna te hi ngaihlu tlat ila. Rinna kawngah pawh pâwnlam lan mawina aiin chhûngril nuna takna leh nghehna ngaihhluttlatna hian nun dân \ha a chawi nung ngei ang.

(2) Nun nghahchhan dik: Nun nghahchhan mumal neilo chu in, thliin a chhêm dân ang anga âwn \hîn ang hi a ni. Kannun nghahchhan atân Pathian kan hmang em? Thlarau Thianghlim

Page 231: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

231THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

pâwl leh kaihhruai theihin kan awm em? Pathian pâwlna a\anghian kan ni tin nun dân tûr te, tih tûr leh tih loh tûr te ThlarauThianghlimin min hriattîr \hîn. Lalpa leh Thlarau Thianghlim hi kanngaihchân leh innghahna ber a nih phawt chuan nun dân \ha kanchhawm nung zêl thei ang.

Kan nun dân leh thiltihah hian mi dang ni lovin keimahningei hi a bul tumtu leh mawhphurtu kan ni. Chutih rual chuankan nun hi mi dangte nêna inzâr zawm a nih miau avângin nunhona boruak \ha siam tûrin mitmei invên tawn leh mi dangtehmakhua ngaih pawimawh a ngai. Kan mihringpuite laka kantihsual hi Pathian laka tisual kan ni a, chu chu keimahnia felnarah chi tinrêng thawk chhuaktu Thlarau Thianghlim ngaihnêpnaa ni bawk. Kan ramah hian thil dik leh dik lo hi chiang taka kantâr lan a ngai. Tih ve châkawm taka dikna chawisân leh endawnghlauhawm khawpa thil \ha lo kan pho lan thiam phawt chuannun dân \ha hi kan chawi nung zêl thei ang.

Thlarau Thianghlim hian mi mal leh Pathian inlaichînnasiam \hat a tum a. Chutah chuan tâwp mai lovin, chu inlaichînnathar chuan mihring nun honaah a \ha zâwngin nghawng a nei tûra ni. Kan kohhran Thurin chuan Thlarau Thianghlim churingtutea ‘felna rah chi tinrêng thawh chhuahsaktu’ a nih thu asawi a. Paulan ringtu nuna Thlarau Thianghlimin rah a chhuahtûr a sawi hrang hrang zîngah mi dang nêna inlaichînna lamkâwk a sawi tam hle a ni. Kristian nun dân \ha chhawm nungzêl tûrin ringtu chu Thlarau Thianghlim kaihhruai theih mi a niha ngai a ni.

Sawi ho tûrte1. Kan ramah hian thil sual tih aiin mualpho hi kan hlau

zâwk niin kan hria em?2. Kan hnam nuna nun dân \ha kan tih leh Thlarau Thianghlim

hnathawh inanna leh inan lohna han sawi teh u.

Page 232: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

232THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

October 30

ZIRLAI 41

THLARAU THIANGHLIM LEH NUN HONA

Chhiar tûr: Rom 12:3-8; 1 Kor 10:31-33

Rom 12:3-8: Pathianin mi pêk khawngaihna avâng hian, inzîngah tu mah inngaihhlut tâwk aliama inngaihlu lovin,Pathianin mi tin hnêna rinna tâwk a pêk ang zêlin, fel takangaihtuah zâwk tûrin ka ti \heuh a che u. Taksa pumkhatahpêng tam tak kan nei a, pêng zawng zawng thiltih erawhchu a inang lo va; chutiang bawkin keini tam tak ni mah ila,Kristaah chuan taksa pumkhat kan ni a; a mal malin inpêngtawn \heuh kan ni. Khawngaihna min pêk angzia zêlinthilthlâwnpêk hrang hrang kan nei \heuh va, thu hrilh tûr anih chuan kan rin tâwk ang zêlin i hril ang u; rawngbâwl tûra nih chuan rawng i bâwl tlat ang u; zirtîrtu pawhin zirtîrtlat rawh se; zilhtu pawhin zilh tlat rawh se; thil petu chuanui lovin pe rawh se; rorêltuin taima takin rêl rawh se; mikhawngaihtuin lâwm takin khawngaih rawh se.

1 Korinth 10:31-33: Chutichuan, in ei pawhin, in in pawhin,in tih apiangah pawh, Pathian ropuina tûr hlîrin ti rawh u.Keiin mahni sâwtna zawng lovin, chhandam an nih theihnatûrin mi tam tak sâwtna zawng zâwkin, mi zawng zawngengkima ka tihlâwm ang tak hian, Judate tân pawh Griktetân pawh Pathian kohhranho tân pawh an tlûk phahna tûrrêng eng mah ti suh u.

Thuvawn: A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawngzawng nên inremin awm rawh u (Rom 12:18).

Mihringte hi a huhova chêng tûra duan kan nih avânginhuho nun hi zir ngai tak a ni a. Vawiinah hian ThlarauThianghlim leh nun hona tih kan zir dâwn a, mihring chên

Page 233: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

233THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

honaa Thlarau Thianghlim pawimawhna zir chhuak thei ilaa lâwmawm hle ang.

1. Ni tin nun hona leh inbiakna \awngkamThuthlung Hlui hian in\henawm khawvênna chungchâng

a sawi tam hle a, mahni inhmangaih angin \henawmte hmangaihtûr an ni tih a sawi (Lev 19:18). Hei hi Thuthlung Tharah‘vêngte’ tia sawi a ni a. Vêngte hmangaih, an chunga \hat chhuahleh anmahni tihsâwtna tûra \hat chhuah thu kan hmu tam hle (Mt5:43; 19:19; 22:39; Rom 13:9-10; Gal 5:14; Jak 2:8). Nun honaboruak hi kohhran leh kan thlarau mina hian a siam \ha tûr a nia, ‘tisa thiltihte thlarauva tihhlum’ \hin tûr a ni (Rom 8:13). Midangte nêna inremna chabi kawltu kan nih thu sawiin Paulachuan, “A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawngzawng nên inremin awm rawh u” (Rom 12:18) a ti a, “Elrel lehinngaihhlut avânga eng mah ti lovin, mi tinin inngaitlâwm takinmahni aiin mi dang \ha zâwkah ruat \heuh rawh se,” (Phil 2:3)tiin a sawi bawk. Lal Isua nun kha nun dân \ha tehna sâng berleh rin tlâk ber a ni a (Rom 15:1-5). Isua avâng leh Thlarauvainpâwlna avângin ringtute chu rilru hmun khat puin, inhmangaihtawn tûrin a fuih a ni (Phil 2:1).

Ni tin nun honaa thil pawimawh tak chu \awngkam \ha ani (Gen 50:21). Thufingte buah \awngkam \ha pawimawhzia kanhmu tam hle a, “... a \awngkam chhuak mawi vângin lal chu a\hian a ni ang,” (Thuf 22:11) tiin a sawi hial a ni. |awngkam \hahi thlarau mina lan chhuahna pawimawh tak a nih thu ThuthlungThar lamah kan hmu tam hle a. Mihring thara inthuamte nun dântûr Paulan a sawi zîngah dâwt sawi bânsana thudik tak sawi te(Eph 4:25), a ngaithlatute tâna khawngaihna a nih theihna tûr thu\ha chauh sawi te (Eph 4:29), khâkna, thinurna, tauhna, ânna,sawichhiatna bânsan te a tel (Eph 4:31-32). Zahmawh, thu lawilo sawi leh fiamthu sawi ai chuan lâwm thu sawi chîng zâwktûrin a ti (Eph 5:4). Kolossa 4:6-ah pawh, “Mi tin engtia chhân

Page 234: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

234THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\heuh tûr nge ni tih in hriat theih nân in \awngka chhuak chu chiaal, khawngaihna tel ni fo rawh se,” tiin a sawi bawk.

2. Ei leh in, sum leh pai chungchângEi leh ina invawn thianghlim hi Pathian mi nihna nên

inzawm tlat a ni a, chu chu kan ei leh inin a tihkhawloh theihthu Bible-in a sawi tam hle (Lev 11:4-31; Gal 5:21; 1 Kor6:10). Judate nunphung nêna inkungkaih tak uain leh zu \hatlohna kan hmu tam hle (Gen 9:20-27; 19:32-35; Thuf 20:1).Lal Isua erawh chuan ‘kaa lûtin mihring a tibawlhhlawh lo’(Mt 15:11), ‘ei tûr aiin nunna a thupui zâwk’ (Mt 6:5), ‘ei tûrhi lungkham bera neih loh tûr’ (Mt 6:31; Mk 12:29) tiin minzirtîr a. Amah ngei pawhin thlalêrah ni sawmli chaw a ngheihnuin lung chhanga chantîr tûra thlêmna chu a hnial fithla (Mt4:4; Lk 4:4). Paula chuan ei leh in chungchângah insawisêl lehinhmusit loh a sawi uar a (Rom 14:3,15). Chutih rual chuankan ei leh inin ringtu unaute rilru a tihnat ai chuan ‘sa ei loh te,uain in loh te, thil eng pawh tih loh a \ha’ a ti (Rom 14:15,21;1 Kor 8:13). Pathian ram chu ei leh in lam thu ni lovin, felna te,remna te, Thlarau Thianghlima lâwmnate a ni a (Rom 14:17).Chuvângin, “In ei pawhin in in pawhin in tih apiangah pawhPathian ropuina tûr hlîrin ti rawh u” (1 Kor 10:31) tiin a sawia. Uain ruih hi insûm lohna bul a nih avângin Thlarauva khataawm zâwk tûrin min zirtîr (Eph 5:18).

Bible pum pui zirtîrna hian hausak hrim hrim hi a sawimawi lêm lo va. Thufingte 22:1-ah chuan, “Sum tam tak aiinhming \hat hi thlan zâwk tûr a ni a, tangka leh rangkachak aiinduhsakna a ngainatawm,” tih kan hmu. Thuhriltu chuan, “Tangkasum ngainatu chuan tangka sumah duh tâwk a hmu lo vang a,hausak ngainatu chuan duh tâwk a hlêp hek lo vang,” a ti a(Thuh 5:10). Mahni tâna sum khâwl khâwm âtthlâkzia Bible-in a sawi tam hle (Thuh 5:13-17; Lk 12:21). Sum hirawngbâwlna hmanraw pawimawh tak a ni a, chutih rual chuanngaih pawimawh leh zawn bera neih erawh a hlauhawm (Mt

Page 235: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

235THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

10:9; Mk 6:8; Lk 9:3), Pathian leh sum rawng bâwl kawp theiha nih lohzia sawiin (Mt 6:24) \hian siamna atâna hmang zâwktûrin a ti (Lk 12:33; 16:9). Paula chuan, “Tangka sum ngainathi sual tinrêng bul a ni,” a ti a (1 Tim 6:10). Kohhran hruaituchu tangka sum ngaina lo mi a ni tûr a ni (1 Tim 3:3).

3. Mipat hmeichhiatnaahMipat hmeichhiatna chungchâng hi Bible-in a sawi tam

hle. Mipat hmeichhiatna hi mipa leh hmeichhia, nupa kâra hmantûr a ni. Chumi piah lam, anpui inkâra hman leh ran mutpui chusual uchuak tak a ni (Ex 22:19; Lev 18:22-23; 20:16; Deut27:21). Nawmchenna leh tihluihnaa hman te, he lam kawngainbum te hi thihna khawp sual a ni (Num 5:13-22; Deut 22:23-28; Ro 21:11) Laichîn hnai tak leh thisen zawmpui mutpui hithil sual tak a ni a, uirena phei chu Thu sâwm pêkin a khaptezînga mi a ni (Lev 20:11-20; Deut 27:20-23; Ex 20:14; Lev18:20; 20:10). Lal Isua zirtîrnaah chuan ngaih châka nula melhchu uire a ni a (Mt 5:28), hurna hi tisaa awmte zia a ni a, uirenahi rinna nuna tlûk chhiatna a ni. Thuthlung Thar zirtîrnaah chuankan taksa hi Thlarau Thianghlim in (temple) a ni a, thianghlimtaka vawn tûr a ni (1 Kor 6:18-20; 2 Kor 7:1; 1 Thes 4:4).

Paula chuan hurna leh tisa châkna tihpuitlin hi Thlarauvaawm lote nunphung a ni tih sawiin, tisa châkna zâwm lo tûrinthlarauva khata awm tûrin a fuih a (Rom 13:14; Gal 5:16),mipat hmeichhiatna kawnga invawng thianghlim tûrin ringtutechu a fuih a ni (1 Kor 7:9). Mipat hmeichhiatna hman khawlohhi hun hnuhnûng chhinchhiahna angin sawi a ni a (Rom 13:13;2 Tim 3:1), vânram kai lo tûr zîngah mi hur, inngaih hmangteleh uirete an tel bawk (1 Kor 6:9; Thup 22:15).

4. LungawinaahChên hona boruak \ha siamtu pawimawh tak chu lungawina

a ni. Thuthlung Hluiin Pathian mite dinhmun duhawm tak a sawichu lungawina hi a ni (Lev 10:20; 2 Sam 24:25; Sam 17:15;

Page 236: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

236THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuf 19:23; 31:13). Pathian thilpêk a ni a, dinhmun \hatnain asiam ngawt theih pawh a ni lo (Deut 33:23; Sam 91:16; Thuf19:23). Zâwlnei Isaian Lalpa chhiahhlawh rawngbâwlna asawiah ‘Lalpa lungawi kum thu sawi’ tih a tel (Is 61:2; Lk 4:19).Thil hlu tak a nih avângin Solomona phei chuan, “Thinlung hlimmi erawh chuan ruai a \heh reng mai a ni,” (Thuf 15:15) a ti hiala, miin a dam chhûng ni zawng zawnga lungawina a hmuh aliamathil \ha leh mawi a awm loh thu a sawi bawk (Thuf 5:18-20).

Baptistu Johanan a thu ngaithlatu sipaite chu, “In hlawhtâwkah lungawi rawh u,” tiin a fuih a (Lk 3:14). Ringtu hmasatechuan hlim tak leh lungawi takin an chaw an ei \hîn (Tirh 2:46).Paula chuan, “Kumkhuain khawiah pawh lungawi takin kan awm\hîn,” tiin a sawi a, “Kei zawng eng ang pawhin awm ila, lungawizêl ka chîng tawh si a,” a ti hial a ni (Tirh 24:3; Phil 4:11).Kawng lehlamah chuan lungawina neih loh hi Pathian laka sualnaa ni a, ringtute chu engkimah Pathian chunga lâwm thu sawi tûrina ngên a (Rom 1:21; Eph 5:20; Kol 3:17). Ringtute chuan faknahla hmangin Pathian chungah lungawina thûk tak an tilang chhuak\hîn a, hei hi Thlarauva khahna a\ang chauhva neih theih a ni(Eph 5:18-20; Kol 2:14-17; Gal 6:8; Eph 5:18-19).

Mihring nun phuar khâwmtu pawimawh tak chu mi dangtedinhmun inhriatpuia, mitmei inven tâwn leh \hat inchhuah tawnhi a ni a. Chu chu mihring \hatna ringawt chuan a tlin loh avânginThlarauva kan awm a ngai a ni. Mi dangte remtu nih te, midangte \ha zâwka ruat leh an laka thilphalte hi Lal Isua zirtîrnapawimawh tak a ni. Rawngbâwltu leh thlarau mi kan nihna hikan ni tin nun honaah a lang chhuak tûr a ni.

Sawi ho tûrte1. Sum leh pai lâk luh leh hman thua kan fîmkhurna tûrte

sawi ni se.2. Ringtute zîngah mi dang rem thei lo an awm \hîn hi engtia

ngaih tûr nge?

Page 237: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

237THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

November 13

ZIRLAI 42

THLARAU MI

Chhiar tûr: 1 Korinth 2:10-16

1 Korinth 2:10-16: Keini erawh chu chûng chu PathianinThlarauvin min hriattîr ta a ni; Thlarau chuan engkim a chhuichhuak si \hîn; a ni, Pathian thu ril pawh. Mihring thutechu mihring rilru, a chhûnga awm vêk lo chuan, mihringzîngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian thutechu Pathian Thlarau vêk lo chuan tu man an hre lo.Chutichuan, a thlâwna Pathianin thil min pêkte chu kanhriat theihna tûrin, keini zawngin khawvêl thlarau ni lovin,Thlarau, Pathian hnêna mi chu, kan hmu zâwk a ni. Mihringfinna zirtîr thua sawi lovin, Thlarau zirtîr thua sawi zâwkin,Thlarau lam thute chu thlarau lam mite hnêna hrilhfiahin,chûng thil min pêk thute pawh chu kan sawi \hîn. Khawvêlmi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lâwm \hîn lo, aningaih chuan âtthlâk a ni si a; Thlarauva hriat fiah a nihavângin a hre thei lo rêng rêng bawk a ni. Thlarau mi erawhchuan thil engkim a hre fiah \hîn a, ani lah chu tu man anhre fiah si lo. Tuin nge Lalpa rilru hre tawha, amah chuzirtîr thei ang? Keini erawh chuan Krista rilru kan pu a ni.

Thuvawn: Tisa dâna awmte chuan tisa lam thilte an duh\hîn; Thlarau dâna awmte erawh chuan Thlarau lam thiltean duh \hîn (Rom 8:5).

Thlarau Thianghlim hnathawh hi kan hrethiam vek lo naa, Mizote hi a lo lan chhuahna lamah chuan tehfung siam nasaber pâwl kan ni âwm e. ‘Thlarau mi’ tih chungchângah pawhhian teh dân hrang hrang kan nei a; mahse, kan ngaih dân tam

Page 238: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

238THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

tak hi chu a zîm lutuk ta deuh niin a hriat a, ngaihtuahna thar kanneih pawh a \ûl hle. Chuvângin, tûn \umah hian Thlarau mi tihchungchâng kan zir dâwn a ni.

1. Thlarau mi, Bible-in a sawi dân‘Thlarau mi’ tih \awngkam hi kan hman lâr tak ni mah se,

Bible-ah a lang tam lo va, a tlukpui erawh chu a lang nual thung.Thlarau mi chu Pathian nêna thlarau lam nun inzawmna tak nei,a duh zâwng ti tûra Thlarauvin a hruai, mi dangte nêna nunhonaah pawh, nun inngaitlâwm tak leh Pathian \ihna thûk taknei mi hi an ni. Thlarau mi tih chungchâng kan hriat fiah dâwnchuan Bible-in engtin nge a sawi, tih hi a pawimawh hmasa bera ni ang. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharah pawh hianPathian Thlarauvin a hruaite chanchin tam tak kan hmu a.Pathianin kawng dik zawh tûra Thlarauva a pâwl leh zâwlneitekâ a\anga a hriattîr mi tam tak an awm a. Chutih rual chuanThlarauva Pathian inpuanna zawng zawngte erawh chu thlaraumi chu an ni ngawt lo va, Pathian Thlarau duh dâna nun hmang,nun puitling nei mêkte hi a kawh tum ber chu a ni.

Paula chuan, “Pathian Thlarau hruaia awm apiangte chuPathian fate an ni si a,” a ti a (Rom 8:14). Chuvângin, ‘thlarau mi’tih hian Thlarau hruai, Thlarauva khat leh Thlarauvin a thunun zawngzawngte hi a huap vek a ni. Bible leh vawiin thlenga ‘thlarau mi’kan hriatte hi tisa lam a\anga thlîr chuan mi kal khat leh huih phaideuh emaw tih mai tûrte an ni fo. Paula chuan, “Khawvêl mi chuanPathian Thlarau lam thilte chu a lâwm \hîn lo, ani ngaih chuan âtthlâka ni si a;... Thlarau mi erawh chuan thil engkim a hre fiah \hîn,” a tia ni (1 Kor 2:13-15).

Hêng bâkah hian, thlarau mite chu nausên ni lovin puitlinganga ngaih an ni bawk. Paulan, “Unaute u, thlarau mite hnênasawi angin in hnênah thu ka sawi thei lo va, tisa mite hnênasawi angin ka sawi zâwk kha, Kristaa nausênte hnêna sawi angmaiin” (1 Kor 3:1) a ti a. Ringtu an nihna kawnga an la puitlin

Page 239: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

239THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

tâwk loh êm avânga sawi a ni a, chaw ni lova, hnute tuia lachâwm ngai angin a sawi a ni. Galatia 6:1 pawh Paula chuan,“Unaute u, mi, sual eng pawh a tih lai phâwkin awm sela, nangnithlarau mite u, ‘Thlêmna ka tâwk ve dah ang e,’ tia invêng \hachungin chutiang mi chu thuhnuairawlh takin tung ding leh rawhu,” a ti a. Thlarau mite chu suala tlute kai tho tûra a beiseirualin, anmahni pawh invêng thei tûra nun puitling nei tawhaha ring ngam nghâl tihna a ni. Chuvângin, Bible-in thlarau mi atihte hi ringtu nun puitling tak, tisa duh zâwnga awm lo, Pathianduh zâwnga awm, eng thil pawh hmachhawn thiam, khawvêlachêng an nih inhre chunga, an chunga harsatna hrang hrangthlengte pawh tuar chhuak thei mi hi an ni.

2. Thlarau mi tehnaThlarau mite awm dân tûr kan tehna ber tûr chu Pathian

ngaiha \ha a ni em tih hi a ni. Thlarau chang leh thlarau mi niangaihte hi tute emaw ngaih dâna thlarau mi an ni duh viau. Pathianngaihin a dik em, a \ha em, a pawm tlâk em tih hi tehna ni se.Khawvêl ngaiha \ha kan uar a, ‘tûnlai dân’ kan ti a, ‘khawvêldân’ kan ti a, ‘kan ram dân’ kan ti a, tehna chi hrang hrang kanhmang a, Pathian thuin a tehna a\angin thlarau mite awm dân tûrdik tak chu kan hre fiah thei ang.

Thlarau mite awm dâna kan tehna tûr pawimawh taktechu, ‘Pathian thutak a hmang em? Kristan a nunah ropuina achang em? Kohhran a ngai pawimawh em?’ tihte hi a ni. Pathianthu hre ve nual, hre zîktluak si lo, a thu duh ve viau anga lang, athu âwih lo leh zâwm tak tak si lote kan awm thei a. |henkhatchu an nun hlui chapona te, mi dang hnuaichhiahna rilru paihthei rêng rêng lo, rawngbâwltu zîngah pawh a awm theih a.Baptistu Johana ropuina êm êm chu, “Ani chu tlatlum tûr a ni a,kei chu lâng tûr ka ni,” a ti thei kha a ni (Jn 3:30). Mi \henkhatchuan tlatlum tûrah kan inngai a, Lal lsua chu lâng mah se pawitihna êm êm pawh kan nei lo. Johana chuan a hnênah mi hui

Page 240: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

240THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

khâwm ai chuan, “En teh u, Pathian Berâm no khawvêl sualkalpuitu tûr saw! Saw mi saw a ni,” a ti a (Jn 1:29). Amahpantute hnênah pawh zui tûr dik Isua a kawhhmuh a ni.

3. Thlarau mite lan chhuah dân tûrTûnlai khawvêlah hian mahni inngaih pawimawh hi a

zual ta hle mai a. Hei hian kohhran nun hona leh Lal lsua thuchahzawm a tiharsa sawt a ni. Kohhran chu Pathian thuin a sawidânin chhûngkua a ni a. Isua Krista thisena hrin, inunauna lehinkungkaihna ril tak nei a ni. Chuvângin, Thlarau mina lehkohhran chu \hen hran theih hauh loh a ni a. Thuthlung TharKohhran \iak tîrah khân Thlarau pâwlna chang, zirtîrte thuhrilâwihtute chu Pathianin an zîngah a teltîr zêl avângin kohhranpawh an pung chak hle. Kohhran hlat zâwnga thlarau mina hiThlarau dik kaihhruaina a ni chiah em tih ngaihtuah chian angai hle.

Kan hlimna chauh ni lovin, thlarau mina chuan kan ni tinkhawsakna leh nun pêng kawng tinrêngah awmzia a nei tûr a ni. Mi\henkhatin, ‘Pâwn lama angel ang maia nunnêm leh fel, in chhûngaSetana tirhkoh ang maia sual leh âncheh’ chanchin an sawi \hîn.Hetiang nun hi a awm thei ngai a nih chuan kan Thlarau mina chu angaihtuahawm hle ang. |henkhat thung chuan Biak In leh a chhehvêlpiah lamah chuan an thlarau mina an kawl mumal tawh \hîn lo a ni.Pathian thu tuipui viau anga lang, mahni hnathawhnaa rinawm leh silo pawh awm theih a ni bawk. Thlarau mite chu an nun pêngtinrêngah, in chhûng khurah, rawngbâwl honaah, mahnihnathawhna \heuhvah, mahni chauh pawha Pathian \ihna neia,thinlung thianghlim neia, kawng engkimah rinawm leh dik takatitute hi an ni.

Kan zir tâk a\ang khân thlarau mi leh thlarau mi angalangte awm dân chu kan hre thei âwm e. Thlarau mi chu Pathianthu âwih, Pathian lalna nghet taka pawm, Pathian thu lova thilti ngam lo, ama dinhmunin a tuar dâwn a nih pawha Pathian

Page 241: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

241THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thu kalh zâwnga thiltih do tlang ngam mi hi a ni. Khawvêlngaiha \ha leh khawvêla tlâktlum tum zâwnga kal lovin Pathianpawm tlâka thawh kan tum tûr a ni. Thlarau mite chu mihringduh dân mai ni lovin Pathian duh dânin an nung \hîn. Mipathmeichhiatna sual laka fihlîm, sum leh pai dik lo taka hmangleh la lût ngai lo, mahni thil tawn leh chan aia mi dang chanleh kohhran thu ngai pawimawh zâwk, Pathian leh kohhranthu zawm tum tlat mi, a dera nung lo, thu dik \antu hi thlaraumi dik chu an ni.

Sawi ho tûrte

1. Thlarau mi nia kan hriat leh Bible-in a sawi dân hi inmilinkan hria em?

2. Tûnlai huna thlarau mi nih dân \ha han sawi teh u.

Page 242: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

242THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

November 20

ZIRLAI 43

THLARAU THIANGHLIM LEH HARHNA

Chhiar tûr: Sam 51:10-19

Sam 51:10-19: Aw Pathian, keimahah hian thinlungthianghlim tak siam la;Ka kawchhûngah hian thlarau dik tak siam thar leh ang che.I hnên ata hi mi paih bo suh la;I thlarau thianghlim hi mi lâksak suh ang che.I mi chhandam hlimna chu mi pe leh la,Thlarau tihnuamin mi chelh reng ang che.Chutichuan, bawhchhetute chu i kawng chanchinte ka zirtîrang a;Tichuan, mi sualte chu i lamah an hawi leh ang.Aw Pathian, nang mi chhandamtu Pathian, thisenchhuahnate lakah mi chhanhim ang che;Tichuan, ka lei hian i felna thu hi hlim takin hlaah a sa ang.Aw LALPA, nangin ka hmui hi hawng ang che;Tichuan, ka kâ hian i fakna chu a hriattîr dâwn nia.Inthawina chungah lâwmna i nei si lo va, chuti ni suh selachuan ka pe ang;Hâlral thilhlan chungah lungawina rêng i nei lo ve.Pathian duh zâwng inthawinate chu thlarau lungchhia hi a ni.Aw Pathian, thinlung lungchhia leh inchhîr ngawih ngawihhi i hmusit lo vang.I duh zâwng takin Zion chungah thil \ha ti la;Jerusalem kulh chu rem ang che.Chutichuan, felna inthawinate chungah lâwmna i nei tawhang a, hâlral thilhlan leh hâlral pum hlan chungah chuan;Chutichuan, i maichâm chungah chuan bâwngpate an hlântawh ang.

Page 243: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

243THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuvawn: Nangmahah chuan i mite an hlim theih nân mintiharh leh dâwn lâwm ni? (Sam 85:6).

Thlarau Thianghlim leh Harhna tih thu hi Mizo Kristiantetân chuan thu thar a ni lo vang. Vawi eng emaw zât harhnain kanram a dêng chhuak a, min chên chilh deuh reng avângin hun reilo te chhûngin Mizo hnam pum deuhthaw kan Kristian hmandêr a, kohhran pawhin nasa takin a \han len phah a ni. ThlarauThianghlim hnathawh chu kohhran tân chutiang taka pawimawha nih avângin tûn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Harhnatih kan zir dâwn a ni.

1. Harhna awmziaHarhna hi English chuan ‘revival, renewal, reawakening’

tih a ni a. Revival tih awmzia chu ‘Tihharhna’ emaw, ‘Tihharhaawm’ tihna emaw a ni. Mahni thua harh chhuahna ni lovinPathian Thlarauvin a tihharh tharna a kâwk. Ringtu chau lehchak lote Thlarau Thianghlimin a siam tharna a ni a, ringlotepawh ringtua siam an nihna a kâwk bawk. Tichuan, harhnain atum ber chu thlarau lama mihring nun chawlawl tak Pathianlam hawi tûra kaih harhna a ni. Bible-a Thlarau Thianghlimaharhna kan hmuh chian ber chu Pentikos nia lo thleng kha a ni(Tirh 2).

Harhna hi sakhuanain a tûr chhuah ni lovin Pathian ThlarauThianghlim hnathawh avânga lo thleng a ni. Lal Isuan, “Tin, Paka dîl ang a, ani chuan Thlamuantu dang a pe ang che u, chatuanain hnêna awm tûrin,” a ti a (Jn 14:16). Thihna ata a thawh lehhnuin, “Pa thil tiam ka sawi in hriat kha lo nghâk rawh u,” a ti leh ani. Thlarau Thianghlima harhna chu Pathian pêk a ni a, nghâkhleltaka lo beisei tlat tûr a ni. Lal Isuan a zirtîr mi khawharte hnênah‘Lo nghâk rawh u’ a ti a. Vâna a lâwnsan hnuah ni sawmli chhûngzet an la nghâk a ni. Chutiang chen chen lo nghah chu beidawngaphi ruai a awl hle ang. Engkimtithei Pathian chuan Thlarau

Page 244: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

244THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thianghlim chu nghâkhlel taka nghâktu leh a dîltute hnênah ape \hîn a ni (Lk 11:13).

2. Inlungruala awm khâwmte hnênah thlarau pêk a niLal Isuan, “Lei chungah hian in zînga mi pahnih an thil

dîl kawnga an thurual chuan, ka Pa vâna mi tihsakin an awmang,” a ti a (Mt 18:19). Lungrual tih chu Pathian chhân tlâklungrualna a ni a, chu chuan duh thuhmun tih mai a kâwk lo,‘kawng engkima inlungrualna’ a kâwk. ‘Thlarau zawng zawng,’‘chakna zawng zawng’ tih a ni a, chu chuan inpumpêkna a kâwka ni. Pentikos nia zirtîrte awm dân kha a ni a, an zain hmunkhatah an awm khâwm vek a, rilru hmun khat puin an awm a ni(Tirh 2:1,46). Thlarau Thianghlim dawng tûr hian inlungrual a\ûl a, thinlung hmun khat leh rilru inhawngte hnênah a lo thleng\hîn a ni. Harhna hi mi malin an chan a nih rualin kohhranhovaha lo thleng \hîn a, hmanrua atân Pathian thu (Bible) te, thuhrilte, \awng\ai te, hla sak te a hmang \hîn a ni.

Harhna tak chu Pathian Thlarau hnathawh a nih avânginPathian ngaitute zîngah a thleng \hîn a. Harhna chu lawm lehchen tûr mai ni lovin, nun chhuahpui tûr a ni. Ziaktu pakhatchuan, “Harhna ngaitute zîngah aiin a tiharhtu Pathian ngaitutezîngah harhna a thleng zâwk \hîn,” a ti a, a dik hle âwm e. Harhnachu Pathian lam kawnga hna \ha tinrêng thawk thei tûra PathianThlarau Thianghlimin kohhranhote a tihchak tharna a ni. Chu chuanrinna leh Pathian hriat dikna lamah te, huai taka Bible zirtîrna zawmkawngah te, Pathian kohhran laka rinawmna kawngah te an nuntiharh tharin, hlimna leh lawmna nasa tak a pe a, rawngbâwlnakawng hrang hrangah \hahnemngaihna thar a siamsak \hîn.

3. Harhnain a nghawng chhuahteHarhna hian kohhranah leh mi mal nunah thil \ha leh duhawm

tam tak nghawng chhuah a nei \hîn. Harhna avângin kan ramahringtu nasa takin an pun belh a, ringtu awm sate a sawh nghet

Page 245: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

245THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

bawk. Kohhranah inpumkhatna a thlen a, kohhran ban rinawmleh rawngbâwltu \ha tak tak a hring chhuak \hîn. Mi mal nunahthlamuanna leh hlimna te, Pathian thua tuina thar te a neihtîr a,rawngbâwlna kawnga tuina leh inpêkna thar a neihtîr \hîn. Harhnaavângin kan ramah Kristian hla thar \ha tak tak a lo chhuak a, chumai ni lovin Pathian thu hril darh \ûl tihna neihtîrin mi tam takrawngbâwl tûrin an chhuak a ni.

“Mei a awm chuan a khu pawh a awm zêl \hîn” tih angin,Thlarau Thianghlim hnathawh avânga harhna lo thlengah hian pawlhsawptu leh tihmêlhemtu sual hnathawh a lo awm ve ziah \hîn.Harhnain a hrin ze mawi leh \ha aiin a pawlh sawptu sual chu alangsâr zâwk fo. Kan fimkhur theih nân chûng zînga thil \henkhat losawi ila.

(1) Mi dang ngaihnêpna: Hei hian inrêlna te,insawichhiat tawnna te, inkawmngeih lohna te ahring chhuak \hîn.

(2) Sâng bîka indahna: Hei hi kohhran aia mahni tuinadah pawimawh zâwkte an ni. Kohhrana leng lovapâwl danga chhuah phahna hial pawh a thlen \hîn.

(3) Kal sualna: Hei hi harhna chang filawr, firfiakachêtna a ni a, kal sualna hnâr a ni.

(4) Phunchiarna: Harhna changtu mi \henkhat chu anphunchiarin an huangtau duh hle a. Mahni chan dahlianin inthununna leh inkaihhruaina an ngaihthah\hîn.

(5) Zalênna hman sual: Harhna changtute zîngahzalênna hmang suala engkim mai tih thiang vekangai, chumi avânga mualpho ta pawh mi tam takan awm tawh a ni.

Page 246: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

246THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

4. Kan mamawh harhna dikHarhna hi kohhran leh ringtu mi malin a mamawh reng a.

A lo dawnsawn leh chhawm zui chungchângah erawh chuanfîmkhur taka kalpui a \ûl \hîn. Harhnain a ken tel ze danglamleh mak buaipuia a thuchah leh nuna a rah chhuah tûr lamhlamchhiah leh a phawvuaka thâm ral mai a hlauhawm hle.Duh luat avânga pâwng nawr vak leh fîmkhur luat avânga danchêp a hlauhawm thei ve ve. Harhna dik leh dik lo a awm theia. Hêngte hi harhna dik, kohhran \han zêlna atâna pawimawhtechu a ni.

(1) Sual sim harhna.(2) Pianthar harhna.(3) Rinna lama puitlin châkna lama harh tharna.(4) Pathian ram thawhlâwm (sâwma pakhat) leh thilpêk

lama harhna.(5) Kohhran leh a rawngbâwlna ngaih pawimawhna

lama harhna.(6) Kohhran thurin hriat dik leh ngaihsânna lama

harhna.(7) Râl do nei reng kan nih hriatna kawnga harh tharna.(8) Ringtu inpumkhatna leh inunauna lama harh tharna.(9) Lal Isua lo kal lehna lam thua \han harh.(10) Chanchin |ha hril kawnga harh tharna.

Hêng bâk pawh hi harh tharna tûr tam tak a awm ang.Harhna tel lo chuan kohhran nun a ro va, a chak lo va, Pathianhriatna leh Thlarau lam thutak hriatna a pâwnlâng \hîn. Ringtu zawngzawngin harhna hi kan mamawh \heuh. Amaherawhchu, harhna hianthil \ha lo a rawn thlen tel ve theih avângin fîmkhur tak leh awmzenei taka kalpui a ngaihzia kan hre thei. Chuvângin, harhna dik lochu pumpelh hram tûr a ni.

Page 247: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

247THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thlarau Thianghlima harhna hi Isua ngaitute zîngah,Pathian ropuina tûrin a lo thleng \hîn a. Chutah chuan simna diknei tûr te, Pathian thutak ngaina tûr te, Pathian \iha inngaitlâwmtûr te, thianghlim leh zahawm taka nung tûr te leh sakhaw minihna dik tak neia kohhran bêl tlat tûr tein inhruai tum hrâmhrâm tûr a ni. Chu chu Thlarau Thianghlim harhnain a tum pawha ni. Kan kohhran chuan harhna pawimawh dân a hria a, a ngaipawimawh a, a thlen zêl nân \awng\ai leh thiltihin \an a la a.Harhna dik, kohhran siam \ha leh tichaktu a thlen theihna kawngpawh a ngaihtuah reng a ni.

Sawi ho tûrte

1. Harhnain kohhrana nghawng \ha leh \ha lo a neihtesawi ni se.

2. Harhna dawnsawn leh kalpui dân \ha engte nge ni ang?

Page 248: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

248THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

November 27

ZIRLAI 44

THLARAU THIANGHLIM LEH BIBLE

Chhiar tûr: 2 Timothea 3:14-17; Hebrai 4:12-13

2 Timothea 3:14-17: Nimahsela, nang zawng, tu hnêna zirnge i nih leh, Krista Isuaa rinna awm avâng chuan,chhandamna hmu khawpa tifing thei che LehkhaThianghlimte chu i naupan têt ata hre tawh i ni tih hriain, ithil zir leh i thil hriat chianahte chuan awm reng rawh.Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thâwk khumapêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te,zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni;Pathian mi chu hna \ha tinrêng thawk tûra kim takainthuamin a famkim theih nân.

Hebrai 4:12-13: Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a,khandaih hriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunnaleh thlarau, ruhtuah leh thlîng phel hrang khawp hialin achhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghâlthei a ni. Thil siam ama mit hmuha lang lo rêng rêng aawm lo; kan chanchin kan thlenna tûra mit hmuhah chuan,engkim saruak leh inhawng sain a awm zâwk a ni.

Thuvawn: I thu hi ka ke atân te hian khâwnvâr a ni a, kakawng atân êng a ni (Sam 119:105).

Mizo Kristiante hian Bible hi kan dah chungnung hlea, Presbyterian Kohhran leh Protestant Kohhran tam ber chuanrinna leh thiltih tehna dik lo thei lovah kan pawm a ni. Mihrang hrang, hmun inkârkîk tak taka awmten ThlarauThianghlim hriattîrin Pathian inpuanna thu hi an ziak a,kohhran inkhâwmpuiin Bible-a pawm tûr chin uluk taka an

Page 249: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

249THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thliar fel hnuah Bible hi a lo piang ta a ni. Tûn \umah hianThlarau Thianghlim leh Bible tih kan zir ang.

1. Bible - Pathian ThuBible hi Pathian thu a nih dân kan sawi fiahna \awngkam

ber chu ‘Pathian thâwk khum’ tih hi a ni. Thâwk khum tih \awngkamhi Grik \awng a\anga lâk a ni a, Thuthlung Tharah chauh kan hmu a(2 Tim 3:16), Thuthlung Hlui lamah a chuang ve lo. Bible ziaktuteleh zâwlneite chuan an thusawi chu anmahni irâwm chhuak ni lovin,Pathian thu ngei a ni tih hriat nân, ‘Lalpan a ti,’ (Lalpa thu chhuakchuan a ti), an ti thîn. Mihring famkim lo thu leh hla hian Pathianfamkim nihna dik tak a sawi fiah phâk lo. Amaherawhchu, Pathianinhriattîrna thu puan chhuahna hmanrua atân mihring \awng bawkkha a pawimawh leh si. Pathian chuan thu a rawn sawi a, a lodawngtu chuan a lo dawng mai a, eng \awnga rawn sawi nge tihpawh an ngaihtuah chang lo, a fiah uar mai a ni; mahse, a dawngfamkim zo hauh si lo. A dawngtu chuan ama pianpui \awng angin alo dawng a, a hriat ang chiah chu mi dang hriat tûrin a thiam tâwkina ngial a nganin a ziak chhâwng ta a ni.

Bible hi Pathian inpuanna a ni a, a thuziak leh hawrawpte a pawimawh rualin, Bible chungchâng thua kan ngaihtuah tûrleh kan zawn ber tûr chu ‘Pathianin eng nge sawi a tum,’ tih hia ni. Pathian thu hre thiam tûr chuan Thlarau Thianghlim\anpuina a \ûl \hîn. Bible hi lehkhabu dang ang bawka mihringteziak a ni a; mahse, a danglamna chu Pathian thâwk khuma ziaka nihna hi a ni. Pathian thâwk khum kan tih hi a nihna takahchuan, thâwk chhuah ni lovin, tihnun leh kaihhruai tihna a niber; chu vâng chu a ni ang Martin Luther-a pawhin, “Bible hiThlarau Thianghlim \anpuina nên lo chuan thuziak thi mai ani,” a lo ti a ni. Thâwk khum tih hi Bible thuziak zu thâwk khumlam aiin a ziaktute chu Pathian Thlarauvin a kaihruai a, thu teziak thei tûrin a chawk harh a, a pâwl tihna a ni zâwk. Chuchuan lehkhabu dang aia danglam a nihzia a rawn tilang nghâl a

Page 250: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

250THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

ni. Miin lehkhabu dang an chhiar dân chiah pawhin chhiar se,Bible hi chu an chhiar tam hnuah a danglamna an hre \hîn a ni.

2. Bible - tehna dik lo thei loKan thurina ‘tehna dik lo thei lo’ tih hian Bible dik loh

theih loh thu lam sawi a tum emaw tih theih tak a ni a, rinna lehthiltih tehna dik lo thei lo a nihna lam hi a sawi tum zâwk chu ani. Kohhran siam\hat hun laiin Bible aiin kohhran thuneihnachawisân zâwk a ni a, chutih rualin chhûng lama thlarau aw anhriatte \henkhatin an dah chungnung zâwk bawk a. Chutiangdinhmunah chuan kohhran siam\hatna hmahruaitu Luther-a te,Calvin-a ten Bible thuneihna hi chûngte aia chawisâng zâwkin‘Bible hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni’ tiin an lozirtîr a ni. Rinna leh thiltih tehna atân hian kohhran thu chhuahte, Dân bu te, Inkaihhruaina te, Inkhâwmpui thu leh Committeethurêl te pawh hman \hin a ni a.

Hêng bâkah hian a tak taka kan tawn (experience) te, kanchhia leh \ha hriatna thiang (conscience) te leh kan ngaihtuahna fîm(reason) te pawh hman a ni bawk. Hêng zawng zawng hi rin tlâkhle mah se a dik lo thei vek a, tihsual palh theih vek a ni. Bibleerawh chu chutiang a ni lo va, a danglam ve ngai lo. Bible hi dik lothei lo tia kan sawi hian Bible hi kan rinna leh thiltih tehna kawngarin tlâk leh hlawhchham (tlawlh) ve ngai lo tûr tihna a ni. Hei hian aziak dum zawng zawng leh a hawrawp tinrêng hi a dik fai vek e, tihlam a kâwk lo. A rin tlâkna leh innghah ngamna a nihzia sawina a ni.

Bible a\ang chauh hian Pathian mizia leh duh zâwng a hriatdik theih a; chuvângin, hei chauh hi thurin leh thiltih tehna dik lo theilo a ni. Miten Pathian thu dawng thar zêl mah sela, Bible nên ainrem loh chuan hnâwl mai tûr tihna te, miten zirtîrna thar tichhuakzêl mah sela, Bible zirtîrna nên a inrem loh chuan âwih loh tûr tihnate a ni. Chumi awmzia chu kohhran inrêlbâwl nân leh inenkawl nânBible hi hman tûr a ni a, Bible thu nêna inrem lo chu tih tûr a ni lova, rin tûr a ni lo va, âwih tûr pawh a ni hek lo tihna a ni ber

Page 251: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

251THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

mai. Rinna leh thiltih rêng rêngah Bible hi kan inen ngîlna tûr ani a, kan pênsan tûr a ni lo.

3. Bible thuneihnaBible thuneihna tih hi eng nge a awmzia? Kan kohhran

thurin pakhatna hi Bible thuneihna chungnunzia puan chhuahnaa ni a, “Hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni,”tih hi Bible thuneihna hi rinna leh thiltih tehna sâng ber lehthuneihna vâwrtâwp (supreme authority) a nihzia puan chhuahnaa ni bawk. Westminster Thurinah chuan, ‘Thuthlung Hlui lehThuthlung Thar bu 66-te hi Pathian thu a ni a, rinna leh thiltihtehna atân Pathian thâwk khuma ziak a ni,’ tiin a zirtîr a. WelshThurin pawhin, “Rinna leh thu âwihna tehna dik lo thei lo awmchhun a ni,” a ti bawk. Pathian thu tak, dik lo thei lo a ni tihhriat fiahna leh pawmna chu rilru lama Thlarau Thianghlimhnathawh a\angin a nih thu a sawi lang tel bawk a ni. Biblethuneihna tih hian a pawm lote tân chatuana thiam loh an channatûr a nihna a keng tel bawk. Pathian hnên a\anga hriattîrna adawn angin Johana chuan, “Tu pawhin he hrilh lâwkna lehkhabuthua mi thu a lâk bo chuan, he lehkhabua ziak Nunna Thing lehKhaw Thianghlima a chan chu Pathianin a la bo ve ang,” a ti(Thup 22:19).

4. Bible hi hman sual theih a niBible hi a nih loh dân tûra hman chuan hman sual theih

tak a ni. Mahni rilrem zâwng nemngheh nân Bible hi kan hmangtûr a ni lo va, Bible min hrilh ang hi kan zâwm zâwk tûr a ni.Mi \henkhatin an nihna leh thiltih dik lo thiam inchantîr nân lehan \anna a dik tia nemngheh nân Bible châng duh lai lai lâkchhuah chîng an awm a, chutiang chu Bible hman sualna a ni.Entîr nân, zu in sawi mawituten Paulan Timothea hnêna, “Tuichauh in mi ni tawh suh la, i pum avâng leh i damloh fo avânginuain tlêm tê hmang \hîn ang che,” tia a sawi kha ‘Bible-in zu ina phal’ tih \anchhanah hmangin thiam inchantîr chawp nân hman

Page 252: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

252THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

an tum \hîn a (1 Tim 5:23). Paulan uain tlêm tê hmang tûraTimothea a tih chhan chu damdawi atân a ni a, zu in phalrai lama kâwk lo.

Hetiang hian Bible thu tam tak a hman sual theih a, fîmkhura ngai a ni. Thlarau lam kâwk veka Bible thu hrilhfiah tum hi adik lo bawk. Bible hian thlarau lam thil tam tak a sawi ngei mai,chutih rualin ni tin nun tawk thil leh taksa mamawh pawh a sawia ni. Bible-a kan hmuh apiang ‘thlarau lam thu sawina, thlaraulam nun sawina’ tih vek hi a dik lo. Hei bâkah hian kan nun lehthiltih engkim Bible nêna inzawmna nei lo leh thil hrang daihanga sawi pawh hi a dik tâwk lo bawk. Kan nun kawng pêngtinrêng hi Bible thu nên inzawm lo a awm lo, Bible-in huapzawh loh leh sawi kim loh a nei lo va, Bible laka hrang angangaihna hi a dik tâwk lo va, Bible hman sualna a ni.

Bible hi Pathian inhriattîrna bu a ni a, khawvêl thil zirnatûr a ni lo. Bible ziaktute hian history pângngai ziah an tum lova, science lam ziah pawh an tum hek lo. Pathian ThlarauThianghlim hriattîrna an dawn angin an ziak mai a, chu churinnain kan lo pawm a ni. Bible hi Pathian thu a ni tih kanpawm hian Pathian chu a thuah a inpuang a, chu thu chu IsuaKrista a ni tih Johana chuan min hrilh (Jn 1:1-7). Kan ThurininBible chu, ‘rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo’ a tih ang ngeihian, Bible chu kan rinna nun kawnga pawimawh tâwp a ni tihhre chunga, Thlarau pâwlna nêna Bible chhiar \hin hi ringtu tihtûr pawimawh tak a ni. Kan ramah hian thlarau hming chhâlakal sual an lo awm tawh \hîn a, chûng mite chuan Bible hi andah pawimawh lo a ni ngei ang.

Sawi ho tûrte1. Bible pawm dân dik, hman dân dik leh hrilhfiah dân dik

engte nge han sawi teh u.2. ‘Bible hi hman sual theih a ni’ tih hi han sawi zau teh u.

Page 253: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

253THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

December 5

ZIRLAI 45

THLARAU THIANGHLIM LEHCHANCHIN |HA HRIL

Chhiar tûr: Matthaia 28:16-20

Matthaia 28:16-20: Nimahsela, zirtîr sâwm leh pakhattechu Galili ramah, Isuan tlâng a ruatsakah chuan an kal a.Tin, amah an hmuh chuan chibai an bûk a; \henkhat erawhchuan an ringhlel a. Tichuan, Isua chu an hnênah a lo kala, anniho chu a bia a, “Lei leh vâna thuneihna zawng zawngka hnênah pêk a ni tawh. Chutichuan, kal ula, hnam tinami zirtîrahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingah chuan baptis ula, thu ka pêk zawng zawng che upawm tûrin zirtîr rawh u. Tin, ngai teh u, kei kumkhuain,khawvêl tâwp thleng pawhin, in hnênah ka awm zêl ang,”a ti a.

Thuvawn: “Nimahsela Thlarau Thianghlim chu in chunga alo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusa-lem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kâwlkilthleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” a ti a (Tirh 1:8).

Kohhran din chhan leh a hna pui ber chu Chanchin |ha hrilhi a ni a. Chanchin |ha hril kan tih hian ‘Thlarau bo chhandam’emaw ‘Ringlote hnêna Chanchin |ha hril’ emaw hi kan kawhtîrber. Chanchin |ha hril hna thawk tak tak tûr chuan ThlarauThianghlima thuam kan nih a ngai a; chuvângin, tûn \umah hianThlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hril tih kan zir dâwn a ni.

1. Thupêk ropui a niChanchin |ha hril hna hi Lal Isua thuchah hnuhnûng,

kohhran leh ringtu mi mal tâna a thurochhiah, ngaihthah thiang lo

Page 254: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

254THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

a ni. Lal Isua, lei leh vâna thuneihna zawng zawng neitu thupêk anih avângin a ropui bawk a, chu thuneihna hmanga a tirhte kan ni\heuh a ni. He thupêk ropui bîkna êm êm chu, mihringte hnênchauh ni lovin thilsiam zawng zawngte hnêna an mamawhChanchin |ha thlen tûra thuneihna hna a ni nghâl hi a ni.

Mi zawng zawng chhandam hi Pathian thil tum leh duhzâwng a ni a. Chu huapzo hmangaihna leh rawngbâwl hna thawktûra thupêk chu ‘Thupêk Ropui’ tia sawi a ni (Mt 28:16-20).Thupêk ropuiin thil sawi uar tak a neih chu ‘zawng zawng’ tihhi a ni. Lei leh vâna thuneihna zawng zawng, khawvêl hnamzawng zawng, thu ka pêk zawng zawng, kumkhuain, khawvêltâwp thleng pawhin tihte kan hmu a. Lal Isua rawngbâwl hnakhân huap kim loh a nei lo. He thupêk ropui hian ‘kal’ tih leh‘zirtîr’ tih te a keng tel a. Chanchin |ha hril hian ring loteringtua siam hi a tum bulpui a ni a, chutih rual chuan zirtîrasiam tûra enkawl zui zêl hi tihmâkmawh a ni. Lal Isua thupêkropui hian a \awng bulah leh Bible sawi dânin a tum chu mitlêm tê chauh zirtîra siam ni lovin a hnam pum pui Isua zuituasiam thu a kâwk a ni. Chu thuneihna leh hna chu thupêk ropuitak a nihna chu a ni.

2. Hna pawimawh a niChanchin |ha hi Pathian leh mihringte inrem tawh lo

inrem lehna thu a ni a, lei leh vân inrem lehna thu a ni bawk.Palai rinawm Isua Krista chuan a hnathawh tûr ang chu thawkzovin, zirtîr a siamte hmangin bul a \an a. Tichuan, amah ringtuapiangte leh ring zêl tûrte tân pawh chu hna pawimawh chuthawk chhunzawm tûrin mawhphurhna min pe \heuh va, apawimawh hle a ni. Chanchin |ha chu, ‘Mi tin ta tûr Chanchin|ha lâwmawm êm êm’ tih a ni a (Lk 2:10). A nihna chhan pawhsuala tlu, boral mai tûr, chhan chhuah ngaite tân hmangaihnaakhat Pathianin chhandamna kawng thar a rawn hawn lehna,sual laka zalênna thu a nih vâng a ni. Thihna ata zalênna thu a ni

Page 255: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

255THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

nghâl bawk a, suala tlu chu chatuan thihna hmabâk a ni a, chuta\ang chuan engti kawng zâwng mahin nunnaah a lût leh thei lo va;mahse, Pathian chatuan remruatna chuan kawng thar a rawnsiam a, Inremna a rawn siam leh ta a. Pathian nêna inrem lehnahnathawk tûr kan ni a; chu inrem lehna thu pawimawh tak chuhnam tinte hnênah leh thilsiam zawng zawng hnênah tlângaupuia,an pawm theihna tûra hrilha, zirtîra siam tûra tirh kan ni (Mt28:19-20). Hei hi hna ropui, pawimawh leh hmanhmawhthlâktak a ni.

3. Thawh dân dik a \ûlTûn hma chuan kohhranin rawngbâwlna a kalpui dân

tlângpui chu kohhran ta, a hnathawh leh thiltih nia ngaihna a liana. A tum ber pawh ring lote hnêna Chanchin |ha hril leh an thlarauchhandamna tûra beih leh kohhran din a ni ber. Chhandamna chukohhran chhûngah chauh chan theih niin an ngai a, an \anfung berpawh “Ka in khah nân mi han thlêm lût hrâm rawh” (Lk 14:23)tih a nih avângin tihluihnaa mite Kristiana siam tûrin kohhran lehsawrkâr an thawh dun châng pawh a awm. Chuvângin, Chanchin|ha puan darh hna leh khawthlang ramten ram dang an awp behnahi \hen hran hleih theih loh khawpin a kal dûn a ni.

Tûnlai hunah khawvêl a danglam ang zêlin Chanchin|ha hril chungchâng Kristianten kan hriat thiam dân leh kanram dinhmun leh kalpui dân pawh a danglam ve mêk zêl a.Tûn hma deuhva Khawthlang Kohhranin Chanchin |ha hrilan kalpui \hin dân ang kha ram tam takah tih chhunzawm zêl alo rem ta lo va. Tûnlai hian rawngbâwlna sawi fiah dân chihrang hrang a awm a, entîr nân, (1) Chhandamna a laipuiadah; (2) Pathian a laipuia dah; (3) Kohhran a laipuia dah; (4)Mihring a laipuia dah; (5) Krista a laipuia dah, tihte hi a ni.Hêng ngaih dân hrang hrangte hian uar lai bîk an nei \heuh va.Eng pawh ni se, Chanchin |ha rawngbâwlnain a tum chu Kristaa laipui bera dah a ni.

Page 256: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

256THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Rawngbâwlna thuchah leh thil tum laipui ber chu Kristaleh a Chanchin |ha hi a ni. Pathianin Krista a tîr a, chutiangbawkin Kristan kohhranho a tîr ve leh a (Jn 20: 21). Missionrawngbâwlnaah hian kan tum ber tûr chu Krista tihlâwm a ni a,a chhan chu ‘Krista hmangaihna chuan min tirh luih’ vâng a ni(2 Kor 5:14). Chuvângin, kan kalphung tûr leh thawh dânahKrista chu kan thuchah ber a ni tûr a ni. Krista chu he khawvêlchhandamtu leh khawvêl mamawh ber a nih thu hi \hahnemngaitak leh tlâwm taka puang chhuak mai tûr kan ni. Tûnlaiah hianpâwl rama \hahnemngaihna a lian a, Chanchin |ha hril hnathawk \heuh \heuh kan inrem lo va, Chanchin |ha hmai kantibâl zâwk \hîn a, kan rawngbâwlna pawhin a tuar kan ti theiang. Chuvângin, kan rawngbâwlnaah hian thahnemngaihna dikleh thawh dân dik hi a \ûl a ni.

4. Awmpui zêl tiam thuChanchin |ha hril hna hi hna ropui, hna hau tak, mihringin

a thiamna leh chakna chhuanga thawh ngawt chi a ni lo va,mahni inpumpêk zawh avânga thawh theih a ni hek lo. Lal Isuathutiam, “...Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo thlen hunahchuan thiltihtheihna in la nei ang...” (Tirh 1:8) tih kha kanmamawh chu a ni a. Thlarau Thianghlim min luah khattu, minpuitu a nih loh chuan kan chak thei dâwn lo a ni.

Ringtute chu chhinchhiahnain a zui zêl tûr thu kan hmubawk a, chumi avâng chuan ramhuai hnawh chhuah theihnathlenga thuneihna leh thiltihtheihna nei tûra tiam tlat kan ni bawka, a thlamuanthlâk hle a ni. Luka 24:49-a kan hmuh ang hian,“Tin, ngai teh u, ka pa thil tiam chu in chungah ka rawn tîrdâwn e; nimahsela, chung lam ata thiltihtheihnaa an thuam hmaloh che u zawng khawpuiah hian awm reng rawh u,” a ti a.Thlarau Thianghlima thuama an awm tûr thu a sawina a ni a.Hêng zawng zawng hi lei leh vâna thuneihna zawng zawng neituLal Isua Kristan a mite a thlamuanna thu a ni a. Thu dang kan

Page 257: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

257THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hmuh leh chu, “Tin, ngai teh u, kei kumkhuain, khawvêl tâwpthleng pawhin, in hnênah ka awm zêl ang,” (Mt 28:20) tih thuLal Isua sawi kan hmu bawk a. Chanchin |ha hril tûra kohtechu Thlarau Thianghlimin a thuam a, thiltihtheihna, thuneihnaleh huaisenna an nei ta zêl a ni. Mahni \hahnemngaihnaintheihtâwp chhuahin hril theih ni mah se, Thlarau Thianghlim tel lovathusawi te, zirtîr te, rawngbâwlna zawng zawngte hi a thlâwn a ni\hîn a. Awmpui zêltu Thlarau Thianghlim kan mamawh tak zet a ni.

Kan sawi tâk a\ang khân Chanchin |ha hril hnaa ThlarauThianghlim pawimawhna kan hre thei ang. Lal Isuan ThlarauThianghlim thiltihtheihna leh tihchakna an dawn hma chuan Jerusa-lem kalsan lo tûra zirtîrte a hrilh ang khân, Chanchin |ha hril tûrinPathian hnên a\anga thiltihtheihna kan dawn phawt a \ûl a, fîmkhurtak leh puitling taka ngaihtuah a \ha. Kohhranin rawngbâwlna kankalpui dânah uar bîk leh tuina zâwng neih lutuk a him lo, thil danghlamchhiah phah nâna hman phei chu a \ha lo lehzual. Ram pâwnlama ringlote kan vei ang tho hian ram chhûnga kan mihringpui,rethei tak leh chhan chhuah ngai tak te, Chanchin |ha mamawhtak takte hlamchhiah leh kal pêl lo zâwnga rawngbâwl hna kalpuithiam hi thil pawimawh tak a ni bawk. Chanchin |ha hril hnain atum ber chu khawvêl pum pui hi Pathian duh zâwng tihna hmunachantîr hi a ni a, Pathianin lalna leh rorêlna a chan lohna hmunapiang chu Chanchin |ha hril \ûlna hmun a ni a, chu chu missionarykan nihna hmun tûr a ni.

Sawi ho tûrte

1. Thlarau Thianghlim tel lovin, \hahnemngai takin Chanchin|ha hi hril theih a ni ang em?

2. Chanchin |ha hril lam aiin kohhran sawh nghehna lamuar ila eng nge kan dinhmun ni ang?

Page 258: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

258THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

December 11

ZIRLAI 46

THLARAU THIANGHLIM LEH KOHHRAN

Chhiar tûr: Matthaia 16:13-19; 1 Timothea 3:14-15

Matthaia 16:13-19: Tin, Isua chu Kaisara Philipi bial a lothlen chuan, a zirtîrte hnênah, “Miten Mihring Fapa hi tunge a ni an tih?” tiin a zâwt a. Tin, anni chuan, “|henkhatin,‘Baptistu Johana a ni,’ an ti a; \henkhatin, ‘Elija a ni,’ an ti;\henkhatin, ‘Jeremia emaw, zâwlnei tua emaw a ni,’ an tia,” an ti a. Ani chuan an hnênah, “A nih leh, nangnin tu ngea ni mi tih?” a ti a. Tin, Simon Peteran, “Krista, Pathiannung Fapa chu i ni,” a ti a, a chhâng a. Tin, Isuan a hnênah,“Simon Bar-Jona, i eng a thâwl e; tisa leh thisenin a hriattîrche a ni si lo va, ka pa vâna miin a hriattîr zâwk che a ni.Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpuichungah hian ka kohhranho ka rem chho vang a, mitthikhaw kulh kawngkhârte chuan chu chu an ngam lo vang.Vânram chabite ka pe ang chia, lei chungah eng pawh iphuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah eng pawhi phelh apiang vânah phelh a ni ang,” a ti a, a chhâng a.

1 Timothea 3:14-15: Rei lo tê chinah i hnêna lo kal beiseiinhêng thu hi i hnênah ka ziak a ni; nimahsela, ka la awm rei tâkdahin Pathian chhûngte zînga mi engtia awm tûr nge an nih ihriat theih nân ka ziak a ni; Pathian chhûngte chu Pathiannung kohhranho, thutak ban leh innghahna chu an ni.

Thuvawn: Pathian in in nih leh Pathian Thlarau nangmahniaha awm reng tih in hre lo vem ni? Tu pawhin Pathian in chu atihkhawloh chuan, chu mi chu Pathianin a tikhawlo vang;Pathian in chu a thianghlim si a, chu in chu nangmahni in ni e(1 Kor 3:16,17).

Page 259: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

259THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Kohhran chu Thlarau Thianghlim siam tharna azâraringtute, thurin pakhat hnuaia inpâwl khâwm sawina a ni. Adin chhan leh thil tum te, a chhûnga mite awm dân tûr leheng ti tûra koh hran nge an nih tihte kan chian a pawimawhhle a. Tûn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Kohhran tihkan zir dâwn a ni.

1. Kohhran - Bible-a a lan dânLal Isua \awngkamah kohhran tih hi vawi hnih chauh kan

hmu a (Mt 16:18; 18:16). Amaherawhchu, kohhran hi Pathianchatuan remruata awm a ni a, a bul chu Pathian rilru a ni. ChuPathian chatuan remruat chu Thuthlung Hluiah fiah vak lovin alo lang a, Thuthlung Tharah fiah zâwka târ lan a ni. ThlarauThianghlim hruaia kohhran chanchin kal zêlah a fiah tawlh tawlha, vân kohhranho kan zawm hunah phei chuan a la fiah lehzualdâwn a ni.

Bible-ah hian kohhran sawina \awngkam kan hmu nual a.Thuthlung Hluiah \awngkam pahnih ‘qahal’ leh ‘edah’ tih te hihman a ni a. Qahal tih chu ‘koh’ tihna a ni a, mipui awm khâwmemaw kal khâwm emaw sawina a ni. Edah tih chu ‘ruat’ tihnate, hmun ruat bîka kal khâwm emaw, inhmu khâwm emaw sawinân hman a ni a, ruat avânga awm khâwm sawina a ni. Israel-tesawina atâna hman a nihin, an awm khâwm emaw khâwm loemaw, an hnam pum pui emaw, an aiawhte emaw sawi nânhman a ni \hîn. Hêng \awngkam pahnihte la kawp hian mipuihoteinhmu khâwm sawi nân qahal leh edah hman a ni \hîn bawk(Ex 12:16; Num 14:5; Jer 26:17).Thuthlung Hluiah hian tûnakohhran kan hmuh ang tak hi la lang rih lo mah se, kohhran nihzia leh pian hmang chu a lang a ni. Pathianin a mite chu mi dangzîng ata ama mite ni tûr leh a duh ang hlen chhuak tûrin a kohrang a, inhlâwm khâwm dân fel tak an neih theih nân dân lehthupêk tam tak a siamsak a ni. Chuvângin, Israel-hote chuThuthlung Hluia Lalpa kohhranhote an ni a, chumi sawi nânchuan qahal leh edah te hi hman a ni.

Page 260: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

260THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thuthlung Thar hi Grik \awnga ziak a ni a, kohhran sawinân ekklesia hman a ni a, chu chu ‘ko chhuak’ tihna a ni.Kohhran tih chuan Pathianin tih tûr leh hlen chhuah tûr neia akoh chhuahte a kâwk a. He \awngkam hian khua/vêng khataringtute inhlâwm khâwm te (Tirh 5:11; 1 Kor 11:18), Biak Inpakhata lawi hote (Rom 16:23), khawvêl puma ringtu, Kristaan rinna puang chhuaka Pathian be tûra inhlâwm te (1 Kor12:28), an chhandamna atâna Krista pawmtute lei leh vâna mizawng zawng a kâwk a (Eph 1:22; Kol 1:18,24). English-akohhran sawina ‘church’ tih hi a \awng bul lam a\anga chhuichuan ‘Lalpa tate’ tihna a ni a, Thlarau lam kulh Pathian dintihna a ni thei bawk.

Thuthlung Tharah hian ‘kohhran’ sawi fiahna \awngkamhrang hrang kan hmu a, chûng zînga \henkhat chu ‘Krista Taksa’(Eph 1:22-23; 1 Kor 12:27); ‘Pathian in’ (1 Kor 3:16); ‘Chunglam Jerusalem’ (Gal 4:26;); ‘Thutak ban leh innghahna’ (1 Tim3:15) tih te a ni. Kohhran chu Pathian Fapa thisena din, Pathianina mite Thlarauva a châwmna hmun, Pathian chatuan thil serh ani a, a ropui a ni. Amah biakna tûr leh chatuan nunna thu hriltûra a koh a ni a, a awm chhan pawh a ropui a ni.

2. Kohhran nihna zepuiKohhran nihna zepui Nicea Inkhâwmpuiin a puan chhuah

dân chu–

(1) Pakhat: Kohhran chu pakhat a ni tih hian pâwlhrang, rin dân leh biak dân hrang hrang awm mah se, khawvêlaKrista ringtu zawng zawngte huapin ‘kohhran’ tih a ni a, LalIsuan kohhran pakhat bâk a din lo. ‘Kohhranho’ tih leh‘kohhrante’ tih hian kohhran chu pakhat aia tam a awm tih akâwk lo, ‘ho’ tih chuan a member-te a kâwk a, ‘te’ tih chuantualchhûng kohhran hrang hrang a kâwk. Kohhran chu pumkhata ni a, chu inpumkhatna chu pâwn lam inrêlbâwlna pakhat hnuaiaawm tihna a ni lo va, ringtu zawng zawngte Krista taksaah an

Page 261: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

261THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

inthlung khâwm vek tihna a ni. He kohhran inpumkhatna hiCyprian-a chuan Krista \hui loh kawr nên a tehkhin hial a, chumipâwnah chuan chhandamna pawh awm theiin a ngai lo va,‘Kohhran pâwnah chhandamna a awm lo,’ a ti hial a ni.

(2) Thianghlim: Kohhran chu a thianghlim a ni tih hia awmze bul tak chu ‘serh hran’ tihna a ni. Thil dang zîng ata lahranga thil bîk atâna tihhran a kâwk. Pathian khawngaihna lehchhandamna thu puang chhuak tûrin kohhran chu khawvêl ata‘koh hran’ a ni a, chutianga Pathian tâna serh hran a nihna chukohhran thianghlimna chu a ni. Thianghlim tih hian ringtu nunasual awm lo leh taksa fai thu aiin Pathian tâna serh hran a nihnaa kâwk zâwk a ni.

(3) Huapzo: Kohhran chu huapzo a ni tih hian tualkhat kohhran zawng zawng khawvêl puma mi a huap tihna a nia, inrêlbâwlna lam thu aiin rinna thu a keng zâwk bawk. Kohhranchu pakhat a ni tih leh huapzo a ni tih hian thu thuhmun a sawia ni. Krista thisena din huapzo kohhran chuan chi tin hnam tina huap vek a ni.

(4) Tirhkohte zirtîrna chhawmtu: Kohhran chuTirhkohte din, an zirtîrna chhawmtu leh dintu a ni a, kohhran chuTirhkohte a\anga lo zi chhuak tihna a ni. Chu bâkah Tirhkohte zirtîrnapawm tlattu, Krista Chanchin |haa ding nghet, Tirhkohte hna thawkchhunzawm zêltu tih a kâwk a ni.

3. Kohhran din chhan leh a hnapuiKohhran hi lei leh vân inkâra Krista aiawha palai

hna thawk tûr leh he khawvêl hi Krista lalna rama siamtûra beitu atâna din a ni. Lal Isuan a zirtîrte chu khawvêlzawng zawnga kala thilsiam zawng zawng hnêna Chanchin|ha hril tûrin a ko va. Chu hna chu chhunzawmin kohhranchuan Lal Isua rawngbâwlna \huang thum - Thuhril, Tihdamleh Zirtîr hmangin rawng a bâwl mêk a ni. Chanchin |ha

Page 262: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

262THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

hril ngaihthah kohhran chu a hnapui ngaihthah a nih avângina nung tak tak thei lo vang.

Kohhran hian inhung bîkna leh hmathlîr fel tak neia rawnga bâwl avângin hmasâng a\angin dotu tam tak a nei a. Kohhran\iak tîr chu Rom lalten nuai chimih tumin an bei a. Ringtu martar-te thisen hmangin Thlarau Thianghlimin thu a sawi zêl a,tihduhdahna kârah ringtu an pung zêl. Kohhran pate zînga miTertulliana phei chuan, “Martar-te thisen chu kohhran chi(seeds) a ni,” a ti hial a ni. Hun a kal zêl a, AD 300 a lo inherchhuah meuh chuan Rom ramah thil a lo inthlâkthleng ta a; Romlal ber Constantine-a chu ringtu a lo ni ta a, Kristian pawh aram sakhuaah a pawm ta a ni. A tîra Kristian tlêm tê kha tûnahchuan khawvêla mihring zaa 33 zet kan lo tling ta a, khawvêlram 238 zet chu Kristianten kan luah ta hial a ni.

Kan sawi tâk a\ang khân kohhran chu khawvêla pâwlindin satliah ang mai ni lo, Thlarau Thianghlim hruai lehchênchilh a ni tih kan hre thei ang. Ringtu nun chu kohhranah afamkim a, kohhran nun chu Kristaah a famkim a, Krista pawhchu Pathianah a famkim bawk a ni. Kohhran chu Krista taksa ani a. Chutah chuan taksa pêngte (kohhran member-te) chuan anthawh dân ang taka an thawh tlân vek chuan, Taksa (kohhran)chu a lo famkim \hîn. Chu kohhran chu pakhat, thianghlim lehhuapzo a ni a, Tirhkohte a\anga lo zi chhuak leh inchhunzawmzêl a ni bawk. Kohhran din chhan leh a hnapui ber chu Lal IsuaChanchin |ha puan darh leh ringtute tihchak leh enkawl zui zêlhi a ni a, hêng hi Thlarau Thianghlim hnathawh avâng chauhvatih theih a ni.

Sawiho tûrte1. Kohhran leh tlâwmngai pâwl danglamna sawi ni se.2. “Kohhran pâwnah chhandamna a awm lo” tih hi dikin

kan hria em ?

Page 263: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

263THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

December 18

ZIRLAI 47

THLARAU THIANGHLIM LEH TRINITY THURIN

Chhiar tûr: Marka 1:9-11; Kohhran Thurin No. 3

Marka 1:9-11: Tin, chûng niahte chuan heti hi a lo ni a, Isuachu Galili rama Nazareth khua a\angin a lo kal a, Jordanluiah chuan Johana hnênah baptisma a chang ta a. Chuveleh tui ata a chhuahin, vân inhawnga Thlarau \huro angaa chunga lo chhuk a hmu a. Tin, “Nang, ka Fapa duh tak i nia, i chungah ka lâwm êm êm a ni,” tiin vân a\angin aw a lochhuak a.

Thurin No. 3: Pathianah chuan mi nung pathum, Pa lehFapa leh Thlarau Thianghlim an awm a, an pathum hianPathian pakhat an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna lehropuinaa intluk an ni.

Thuvawn: Lalpa Isua Krista khawngaihna te, Pathianhmangaihna te, Thlarau Thianghlim pâwlna te chu in zaahnênah awm rawh se (2 Kor 13:14).

Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin kan zir dâwn a.Pathian pakhata mi nung pathum (trinity) thu hi Kristian thurinzînga thu ril leh hriat thiam harsa ber a ni hial âwm e. Pathiannihna ril tak sawi fiahna thu a ni a, chatuan thuril, thurûk inthupa nih avângin mihring tân hriat thiam a harsa a. Chu kan hriatfiah theih loh chu mihring \awngkam famkim lo tak hmangasawi fiah a ngaih bawk si avângin ngun taka zir kan tum dâwna ni.

1. Trinity awmzia leh a \obulPathian pakhata mi nung pathum sawina ‘trinity’ tih hi Latin

Page 264: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

264THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

\awng ‘trinitas’ a\anga lâk chhuah a ni a, he \awngkam hmanghmasa bertu chu Tertullian-a a ni. Tertulliana hian Pathian pakhatami nung pathumte hi mi ze hrang nei an nih thu a sawi rualin,nihna thuhmun leh inang khat an nih thu a sawi. Pa chu Pathian ani a, Fapa chu Pathian a ni a, Thlarau Thianghlim chu Pathian ani a, Pathian pathum an awm tih mai awl tak a ni. Mahse, Pathianpathum kan sawi si lo. Pathian pakhat, hun hrang hranga kawngthuma inlâr anga ngaih awl tak a ni; mahse, a ni si lo. Pa, FapaIsua Krista leh Thlarau Thianghlim te hi a mal malin Pathian takni \heuh mah se, Pathian pathum ni lovin pakhat an ni. An nihna(ousia) a thuhmun avângin Pathian pakhat an ni a; chutih rualchuan Pathian pakhat ni chungin Pa leh Fapa leh ThlarauThianghlim te hi mize hrang nei \heuh an ni bawk.

2. Bible-in a sawi dânTrinity thurin hi hriat fiah leh hrilhfiah harsa tak ni mah

se Bible-in Pathian nihna a sawi dân a nih avângin hre thiamvek lo mah ila kan pawm a ni. Kan sawi fiah thiam vâng nilovin Bible-in a sawi avânga pawm kan ni. Trinity thu hi kanpawm lo a nih chuan Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimdinhmun hi sawi fiah dân kawng dang a vâng hle.

Thuthlung Hluiah Pathian hming atâna an hman lâr takpakhat chu Hebrai \awnga ‘Elohim’ tih a ni a. Hei hi pakhat aiatam sawina a nih avângin Trinity kâwka ngaih a ni. Thuthlung Hluibu hrang hranga lang ‘finna’ tih te ‘thu’ tihte hi Pathian kutke leha thiltihtheihna hmanraw pawimawh tak te an ni a, Fapa lehThlarau Thianghlim dinhmun nên sawi zawm an ni. Mi pakhataia tam kâwka Pathian inchhâlna \awngkam ‘kan’ tih leh‘keimahni’ tih te hi Trinity kâwka ngaih a ni (Gen 1:26; 3:22;11:7; Is 6:8). Thuthlung Tharah Pathian pakhata mi nung pathumsawina hi hmun hrang hrangah kan hmu a. Lal Isuan, “Pa lehFapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula,” (Mt28:19) tia a sawi leh Paulan, “Lalpa Isua Krista khawngaihna

Page 265: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

265THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

te, Pathian hmangaihna te, Thlarau Thianghlim pawlna te chuin zaa hnênah awm rawh se,” (2 Kor 13:14) tia a sawi te hihmasang a\ang tawhin Thuthlung Thar Kohhranin Trinity anpawm thu tihchiannaah ngaih a ni. Pa chu Pathian a nih thu te,Fapa chu Pathian a nih thu leh Thlarau Thianghlim pawh Pathiana nih thu Bible-in a sawi tam hle a (Jn 8:54; Kol 1:16-17;Heb 1:1-3; Jn 14:25-26; Rom 8:4-5; 2 Kor 3:16). Chutih rualchuan mi nung hrang \heuh an nih thu kan hmu bawk (Jn 5:36;Gal 4:4; 1 Jn 4:9; Heb 9:14).

3. Pathian pakhat tih awmziaPathian chu pakhat a ni kan tih hian ‘pakhat’ hi engtia

sawi fiah tûr nge ni? ‘Pakhat’ tih hi chhût chian chuanchhiarkawp lama pakhat ang ngawt chu a ni lo tih a hriat theihâwm e. Pakhat tih hi mi mal (individual) kâwka sawi a ni lova, mi mal mal pathum, Pathian ni \heuh bawk si kan ring tihnaa ni lo, mihring pakhatah duhthlanna, rilru leh thinlung a awmang hian mi \henkhat chuan an tehkhin a ni. Pakhat tih hi huholeh inpumkhatna lam sawina a ni. Mihring famkim lo thu lehhla hian Pathian famkim nihna dik tak hi a sawi fiah phâk lo ani ber mai. Mi pathum awm khâwm chu mihring \awngah chuanmi pathum an ni mai a, mi nung erawh chu mi hrang hrang sawinani lovin, zepui, a hranga nung \heuh, pakhata awm ho tlat sisawi nân hman a ni. Pathian chu pakhat a ni kan tih hian kawhtum leh awmze ril tak a nei. Pathian hi a awm ngei a, chu Pathianpakhatah chuan mi nung pathum, chhûngril lama inlaichînnanghet tak nei, mi nung hrang si an awm tih a kâwk bawk.

4. Trinity thurin pawimawhnaPathian nihna laipui Bible-in a sawi dân a nih avângin

kohhran tân a hluin a pawimawh hle a ni. Trinity Thurin hi Pathiannihna sawi fiahna a ni a. Bible thuziak a\angin Isua Krista chuPathian a nih thu leh Thlarau Thianghlim pawh Pathian a nih

Page 266: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

266THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

thu kan hria a. Engti taka Pa Pathian nên inlaichîn nge an nih tihleh engtiziaa Pathian hi pakhat la ti thei cheu nge kan nih tihzawhnate hi Trinity thurin a\ang chauha sawi fiah theih a nih avângin,Pathian nihna hre fiah tûr leh sawi fiah tûrin Trinity thurin hi apawimawh hle a ni.

Pathian pakhata mi nung pathumte chu intluk tlâng, nihnathuhmun, inpâwl tlang an ni a, chutiang bawkin mihringte pawhPathian anpuia siam, Pathian nêna inpâwl thei kan ni. Hei hianinterek hran tumna leh inlâk hran tumna rilru a hnâwl a, mi malnun aiin huho nun ngaih pawimawhna a siam a, inpumkhatnaleh inremna a thlen \hîn a ni. Pathian pakhata mi nung pathumtechuan inrem leh inpumkhatin, tih chhan leh tum thuhmun neiinkhawvêl \hatna tûrin an thawk a. Pain Fapa a tîr a, Fapain a Paduh zâwng tiin a chawimawi a, Fapain Pa a puang chhuak a(Mt 11:27), chutiang chuan Pain a Fapa hnênah mipuite a hîpkhâwm a (Jn 6:44). He leia rawng a bâwl lai khân Isua chuThlarau Thianghlima tihchak leh thuam a ni a (Lk 4:1); TholehKrista chuan a zirtîrte hnênah Thlarau Thianghlim a tîr a, ThlarauThianghlim chuan Isua a chawimawi a (Jn 16:7,14). ThlarauThianghlim a\ang chauh lo chuan tu man Isua chu Lalpa a ni anti thei lo a ni (1 Kor 12:3).

Khawvêla Chanchin |ha hrilh nân inlungrual tak leh inremtakin Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu an thawk ho a ni.Pa tel lovin Fapa rawngbâwlna a kim lo va, Thlarau Thianghlimtel lovin Pa leh Fapa rawngbâwlna a famkim thei bawk hek lo.Chutiang chuan Trinity thurin pawmtute chuan rawngbâwlnaainlâk hran aiin inpumkhatin, duh dân leh tum dân thuhmun neiinrawng an bâwl ho \hîn.

Trinity thu hi Pathian nihna laipui a ni a, hriat fiah lehsawi fiah theih loh thu ril a nihna hi Pathian zia târ lanna a ni. LalIsua Krista, Pathian Fapa leh Thlarau Thianghlim te hi Pathianan nih thu Bible-in a zirtîr avângin, Trinity Thurin hi hnâwl theih a ni

Page 267: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

267THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

lo. Trinity Thurin pawm lo chuan rinna nunah tlâkchham lian tak anei a ni. Trinity Thurin pawm tlattute erawh chuan an nunah \hanlenna te, lâwmna te, hriatthiamna te chu ni tinin an chang \hîn a ni.

Sawi ho tûrte

1. Trinity Thurin pawm lo Kristiante hi engtia ngaih tûr ngeni ang?

2. Trinity Thurin hi mi tinin kan hriat thiam theih nân engtiasawi fiah nge \ha ang?

Page 268: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

268THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

LEHKHABU RÂWNTE

A. MIZO |AWNG LEHKHABUTE

Chuau\huama. Zotawng Bible Dictionary. Aizâwl: Author,2011.

Lalsâwma. Chanchin |ha Luka Ziak. Aijal: Synod Bookroom,1965.

__________. Tirhkohte Thuvawn. Aizâwl: Aizâwl Theologi-cal College, 1973.

__________. Korinth Khatna. Aizâwl: Synod PublicationBoard, 1980.

__________. Rom Lehkhathawn. Aizâwl: Synod PublicationBoard, 1989.

__________. Kristian Thurin Zirna. Aizâwl: SL&PB, 1998.

Lianzuala, C. Presbyterian Kohhran Thurin Pian Chhuah Dân.Aizâwl: Author, 1995.

Zairema. Genesis Bu Thlan Chhuah Hrilhfiahna. Aijal: SynodBookroom, 1957.

__________. Chanchin |ha Marka Ziak. Aizawl: SynodBookroom, 1970.

__________. Chanchin |ha Johana Ziak Hrilhfiahna. Aizâwl:Synod Bookroom, 1974.

Zalâwma, H. (ed.,) Thlarau Thianghlim. Aizâwl: Synod Re-vival Committee, 2003.

Zokima. Thlarau Thianghlim. Aizâwl: Author, 2011.

Sângkhûma, Z.T. Thlarau Thianghlim Leh A Hna Thawh.Aizâwl: Lêngchhâwn Press, 1990.

Page 269: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

269THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thanmawia, R.L. et al., (ed.,) Harhna: Mizoram Revival Cen-tenary Souvenir (1906-2006). Aizâwl: Synod RevivalCommittee, 2006.

Vânlalauva, H. leh Rosiamliana Tochhawng. Kristian Theol-ogy (Lay Theological Education Book Series No 2).Aizâwl: ATC, 2005.

Vânlalchhuanawma ed., Calvina Zirtîrna leh Mizo Nun.Aizâwl: Calvin Study Centre, 2006.

Westminster Thurin leh Welsh Thurin. Aizâwl: Calvin StudyCentre, 2003.

B. SAP |AWNG LEHKHABUTE

Barclay, William. The Plain Man Looks at the Apostles’ Creed.Glasgow: Fontana Books, 1967.

Bruce, F.F. The New Century Bible Commentary I&IICorinthians. Michigan: Erdmans, 1971.

__________. The Epistle to the Galatians (NIGTC). Michi-gan: Eerdmans, 1982.

Ciampa, Roy E and Rosner, Brian S. The First Letter to theCorinthians (The Pillar New Testament Commentary).Michigan: Eerdmans, 2010.

Carson, D.A. Showing the Spirit: A Theological Expositionof I Corinthians 12-14. USA: Baker Books, 1987.

Castro, Emilio. (Comp.) To the Wind of God’s Spirit (Reflec-tions on the Canberra Theme). Geneva: WCC Publica-tion, 1990.

Cheesman, Graham. Hyperchoice: Living in an age of diver-sity. England: Inter Varsity Press, 1997.

Page 270: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

270THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Cranfield, C.E.B. The Apostles’ Creed. London/Newyork: Con-tinuum, 1993.

Fee, Gordon D. Paul the Spirit and the People of God. USA:Hendrickson, 1996.

Ferguson, Sinclair B. The Holy Spirit. Illinois: Inter VarsityPress, 1996.

Gaebelein, Frank E. (Gen. Editor) The Expositor’s Bible Com-mentary, Vol. 10 (Romans-Galatians). Michigan: TheZondervan Corporation, 1976.

George, Timothy. Galatians (The New American Commentary).USA: Broadman & Holman, 1994.

Graham, Billy. The Holy Spirit. Texas: Warner Books, 1980.

Green, Joel B. et al (ed.,). Dictionary of Jesus and the Gos-pels. USA: Inter Varsity Press, 1992.

Guthrie, Donald. New Testament Theology. England: Inter-Var-sity Press, 1981.

Hilderbrandt, Wilf. An Old Testament Theology of the Spiritof God. Massachusetts: Hendrickson, 1999.

Howthorne, Gerald F et al (ed.,). Dictionary of Paul and hisLetters. USA: InterVarsity Press, 1993.

Keck, Leaner E. et al. (ed.,) The New Interpreter’s Bible Vol.10. Nashville: Abingdon Press, 2002.

__________. The New Interpreter’s Bible, Vol. XI (SecondCorinthians to Philemon). Nashville: Abingdon Press,2000.

Longenecker, Richard N. Galatians (Word Biblical Commen-tary). Texas: Word Books, 1990.

Page 271: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

271THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Mathai, Varghese. Paraclete: The Experience of the HolySpirit. Thiruvalla: CSS, 1999.

Marshall, Howard. The Gospel of Luke (NIGTC). Michigan:Eerdmans, 1982.

Pache, Rene. The Person and Work of the Holy Spirit. Lon-don: Marshall, Morgan & Scott, 1956.

Parratt, John. A Guide to Doing Theology. London: SPCK,1996.

Peck, John. What the Bible Teaches About the Holy Spirit.Illinois: Tyndale, 1979.

Rea, John. The Holy Spirit in the Bible. London: Marshall,1990.

Reymond, Robert L. Missionary Paul Theologian. Great Brit-ain: Christian Focus, 2000.

Rogers, Jack. Presbyterian Creeds: A Guide to the Book ofConfessions. Philadelphia: The Westminster Press, 1985.

Rokinson, Alan. The Treasures of St. Paul. United Kingdom:St. Pauls, 1995.

Sproul, R.C. The Mystery of the Holy Spirit. USA: TyndaleHouse Publishers, 2002.

Stendahl, Krister. Energy for life (Reflections on the theme“Come, Holy Spirit - Renew the Whole C r e a t i o n . ”Geneva: WCC Publication, 1990.

Stronstad, Roger. The Charismatic Theology of St. Luke.America: Hendrickson, 1984.

Thiselton, Anthony C. The First Epistle to the Corinthians(NIGTC). UK/ Michigan: Eerdmans, 2000.

Page 272: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

272THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Thomas, Robert L. Understanding Spiritual Gifts.Secunderabad: OM Books, 1978.

Warrington, Keith. Discovering the Holy Spirit in the NewTestament. Massachusetts: Hendrickson, 2005.

Wood, Leon J. The Holy Spirit in the Old Testament. Eugene:Wipf and Stock Publishers, 1998.

Williams, Donald T. The Person and work of the Holy Spirit.USA: Broadman & Holmann, 1994.

Wright, Christopher J.H. Knowing the Holy Spirit through theOld Testament. UK: Monarch Books, 2006.

Young, Frances. The Making of the Creeds. London: SCMPress, 1991.

Venad S.J., Thomas. Spirit, Word and Community in Acts.Delhi: ISPCK/VCT, 2011.

Gaebelein, Frank E. et al (ed.,). The Expositor’s Bible Com-mentary, Vol.11, Michigan: The Zondervan Corporation,1978.

__________. The Expositor’s Bible Commentary, Vol. 8,Michigan: Zondervan, 1984.

C. MIZO |AWNG THUZIAK (Articles) HMANTE

Chuau\huama. “Thlarau Thianghlim Hnathawh” Didakhe 33/3(May-June, 2003):13- 21.

__________. “Pathian Hrin” Didakhe 36/4 (July- August,2007): 23-31.

Gaikwad, Roger. “Harhna Chuai?” Didakhe 35/2 (March - April2006): 13-20.

Page 273: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

273THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

Lalhmingliana, K. “Kohhran leh Mission” ATC Annual Maga-zine (2010 - 2011): 93-103.

__________. “Ramthar Rawngbâwlna Thlîr vêlna” Didakhe37/6 (November- December, 2008): 5-21.

__________. “Kristiante Thlarau mi na leh Ram Rorêlna” ATCAnnual Magazine (2013-2014):183-191.

Lalrindika, Bonny. “Mizo Thlarau Mi dân leh Politics” ATCAnnual Magazine (2013-2014): 192-199.

Lalsâwma. “Zuitu leh Thlarau Thianghlim” Didakhe 33/6 (No-vember-December, 2004):7-15.

Lâwmsânga “Holistic Mission” Didakhe 40/5, (September -October, 2011): 17-27.

Râlte, Vânlalnghâka. “Nazareth Manifesto” Didakhe 37/5 (Sep-tember- October, 2008): 5-18.

Rawsea, L.H. “Chanchin |ha Hril” Didakhe 36/2 (March-April,2007): 21-30.

Rokhuma. “Thlarau Thianghlim” Didakhe 24/3 (May-June,1995): 15-20.

Thansiama. “Pathian Ngaiha \haa Rawngbâwl” Didakhe 33/5(September- October, 2004): 8- 19.

Tochhawng, Rosiamliana, “Moral Awmzia leh Mizo MoralityKalphung” Didakhe 39/1 (January-February, 2010): 21-29.

__________. “Mizo Kristiante leh Piantharna” Didakhe 42/2(March - April, 2013): 4-18.

Vânlalauva, H. “Thlarau Thianghlim hi eng nge ni?” Didakhe13/3 (May-June, 1984): 2-12.

Page 274: Puitling SS Zirlai 2016-Thlarau Thianghlim

274THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org