FutbolHazırladı Bəşirov Məhəmməd

Tarixi Tarixi, ədəbi mənbələr hələ IV-V əslərdə müxtəlif ölkələrdə topla oyunun mövcudluğu

barədə məlumat veriblər. Arxivlərdən belə məlumatlar da tapılmışdır ki, daha qədim dövrlərdə müxtəlif xalqlar ayaqla top oynamışlar: məsələn Qədim Romada, Böyük Novqorodda, orta əsrlərdə Fransada və İtaliyada. Lakin o oyunlar indiki futbola çox az oxşamışdır. Futbolun vətəninin İngiltərə olduğunu düşünənlər çoxdur. Amma, müasir futbola çox oxşayan oyun nə az-nə çox-2000 il əvvəl Çində mövcud imiş. Bu oyun tsu-cu adlanırdı. Bu oyun içinə quş tükü doldurulmuş dəri topla oynanırdı. Topa yalnız əllə toxunmaq olmazdı, ayaqla, başla, sinə ilə, bir sözlə, əldən başqa bütün bədən üzvləri ilə toxunmaq, vurmaq mümkün idi. Müasir terminlə desək, daha çox qol vuran qalib olurdu. Qapılar dirəklərdən və tordan düzəldilən müasir futbol qapılarına çox oxşayırdı. Fərq onda idi ki,torun ortasında diametri təxminən 30 santimetr olan deşik olurdu və topu məhz həmin deşikdən keçirmək lazım idi. Komandalarda 2-dən 16-ya qədər oyunçu ola bilərdi. Tsu-cunun bir neçə variantı vardı. Bir varinatda rəqib komandalar topu qovub rəqibin torundan keçirməli idilər. Bəzən komandaların hər birinin yan-yana bir neçə qapısı olurdu. Bəzən isə komandalar kontaktda olmurdu. Qapı ortada quraşdırılırdı və hər bir komanda onu meydanın özünə aid hissəsindən vurub tordan keçirməyə çalışırdı. Tsu-cunun adı ilk dəfə milladdan əvvəl 3-cü əsrə aid mənbədə çəkilir. «Tsu” – topu vurmaq, „cu” isə içi doldurulmuş dəri deməkdi. İlk dövrlərdə əsgərlər üçün təmrinlərdən olan bu oyun daha sonra zadəganlar arasında da dəb düşmüş, nəhayət saraya yol tapmışdı. Hətta Sonq sülaləsindən olan imperator Taizu özü də tsu-cu oynayardı. Bu oyun bayramların, festivalların da ayrılmaz hissəsi idi. Tsu-cu 17-ci əsrdən başlayaraq Çində populyarlığını itirib. Bu oyun müasir futbola çox oxşadığına görə, Çin futbolun vətəni də sayıla bilər. Təsadüfi deyil ki, 2004-cü ildə FİFA rəsmisi bildirmişdi ki, tsu-cu müasir futbolun sələfləri arasında ən qədimidir.

Oyunun yaranması

1863-cü ilin oktyabrında Londonda top oyunu həvəskarları toplaşırlar. Onlar arasında mübahisə gedir: futbolu "yalnız ayaqla" oynasınlar, yoxsa "ayaq və əllə"? "Yalnız ayaqla" oyun tərəfdarları öz ittifaqlarını yaradırlar. Bu ittifaq da oyunun ilk qaydalarını işləyib-hazırlayırlar. Həmin qaydalar heç də mükəmməl deyildi və bir neçə onillik ərzində ona əlavələr oldu, dəyişikliklər edildi. Hakim meydana fit ilə yalnız 1878-ci ildə çıxmışdır. Həmin vaxta qədər hakim meydandan kənarda otururdu və oyunçular ona müraciət etdikdə onların mübahisələrini həll edirdi. Onbirmetrlik cərimə zərbəsi (penalti) 1891-ci ildən oyunun qaydalarına daxil edilmişdir. 1926-cı ildən isə birbaşa küncdən zərbə ilə vurulan qolları da hesaba almağa başlamışlar.

Futbol Stadionu

Futbol meydanı uzunluğu 90 - 110 metr, eni 60 - 75 metr olan düzbucaqlı şəkildədir. Qısa tərəflərin ortasında bir-biri ilə üzbəüz iki qapı olur, dəri topu da bu qapılardan keçirmək lazımdır. Futbol qapısının sahəsi 18 m-dir (eni 7.32 m, hündürlüyü 2.44 m). Dünyada ən böyük stadion Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərindəki "Marakana" stadionudur. "Marakana" stadionu 200 min tamaşaçı tutumuna malikdir.

Futbol üzrə dünya

çempionatı(FİFA)Futbol üzrə dünya çempionatı dörd ildən bir təşkil

edilir. 1930-cu ildə keçirilən ilk çempionatın qalibi "Uruqvay" olmuşdur. Sonuncu çempionat 2014-cu ildə 11 iyun-11 iyul tarixləri arasında Braziliya-da keçirilmiş və çempion adına finalda "Argentinanı"nı 1-0 hesabı ilə məğlub edən "Almaniya " millisi layiq görülmüşdür. Futbol üzrə dünya çempionu adına ən çox "Braziliya" millisi layiq görülmüşdür (5 dəfə).

Oyunun qaydaları

Rəqibə təpik vurmaq, badalaq gəlmək, təhlükəli hücum etmək, onun üstünə atılmaq, onu əl ilə tutmaq və itələmək futbolçuya qadağan edilir. Qapıçıdan başqa heç kim bilərəkdən əllə oynamamalıdır. Oyunun bu qaydaları pozulduqda hakim cərimə zərbəsi təyin edir. Əgər oyunçu oyunun qaydalarını pozmaqda davam edərsə, hakim ona xəbərdarlıq edir. Futbolçu bundan sonra da oyun qaydalarını pozursa onu meydandan çıxarırlar.

Offside

Futbolda "oyundankənar vəziyyət" deyilən çox mühüm bir anlayış var. Belə bir vəziyyət yarandıqda oynamaq olmaz. Əgər futbolçu topu öz komanda yoldaşına ötürərkən yoldaşı ilə rəqib qapıçı arasında təkcə rəqib qapıçı qalıbsa, onda "oyundankənar vəziyyət yaranır" yaranır. Başqa sözlə, ön hücum xəttində mövqe seçərkən qarşında qapıçı da daxil olmaqla azı 1 oyunçu olmalıdır.

Əsrin matçı

23 oktyabr 1963-cü ildə Londonda qeyri-adi bir futbol matçı keçirildi. Dünyanın yığma komandası oynayırdı. "Əsrin matçı" adını almış bu oyunu televiziya bütün dünyaya göstərirdi. Futbolun yüzillik yubileyi bu cür qeyd edilirdi. Oyunun Londondakeçirilməsinin və komandalardan birinin İngiltərənin yığma komandası olmasının izahı sadədir: futbolun vətəni İngiltərə sayılır. Oyunun qalibi İngiltərə oldu (2:1).

Adətlər-Köynək dəyişdirmək

Dünyada futbol matçından sonra ilk dəfə rəqiblə könək dəyişdirmək ritualı 1921-ci ildə baş vermişdir. 1921-ci il 14 mayına kimi Fransa İngiltərə ilə 15 oyun keçirsə də, yalnız 1921-ci ildə qələbə qazana bilmişdi. Qeyri-peşəkar fransız futbolçular 35.000 azarkeşin önündə 5:2 hesabla peşəkar ingilis futbolçuları üzərində qələbə qazanırlar. Deyilənə görə, fransızlar o qədər sevinirlər ki, xatirə olsun deyə, rəqib oyunçulara köynəklərini dəyişdirmək təklifi edirlər. İngilislər təklifi qəbul etməyə məcbur olurlar. Bu zam fransızların köynəkləri pambıqdan, ingilislərinki isə ipəkdən imiş.

Futbol mövqeləri

Qapıçı__________________

Müdafiəçi_______________

Yarımmüdafiəçi___________

Hücumçu_________________

Qapıçı

Qapıçı — futbolda müdafiənin ən arxasında dayanan və ilk vəzifəsi topun qapıya girməsinin qarşısını almaq olan oyunçudur.

Qapıçılar, əksəriyyətlə GK qısaltması ilə (İngiliscədən qapıçı: goalkeeper) göstərilir. Azərbaycanca qısaltmasıQK-dir. Qapıçılar çox vaxt 1 nömrəsini daşıyırlar.

Müdafiəçi Müdafiə - futbolda vəzifəsi rəqib komandanın qapıya qol vurmasını

əngəlləməkdir.

Libero-Libero, futbolda müdafiə ilə qapıçı arasında iştirak edən və süpürücü vəzifəsi boynuna götürən oyunçulara verilən ad. Azərbaycanca müdafiə ilə yarımüdafiəçi arasında oynayan oyunçular üçün də ön libero termini istifadə edilməkdədir. Bu oyunçular əksəriyyətlə bir növ müdafiəçi xüsusiyyətlərinə malikdilər. Yüksək yarımmüdafiə oyunçularından ya da topu oyuna daxil edə bilərək müdafiə oyunçularından seçilir.

Mərkəz müdafiəçilər-Mərkəz müdafiəçilərinin vəzifəsi əsasən orta hücumçuların qol vurmağınım qarşısını kəsməkdi. Mərkəzi müdafiəçiləri tez-tez baş oynamaq və yüksək boyları onlara qol vurmaq üçün imkan kimi bir küncündən zərbə və ya sərbəst vuruşda rəqibin cəza xətinə gəlirlər. Belə oyunçulardan Fabio Kannavaro, Paolo Maldini, Karles Puyolu misal gətirmək olar.

Cinah müdafiəçiləri-Cinah müdafiəçiləri əsasən hücuma qatılmaqlarıyla seçilirlər. Onların əsas cəhətləri sürət və dözümlükləriylə seçilirlər. Belə oyunçulardan Roberto Karlosu, Pavel Nedvedi misal gətirmək olar.

Yarımmüdafiəçi

Müdafiəyə meylli yarımmüdafiəçi-Müdafiəyə meylli yarımmüdafiəçi əsasən müdafiədə olur.

Hücuma meylli yarımmüdafiəçi-Hücumameylli müdafiəçi irəlidə oynayır və bəzən qol da atır.

Hücumçu

Hücumçu — futbolda məqsədi qol atmaq olan hücum oyunçusu mənasını verir.

Haqqında çəkilən cizgi film(Kaptan Tsubasa)

Kaptan Tsubasa (キャプテン翼 Kyaputen Tsubasa?), 1981'de Yoichi Takahashi tarafından yaratılmış bir mangaserisidir. Manga popülerlik kazanınca aynı isimle anime olarak da uyarlanmıştır. Öykü Japon genç takımının yıldız oyuncusu Tsubasa Oozora'nın yaşadıklarını anlatmaktadır. Türkiye'de "Küçük Golcü" olarak da yayınlanmıştır.

Manga olarak çıkan serileri; 1981-1988 arasında Captain Tsubasa, 1994-1997 arasında Captain Tsubasa: "World Youth" Saga, 2001-2004 arasında Captain Tsubasa: Road to 2002 ve 2005'ten 2008'e kadar Captain Tsubasa: Golden 23 olarak yayınlandı. Şimdi ise Captain Tsubasa: Kaigai Gekito Hen in Calcio olarak yayınlanmaktadır. Ancak Captain Tsubasa: Golden 23 bitmemiş, ara verilmiştir.

Daha sonra animeye çevrilen seri 1983-1986 arasında Captain Tsubasa ismiyle yayınlandı. 1985-1986 arasında dört tane filmi çekildi. 1989'da serinin devamı Shin Captain Tsubasa adını aldı. Sonradan çıkan seriler 1994-1995arasında Captain Tsubasa J, daha sonra Captain Tsubasa: Holland Youth ve 2001-2002 arasında Captain Tsubasa: Road to Dream isimleriyle yayınlandı.

Baş karakterler-(大空 翼 ) Ozora Tsubasa, (日向 小次郎 ) Kojiro Hyuga, (若林 源三 ) Wakabayashi Genzou, (岬　太郎 ) Misaki Taro, (若島津 健 ) Wakashimazu Ken, (三杉　淳 ) Jun Misugi, (松山　光 ) Hikaru Matsuyama

Mövzusu(KaptanTsubasa)

Tsubasa Ozora, Dünya Kupası'nı Japonya adına kazanmak isteyen ve futbolu çok seven bir ortaokul öğrencisidir. Babası dünyayı dolaşan bir kaptan olduğu için annesiyle yaşar. Aile, Nankatsu'ya taşınır. Nankatsu şehrindeki yerel okul olan Nankatsu İlkokulu ve özel okul olan Şuutetsu arasından bir seçim yapması gereken Tsubasa, Şuutetsu ilkokulundaki yetenekli kaleci Genzo Wakabayashi'ye rakip olmak için Nankatsu okuluna kaydolmaya karar verir. Burada Tsubasa futbol sevdalısı Ryou Ishizaki ve Nankatsu'ya destek veren, futbolu seven bir kız olan Sanae ile tanışır. Tsubasa'nın babasının arkadaşı Brezilyalı futbolcu Roberto Hongo, Tsubasa'yı futbol konusunda geliştirmeye başlar. Yakın zamanda o da Nankatsu ilkokulu takımının koçu olur ve takımı eğitirken, Tsubasa'ya özel vuruş teknikleri öğretir. Bu sırada babasının işi yüzünden hep dolaşmak zorunda kalan Taro Misaki, takıma katılır ve Tsubasa'nın en iyi arkadaşı olur. Tsubasa ve Misaki "Altın İkili" olarak bilinirler ve Nankatsu bölge takımına ulusal turnuvada şampiyonluğu kazandırırlar. Bu sırada Kojiro Hyuga, Ken Wakashimazu, Jun Misugi, Hikaru Matsuyama,Shun Nitta gibi önemli yeteneklerle tanışır ve onlarla karşı karşıya oynarlar. Nankatsu takımı Taro Misaki ve Genzo Wakabayashi'nin ayrılmasına rağmen Tsubasa'nın önderliğinde 3 yıl daha üst üste ulusal şampiyon olur. Ardından Japonya'nın en iyi oyuncularından bir Japonya genç takımı kurulur ve bu takım 16 yaş altındaki oyuncular için dünya şampiyonluğunu kazanırlar. Hikayenin sonunda Tsubasa mezun olur ve futbol hayatını Brezilya'da devam ettirme kararı alır.

Şəkillər

SONDiqqətinizə görə təşəkkür edirəm!!!