Linux Kullanım Rehberi

1141Ankara Üniversitesi Octosec – Bilgi Güvenliği Topluluğu – Mert Can ALICI 2013

LıNUXKULLANıM REHBERı


WHO AM ı ?

MERT CAN ALıCı

Ankara Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Öğrencisi

Comodo Yazılım Malware Analyst

Siber Güvenlik Akademisi

Octosec Bilgi Güvenliği Grubu Üyesi


Linux sistemlerindeki dosya ve dizin yapısı windows sisteminden

farklıdır.Bu farklılıkları ve Linux sisteminin dosya dizin yapısını

incelemeden önce, hem Linux hemde Windows için genel olarak dosya

sistemi kavramı ne anlama gelmektedir bunu inceleyelim.

A-Dosya Yapısı


Dosya sistemi aslında disklere kayededilen yada disklerden silinen

verilerin adresleme bilgisini ifade eden kavramdır. Windows sistemlerin

dosya yapısı NTFS'tir, Linux'ta ise genellikle ext4 ve ext3 dosya sistemi

kullanılmaktadır.

A-Dosya Yapısı(cont.)


Dosya sistemi aslında disklere kayededilen yada disklerden silinen

verilerin adresleme bilgisini ifade eden kavramdır. Windows sistemlerin

dosya yapısı NTFS'tir, Linux'ta ise genellikle ext4 ve ext3 dosya sistemi

kullanılmaktadır.



TABLE DATA

DİSK

USAGE(MB)

COPY

655MB(ı)

COPY

655MB(ıı)

TAR GZİP

655MB

UNZİP

UNTAR

655MB

DELETE

2.5GB

NTFS 779 781 173 585 767 194

EXT4 extends 806 162 55 69 36 32

EXT4 default 816 174 70 74 42 50

EXT3 816 182 74 73 43 51

TABLE SUBTITLE


NTFS disk kullanmada az farkla önde. Kalan herşeyde ext4'ün ezici bir

üstünlüğü var.(Veri kopyalama, dosya sıkıştırma, sıkıştırılmış dosyayı

unzip etme...) ext4 düzenli bir dosya sistemi olduğu için defrag(disk

birleştirme gerektirmez) Kolaylıklada anlaşılabileceği gibi ext4 NTFS'ten

bir çok konuda daha üstündür.



Bilindiği gibi Windows'ta disk birimleri C:\, D:\ gibi harflerle gösterilir.

Ancak Linux'ta ise durum biraz farklıdır.Linux'ta disk bölümleri ve

sürücüler /dev dizini altında bir dosya görüntüsü şeklinde bulunur. Ayrıca

Linux sistemlerde dosya ve dizinler hiyerarşik bir yapıda bulunur.


..\..\C:\

..\..\C:\

..\..\D:\

..\..\D:\



●(/):Root dizin. Tüm dosya ve dizinler bu kök dizin altında

bunlunmaktadır.(Hiyerarşik yapıda en üstte bulunan dizindir)

1- Root Dizini


●(/bin):Sistemdeki genel kullanıcıların kullanabileceği komutlara ait

program dosyalarının bulunduğu dizindir.

2- Bin Dizini


●(/sbin):Sadece root kullanıcının (Linux sistemlerdeki en yetkili kullanıcı)

kullanabileceği komutlara ait program dosyalarının bulunduğu dizindir.

3- Sbin Dizini


●(/boot):Sistemin açılışı sırasında kullanılan dosyalar bu dizin altında yer

alır.

4- Boot Dizini


●(/dev):Sistemdeki aygıtlar ve disk bölümlerine ait dosyalar bu dizin

altındadır.

5- Dev Dizini


●(/etc):Sistemle ilgili yapılandırma dosyaları bu dizinin altında bulunur.

6- Etc Dizini


➢(/home):Sistemdeki kullanıcıların ev dizinidir. Yani her kullanıcının

kendi adıyla bir dizin oluşturulur ve kullanıcılar bu dizinde istedikleri

verileri depolayabilirler vs.

7- Home Dizini


➢(/lib):Programlar tarafından ihtiyaç duyulan kütüphane dosyaları bu

dizindedir.

8- Lib Dizini


➢(/lost+found):Linux işletim sistemi yüklü olan bir bilgisayar düzgün bir

biçimde kapatılmadığı zaman, sistem tekrar açıldığında dosya sistemi

kontrol edilir, bozuk ve zarar görmüş kısımlar onarılmaya çalışılır (fsck

programı çalıştırılır).Bu tarama ve onarma sistemi çalışırken bazı

dosyalar lost+found dizinine atılır.

9- Lost+Found Dizini


➢(/media):CD-Rom, disket sürücü, flash bellek gibi çıkarılabilir aygıtlar

buraya bağlanır. En basit tanımla, çıkarılabilir aygıtların, bağlantı noktası

(mount point) olarak düşünebilirsiniz.

10- Media Dizini


➢(/mnt):Otomatik olarak mount edilen aygıtlarle ilgili dosyalar bu dizinin

altında bulunur./media dizinine benzer.( Media‟dan temel farkı;

çıkarılabilir aygıtlar yerine, dosya sistemleri veya donanım aygıtları için

kullanılıyor oluşudur.)

11- Mount Dizini


●(/opt):Sistem yöneticilerinin bazı uygulama ve programlarını yüklemeleri

için tasarlanmıştır ve genellikle boştur.

12- Opt Dizini


●(/proc):Sistemde çalışmakta olan süreçlerin bilgisinin bulunduğu sanal

bir dosya sistemidir.

13- Proc Dizini


●(/root):Sistemdeki en yetkili kullanıcı olan root kullanıcının dosyalarının

kaydedildiği dizindir.

14- Root Dizini


●(/tmp):Herkesin kullanabildiği ve genellikle geçici dosyaların saklandığı

dizindir.

15- Tmp Dizini


●(/usr):Uygulama programları ile ilgili dosyalar bu dizinde saklanır.

16- Usr Dizini


●(/var):Log dosyaları (sistemdeki faaliyetlerle ilgili kayıt dosyaları) ve web

sunucu programına ait dosyalar bu dizin altında bulunur.

17- Var Dizini


LıNUX KOMUTLARı SıSTEMı

YARDıM ALMA VE

DOSYA ıSLEMLERıDONANıM BıLGıLERı

SıKıSTıRMA ISLEMLERı


«help» (--help, -h)

Kullanımı: cp -help

«man»

Kullanımı: man cp

Yukarıdaki komutları kullanarak bir komut hakkında yardım alabilir ve

kullanabileceğimiz parametreleri görebiliriz.

1-Yardım Alma


«ls» komutu ile

bir dizindeki

dosya ve dizinleri

listeleyebiliriz.

2-Dosya ve Dizinleri Listeleme


«ls [karakterler]*» ile o karakter(ler) ile başlayan bütün dosyalar listelenir.

«ls –l» parametresi ile liste şeklinde çıktı oluşur.

2-Dosya ve Dizinleri Listeleme


Komut çıktısını konsolda görüntülemek yerine «>» parametresi ile bir

dosyanın içine yazdırabiliriz.

2-Komut Çıktısını Yönlendirme


Linux sistemlerde her dosya ve dizin için oluşturan kullanıcı, kullanıcının

bağlı olduğu grup ve diğer kullanıcılar için 3 dizi yetki tanımı

yapılmaktadır.

3-Yetkiler


Yetkileri görmek için «ls –l» parametresinden gelen detaylı çıktıdan

faydalanabiliriz. Sol tarafta gözüken „–rw-rw-r–‟ şeklindeki kısmını

inceleyelim.

3-Yetkiler


İlk karakterin “–“ olması onun bir dosya, “d” olması onun bir dizin

olduğunu gösterir.

Bundan sonraki kısmı 3'e ayırarak incelemeliyiz.

rw- ilk 3 karakter dosya sahibinin izinlerini belirtir

rw- ortadaki kısım dosya sahibinin bağlı olduğu grubtaki kullanıcıların

sahip olduğu izinleri belirtir.

r-- son 3 karakter ise diğer kullanıcıların sahip olduğu izinleri belirtir.

3-Yetkiler


r read access

w write access

x execute access

Bu izinleri değiştirmek için chmod(change mode) komutu ortaya

çıkmaktadır.

3-Yetkiler


Linux sistemlerinde dosya ve dizinlere erişim yetkilerini değiştirmek için

chmod komutunu kullanabiliriz.

«Chmod <Kullanıcı><İşlem><Yetki><Dosyaİsmi>»

4-Change Mode(chmod)


Kullanıcılar:

u : dosya ya da dizinin sahibi(user)

g : dosya ya da dizinin sahibiyle aynı grupta bulunan kullanıcılar(group)

o : diğer kullanıcılar(others)

a : herkes(all)



İşlemler:

+ yetki ekleme

- yetki çıkarma

= yetki eşitleme



İzinler

r okuma yetkisi

w yazma yetkisi

x çalıştırma yetkisi



«Chmod» komutunun örnek kullanımı aşağıda gösterilmiştir.

«Chmod a-x test»

Anlamı:

a all

- yetki çıkartma

x çalıştırma yetkisi

O dizindeki test dosyası için bütün herkesten çalıştırma yetkisini kaldır.





r,w ve x karakterleri yerine bu yetkilendirme ifadelerinin sayısal

karşılıklarını da kullanabiliriz.

r için 4

w için 2

x için 1

Örneğin;

rwx izni için 4+2+1 = 7 sayısal karşılığını kullanabiliriz.

r-- izni için 4+0+0 = 4 sayısal karşılığını kullanabiliriz.

rw- izni için 4+2+0 = 6 sayısal karşılığını kullanabiliriz.

4-Change Mode(sayısal)


Hem dosya ya da dizin sahibi

Hem sahibin üye olduğu grubu

Hem de diğer kullanıcıları için

yetki verdiğimiz için bu sayıların 3 sayısal karşılığı kullanmalıyız.

Örneğin;

764 komutu;

Dosya ya da dizin sahibine rwx yetkisi

Dosya sahibinin grubuna rw- yetkisi

Diğerlerine r-- yetkisi verir.

4-Change Mode(örnek)


«cd» komutunu kullanarak bir alt dizine ya da bir üst dizine geçebiliriz.

«cd .» «.» parametresi şu anki dizini temsil eder.

«cd ..» «..» parametresi bir üst dizini temsil eder.

«cd /» «/» parametresi ile en üst dizini(kök dizin) temsil eder.

«cd /home» «/dizinismi» parametresi ile o dizine geçiş yapar.

«cd dizin» «dizinismi» parametresi ile şuanki dizinin altındaki dizinismi

dizinine geçiş yapar.

5-Change Directory


«pwd» komutu ile o komut satırının işaret ettiği(çalıştığı) dizini

görebilirsiniz.

6-Print Working Directory


«mkdir» komutu ile o an bulunduğunuz dizin altında yeni bir dizin

oluşturabilirsiniz.

7-Make Directory


«rmdir» komutu ile argüman olarak verdiğiniz dizini silebilirsiniz. (Dizinin

içi boş olduğu durumlarda)

8-Remove Directory


Eğer dizinin içerisi doluysa «rm –ir» komutuyla bize onaylatarak siler.

Onay vermek istemiyorsak «rm –r» komutuyla bütün dizini ve içeriğini

silebiliriz.

8-Remove Directory(cont.)


«cp» komutuyla bir dosyanın başka bir dizinde bir kopyasını

oluşturabiliriz.

9-Copy


«mv» komutuyla bir dosyayı başka bir dizine taşıyabiliriz

10-Move


«clear» komutuyla o an çalıştığımız konsol ekranını temizleyebiliriz.

11-Clear


«find» komutuyla belirttiğimiz dizinde dosya arayabiliriz.

12-Find


«locate» : Devamlı güncellenen bir veritabanından faydalanarak arama

yapar.

«find» : Gerçek zamanlı arama yapar.

12-Find(cont.)


«cal» komutuyla geçerli tarihi görebiliriz.

«cal <yıl>» ile o yıla ait takvimi görebiliriz.

«cal –m» parametresi ile hangi ayı görüntülemek istediğimizi seçebiliriz.

13-Takvim


«date» komutyla sistemde ayarlı saati görebiliriz.

14-Tarih ve Saat


«>» komutuyla konsol çıktılarını o dosyanın içine(eğer yoksa oluşturulur)

yazdırabiliriz.

«>>» komutuyla önceden oluşturulmuş bir dosyada bir satır altına o

konsol çıktısını yazdırabiliriz.

15-Konsol Çıktılarını Yönlendirme


«history» komutuyla daha önce kullanmış olduğumuz komutları

görebiliriz.

16-History


«!» komutu ile history komutunun çıktısındaki numaralar o komutu

tekrar çalıştırmamıza yarar.

16-Histor(cont.)


«cat» komutuyla o dosyanın içeriğini konsolda görüntüleyebiliriz.

17-Dosya Okuma


«sort» komutu ile alfabetik olarak

sıralama yaptırabiliriz.

18-Sıralama


Nano gibi bir çok konsol tabanlı text editörü vardır.

Kwrite,Gedit gibi normal metin editörlerinin yanı sıra bu tür konsol tabalı

text editörleri de vardır.

19-Konsol Tabanlı Text Editorler


PROJELER


PROJE 1

• Desktop'ın altında bir alt klasör oluşturup(ismi Yeni) ona "touch" komutuyla Dosya1.txt'den Dosya6.txt'ye kadar 6 tane text dosyası oluşturun.

• Dosya5.txt'i bir üst klasör olan Desktop'a kopyalayın.

• Dosya6.txt'i bir üst klasör olan Desktop'a taşıyın.

• Yeni isimli Dizindeki bütün dosyaları izin istemeden silin.

DıZıN ıSLEMLERı


PROJE 1-YOL HARıTASı

• «pwd» komutu ile nerede olduğunuzu öğrenin.

• «mkdir» komutu ile Yeni isimli bir dizin oluşturun.

• «cd» komutu ile Yeni isimli dizinin içine girin.

• «touch» komutu ile Dosya1.txt'den Dosya6.txt'ye kadar dosya oluşturun.

• «cp» komutu ile Dosya5.txt'yi kopyalayın.

• «mv» komutu ile Dosya6.txt'yi taşıyın.

• «rm» komutu -r ile Yeni isimli dizini silin.

DıZıN ıSLEMLERı


PROJE 1COZUM


PROJE 2

● Saat, gün yıl gibi bilgileri ve 2014 Şubat ayının takvimini tarihbilgileri.octosec isimli dosyaya yazdırın.

● En son dosya içeriğini konsol ekranında görüntüleyin.

TARıH ıSLEMLERı


PROJE 2COZUM


PROJE 3

● Aşağıdaki komutları çalıştırın.

History -c

ls -l > linux.octosec

sort -r linux.octosec > linux2.octosec

mkdir linuxoctosec

mv linux.octosec home/mert(sizin kullanıcı adınız)/linuxoctosec

mv linux2.octosec home/mert/linuxoctosec

rm -ir linuxoctosec

history

HıSTORY ıSLEMLERı


PROJE 3

● History komnutunu kullanarak linuxoctosec klasörünü silmeye çalışın.

● Böyle bir dizin ya da dosya yok hatasını aldıktan sonra o dizini tekrar oluşturup, silin.

HıSTORY ıSLEMLERı


PROJE 3COZUM


«lspci» komutu ile donanımlarla ilgili bilgi alabiliriz.

1-Donanım Bilgisi


«fdisk –l» komutu ile sisteme bağlı

olan bütün diskleri hakkında bilgi

sahibi olabiliriz.

2-Disk Bilgisi


«df» komutu ile de yine disk bölümleri hakkında bilgi alabiliriz.

2-Disk Bilgisi(cont.)


/proc/cpuinfo dosyasında cpu ile ilgili bilgiler depolanır. Cat komutu ile o

dosyayı çağırdığımızda cpu hakkında bilgi edinebiliriz.

3-İşlemci Bilgisi


«du» komutuyla sistemde bulunan bütün dosyaları ve onların boyutlarını

görebiliriz.

«du –h» parametresi ile kullanıldığında ise aynı dosyaları Kb, Mb ve Gb

cinsinden görebiliriz.

«du –sh» <dosya yolu> ile o dosyanın boyutunu öğrenebiliriz.

4-Dosya Boyutları


«apt-get update»

/etc/apt/sources.lists klasöründeki depolardan sistem ile ilgili

paketleri günceller.

«apt-get upgrade»

sistemde yüklü olan uygulamaları günceller.

5-Sistem Güncellemeleri


«free» komutu ile kullanılan bellek(Ram) miktarını görebiliriz.

6-Bellek Bilgisi


«adduser <kullanıcı adı>» komutuyla yeni kullanıcı ekleyebiliriz.

7-Kullanıcı İşlemleri-Ekleme


Root kullanıcı olarak başka kullanıcıların kimliğine bürünmek.

«su» komutu ile başka kullanıcıların kimliğine bürünebiliriz.

8-Kullanıcı İşlemleri-Bürünmek


«whoami» komutu ile o an kimin kimliğinde olduğumuzu görebiliriz

9-Kullanıcı İşlemleri-Kimim


«passwd» komutu ile o an kimliğine büründüğümüz kullanıcının şifresini

değiştirebiliriz.

10-Kullanıcı İşlemleri-Şifre


«finger» programı ile(eğer sisteminizde yüklü değilse root kullanıcı

olarak «apt-get install finger» komutunu çalıştırın) sistemdeki

kullanıcılara ait bilgileri görüntüleyebiliriz.

11-Kullanıcı İşlemleri-Finger


«userdel» komutu ile bir kullanıcıyı sistemden silebiliriz ama dosyaları

saklanır. «userdel -r <kullanıcı ismi>» ile hem kullanıcı hem de o

kullanıcının dosyalarını silebiliriz.

12-Kullanıcı İşlemleri-Silmek


«last» komutuyla sisteme ne zaman girilmiş, ne zaman reboot edilmiş

gibi bilgileri görebiliriz.

Sistemin açık kalma süresini öğrenmek için ise «uptime» komutunu

kullanabiliriz.

13-Kullanıcı İşlemleri-Uptime


«top» komutu ile sistemde çalışan süreçleri canlı olarak görebiliriz.

14-Süreçleri Görüntüleme


Linux sistemlerde programların çalıştığı seviyeler vardır. Bunlar

genellikle dağıtımlar tarafından tekrar belirtilir ama en çok kullanılan

çalışma seviyeleri aşağıda verilmiştir.

0: Sistemin hiç bir servisinin çalışmadığı ve kapatma işlemlerinin başladığı seviye.

1: Tek kullanıcılı çalışma seviyesi. Sistem bakımı için kullanılabilir.

2: Çok kullanıcılı çalışma seviyesi

3: Ağ destekli çok kullanıcılı çalışma seviyesi

4: Bu çalışma seviyesi kullanılmaz.Kullanıcı tarafından özel olarak tanımlanabilir.

5: GUI çalıştığı seviye.

6: Sistemi yeniden başlatma(reboot) seviyesi.

15-RunLevels


«init» komutuyla 0. çalışma seviyesine geçiş yapabiliriz. «init 0»

«shutdown -h now» komutuya da sistemi kapatabiliriz ya da now+30

(30dk)gibi zaman ekleyebiliriz.

«halt» komutunu kullanarak da sistemi kapatabiliriz

16-Sistemi Kapatmak


PROJELER


PROJE 1

• Senaryo:Çalıştığınız yerde yeni bir eleman gelmektedir ve ona bir kullanıcı açıcaksınız ama geliştirdiği yazılımlar için bilgisayarın donanımsal bilgilerini bilmesi gerekiyor ama linux bilmiyor.

● Yeni bir kullanıcı oluşturup, donanımsal bilgiyi,disk bilgilerini,işlemci hakkındaki bilgileri o kullanıcının masaüstünde donanım isimli klasöre taşıyın.

DONANıM BıLGıLERı


PROJE 1COZUM


PROJE 1COZUM


PROJE 2

● Senaryo:Yeni gelen kişinin hiç bilgisayarını açık görmüyorsunuz ve galiba hiç programlama bilgisinin olmadığından şüpheleniyorsunuz. İlk başta daha önce hiç giriş yapıp yapmadığına bakıyorsunuz. Hiç giriş yapmadığını öğrendiğinizde kullanıcıyı dosyalarıyla birlikte siliyorsunuz. Kendi masaüstünüze niye sildiğinizin kanıtlarını Kanıt isimli klasöre depoluyorsunuz.

KULLANıCı ıSLEMLERı


PROJE 2-YOL HARıTASı

• Kullanıcıyı dosyalarıyla birlikte silin.

• Yeni klasör oluşturun.

• En son giriş zamanlarını klasöre taşıyın.

• Sistemin ne kadar açık kaldığını klasöre taşıyın.

• Süreçleri klasöre taşıyın.

KULLANıCı ıSLEMLERı


PROJE 2COZUM


PROJE 3

● Sisteminizi kapatın.

SıSTEMı KAPATMAK


Arşiv oluşturmak için «tar -cf <dosya adı>» komutunu kullanabiliriz.

1-Arşivlemek


Oluşturulan arşiv dosyasını açmak için «tar -xvf <dosya adı>» komutunu

kullanarak açabiliriz.

x(extract)

v(verbose)=açılan dosyaları konsolda görme

f(file name)

2-Arşivden Çıkartmak


«tar -czf <dosya adı>» komutuyla sıkıştırılmış arşiv dosyaları

oluşturabiliriz.

3-Dosya Sıkıştırma


Sıkıştırılmış arşiv dosyasını açmak için «tar -zxvf <dosya adı>»

komutunu kullanabiliriz.

z(zip)

x(extract)

v(verbose)

f(file)

4-Sıkıştırılmış Dosyaları Açma


Dosyaları sıkıştırmak için «gzip» komutunu da kullanabiliriz.

5-Alternatif Sıkıştırma Komutları


«gzip» komutuyla oluşturulan sıkıştırılmış dosyaları «gunzip» komutuyla

açabiliriz.

5-Alternatif Sıkıştırma Komutları(cont)


«dpkg -i <dosya yolu>» komutuyla .deb uzantılı dosyaları kurabiliriz.

Ayrıcı dağıtımımızdaki yazılım merkezleri ile yazılımı seçip otomatik

olarak indirilip kurulmasını sağlayabilirsiniz.

6-Deb Paket Kurulumu


«wc»(wordcount) komutu ile bir metin dosyasındaki satır, karakter ve

kelime sayılarını görüntüleyebiliriz.

7-Kelime Saymak


Bir komutun çıktısını başka bir komut yönlendirerek o komutun girdisi

yapma işlemine köprüleme(pipe) denir.

8-Pipe İşlemleri


«grep <aranan kelime> /<dosya yolu>» komutu ile bir dosya içinde bir

kelime arayabiliriz.

9-Grep Komutu


«ln -s <dosya yolu> <link yolu>» ile Windows sistemlerdeki kısayol

oluşturma işlemini gerçekleştirebiliriz.

10-Link İşlemleri


«alias <takma ad>='komut„» komutuyla sık kullandığımız komutlara

takma adlar atayabiliriz.

11-Komutlara Takma Adlar Vermek


Sistemde tanımlı takma adları görmek için yalın halde «alias» komutunu

kullanabiliriz.

Sistemde tanımlı olan takma adları kaldırmak için «unalias <takma ad>»

komutunu kullanabiliriz.

11-Komutlara Takma Adlar Vermek(cont.)


PROJELER


PROJE 1

• A ve b isimli iki dosyayıyı «tar» ve «gzip» komutlarıyla sıkıştırmanın farklarını bir dosyaya yazdırın.

SıKıŞTıRMA İŞLEMLERI


PROJE 1COZUM


PROJE 1COZUM


TESEKKURLER


Ankara

0 (554) 523 20 65

facebook.com/MeRtCaN.ALiCi

@MeteorGeliyor

[email protected]

CONTACT

ME

Technology

Linux Kullanım Rehberi