1. KKMM VE MEME KANSER Dr. Sheyla BAYRAKI Mardin Kanser Erken Tehis Tarama ve Eitim Merkezi (KETEM)

2. KETEM NEDR?

Kanser

Erken Tehis

Tarama

Eitim

Merkezi

3. KETEMDE NE YAPILIR?

Erken tan yntemleri kullanlarak sk grlen kanserler iin toplum tabanl taramalar yaplarak hastaln erken evrede tehis edilmesi salanr.

4. 07.04.2006 KANSER TR ERKEN TANI YNTEM UYGULAMA SIKLII Meme Kanseri *Kendi Kendine Meme Muayenesi(KKMM) *Klinik Meme Muayenesi(KMM) *Mamografi 20-39 ya :Ayda bir KKMM 3 ylda bir KMM 40 -49yaAyda bir KKMMYlda bir KMM 50 ya zeriAyda bir KKMM Ylda bir KMM 2ylda bir mamografiRahim Az Kanseri Pap SmearYlda veya 3 ylda birKaln Barsak Kanseri *Dkda gizli kan baklmas *Kolonoskopi *Makattan Muayene 50 Ya st be ylda bir (Ylda bir dk baks) Yksek riskli grup iin ylda bir Prostat Kanseri *Kanda PSA dzeyi *Makattan Muayene50 ya st ylda bir 5. TMR

Vcudumuzdaki hcrelerin kontrolsz ve srekli oalmalar durumudur.

Tm tmrler kanser deildir.

2 tip tmr vardr

1.yi huylu (benign)

2.Kt huylu (malign=kanser)

6. Y HUYLU TMRLER

Genellikle ortaya ktklar organda snrl kalrlar.

Yaylmalarn engelleyen bir kapslle evrelidirler.

evre ve uzak dokulara yaylmazlar.

rnek kist, myom

7. KANSER NEDR

Kanser ngilizce yenge anlamna geliyor

Yenge dmann kstrdktan sonra uzun, dili kollaryla skca tutuyor ve yava yava kemirerek yiyiyor.

Tedavi edilmedii takdirde, insan giderek zayflatp halsiz dren ve sonunda ldren bu hastala bu nedenleKANSER ad verildi.

8. KT HUYLU TMRLER (KANSERLER)

Normal yaps deimi hcrelerin kontrolsz bir ekilde oalmalar ve ilevlerini yitirmeleri ile ortaya kan bir grup hastalktr.

Tm doku ve organlarda kanser ortaya kabilir.

9. Kanser lmleri Dnyadaki lmlerin yaklak % 12si 10. KANSER YK Dnyada her yl yaklak10 milyon yeni kanser olgusu ortaya kyor. 11. DNYADA KANSER

u an dnyada 20 milyon kanserli bulunmakta

2004 ylnda ADS nedeniyle lmlerin 2 kat kadar kanser nedeniyle lm meydana geldi.

12. Yllk kanser lm says:6 milyon Bu saynn 20 yl iinde,10 milyona trmanmas bekleniyor. 13. TRKYEDE KANSER

Trkiyede her yl 150.000kiinin kansere yakaland tahmin ediliyor.

14. ERKEKLERDE EN SIK KANSERDEN LM NEDENLER

1.Akcier kanseri

2.Mide kanseri

3.Prostat kanseri

4. Grtlak(Larinks) kanseri

5.Derikanseri

15. KADINLARDA EN SIK KANSERDEN LM NEDENLER

1.Meme kanseri

2.Akcier kanseri

3.Mide kanseri

4.Barsak kanseri

5.Rahimaz kanseri

16. KANSER OLUUMU

Vcudumuzda bulunan hcre bymesini ve oalmasn salayanonkogenler ve hcre bymesini dzenleyentmr basklayc genler arasnda doal bir denge vardr.

Bu denge baz etkenlerle bozulduundakanser geliir.

17. KTLE

Kanser hcreleri evre dokulardaki hcrelerden daha hzl oaldklar iinkitleolutururlar.

18. KANSER NEDENLER

Dengesiz beslenme (%35)

Sigara(%30)

Kronik enfeksiyonlar (%10) (HBV, HCV, ADS, HPV, EBV, HSV)

Mesleki faktrler(%4)

Alkol(%3)

evresel kirlilik (%2)

Katk maddeleri (%1)

19. KANSER NEDENLER

Baklk sisteminin basklanmas

Genetik yatknlk(kaltm)

Hormonlar

Baz ilalar

Gne

Radyasyon

20. DYET KANSER LKS -I Fazla ya tketimi, doymu ya, krmz et, alkol(zellikle bira), dk lif, folat, sebze tketiminin dk olmas, sedanteryaam Kolorektal kanser Folat eksiklii Rahim kanseri Fazla enerji alm, alkol, sedanter yaam Meme kanseri Kahve, yapay tatlandrclar, klorlu ime sular, alkol Mesane kanseri 21. DYET-KANSER LKS-II Sigara kullanan kiilerde Beta karoten tableti kullanm Akcier kanseri Hepatit virusu enf, alkol kullanm,demir yklenmesi, toksik bileenler(aflatoksin) Karacier kanseri Ar alkol, sigara, tuzlu turu gibi gdalar, dk vitamin mineral alm, fazla A vitamini tableti kullanm Yemek borusu- az kanseri 22. DYET-KANSER LKS-III Kflenmi / ttslenmi veya tuzlanm gdalarn fazla tketimi, lsere neden olan bakteri ile enfeksiyon Mide kanseri Fazla ya tketimi, zellikle et kaynakl doymu ya Prostat kanseri 23. KANSERENFEKSYON LKS Mide kanseri H. pylori Burkitt lenfoma EBV Kaposi sarkomu,NHL HIV-I Erikin T hcreli lsemi HTLV-I Karacier kanseri HBV, HCV Rahim az kanseri HPV 24. OBEZTEKANSER LKS

Meme kanseri ( zellikle menapoz sonras)

Kalnbarsak kanseri

Karacier kanseri

Bbrek kanseri

25. KANSERALKOL LKS

Meme kanseri

Grtlak kanseri

Az boluu kanseri

Yemek borusu kanseri

Karacier kanseri

26. KANSERSGARA LKS

Kanser lmlerinin %30 nedeni

5 milyon lm/ yl

Ortalama yaam kayb 13 yl

likili olduu kanserler

Baboyun kanseri

Akcier kanseri( %85 neden sigara)

Gastrointestinal sistem kanserleri

Mesane kanseri

Pankreas kanseri

27. GENEL YAAM TARZI NERLER

Sigaray brak

Alkolu kstla

Fiziksel aktif ol

deal kilo

Sebze meyve arlkl beslen

Sexuel geili enfeksiyonlardan uzak dur

Folattan zengin multivitamin al

Ar gnete durma

Dzenli tarama yaptr

28.

MEME KANSER

29. MEME DOKUSU

Meme dokusu vcut ter bezlerinden tremi bir yapdr.Gs blgesinde 2 ile 7ci kaburgalar arasnda yerlemitir. medialdesternum,leteralde n aksiller izgi arasnda aksillaya doru uzants olan bir bezdir.

30. KADIN MEMES

Meme dokusunun byk blmn laktasyon dnemi dnda ya dokusu oluturur.ekli ve sertlii ya dokusunun hacmine baldr.

Normalde 150-200 gr arlndadr.ancak laktasyonda arl 400-500 gr ular

31. MEMENN LEV NEDR ? 32. MEMENN LEV

Memeler belli bir geliim aamasna kadar bebein besin ihtiyacn karlamak zere st retmekten ve salglamaktan sorumlu olan yaplardr.Ergenlik ncesi dnemde kz ve erkek ocuklarda yaklak ayn byklkte olmasna karn ergenlikte overlerin strojen retimi ile hzl bir geliim gsterirler.

33. Yaam Sreci ve Memedeki Deiiklikler

Meme, yaam boyunca deiikliklere urar.6

34. MEME DOKUSU

Memeler basite

*St yapmn salayan bezlerin oluturduuLOBULLER

*Stn boaltlmasn salayan kanallar(DUCTUSLAR)

Bu dokularn arasn dolduran ya ve ba dokudan olumutur.

Lobullerin birlemesi ile loblar oluur.Her memede 15-20 adet lob bulunur.Lobuller birbirine st kanallar ile baldr.St kanallar meme bana doru birleirler.Meme bann evresindeki koyu renkli alanaAREOLAdenir.

Meme dokusu en fazla st d kadranda bulunur ve bu blgede daha fazla olumasna neden olur

35. 36. Meme KanserininKadranlara Gre Grlme Skl 37. MEME KANSER NEDR?

Meme st bezleri ve burada retilen st meme bana tayan kanallardan oluur.

Bu st bezleri ve kanallar deyen hcrelerin, kontrol d olarak oalmalarnaMEME KANSERdenir.

38. MEME KANSER

Meme kanseri kadnlarda en sk grlen kanserdir.

Kadnlarda ortaya kan kanserlerin %32si

kansere bal lmlerin %18i

meme kanseri nedeniyle olmaktadr.

39. Meme KanseriGrlme S klNedir?

H er 11 dakikada 1 kad n, meme kanseri nedeni ile hayat n kaybe tmektedir.

H er 3 dakikada 1 kad na, yeni meme kanseri tan s kon maktadr .

40. TRKYEDE HER YIL30 BNKADINA MEME KANSER TANISI KONDUU AIKLANMITIR (SB, 2005)TRKYEDEK BTN KADINKANSERLERNN%32.8 N MEME KANSEROLUTURMAKTA 41. MEME KANSERKALITSAL MIDIR

Kaltsal meme kanseri , tm meme kanserlerinin %5-10unu tekil eder.

Hcrelerimizdeki genler anne babalarmzdan aldmz kaltsal genetik bilgiyi tar.Meme kanserinde baz genlerin hasarl olduu tespit edilmitir.Bu hasarl genleri tayan meme kanseri hastalarnn akrabalarnda, meme kanseri ve yumurtalk kanseri gelime riski daha fazladr.

42. ALEDE MEME KANSER

Anne, kz karde veya kendi kznda meme kanseri olan kadnlarn kanser olma riski normal poplasyonun20 katdr .

Bu risk ,

Teyze ve teyze kzlarnda meme kanseri olanlarda10 mislidir .

Baba tarafnda meme kanseri olanlarda risk artm ise5 mislidir .

43. RSK FAKTRLER Alkol alanlarda %41 artar. ARTIRIR Alkol ve Sigara Doum yapmamak veya Ge doum yapmak ARTIRIR Doum yks Erken adet ve ge menapoz grmek ARTIRIR Menstrel yk Beyazlarda risk yksektir Zenci,asyal, ispanyol ve kzlderililerdedaha az Irk Anne ve kardete varsa%2-5 ikisinde de varsa %8 risk artar. ARTIRIR Aile yksBRCA-1 ve BRCA-2ve P53 geninde mutasyon 44. Alkol alanlarda %41 artar. ARTIRIR Alkol ve Sigara (PARFMLER- zellikle Roll-on) TARTIMALI Kozmetik rn kullanmocukluk dneminde ve 30 ya altnda radyasyona maruz kalanlarda ARTIRIR Radyasyon Doymu yalarlabeslenenlerde Meme dokusu artaca iin ARTIRIR Yal Diyet Obesite 45. MEME KANSER RSK FAKTRLER -I

Kadn olmak

Ya (Meme kanseri en sk 50-65 yata)

Daha nce bir memede kanser hikayesi

Daha nce memede kanser nc lezyon

Genetik yatknlk

Ailesinde meme kanseri hikayesi

Menopoz sonras uzun dnem ve yksek doz strojen tedavisi

46. MEME KANSER RSK FAKTRLER -II

8.ocukluk / genlik anda baka nedenlerle gs blgesine radyasyon

9.Erken adet grmek, ge menapoza girmek

10.Emzirmemek,Hi doum yapmama /ilk doumu 30 yandan sonra yapma

11.Ar yal gdalarla beslenme ve imanlk

12.Mamografi taramalarnda youn meme dokusu saptanmas

13.Yumurtalk / rahim kanseri hikayesi

14.Elektromanyetik alanlara ve radyasyona uzun sreli maruziyet

15.Alkol ve sigara

47. MEME KANSER RSK FAKTRLER

lk doum ya

OKS kullanm

HRT

Alkol kullanm

Kilo

Beslenme

Cinsiyet

Ya

Genetik yatknlk

Meme deiiklikleri

Irk

evresel etkenler

Menar- menopoz ya

DETRLEBLR DETRLEMEZ 48. MEME KANSER RSK FAKTRLER HORMONAL FAKTRLER

lk doum16 ay

lk adet yann 55ya

lk hamilelik ya>35ya

HRT kullanm>5 yldan fazla

Uzun sreli kontraseptif kullanm

RSKAZALTANLAR RSKARTTIRANLAR 49. MEME KANSERNNUYARICI BELRTLER - 1 50. 51. MEME KANSERNNUYARICI BELRTLER - 2 52. Meme ba aknts 53. Meme bandaretraksiyon 54. 55. MEME KANSERNNUYARICI BELRTLER - 3 56. 57. 58. 59. MEME KANSERNNUYARICI BELRTLER - 4 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67.

Meme kanseri ncelikle lenf damarlar ile koltuk altndaki lenf bezlerine srar.leri evrelerde kanserin meme dnda baka organlar sramasnaMETASTAZ YAPMAdenir..

MEME KANSERNDEYAYILIM 68. MEME KANSERNDEYAYILIM

Metastaz yapt organlar

Kemik %71

Akcierlerde %69

Karacier %65

Plevra %51

Adrenal bezde %49

Deri %30

Beyin %20

69. MEME KANSERNDEN KORUNMA

Bilateral profilaktik mastektomi

Bilateral profilaktik ooferektomi

Yaam stili deiiklikleri (diyet, alkol, fiziksel aktivite)

Hormon kullanm

Doum ve emzirme

Kimyasal korunma(tamoksifen, raloksifen)

70. BLATERAL PROFLAKTK MASTEKTOM

Bu yntem,

Herediter meme kanseri hikayesi olan(1.derece akrabalarnda 2 veya daha fazlasnda premenapozal kanser)

BRCA-I ve BRCA-2 mutasyonu olanlarda

Biyopsi ile memesinde prekanseroz lezyon(atipik duktal veya lobular hiperplazi)

Saptananlarda uygulanabilir.

71. BLATERAL PROFLAKTK MASTEKTOM

Yaplan retrospektif aratrmalarda meme kanseri mortalitesini %90 azaltt grlm

Geri dnsz bir yntem olduundan risk altndaki hastaya yarar ve zararlar anlatlarak kii ile birlikte karar verilmelidir.

72. PROFLAKTK BLATERAL OOFEREKTOM

Bu yntem, ocuk sahibi olan premenapoze, meme kanseri yksek olan kadnlara nerilebilir.

73. YAAM STL DEKLKLER

DYET:

Dk ya ve yksek lifli (bol sebze ve meyve) gda ile beslenme premenapozal kadnlarda ovulasyonu etkilemeden strojen dzeyini azaltt iin meme kanseri riski azaltlabilir.

ALKOL

Alkol alm ile kanserojenik etkilere sahip sitotoksik rnler oluur.

FZKSEL AKTVTE

Haftada 3-4kez yaplan egzersiz ya dokuyu azaltmakta, dolaysyla endojen strojen retimini basklamakta ve riski %35-40 azaltmaktadr.

Ancak koruyucu etkinin sreklilii iindzenli sporyaplmas nerilmektedir.

74. HORMON KULLANIMI

***Uzun sreli OKS kullanm(10-15 yl)nn45 yan altnda oluan meme kanserini arttrd saptanmtr.

***zellikle ailesel meme kanseri hikayesi olan 25 ya altndaki kadnlar OKS kullanmamalar konusunda uyarlmaldr.

*** Menopoz sonras uzun sreli strojen kullanm ile risk artmaktadr.

75. DOUM VE EMZRME

lk doum yann 20li yalarda olmas meme kanseri riskini azaltr.

Laktasyon: Premenapozal meme kanserine kar koruyucudur. Genel olarak emziren kadnlarda meme kanseri insidans %20-35 orannda azalr.

76. KMYASAL KORUNMA

Tamoksifen

Raloksifen

Meme dokusunda strojeni bloke ederken, vcudun dier blmlerinde strojen gibi almaktadr.

77. MEME KANSERNDE TANI

STOLOJ :Meme bandan gelen akntdan habis hcre aranmasdr.

ULTRASONOGRAF :Memenin kistik lezyonlarnn ortaya konmasna yardmcdr.

BYOPS :Meme hastalklarnda kesin tehis biyopsi ile konur.

MAMOGRAF

78.

Kadnn yana gre,

A-Kendi Kendine Meme Muayenesi(KKMM)

B-Klinik muayene

C-Ultrasonografi

D-Mamografi UYGULANIR.

ERKEN TANI YNTEMLER 79. KLNK MUAYENE

KKMM srasnda bir anormallik saptanmamsaher kadnn

20-40 yalar arasnda3 ylda 1

40 yandan sonraher yl

klinik muayene almalar gerekir .

80. MAMOGRAF

Dk dozda ekilen meme rntgen filmidir. Memede, muayene ile saptanamayacak kadar kk anormalliklerin tespit edilmesi amac ile ekilir. Bu sayede, hastalk muayene ile tespit edilebilecek safhadan nce saptanr. Bu nedenle kesin hayat kurtarcdr.

Erken meme kanserinin tehisinde en nemli rol oynar.

81. MAMOGRAFNN NEM

FDA, 50 yan zerindeki kadnlarda bulunan kitlelerin %85-90 nn hissedilebilir bykle ulamasndan 2 yl nce mamografi ile belirlenebileceini tahmin etmektedir.

82.

Ele gelmeyen kitleleri saptar.Kk meme kanserlerini evre dokulara yaylmadan saptamak mmkn olmaktadr.

Kanseri ele gelir boyuttan 2 yl nce saptayabilir.

Biyopsi alann belirler.

Tarama amacyla yapldnda ok erken evrede kanserli hastay saptar.

MAMOGRAF 83. MAMMOGRAF 84. MAMMOGRAF 85. MAMOGRAF

ERKEN EVREDE

TMRN

YAKALANMA ANSINI ARTTIRARAK HASTALIA BALI LM AZALTACAKTIR.

86. Her ay Her yl 2 ylda bir KKMM Klinik muayene Mamografi 50 ya ve zeri kadnlar Her ay Her yl 1 kontrol mamografisi KKMM Klinik muayene Mamografi 40-49 ya kadnlar Her ay 3 ylda bir KKMM Klinik muayene 20-39 ya kadnlar UYGULAMA SIKLII YNTEM YA GRUBU 87. KEND KENDNEMEME MUAYENES (KKMM) 88. NE ZAMAN YAPACAKSINIZ?

20 yandan itibaren her kadnn her ay kendine yapmas gereken muayenedir.

Muayene herhangi bir gn deil gslerinizi en az hassas olduu adet sonu dnemlerde kontrol ediniz.

Menopozdaki kiiler aklda kolay kalacak bir gn semeleri uygun olur.

Hamilelikte muayenelere devam edilebilir. Memedeki stn tamamen boald zamanlarda yaplmas uygun olur.

89. KEND KENDNE MEME MUAYENES

Kolaydr

Herkes tarafndan uygulanabilir

Maliyeti yoktur

Herhangi bir malzeme gerektirmez.

Bir salk kuruluuna gitmeyi gerektirmez

YAPAN SZSNZ !!! 90. KEND KENDNE MEME MUAYENES

Her bir meme iin5 dakika

HER 2 MEMENN MUAYENES

TOPLAM 10 DAKKA

91. KKMMnin aamas vardr:

GZLE DEERLENDRME

ELLE MUAYENE

A-AYAKTA

B-YATARAK

92. GZLE DEERLENDRME

Belden yukars plak ekilde ayna karsna geilir.

Kollar iki yana sarkk,

Kollar ban zerine doru kaldrlm,

Eller belde

Eller belde ne doru eilip omuzlar ie doru ittirmeeklinde

vcuda pozisyon verilerek

her iki meme iin gzlem yaplr.

93. MEMENN GZLE MUAYENES 94. 95. Meme dokusununtmyle taranmas , Kprck kemii GSKEM STYEN ZGS 96. MEMENN ELLE MUAYENES Elle muayenedeelin parmann i yzeyleri kullanlarak tarama yaplr. 97. ELLE MUAYENE EKLLER

Paralel: Memeyi hem dikey olarak, hem de yatay olarak muayene edin.

Dairesel(sirkler) : Parmaklarnz hem kendi etrafnda, hem de meme etrafnda daireler izerek hareket ettirin. Hareket ettirirken memenizden kaldrmayn , bu ekilde tm memeyi kontrol edin.

Insal(Tekerlek): Meme bandan dar ve/veya meme bana doru tm memeyi nsal olarak tarayn.

Bu muayene ekillerinden hangisi kolay geliyor ise onu sein.

PARALEL PARALELDARESELIINSAL 98. 99. AYAKTA, ELLE MUAYENES

Sol meme muayenesi;

ayakta durur pozisyonda

sol memede sol kol ba

zerine kaldrlr.

Sa el orta parmann

i yz sol meme

muayene edilir.

Sa meme muayenesi;

sa kol ba zerine kaldrlarak,

sol el ile muayene yaplr.

Muayenenin ayakta olan blmnn banyo srasnda sabunlu iken yaplmas nerilir. 100. YATARAK ELLE MUAYENE Srtst yatlr.Sol meme muayenesi; Sol omzun altna bir yastk veya katlanm bir havlu yerletirilir.Sol el ban altna konur.Sa el parmak i yzeyleri ile meme tmyle taranr. Sa meme muayenesi; Sa omzun altna bir yastk veya katlanm bir havlu yerletirilir.Sa el banaltna konur. Sol el parmak i yzeyleri ile meme tmyle taranr. 101. MEME BAI AKINTISIKONTROLU

Meme ucunu ba ve iaret parma arasnda hafife skarak aknty kontrol etme

102. KOLTUKALTIMUAYENES

Meme muayenesinin en son basama koltuk alt lenf bezlerinin kontroldr.

Yatar veya oturur pozisyonda dikkatli bir ekilde ve dairesel olarak koltuk altn muayene edin. Ele gelen beze var m kontrol edin.

.

103. KKMM

1. Doru ekilde durma(kollar 2yanda sarkk,kollar 2yanda ba zerinde ve kollar 2yanda gvde ne doru eilmi)

2. Gzlem bulgular(kitle,anormal byme,sarkma,ciltte buruukluk,meme ucunda ukurlama,meme ucundan kanl aknt,meme ucu renginde deiiklik,memeye komu lenf bezlerinde byme,st kolda ilik)

3 .Doru blgeyi muayene etme

4. Elle muayenede 3 teknikten birini kullanma(sirkler, vertikal izgiler,nsal tarzda)

5. Meme ucunu ba ve iaret parma arasnda hafife skarak aknty kontrol etme

6. Srtst yatar pozisyonda koltuk altn derinlemesine elle muayene etme

104. KKMM

Hala kadnlarn byk blm bu yararl uygulamayyapmamaktadr.

Yurt dnda yaplan almalar kadnlarn KKMM uygulama orannn%20 ile %40arasnda deitiini gstermektedir

105. KKMM

lkemizde yaplan almalarda da kadnlarn meme kanseri ve KKMM hakkndaki bilgi dzeylerinin yetersiz ve KKMM uygulama orannn da dk(%6-%42)olduu saptanmtr.

106. Kadnlar KKMM yapmama nedenlerini

Unutma,

Memelerin byk olmas,

Daha nemli sorunlarn olmas,

Aile meme kanseri olmamas,

Zamanbulamama

Nasl ve ne zaman yaplacan bilmeme olarak belirtmitir.

107. SLOGANIMIZ 108.

MEME KANSERNE

KARI EN Y SLAH

ERKEN TANIDIR.

109. Eer kitle bulursanz, paniklemeyin. Bu kitlelerin%90 kanser deildir. KANSER ERKEN TEHS TARAMA VE ETM MERKEZ (KETEM) veya Bir Salk Kuruluuna bavurun. 110. Erken tehis hayat kurtarr !