การสงเสรมการเขาถงแบบเปด

วชตา กยมาเมอง

การเผยแพรผลงานวจย ผลงานวชาการ หรอเอกสารตางๆ มความส าคญตอทกคนในสงคม เนองจากเปนการสงเสรมใหเกดองคความรใหมๆ ในการพฒนาประเทศ แตการเผยแพรเอกสารตางๆ เหลานนยงมอปสรรคและขอจ ากดในการเขาถงสารสนเทศ ไมวาจะเปน ดานลขสทธ คาใชจาย เปนตน ดงนนจงไดมการจดท าเอกสาร ผลงานวจย ผลงานวชาการตางๆ ใหเปนเอกสาร OA ซงจะท าใหผใชสามารถเขาถงผลงานวจยทมคณภาพและน าไปใชใหเกดผลงานหรอตอยอดงานวจยใหเกดประสทธผลมากทสด หองสมดสามารถลดคาใชจายการบอกรบวารสาร ผใชเขาถงตวเอกสารไดเรวขน การจดท า OA จะท าใหบทความ ผลงานวจยตางๆ ไดรบการเผยแพรและเปนทรจกกวางขวางมากขน เพราะทกคนเขาถงเอกสารฉบบเตมได การอางถงเพมขน จงท าใหคา Journal Impact Factor คา H-index คา G-index หรออน ๆ สงขนตามไปดวย นอกจากนนยงเปนการแสดงความนาเชอถอของผเขยนและประสทธภาพของบทความ ซง OA จะจดท าโดยกลมใดกลมหนงไมได ตองเกดจากความรวมมอของบคคลและหนวยงานหลายๆฝาย ไมวาจะเปนสถาบนการศกษาหรอองคกรตางๆ ซง Peter Suber และ CERN Scientific Information Service ไดก าหนดแนวทางในการสงเสรมเอกสารแบบเปดสาธารณะไวหลายๆ แนวทาง แตในบทความฉบบนจะกลาวถงกลมทมบทบาทส าคญ 2 กลม คอ (Suber , 2007 ; CERN , n.d)

1. สถาบนการศกษา ประกอบดวย มหาวทยาลย คณาจารย ผเขยน ผประเมนหรอผ ตรวจสอบ บรรณารกษ ผบรหาร และนกศกษา เปนตน

2. องคกรตางๆ ประกอบดวย ผจดการประชมสมมนา (Conference organization) ผเตรยมคลงจดเกบเอกสารของสถาบน (Institutional Repository Implementors) ส านกพมพ (Journals and Publisher) และแหลงทน(Foundations)

มหาวทยาลย (Universities)

มหาวทยาลยเปนสถาบนการศกษาขนาดใหญ ทประกอบดวยคณาจารย นกวจย นกวชาการ นกศกษา บคลากรทมความรความสามารถ เปนบอเกดแหงองคความรทส าคญในการสรางสรรคและการตอยอดงานวจยทมคณภาพ งานวจยและผลงานทางวชาการสวนใหญจะเกดขนจากนกวชาการ นกวจยรวมถงคณาจารยในมหาวทยาลย แตการสรางสรรคผลงานทางวชาการเหลานนตองไดรบการสนบสนนทงทนคาใชจายในการจดท า แหลงทรพยากรสารสนเทศ และการตพมพ

2-K2

เผยแพร ดงนน OA จงเปนทางเลอกทน ามาพจารณาในการเผยแพรผลงานทางวชาการตางๆ โดยมหาวทยาลยควรจดหาแหลงส าหรบเผยแพรผลงานทางวชาการเปนเอกสาร OA และไมควรจ ากดสทธการเขาถงหรอการน าผลงานทางวชาการของคณาจารย นกวชาการ นกวจย หรอสงพมพของมหาวทยาลยในการเผยแพรเปน OA นอกจากนนการเผยแพรเอกสาร OA ยงเปนสวนสนบสนนถงความเปนผน าทางดานวชาการและสงเสรมองคความรสชมชน ทงนทางมหาวทยาลยควรเปนผสนบสนนคาธรรมเนยมการตพมพบทความ คาประเมนและตรวจสอบบทความและคาใชจาย อน ๆ ทเกยวของ ซงจะตองอาศยความรวมมอจากฝายตาง ๆ ดงน

1. คณาจารย/ผเขยน (Faculty/Author) ซงเปนผสรางผลงานทางวชาการ ผลงานวจย สามารถชวยเผยแพรและสงเสรม OA คอ

1.1 ท าความเขาใจเกยวกบนโยบายการก าหนดคาใชจายการตพมพบทความลงในวารสาร

1.2 น าบทความหรอผลงานวจยตพมพในวารสารทมการก าหนดราคาอยางสมเหตสมผลหรอตพมพในวารสารทเปน OA

1.3 ผเขยนควรสอบถามส านกพมพถงนโยบายการคงสทธในผลงานของตนทไดจดท าเปน OA เชน เจรจาตอรองกบส านกพมพเพอ 1) รกษาสทธและโอนเฉพาะสทธในการตพมพครงแรกและแบบอเลกทรอนกสเทานน หรอ 2) โอนลขสทธใหส านกพมพ แตขอน าเอา postprint เกบไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน ซงส านกพมพเชงพาณชยสวนใหญจะใหผเขยนโอนลขสทธ แตบางรายชอจะยดหยน ถาไดโอนลขสทธใหแกส านกพมพแลวรอยละ 80 ของส านกพมพยนยอมใหเกบ postprint แตบางส านกพมพตองขออนญาตเพราะไมยนยอมใหเกบ ผเขยนควรสอบถามถงการเกบเมตาดาทา (Metadata) ของบทความเพอเผยแพรสสาธารณชน เพอทผอานสามารถอางถงและตดตามอานได ในกรณทยงไมไดโอนลขสทธใหแกส านกพมพ ใหสอบถามถงการรกษาสทธ แตถาส านกพมพไมใหรกษาลขสทธ ใหสอบถามถงสทธอยางนอยทสดในการเกบ postprint หรอถาส านกพมพไมใหคงสทธในการเกบ postprint ใหสอบถามถงการน า postprint ใหบรการเผยแพรบนเวบไซตสวนตวหรอจดเกบไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบนทเกยวของกบงานวจยนนๆ โดยทวไปแลว ผเขยนสามารถน าบทความหรอเอกสารฉบบเตมจดเกบในคลงจดเกบเอกสารของสถาบนและเลอกประเภทของการเขาถงวาจะให “เขาถงแบบสถาบน (Institutional access)” หรอ “เขาถงแบบสาธารณะ (open access)” ทงนสวนใหญผเขยนจะเลอกใหเขาถงแบบสถาบนมากกวาแบบสาธารณะเพราะอยางนอยจะท าใหผรวมงานหรอนกศกษาสามารถเขาถงบทความไดทนททบทความนนไดรบการเผยแพร

2-K3

1.4 ขอดของการจดเกบ postprint และใหเผยแพรเปน OA คอ การเขาถงกลมเปาหมายกลมใหญ ซงสงผลใหจ านวนการอางถงและการเขาใชเพมสงขน จากงานวจยของ Steven Harnad, (2010) ซงเปนนกวจยของมหาวทยาลย Southhamton และ Mantreal ชใหเหนวาบทความฉบบเตมในวารสารชอเดยวกน ปเดยวกนแตเผยแพรเปน OA ไดรบการอางถงมากกวาบทความเชงพาณชย ดงภาพท 1

ภาพท 1 ปรมาณการเพมการอางถงของเอกสาร OA ในสาขาวชาวทยาศาสตร

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร (OSIS, 2010)

จากภาพแสดงใหเหนวาสาขาวชาวทยาศาสตรมเอกสาร OA ทางดานฟสกสทมการอางถงมากทสด สาขาวชามนษยศาสตรและสงคมศาสตรพบวาเอกสาร OA ทางดานกฎหมายมการอางถงมากเปนอนดบหนง และการอางถงทางดานอนๆของทงสองสาขาวชาจะมจ านวนเพมขนอยางตอเนองเชนกน

1.5 จดเกบ preprint และ postprint ในรปแบบเอกสาร OA ทจดเกบไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน ถาหากวาสถาบนยงไมไดจดท าคลงจดเกบเอกสารของสถาบน ผเขยนหรอบรรณารกษและนกสารสนเทศควรเปนผจดท า

1.6 ผเขยนควรน าบทความวจยเผยแพรใน OAJ โดยตรวจสอบรายชอวารสารทสามารถน าบทความเผยแพรแบบสาธารณะไดท Directory of Open Access (DOAJ) :http://www.doaj.org/doaj

2-K4

1.7 ควรเจรจาตอรองกบส านกพมพเชงพาณชย ในการน าบทความวารสารทไมไดจดท าเปน OA น ามาเปลยนรปแบบการใหบรการเปน OA หรอเรยกวา Walker-Prosser Method1 ยกตวอยางเชน บทความทเขยนโดย Thomas Walker เกอบทกบทความไดรบการเสนอใหน ามาท าเปนรปแบบ OA นอกจากนนผลงานตางๆของ Thomas Walker กน ามาใหบรการแบบ OA และบทความของ David Prosser ซงเปนผบรหารของSPARC แหงยโรป บทความเหลานนถกน ามาปรบปรงใหมใหมความทนสมยมากขนและน าเผยแพรเปน OA

1.8 ถาผเขยนเปนบรรณาธการของส านกพมพเชงพาณชย ใหพยายามอภปรายในกลมหรอสนบสนนส านกพมพเกยวกบการปรบเปลยนรปแบบสงตพมพเปนแบบ OA ใหผเขยนเกบรกษาสทธ ปจจบนมวารสารเชงพาณชยทเปลยนเปน OA ยกตวอยางเชน ส านกพมพ Medknow Publications เปนส านกพมพทตพมพวารสารทางดานวทยาศาสตรการแพทยในเชงพาณชย ตอมาไดในป 2005 Dr’ D K Sahu ด ารงต าแหนงเปนประธานฝายบรหารจดการและเปนผสนบสนนเงนทนไดปรบเปลยนการจดท าวารสารทชอ Journal of Postgraduate Medicine ใหบรการเผยแพรเปน OAJ และพบวามผเขาชมและการดาวนโหลดบทความเพมขน ดงรปท 3

รปท 2 จ านวนผเขาชมและดาวนโหลดบทความจากวารสาร

Journal of Postgraduate Medicine (oasis, 2009)

1.9 เมอสมครรบทนวจย ใหสอบถามกองทนถงคาใชจายส าหรบกระบวนการ

จดท า OA ซงกองทนสวนมากจะเตรยมพรอมส าหรบคาใชจายในสวนนอยแลว 1 เปนวธการเสนอแนะแนวทางการจดท าเอกสารใหเกดเปน OA โดย Thomas Walker และ David Prosser

University of Florida .(n.d.).

2-K5

1.10 อาสาสมครรวมเขาเปนคณะกรรมการของมหาวทยาลยในการประเมนอาจารยเพอเ ลอนข นและด ารงต าแหนง การบรรจเปนลกจางประจ า ควรตรวจสอบวาคณะกรรมการมการก าหนดเกณฑทยตธรรม ทจะไมท าใหอาจารยตองเสยผลประโยชนในการตพมพ OAJ และควรปรบเกณฑประเมนตางๆ เพอเปนสงกระตนใหอาจารยน าเสนอบทความในรปแบบ OA

1.11 ท างานรวมกบผบรหารเพอก าหนดนโยบายแบบกวางๆ ของมหาวทยาลย ในการสงเสรม OA ผเขยนควรแนะน าใหความรเพมเตมแกผบรหาร หากผบรหารไมเขาใจเกยวกบ OA และควรมการก าหนดนโยบายทสงเสรมใหคณาจารย นกวจยน าผลงานทางวชาการมาจดเกบไวในคลงเกบเอกสารของสถาบนดวย

1.12 ท างานรวมกบสมาคมผเชยวชาญทางดาน OA เพอท าความเขาใจเกยวกบ OA ใหมากขน เชญชวนองคกรตางๆ เพอจดท าวารสารขององคกรใหเผยแพรเปน OA และสนบสนนการจดเกบ eprint แบบ OA โดยจดหมวดหมตามสาขาวชา

1.13 หากผเขยนท างานในดาน Biomedicine และไดรบทนของ NIH ใหปฏบตตามกฎการจดเกบสงพมพตามมาตรฐานกองทนวจย NIH ทวา เมอท างานวจยเสรจแลวใหน าผลงานเหลานนไปตพมพใน PubMed Central (PMC) และมอบอ านาจให PMC ท าการเผยแพรบทความ ผลงานวจยสสาธารณะชนทนท

1.14 ผเขยนทเปนอาจารยควรใหการศกษาเกยวกบ OA แกนกศกษารนตอไป จะท าใหนกศกษา นกวจยรนใหมๆ มความเขาใจเกยวกบ OA มากขน หรอแนะน า OA ใหแกนกศกษา ผรวมงาน รวมถงผบรหาร

1.15 ตดตามขาวสาร ความเคลอนไหวเกยวกบ OA ทส านกพมพหรองคกรทตางๆไดจดท าอยเสมอ เพอใหทราบการเปลยนแปลงและน าไปปรบปรงงานวจยของตนเองใหมความทนสมยมากขน เชน RoMEO Sherpa จะใหบรการ RoMEO news ซงขาวสารเกยวกบ OA วามบทความของสาขาวชาใดบางทเผยแพร วารสารเชงพาณชยฉบบใดทไดรบการเปลยนเปน OA หรอส านกพมพใดทก าลงจะใหบรการ OA ฯลฯ นอกจาก RoMEO News แลวยงม Open Acecess News ท Peter Suber เปนผจดท าใหบรการขาวสาร ความเคลอนไหวตางๆ เกยวกบ OA Open Access Now ของ BioMed Central European Open Access News จดท าโดย Digital Repositories Infrastructure Vision for European Research (DRIVER)

2-K6

ภาพท 3 แสดง Romeo News (RoMEO, 2011)

RoMEO News เปนบรการจากส านกพมพ RoMEO SHERPA ทใหบรการขาวเกยวกบความเคลอนไหวตางๆ ของส านกพมพ เชน ส านกพมพไดจดท าฐานขอมลวารสารใหม มตวเลอกภาษาโปรตเกตส าหรบคนโปรตเกตและคนทเขาใจภาษาโปรตเกต

2. ผตรวจสอบ (Reviewers) ซงท าหนาทตรวจสอบผลงานทางวชาการกอนทจะสงใหส านกพมพ ท าใหผลงานเหลานนมความถกตอง และนาเชอถอมากขน ผตรวจสอบควรสนบสนน OA ดงน

2.1 ตกลงและยอมรบการเชญใหไปเปนผตรวจสอบและบทความ OAJ 2.2 พยายามปฏเสธเมอไดรบการเชญใหประเมนบทความวารสารทมราคาสง

เกนไป 3. บรรณารกษและนกสารสนเทศ (Librarians/Informationist) เปนกลมคนทส าคญใน

การสงเสรม OA เพราะบรรณารกษและนกสารสนเทศเปนเสมอนสอกลางระหวางผใชกบการเขาถงสารสนเทศ เปนผจดหาทรพยากรสารสนเทศตางๆ มาบรการแกผใชและตรงความตองการของผใชมากทสด ในขณะเดยวกนสงพมพเหลานนกมการปรบราคาสงขนแตหองสมดและสถาบนสารสนเทศไดรบงบประมาณเทาเดม จงท าใหบรรณารกษและนกสารสนเทศตองหาแนวทางการแกไข เพอสามารถจดหาทรพยากรสารสนเทศมาใหบรการแกผใชและประหยดงบประมาณของหองสมด ดงนนบรรณารกษและนกสารสนเทศสามารถชวยสงเสรม OA คอ

2-K7

3.1 ศกษาธรกจการพมพของส านกพมพตางๆทเปลยนไปเมอมการเขามาของ OA รวมถงผลกระทบตอการสอสารทางวชาการ เพอจะน ามาประกอบการตดสนใจเลอกส านกพมพในการตพมพบทความ

3.2 พยายามปฏเสธขอเสนอตางๆ ทเกยวของกบผลประโยชนทางดานฐานขอมล รวมถงวารสารทมราคาสง และควรแจงใหประชาคมทราบเกยวกบเหตผลทเลกบอกรบ นอกจากนนบรรณารกษและนกสารสนเทศควรจะน าเสนอภาวะหรอวกฤตการสอสารทางวชาการใหแกคณาจารย ผบรหาร คณะกรรมการหองสมด ภาควชาทราบ และชถงเหตผลทควรจะน า OA มาเปนแนวทางในการแกไข ปญหาและอปสรรคเหลานน

3.3 เมอมการจดท าผลงานทางวชาการเปน OA แลว บรรณารกษและนกสารสนเทศควรจดท าคลงเกบเอกสารของสถาบน ทใชมาตรฐานการจดเกบแบบยงยน หรอ“OAI-PMH” ซงเปนมาตรฐานการจดเกบเมทาดาทา ท าใหผใชสามารถสบคนขามคลงเกบเอกสารของสถาบนทใชมาตรฐานเดยวกนนไดโดยไมจ าเปนตองเขาไปเยยมชมหรอสบคนคลงเหลานมากอน ซงการใชโปรโตคอลนสามารถท าใหบทความเหลานถกสบคนเพมขน และท าใหคา Citation ของบทความเพมขนตามไปดวย

3.3.1 โดยมาตรฐานการจดเกบแบบยงยนน นจะเปนสวนหนงของโปรแกรมรหสเปด เชน Eprints, DSpace, CDSware, และ FEDORA ยกตวอยางการใช เชน Cornel University ใชโปรแกรมรหสเปด FODERA หรอ CERN ใช CDSware University of Southhamton ใช eprints.org ส านกพมพ BioMed Central ใช DSpace ส านกพมพ ProQuest และ Bepress ใหบรการ Digital Commons เพอเปนแนวทางในการจดท าคลงจดเกบเอกสารของสถาบนใหแกบรรณารกษโดยไมตองใชบรการองคกรทแสวงผลก าไร

3.3.2 ในการจดท าจดคลงจดเกบเอกสารของสถาบนสามารถคนหาขอมลในการจดท าไดท SPARC Institutional Repository Checklist & Resources Guide จะเปนแนวทางและใหภาพรวมเกยวกบประเภทเนอหาของทรพยากรสารสนเทศทสามารถน ามาจดเกบในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน

3.3.3 เลอกใชโปรแกรมรหสเปดทมทางเลอกส าหรบจดท า Open URL ของ googlebot/GoogleSpider , OAI-PMH และ Ambed เขาไปตดตามจดเกบการเปลยนแปลงตางๆ ในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน เพอใหสามารถเผยแพรแกผใชไดรวดเรวขน เปดใหโปรแกรมจดเกบขอมลของ spider ของ search engine ตวอนๆ เขามาเกบความเคลอนไหวหรอการเปลยนแปลงและท าส าเนาขอมลหนาเวบไซตของเนอหางานวจยทจดเกบไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน เพอน าไปท าดรรชนสบคน ซงผเขยนควรตรวจสอบวาบทความ/ผลงานนนไดถกน าไป

2-K8

ท าดรรชนโดย Google Scholar (GS) ถาพบวา ยงไมไดน าไปท าดรรชน ใหส านกพมพประสานงานกบ GS เพอด าเนนการเหลานน หรอถาผเขยนจดเกบผลงานทางวชาการไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบนแลวแตยงไมไดน าไปจดท าดรรชน ควรลงทะเบยนแจงความจ านงทนท

3.4 ถาเปนไปไดบรรณารกษอาจจะจดท ารายการ OAJ ใน OPAC ของหองสมด เพอใหผใชสามารถเขาถงแบบ One-stop-service ทสามารถคนหาทรพยากรสารสนเทศแบบไมตพมพไดเหมอนกบคนหาทรพยากรสารสนเทศทเปนสงพมพ ซง DOAJ เปดใหบรการดาวนโหลดเมทาดาทาของวารสารโดยไมคดคาบรการ ถามการบอกรบหรอจดหาวารสารฉบบใหมหรอรายชอมาใหบรการผใช บรรณารกษและนกสารสนเทศไมจ าเปนตองจดท ารายการบรรณานกรมของวารสารเอง สามารถดาวนโหลดมาจดเกบไวใน OPAC ท าใหประหยดเวลา และผใชสามารถสบคนไดทงวารสาร หนงสอ ภายในฐานขอมลเดยวกน

3.5 จดท า OAJ ในสาขาวชาตางๆ ทมหาวทยาลยมการเปดการเรยนการสอน และน าไปเผยแพรในคลงจดเกบเอกสารเฉพาะสาขาวชา (Disciplinary Repositories) ซงไดแก SPARC , PLoS ดานวทยาศาสตร, BioMed Central ดานการแพทย เปนตน

Philosopher’s Imprint เปนส านกพมพของมหาวทยาลยมชแกน ไดต งปณธานในการตพมพวารสารวา “แกไขโดยนกปรชญา ตพมพโดยบรรณารกษ ใหผใชเขาถงแบบไมมเงอนไข” เนองจากบรรณาธการจะเปนอาจารยผทรงคณวฒเปรยบเสมอนเปนนกปรชญาและผ ตพมพจะเปนบรรณารกษ บคคลเหลานพรอมทจะท าหนา ทในการสนบสนนส านกพมพ Philosopher’s Imprint ในการจดท า OA journal โดยทไมจ าเปนตองเกบคาธรรมเนยมส าหรบกระบวนการจดท า

3.6 สรางฐานขอมลดรรชนออนไลน เพอชแหลงของ OA แตละสาขาวชา 3.7 ชวยเหลออาจารยในการน าผลงานวจยหรอบทความจดเกบไวในคลงจดเกบ

เอกสารของสถาบน เนองจากอาจารยสวนใหญไมมเวลา งานยงหรอมปญหาทจะใชเทคโนโลยใหมๆ หรอบางคนยงอาจจะยงไมมความรความเขาใจเกยวกบ OA ตองการค าแนะน าและศกษาเพมเตม บรรณารกษควรเปนฝายใหค าแนะน าและแนวทางแกอาจารย นอกจากนนบรรณารกษควรท าการเผยแพรแนวคดในการจดท า OA และไปพบปะอาจารยแผนกตางๆ เพอชวยจดเกบเอกสาร

2-K9

ผลงานทางวชาการของเหลาอาจารยไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน ยกตวอยางเชน University of St. Andrews บรรณารกษจะใหอาจารยสงบทความหรอผลงานของตนเองมาทางอเมล หลงจากนนเจาหนาทหองสมดจะด าเนนการเกบผลงานเหลานนไวในคลงจดเกบเอกสารของสถาบนให ( St Andrews University Library, 2009)

3.8 แนะน า OA ใหเปนทรจกแกมหาวทยาลยอนๆ โดยอาจจะใชวธบรการดรรชน SPARC ทไดจดท าบรการดรรชนและสาระสงเขปในสาขาวชาตางๆทางดานวทยาศาสตรไวให ไดแก สาขาวชาทางดานการเกษตร (AGRICOLA) สาขาวชาทางดานชววทยา (Biosis Previews) สาขาวชาทางดานเคม (Chemical Abstracts) สาขาวชาวทยาศาสตร (ISI® Web of Science) และ สาขาการแพทย (PubMed)

3.9 จดท าเอกสารในรปแบบอเลกทรอนกส ท าการอนรกษเอกสารและ OA ใหแกองคกรตางๆ ดวย เชน องคกรไมแสวงผลก าไร มลนธ กองทน พพธภณฑ แกลอร และหองสมด พรอมทงชใหเหนถงประโยชนขอดของ OA แกชมชนหรอสมาคมอนๆ ทไมใชสมาคมทางการศกษาทอยบรเวณรอบๆ มหาวทยาลยโดยเฉพาะองคกรหรอสมาคมทไมแสวงหาผลก าไร

3.10 จดท าบรรณนทศนใหแกบทความและหนงสอ เนองจากเอกสารทเปน OA จ าเปนทจะตองท าบรรณนทศน เพอเปนประโยชนส าหรบผใช ท าใหสามารถทราบเรองราวหรอเนอหาของหนงสอหรอบทความไดอยางรวดเรว และน าไปสการคนควาทกวางขวางและลกซงยงขน ดงนนบรรณารกษและนกสารสนเทศจงควรชวยคณาจารยในการจดท าหรอจดบรการการท าบรรณนทศนใหแกองคกรไมแสวงหาผลก าไร

3.11 บรรณารกษสงเสรมใหผใชบรการพจารณาคณภาพของวารสาร บทความ หรอผเขยนบทความ จากหนวยวดตาง ๆ เชน พจารณาคณภาพของวารสารจากคา Jouranl Impact Factor พจารณาคณภาพของบทความจาก Article Level Metrics และพจารณาคณภาพของผเขยนจาก H-index หรอ G-index เปนตน ซงจะมขอดคอผใชสามารถน าไปประกอบการตดสนใจในการเลอกใชและการอางถงบทความ

3.12 เขารวม SPARC ซงเปนองคกรสงเสรม OA เพอท าใหการด าเนนงานตางๆ ทเกยวกบ OA ของสถาบนของตนมประสทธภาพมากขน

4. ผบรหาร (Administrators) เปนบคคลทมความส าคญมากในการชวยก าหนดนโยบายเพอสงเสรมการจดท าเอกสารขององคกร ผลงานวชาการตางๆ ในรปแบบ OA เนองจากอ านาจในการตดสนใจสวนใหญจะขนอยกบผบรหาร ทงนผบรหารตองมภาวะความเปนผน าทจะเชญชวนใหบคลากรในองคกรหรอหนวยงานในสงกดเหนคณคาและความส าคญของการใชแหลงสารสนเทศ

2-K10

ทเปนแบบ OA และชใหเหนถงประโยชนของ OA ทจะท าใหบรรลเปาหมายขององคกร บทบาทของผบรหารในการสงเสรม OA จงจ าแนกไดดงตอไปน

4.1 ก าหนดนโยบายทสงเสรมใหคณาจารยน าผลงานวจยหรอบทความของตนจดเกบไวในคลงจดเกบสารสนเทศของสถาบน เชน ผบรหารอาจจะก าหนดนโยบายใหอาจารยหรอนกวจยน าผลงานของตนเองทจดท าเปน OA มาประกอบการพจารณาการเลอนต าแหนง การเลอนขนหรอการบรรจเปนลกจางประจ า

4.2 ในมหาวทยาลยควรด าเนนการสนบสนนงบประมาณในการจดท า OA ใหแกบรรณารกษหรอนกสารสนเทศฝายดจทล เนองจากบรรณารกษหรอนกสารสนเทศจะเปนฝายชวยคณาจารยหรอผเขยนในการน าผลงานอนเกาทไมไดถกใชงานหรอผลงานทมอยแลวมาจดท าเปนรป แบบอเลกทรอนกสแลวจดเกบไวในคลงจดเกบเอกสารของมหาวทยาลยพรอมทงจดท าเมทาดาทาทเกยวของกนบทความหรอผลงานดงกลาว เพอเพมความสามารถในการคนหา

4.3 ก าหนดนโยบายทสงเสรมใหคณาจารยคงสทธในรปแบบตางๆ คอ 1)โอนลขสทธเฉพาะการตพมพครงแรกและสงพมพอเลกทรอนกสใหส านกพมพเทานน หรอ 2) โอนลขสทธให แตใหรกษาสทธการจดเกบเอกสารทเปน postprint ทงน SPARC และสญญาอนญาต Creative common ไดพฒนา Author’s Addendum2 เพอใหผเขยนสามารถเพมขอตกลงเกยวกบการโอนลขสทธใหแกส านกพมพ ซง Author’s Addendum มวตถประสงคเพอใหผเขยนเกบรกษาสทธทในการมอบอ านาจแก OA นอกจากนนยงมส านกพมพและองคกรตางๆ ทไดจดท า Author’s Addendum ขนมาเพอเปนขอตอรองและผลประโยชนแกผเขยน ยกตวอยางเชน สมาคมกฎหมายแหงสหรฐอเมรกา (The Association of America Law School)3 มหาวทยาลยมชแกน (Michigan University)4 กไดพฒนารปแบบขอตกลงระหวางผเขยนกบส านกพมพเชนเดยวกน

4.4 ก าหนดนโยบายส าหรบอาจารยหรอนกวจยทไมไดรบการสนบสนนคาใชจายในการจายคาธรรมเนยมการสงบทความตพมพใน OAJ จากผใหทนวจย โดยทางมหาวทยาลยจะเปนผสนบสนนคาธรรมเนยมการตพมพแทนแตอาจมเงอนไขบางประการ เชน ใน

2 เปนเครองมอในการเปลยนแปลงขอตกลงการโอนสทธของผเขยนกบส านกพมพหรอพนธะสญญาการตพมพอยางถกตองตามกฎหมาย (SPARC, 2011) 3 สมาคมกฎหมายแหงสหรฐอเมรกา เปนองคกรทางการศกษาแบบไมหวงผลก าไร ทมสมาชกเปนสถาบนทางกฎหมาย คณะนตศาสตรของมหาวทยาลยตางๆมากกวา 10,000 แหง ทวสหรฐอเมรกา (Association of American Law Schools, 1998) 4 University of Michigan Author’s Addendum เปนขอตกลงการตพมพระหวางส านกพมพของมหาวทยาลยมชแกนกบผเขยน (Michigan Library, 2010 )

2-K11

กรณทมหาวทยาลยจะสนบสนนคาธรรมเนยมได กตอเมอผใหทนยนความจ านงวาจะไมสนบสนนคาธรรมเนยมเทานน

4.5 ก าหนดนโยบายใหมการน าวรรณกรรมทางวชาการ เชน วทยานพนธ รายงานการคนควาอสระ รายงานการประชมของมหาวทยาลย มาเผยแพรแบบ OA เชน Australian Digital Theses program (ADT) http://adt.caul.edu.au/ ซงเปนฐานขอมลเผยแพรงานวจยฉบบเตม มวตถประสงคเพอท าใหการเขาถงสารสนเทศทเปนงานวจยเพมขนและสงเสรมงานวจยของออสเตรเลยสสากล ADT program จงถกจดขนโดยนกศกษาปรญญาโทของมหาวทยาลยในประเทศออสเตรเลย 7 แหงประกอบดวย University of New South Wales, University of Melbourne , University of Queensland , University of Sydney , Australian National University , Curtin University of Technology และ Griffith University โดยเปนโครงการทจดตงขนส าหรบเผยแพรผลงานวจยฉบบเตมใหแกบคคลทวไป นอกจากนนยงสามารถจดเกบผลงานวจย เพอเปนประโยชนในการท าวจยแกนกศกษาตอไป ADT program ใชมาตรฐานการจดเกบเมทาดาทาของ Dublin core Metadata ในการอธบายเนอหาของผลงานวจย สถาบนทสนใจสามารถสมครสมาชกไดโดยกรอกแบบฟอรมไดทเวบไซตของ http://adt.caul.edu.au/memberinformation/howtojoin ซงปจจบนมสถาบนตางๆทวโลกจ านวน 42 แหง เขารวมเปนสมาชก และสถาบนเหลานนอนญาตใหเขาไปสบคนทรพยากรสารสนเทศของสถาบนตนเองผานการสบคนของ ADT program ไดเชนกน ท าใหการเผยแพรผลงานวจยกวางขวางมากยงขน (Council of Australian University Librarian, 2010)

4.6 ก าหนดนโยบายใหน าวารสารท งหมดทจดพมพโดยมหาวทยาลยหรอ มหาวทยาลยเปนเจาของใหบรการเปน OAJ

5. นกศกษา (Students) นกศกษาสามารถชวยสงเสรมการเขาถงเอกสารแบบเปดสาธารณะได ดงน

5.1 ชวยปรบปรงหรอพฒนาซอฟตแวรรหสเปด (Opensource software) เพอเปนเครองมอส าหรบการจดท า OA

5.2 แนะน าหรอเผยแพรการใช OA ใหแกเพอน เครอขายตางๆ หรอใชชองทางแบบเปนทางการเชน สภานกเรยนนกศกษาในการชวยประชาสมพนธ

2-K12

5.3 ชวยเขาใชแหลงขอมลทอาจารยหรอสถาบนไดจดท าเปน OA ยกตวอยางเชน Massachusetts Institute of Technology (MIT)5 ไดก าหนด ใหนกศกษาสามารถชวยสงเสรม OA ไดดงน

ในฐานะผใช 5.3.1 วเคราะหและประเมนสารสนเทศ 5.3.2 เรยนรการใชเครองมอทเกยวของกบการวจยในสาขาวชาของตน

และน าไปใชใหเกดประสทธผล 5.3.3 น าสารสนเทศไปใชอยางถกตองตามกฎหมาย เคารพสทธของ

ผเขยน 5.3.4 หองสมดควรจดบรการชวยเหลอนกศกษาในการแนะแหลงการ

อางถงสารสนเทศ และหลกเลยงการคดลอกผลงานวจยโดยไมไดอางถง ในฐานะผเขยน

เมอนกศกษาทจะเปนผท าผลงานวจยหรอเปนนกวชาการตอไปในอนาคต จ าเปนตองทราบวธการเผยแพร การตพมพ OA โดย

5.3.5 เ มอเขาใชเอกสารหรอผลงานวจยตางๆ ตองทราบเกยวกบกฎหมายทางดานลขสทธ ทรพยสนทางปญญา

5.3.6 เรยนรวธการวดคณภาพผลงานทางวชาการ 5.3.7 ปรกษาหารอกบอาจารยทปรกษาเกยวกบชองทางการตพมพ และ

พจารณาใหรอบคอบกอนการตพมพ

องคกรตางๆ (Organizations)

ในฐานะองคกรทเปนสวนหนงของสงคมและมสวนชวยพฒนาสงคมทางวชาการใหมความเจรญกาวหนาและมการพฒนาไปสสากล องคกรตางเหลานอาจจะเปนแรงผลกดนหรอเปนตนแบบในการจดท า OA ใหแกสงคมหรอชมชน หรอสนบสนนคาใชจายในการจดท า OA ซงเปนการสงเสรมอกวธหนง โดยการสงเสรม OA นนกจะขนอยกบองคกรแตละประเภท ดงน

1. ผจดการประชมสมมนา (Conference Organization) ในการจดประชมหรอสมมนาขององคกรแตละครง จะตองเกดรายงานการประชม รายงานความกาวหนา หรอเอกสาร

5 MIT เปนสถาบนการศกษาเนนทางดานวศวกรรมศาสตร ตงอยทเมองเคมบรจด รฐแมซซาชเซส (Massachusetts Institute of Technology, n.d.)

2-K13

ประกอบการสมมนาตางๆ ซงอาจจะเปนประโยชนส าหรบผใชบางกลมทเกยวของกบองคกรนนๆ เชน World Health Organization (WHO) จดการสมมนาเกยวกบโรคมะเรง ผจดการสมมนาควรน าเอกสารประกอบการสมมนาเผยแพรเปน OA หรอจดเกบไวคลงจดเกบเอกสารขององคกร เพอใหผใชในองคกรหรอบคคลภายนอกสามารถเขาใชไดอยางเสร เปนตน ดงนน บทบาทหนาทของผจดการประชมสมมนาในการสงเสรม OA ไดแก

1.1 ตพมพรายงานการประชมและเผยแพรเปน OA 1.2 ก าหนดนโยบายเกยวกบสทธของการจดท าเอกสารตางๆ เปน OA

2. ผจดการคลงจดเกบเอกสารของสถาบน (Institutional Repositories Implementers) ผจดการคลงจดเกบเอกสารของสถาบนอาจจะเปนนกสารสนเทศหรอเจาหนาทของสถาบนนนๆ ควรจะมความรความเขาใจทางดานโปรแกรมการจดท าคลงจดเกบเอกสารของสถาบนและ OA เปนอยางด เพอสามารถชวยสงเสรมใหเกด OA อยางมประสทธภาพ โดยปฏบต ดงน

2.1 ศกษาเกยวกบการจดตงคลงจดเกบเอกสารสถาบนและการบรหารจดการคลงจดเกบเอกสารของสถาบนสารสนเทศอนๆ เพอน ามาเปนแนวทางในการพฒนาหรอสรางความรวมมอกบคลงจดเกบเอกสารของสถาบนสารสนเทศของดใหดยงขน อาจจะศกษาไดจาก OpenDOAR http://www.opendoar.org/countrylist.php ทรวบรวมรายชอและการจดท าของคลงจดเกบเอกสารของสถาบนตางๆ ทจดท าในแตละประเทศทวโลก (University of Nottingham, 2010)

2.2 พฒนาค านยามการบรการ (Service Definition) และ แผนการบรการ (Service Plan) เชน นโยบายการใหบรการ การถงก าหนดขอบเขตของการบรการทางดาน OA

2.3 เลอกแผนงานหรอหลกการของ OA ทสอดคลองกบการจดท าคลงจดเกบเอกสารของสถาบน

2.4 เลอกโปรแกรมทเหมาะสมกบความตองการขององคกรใหมากทสด 2.5 ลงทะเบยนคลงจดเกบสารสนเทศของสถาบนตนเองในทะเบยนสาธารณะ

ของคลง Open Archive Initiative (OAI) 2.6 สงเสรมการใหบรการและประชาสมพนธใหบคลากรในองคกรใชบรการ

แหลงสารสนเทศ OA 3. ส านกพมพ (Publications) ส านกพมพเปนแหลงจดท าและเผยแพรทรพยากร

สารสนเทศทสามารถสงเสรม OA ไดคอ 3.1 ใหผเขยนสามารถคงสทธไดเฉพาะสทธของการพมพครงแรกและสงพมพ

อเลกทรอนกสเทานน

2-K14

3.2 อนญาตใหผเขยนสามารถน าเสนอบทความทเปน OA ในคลงจดเกบเอกสารของสถาบน

3.3 ใชโปรแกรมรหสเปดส าหรบการจดการวารสาร เพอลดตนทนคาใชจาย เชนOpen Journal Systems หรอ DPubs

3.4 ส านกพมพตองน าลขสทธและนโยบายการจดเกบบทความวารสารเผยแพรท Project SHERPA ซงเปนแนวทางส าหรบผเขยนทสนใจจดท า OA สามารถเขาไปตรวจสอบหรอศกษารปแบบการตพมพของส านกพมพตางๆ ท SHERPA RoMEO ได (SHERPA RoMEO, 2010)

3.5 ส านกพมพควรจดท าเมทาดาทาของบทความ ภายใตมาตรฐาน OAI-PMH ซงจะท าใหบทความนนไดรบการเผยแพร คนหา และเขาถงมากขน ยกตวอยางเชน ส านกพมพ Inderscience ซงเปนส านกพมพขนาดกลาง ไดสรางมาตรฐานการจดเกบ OAI เพอเปดเปดแหลงส าหรบถายโอนเมทาดาทาของสงพมพ ส านกพมพ Inderscience มความเหนวาการแบงปนเมทาดาทาดวยวธเกบมาตรฐาน OAI-PMH นท าใหลดคาใชจายและการพมพเกดประสทธผลมากขน

3.6 ส านกพมพหนงสอควรใชกลยทธเดยวกนกบส านกพมพวารสารในการก าหนดนโยบายหรอแนวคดการจดท าหนงสอ OA

3.7 เขารวม PubMed Central Back Issue Digitization เพอน าวารสารฉบบกอนหรอฉบบเกายอนหลงทไดจดพมพมาท าเปนรปแบบดจทล

3.8 ส านกพมพควรเปดให GS เขามาเกบเกยวเมทาดาทา เนองจากจะท าใหผลงานทางวชาการทส านกพมพไดตพมพ เผยแพรสสาธารณะชนไดอยางกวางขวาง และรวดเรว

4. แหลงทนตางๆ (Foundations) แหลงทนมสวนชวยสงเสรม OA ซงจะเปนการสนบสนนคาใชจายในการจดท า สงเสรมการใชเทคโนโลยสมยใหม เพอยกระดบการเผยแพรความรดานวชาการ โดยค านงถงการเผยแพรสารสนเทศทเปนสงจ าเปนและเปนสวนหนงของการวจย

4.1 จดท านโยบายทสนบสนนการท าวจยโดยการใหเงนทนในการท าวจย และสรางขอตกลงใหผรบทนวจยยนยอมทจะน าผลงานของตนใหบรการ OA

4.1.1 อาจยกเวนการจดท า OA กบงานวจยทางทหาร เอกสารสทธบตร และผลงานทมวตถประสงคในเชงพาณชย

4.1.2 ควรใหผวจยเลอกระหวางการจดท าแบบคลงจดเกบเอกสารของสถาบนและ OAJ ถาผวจยเลอกคลงจดเกบเอกสารของสถาบน ควรจะไดรบอนญาตใหจดเกบผลงานไวในคลงจดเกบเอกสาร OA ของสถาบนแหงใดแหงหนงกได ไมจ าเปนตองเปนคลงเกบเอกสารของสถาบนตนเอง อาจจะเปนขององคกรทเกยวของกบงานวจยหรอของสถาบนการศกษา

2-K15

มหาวทยาลยตางๆ ซงเงอนไขดงกลาวจะท าใหเอกสารสามารถเขาถงและใชงานรวมกนไดรวมถงเปนการอนรกษเกบรกษาเอกสารในระยะยาวอกดวย

4.2 เมอผรบทนวจยตพมพผลงานวจยใน OAJ และเสยคาใชจายส าหรบกระบวนการจดท า หรอเสนอใหจายคาธรรมเนยม แหลงทนควรจะสนบสนนตนทนคาเผยแพรเอกสาร OA เนองจากคาเผยแพรเปนสวนหนงของตนทนส าหรบการวจยและเมอมบทความหรอผลงานวจยทอยในสาขาวชาทเกยวของกบองคกร องคกรควรสงเสรมสนบสนนใหผรบทนวจยสงผลงานหรอบทความวจยเพอจดท าในรปแบบ OAJ

4.3 สนบสนนเงนทนแกทางมหาวทยาลยเพอใหชวยจดท าคลงจดเกบเอกสารของสถาบน

4.4 สนบสนนเงนทนส าหรบกระบวนการจดท า OAJ 4.5 แหลงทนสามารถสนบสนนทนใหแกส านกพมพ เพอเปนคาใชจายส าหรบ

การจดท าเอกสาร OA เชน บรรณาธการตองการเปดตววารสารฉบบใหมเปน OA 4.6 สนบสนนทนแกวารสารเชงพาณชยทวๆไป เพอเปลยนแปลงรปแบบไปส

การจดท าเปน OA รวมถงตนทนคาใชจายในการจดท าในรปแบบดจทล เพอบรรณาธการวารสารตางๆจะไดน าวารสารของตนไปจดท าเปน OAJ ตอไป

4.7 จดท านโยบายหรอเงอนไข และรายละเอยดใหแกผทสนใจขอรบทนการวจย และน าไปเผยแพรใน SHEARPA JULEIT http://www.sherpa.ac.uk/juliet/ ซงเปนแนวทางและนโยบายใหแกแหลงทนในการสนบสนนทนวจย (University of Nottingham, 2009)

ยกตวอยางเชน SPARC ยนยอมทจะจดท าคลงเกบเอกสารขององคกร เพอจดเกบและเผยแพรงานวจย ผลงานวชาการตางๆ ซง SPARC สงเสรมนโยบายทางดาน OA และใหความรวมมอในการหาแนวทางพฒนาจดท าคลงเกบเอกสารทงในระดบประเทศและระดบภมภาค

จากทไดกลาวขางตน ถาแนวคด OA ไดรบการสงเสรมและสนบสนนจากทกภาคทกสวนในสงคม จะท าใหเกดวรรณกรรมทางวชาการเพมมากขน เกดสงคมแหงการวจย รวมถงนวตกรรมตางๆในการพฒนาประเทศชาต นอกจากนน ยงเปนตวชวดถงความกาวหนาของประเทศ จากการเกดขนของงานวจย งานวชาการตางๆ อกดวย

2-K16

บรรณานกรม

Association of American Law Schools . (1998). Retrieved from Shttp://www.aals.org CERN Scientific Information Service . (n.d). How to promote OA? Retrieved from http://library.web.cern.ch/library/OpenAccess/Promoting.html Council of Australian University Librarian. (2010) . Australian Digital Theses program. Retrieved from http://adt.caul.edu.au/ University of Nottingham. (2010). Directory of Open Access Repositories. Retrieved from http://www.opendoar.org/find.php University of Nottingham. (2010). SHERPA RoMEO. Retrieved from http://www.sherpa.ac.uk/romeo/browse.php?fIDnum=|&la=en University of Nottingham. (2009). SHERPA JULIET. Retrieved from http://www.sherpa.ac.uk/juliet/ MIT Libraries. (n.d.). What can students do? Retrieved from http://info-libraries.mit.edu/ Open Access Scholarly Information Sourcebook . (2009). Case study: Medknow Publications. Retrieved from http://www.openoasis.org Open Access Scholarly Information Sourcebook . (2010). Citation impact. Citation impact. Retrieved from http://www.openoasis.org SPARC . (2011). Author Rights: Using the SPARC Author Addendum to secure your rights as the author of a journal article. Retrieved from http://www.arl.org/ St Andrews University Library. (2009). Research@StAndrewsfulltext. Retrieved from http://research-repository.st-andrews.ac.uk Swan, A. and Chan ,L . (2010). Promoting open access. Retrieved from http://www.openoasis.org Suber, P. (2007). What you can do to promote open access. . Retrieved from http://www.earlham.edu/~peters/fos/do.htm University of Florida .(n.d.). Publications of Thomas J. Walker. Retrieved from http://entnemdept.ufl.edu/ University of Michigan Author’s Addendum. (n.d.). Retrieved from http://www.lib.umich.edu

2-K17

What faculty can do to promote open access. (2008). Retrieved from http://api.ning.com/files/h0siTHvWNEzBGaOiACGxuoVgeuR9IYJfKGXpwShEAN OdVCEwKU4AoULPwyX2ckZO1ZGrQYRxOZt8- efa8Uohq8qXaKjdiMTR/Faculty What librarians can do to promote open access. (2008). Retrieved from http://www.uj.ac.za/EN/Library/Services/Institutional%20Repository/Documents/Li brarians.pdf What universities and administrators can do to promote open access. (2010). Retrieved ofrom http://library.uncw.edu/uploads/pdfs/OpenAccessUniversitiesandAdminCanDo.pdf