Nr.8 - 2014 OTAR

Nr.8 - 2014OTAR

Nr.8 - 2014 OTAR

Nr.8 - 2014OTAR20 21

Met het SER-Energieakkoord en de Criteriadocumenten Duurzaam Inkopen geeft de

rijksoverheid doelstellingen en richtlij-nen voor verduurzaming. Die gelden ook voor wegbeheerders. Een van de crite-ria is dat de openbare verlichting mini-maal moet voldoen aan Energielabel D (Handleiding Energielabeling Openbare Verlichting). Het Energielabel geeft het energieverbruik van de verlichtingsin-

stallatie in relatie tot het verlichte opper-vlak aan. In dat kader is wegdekreflec-tie van grote betekenis. Immers: gelijk zicht met minder licht. Toepassing van wegdekreflectie kan daardoor één of meer stappen op de Energielabel-lad-der schelen. Alleen was dat tot nog toe niet kwantificeerbaar. Binnenkort ech-ter wel. Daarvoor zorgt de Werkgroep Wegdekreflectie, die in 2010 werd opge-richt. De Werkgroep is een samenwer-

kingsverband tussen overheden, leve-ranciers, aannemers en adviesbureaus en het CROW (kennisinstituut voor infra-structuur, openbare ruimte, verkeer en vervoer).

Gelijk zicht met minder lichtSamen met het CROW zal de Werk-groep komend jaar een publicatie uit-brengen over de toepassing van weg-dekreflectie. Met deze publicatie kan de

In 2020 moeten lokale en provinciale overheden zorgen dat de openbare verlichting 20 pro-

cent minder energie kost. In 2030 moet dat zelfs 50 procent zijn. Daarom is er grote be-

langstelling voor wegdekreflectie, waarbij het wegdek licht weerkaatst. Of het nu gaat om

dag- of nachtlicht, openbare verlichting of koplampverlichting: hoe lichter het wegdek, hoe

groter de reflectie. Zo hoeft er minder licht te worden geproduceerd om dezelfde zichtbaar-

heid te bewerkstelligen. Maar hoe lichtgekleurd moet het wegdek zijn voor de gewenste

zichtbaarheid? Hoe vergelijk je de lichtopbrengst met die van andere lichtontwerpen? Het

zijn vragen waarop we vanaf komend jaar een helder antwoord zullen hebben.

Tekst: Sandra Krens

Wegdekreflectie in de spotlight

Besparing & veiligheid

opdrachtgever in de aanbestedingsfa-se helder omschrijven aan welke eisen de wegdekreflectie moet voldoen om de gewenste hoeveelheid licht te be-werkstelligen, al dan niet in relatie tot de openbare verlichting. Zo kunnen op-drachtgevers, adviseurs en aannemers de verwachtingspatronen en de uitein-delijke realisatie eenduidig op elkaar afstemmen. “Straks kun je dus appels met appels vergelijken”, vat Piet Zijl-stra het samen. Zijlstra is eigenaar van ingenieursbureau PolyCiviel en bevlo-gen mede-initiatiefnemer van de Werk-groep, samen met Rogier van Diepen, account manager bij Rotim Grondstof-fen voor Infrastructuur. Beiden zijn al sinds 2002 bezig met de ontwikkeling van de mogelijkheden van wegdekre-flectie. Van Diepen: “We hebben eerst laboratoriumresearch gedaan. Daaruit kwamen mooie, harde resultaten: met wegdekreflectie kun je tot 50 procent energie besparen! Die resultaten heb-ben we aangevuld met marktonderzoek, in samenwerking met gemeenten, om vast te stellen wat het oplevert. We be-gonnen met probeersels, maar de ge-meenten waren zo enthousiast over de resultaten dat er veel meer opdrachten uit die proefprojecten rolden. Intussen wonnen we de Innovatieprijs van Rijks-waterstaat. Aan die prijs was een pro-ject gekoppeld: we mochten een vak van 620 m2 wegdekreflectie aanleggen op de A35. Daar hebben we vervolgens

een jaar lang gemonitord. Verlichting, temperatuur, gebruiksgemak - het werd allemaal gemeten door onze samen-werkingspartner Light Surface Control en de resultaten werden gerapporteerd aan Rijkswaterstaat. Ook die resultaten toonden weer aan dat wegdekreflectie veel oplevert.”

Maar wat is veel? Hoe weet je wat een lichter wegdek je oplevert? Daarvoor heb je een goede technische definië-ring nodig, en die ontbreekt tot nog toe. Waar dat toe kan leiden, wordt geïllus-treerd door een busbaanproject in Eind-hoven. Van Diepen: “De gemeente wilde daar een rijbaanscheiding hebben met het gewone verkeer. Langs het traject liggen veel scholen, waardoor er veel voetgangers en fietsers oversteken. Die vallen meer op als de busbaan wit is, zoals bij de meest intensieve vorm van wegdekreflectie. Punt is echter dat het wegdek zwart wordt opgeleverd. Er zit witte steenslag in: dat zorgt voor de re-flectie. Maar de steenslag is aanvanke-lijk door zwarte bitumen omhuld. Die bitumenfilm moet eerst afslijten en dat heeft soms wel een jaar nodig, afhan-kelijk van de verkeersintensiteit. Alleen was met die slijttijd geen rekening ge-houden in het bestek, in die zin dat de verlichting in het begin nog niet zo ver kon worden gedimd als in de uiteinde-lijke situatie.”

Licht met labelsVan Diepen: “Dat is een van de hoofd-redenen waarom de Werkgroep een of-ficiële publicatie wil maken, met offici-ele labels. Zodat iedereen van tevoren duidelijk weet hoeveel reflectie een be-paald wegdek kan opleveren en hoe-veel licht daarbij nodig is. En in hoe-veel tijd je je investering terugverdient door de energiebesparing. Heel veel opdrachtgevers kennen het fenomeen wegdekreflectie, maar gaan ervan uit dat het hele wegdek dan wit moet zijn. Maar ook donkerder wegdek reflecteert. Daarom komen we met klassen, labels: je kunt straks cijfermatig bestellen wat je anders in woorden moet omschrijven, zonder dat je daarvoor techneut hoeft te zijn. Met die officiële publicatie kun-nen we wegdekreflectie in Nederland op een professioneel niveau brengen. Die publicatie zal er binnen een jaar zijn, maar de meeste gegevens zijn al voor handen. Die willen we nu al inzetten, om de marktpartijen alvast de handvatten te geven om optimaal te kunnen profite-ren van de voordelen van wegdekreflec-tie. Daarom hebben we een tussentijdse brochure gemaakt die gratis te down-loaden is op www.wegdekreflectie.nl.”

De beide mede-initiatiefnemers van de Werkgroep zijn zo begeesterd door de resultaten van wegdekreflectie en door alle enthousiaste reacties, dat elke case weer talloze andere overtuigende voor-beelden oproept. Zo vertelt Zijlstra over een rondleiding over wegdekreflectie in Stadskanaal: “Die maakte het voor ie-dereen inzichtelijk hoe belangrijk het is om de wensen over de mate van ver-lichting objectief te kunnen vaststellen. Tijdens de rondleiding dimden we de verlichting op afstand. We dimden zo ver dat de groep het nog acceptabel en prettig vond. Wat bleek? Dat niveau lag op 30 procent van de verlichting die als wenselijke norm was omschreven. Zo zie je dat de beleving heel anders kan zijn dan wat er in de plannen als doel omschreven staat.”

‘OOk maatschappelijk kan wegdekreflectie enOrme besparingen

geven’

Wegdekreflectie Lekdijk, Lexmond

Nr.8 - 2014 OTAR

Nr.8 - 2014OTAR

Nr.8 - 2014 OTAR

Nr.8 - 2014OTAR22 23

VerkeersveiligheidBehalve duurzaamheid en energiebe-sparing levert wegdekreflectie een aan-merkelijk hogere verkeersveiligheid op. Op YouTube (zie kader hieronder) staat een filmpje dat dit laat zien. Het film-pje toont de Lekdijk bij Lexmond, die nu is voorzien van reflecterende fiets-stroken. Fietsers en andere tweewie-lers zijn daardoor al op grote afstand te zien, ook in het donker. Zo zorgt marke-ring door reflectie voor een grotere ver-keersveiligheid. Dat geldt niet alleen op wegen maar ook in de bebouwde kom. Een kleine 10 procent van de mensen heeft problemen met kleuren; zij kun-nen een grijze trottoirband bijvoorbeeld moeilijk onderscheiden van zwart as-falt. Reflecterende witte trottoirbanden lossen dat probleem op; die maken het contrast tussen de band en de weg tien keer hoger. Dus daarmee worden con-touren van de weg goed zichtbaar. Ook op punten waar verkeer elkaar kruist, zogenoemde conflicterende zones, zorgt wegdekreflectie voor een bete-re verkeersveiligheid. Zijlstra: “In Plan Maarsstee in Stadskanaal wonen veel senioren. Senioren hebben over het al-gemeen een slechter zicht. In die buurt hebben we samen met de gemeente in overleg met de bewoners de conflictzo-nes, in dit geval verhoogde kruisingen, reflecterend gemaakt. De bewoners zijn vol lof over de toegenomen verkeers-veiligheid. Dat geldt niet alleen voor de conflictzones zelf, maar voor de hele weg. Want als je daar rijdt zie je op af-stand de conflictzones al aankomen, dus daar hou je bij voorbaat rekening mee door je snelheid aan te passen.”

Sociale veiligheidMaar het is niet alleen de verkeersvei-ligheid die baat heeft bij wegdekreflec-tie, ook de sociale veiligheid gaat erop vooruit. En dat ligt vaak anders dan men denkt. Zijlstra legt uit: “Mensen protes-teren vaak als ze horen dat ergens de lichtmasten worden weggehaald of ge-dimd. Maar stel je voor: je zestienja-rige dochter fietst ‘s avonds op een goed verlicht fietspad. En dan staat er achter een boom een boze meneer. Hij ziet je dochter van zestien prima aan-komen. Maar dat is veel minder het ge-val bij een fietspad met wegdekreflec-tie: dan ziet hij vooral het licht, niet de persoon. Terwijl je dochter prima zicht heeft: met de moderne fietsverlichting kun je op reflecterend wegdek zo’n hon-derd meter vooruit zien.” Zijlstra geeft nog een voorbeeld: een parkeergara-ge in Capelle aan den IJssel. “Daar lag donker asfalt”, vertelt hij. “Rondom die parkeergarage liggen woningen, met de

voordeuren ín die garage. En dat was een groot donker hol. De criminaliteit was hoog, er was ook veel hangjeugd. Het donkere asfalt is nu verwijderd en vervangen door reflecterende bestra-ting. Er is nu meer licht en aanzienlijk minder criminaliteit - en dat kan met maar half zoveel lamplicht. De bewo-ners zijn erg happy, net als de winkeliers boven de parkeergarage: het publiek parkeert er weer graag om hun winkel te bezoeken.” Zo levert wegdekreflectie ook geld op door de verhoging van de sociale veiligheid. “Ook maatschappe-lijk kan het enorme besparingen geven”, vult Van Diepen nog aan. “De kosten van ongevallen - autoschade, ziekte-kosten, arbeidsongeschiktheid - komen in Nederland op 12,5 miljard euro per jaar. Met wegdekreflectie zou het wel-eens kunnen zijn dat je minstens 10 pro-cent kunt besparen. In Duitsland is dat al gebleken; daar heeft men in een pro-ject met wegdekreflectie de ongeval-

Partner bij duurzame ontwikkeling

Nieuw aanbod modulaireinfra-opleidingenBOB heeft infra aanbod verruimd met compleet nieuwe opleidingen

Uitvoerder Infra 1 en 2 Werkorganisator Infra 1 en 2 Calculator Infra 1 en 2 Werkorganisator Integrale Projecten

T 079 325 24 50 www.bob.nl

Leerzame links

www.wegdekreflectie.nl www.pietzijlstra.blogspot.nl www.polyciviel.nl www.rotim.com

‘hOe weet je wat een lichter wegdek je

Oplevert?’

Reflecterende bestrating Parkeergarage de Terp, Kapelle aan de IJssel

lenschade met 8 procent verlaagd. En Nederland heeft een hogere verkeers-dichtheid en meer 60/80-kilometerwe-gen. Met name daar kunnen we dus een grote inhaalslag maken.”

Minder warmVooruit, nog één voordeel van wegre-flectie dan. Zomerse hitte: de tempera-tuurstijging die de zon in steden veroor-zaakt, wordt door reflecterend wegdek 8 tot 10 graden lager. Zo zorgt wegdek-reflectie dus ook voor een aangenamer klimaat in de bebouwde kom.

En de toekomst? De verwachting is dat wegdekreflec-tie een enorme vlucht gaat maken, om te beginnen omdat overheden ermee kunnen voldoen aan de vereisten om in 2020 20 procent en in 2030 50 procent op verlichting te besparen. “Slimme ver-lichting”, om met de woorden van Zijl-stra te spreken. “Want het gaat niet al-leen om wegdekreflectie - het gaat om de totale lichtaanpak. We zien dat ook fabrikanten van lichtarmaturen zich ont-wikkelen. Met sensortechnieken en dim-protocollen bijvoorbeeld. Zo vullen ver-lichting en wegdekreflectie elkaar aan om duurzame oplossingen te bereiken, veiligheid te waarborgen en energie en geld te besparen.”