Turizmi sfidon krizen ne 2012

proE PERMUAJSHME EKONOMIKE - KORRIK 2009 - NUMRI 6 (12) WWW.CCI.AL

Turizmi sfidon krizën

KETE NR - 14 FAQE PROFILE BIZNESI/ ENGLISH INCLUDED

Investime në kohë të vështira

Në mes të krizës

Dilemat dhe zgjidhjet për ndërtimin

A përfundoi recesioni ekonomik?!

TVSH, rimbursimi brenda 30 ditëve

4 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009

5proBiznes Korrik 2009 - www.cci.alPërmbajtja

premtimet ekonomike29për më tepër se një muaj partitë politike nuk reshtën së reklamuari elementët më të forta dhe më premtues të programeve të tyre elektorale, duke zgjedhur forma nga më të ndryshmet për t’i përçuar ato

dilemat e ndertimit26Bllokimi i industrisë së ndërtimit si krizë likuiditeti dhe lejesh. kërkesat për ulje taksash nga qeveria dhe për kredi nga bankat. Cila është situata e sek-torit të ndërtimit në vendin tonë në këtë periudhë të vështirë

Botim i dhomës së tregtisë dhe industrisë, tiranë - korrik 2009 (nr.12) adresa: rr. “kavajës”, nr 6, tiranë, Shqipëri - tel: (+355) 4 222 8295 - Fax: (+355) 4 2227997email: [email protected] - Web: www.cci.al

Shifrat surprizë të tremujorit. investimet e huaja direkte, një nga treguesit që ishte paralajmëruar se do të prekej më fort nga kriza financiare, u rritën me 51 për qind në tremujorin e parë të vitit duke arritur në 123 milionë euro

InvestIme në kohë të vështIra

Turizmi, sektori që po sfidon krizën

ne kopertine

Parashikimet janë që turizmi këtë vit të

vazhdojë të rritet, ndoshta jo në nivelet 20 për

qind si vitet e kaluara, por sërish rritja pritet

të jetë jo e vogël. Ndërkohë investimet publike

pritet të kenë impaktin e tyre në këtë sektor

StaFBotueS dhoma e tregtisë dhe industrisë, tiranë

Sqarim

“SeCurity ForCe Sh.p.k34kompania vepron në fushën e projektim-tregtim-instalim-mirëmbajtje të sistemeve të sigurisë, sistemeve audio-video, alarmit, zjarrit, akses-kontrollit, portave dhe barrierave automatike

SiBa Sh.p.k36Veprimtaria dhe aktiviteti i kom-panisë, përqendrohen në fushën e ndërtimit. ‘SiBa’ merr përsipër dhe realizon objekte civile ose industriale, rikonstruksione, si dhe punime infrastrukturore

inFratranS projeCt38itp-infratransproject sh.p.k., është një nga kompanitë më të njohura konsulente inxhinerike në Shqipëri, e cila punon në fushën e infrastrukturës

traVel tourS40 ‘antalia traVel/tourS’ është një nga kompanitë më prezente në treg në fushën e shërbimeve, posaçërisht në sektorin e turizmit. kompania është themeluar në korrik të vitit 2003

GraFikahenrik Vasili

Fototarkivi i dhomës së tregtisëdhe industrisëinternet, alket islami

14

rimëkëmbja e ekonomisë evropiane humbi vrullin. kriza ndryshe nga çfarë pritej nuk përfundon këtë vit. po ekono-mia shqiptare si po reagon ndaj krizës globale?

a përfundoI krIza?!

20

ku po shkon ekonomia shqiptare? Si është prekur ajo nga kriza dhe cilat janë rreziqet e tjera që mund ta kërcënojnë atë

në mes të krIzës

18

kryeredaktoredlira prenga

BaShkepunetorealtin Xhikneli, klodian tomorri, Vangjush Saro, teuta Xhindi, pajtim melani, oli Xhilaga

6 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Editorial

Zëri që erdhi për biznesin

Nga Edlira PrENga

Revista “proBiznes”, sot mbush një vit nga dalja e saj për herë të parë në

treg. .....”Nevoja për informacion të përdit-shëm, analiza e domosdoshme për çështje të ndryshme që shqetësojnë çdo ditë biznesin, e sjellë në një format më të sofistikuar dhe elitar, është botimi që synojmë të kemi për ju. Përpjekja për të pasur një gazetë të për-javshme me materialet ku pasqyrohen prob-lematika e ditës, e bëri botimin e revistës më të domosdoshëm. ishte gazeta që na çoi tek një ide e tillë, pasi gjatë një viti u vërejt in-teres në rritje për të përthithur informacion dhe risi”. Me këto fjalë ju drejtua lexuesve të kësaj reviste kryetari i Dhomës së tregtisë dhe industrisë, Gjokë Uldedaj, për botimin e periodikes më të re të këtij institucioni. e duket se pas një viti qëllimi i saj është arritur. Në një vit të tërë botimi jemi për-pjekur të sjellim për lexuesin në përgjithësi dhe biznesin në veçanti analiza konkrete, i cili ka qenë një nga boshtet kryesore të saj, profilet e kompanive që operojnë në sektorë të ndryshëm të ekonomisë së vendit, kanë qenë një pjesë tjetër e qenësishme e këtij botimi për të sjellë në një farë mënyre dhe ecurinë e sipërmarrjes shqiptare e për të treguar maturimin e saj në të bërit biznes, si

dhe aktivitetet e vetë institucionit, që kanë pasur qëllimin e vetëm, përçimin e mis-ionit të tyre për të qenë kurdoherë në krah të sipërmarrjes shqiptare. Kjo e ka bërë dhe më të veçantë këtë botim, duke dalë nga klishetë e zakonshme të botimeve periodike dhe duke krijuar një marrëdhënie mes miqsh si pjesë e një familje të madhe që ecën në një rrugë të përbashkët. Revista dhe gazeta së bashku u kthyen kështu në një fushë magnetike për të thithur dhe për të servirur në tavolinën tuaj të punës atë që është më e mira për ju.

Ngritja e kësaj reviste përkoi gjithashtu në një kohë të mëpasshme dhe me krizën financiare globale. Që në krisjen e parë të ndodhur Wall street ne dhamë alarmin dhe sollëm masat konkrete parandaluese të krizës. Kjo e fokusuar në pika konkrete si biznesi të mbrohet dhe si qeveria të marrë masat e duhura për të ndaluar shumë prej këtyre fenomeneve.

Por ky ka qenë vetëm starti i një pune të ngjeshur të stafit të revistës dhe bashkëpu-nëtorëve tanë. Në rrugën e nisur mbarë dhe tashmë të konsoliduar do të përforcojmë dhe më tepër zërin tonë të qenësishëm me rubrika të reja për të qenë pse jo tribuna e duhur ku të shfaqet e gjithë problematika apo arritja në vitet e vështira të ndryshimeve të mëdha.

Në një vit të tërë botimi jemi përpjekur të sjellim për lexuesin në përgjithësi dhe biznesin në veçanti analiza konkrete, i cili ka qenë një nga boshtet kryesore të saj, profilet e kompanive që operojnë në sektorë të ndryshëm të ekonomisë së vendit, kanë qenë një pjesë tjetër e qenësishme e këtij botimi për të sjellë në një farë mënyre dhe ecurinë e sipërmarrjes shqiptare

24JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009

“Qendra e Kërkimeve dhe e Trajnimeve për Biznesin” e Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë së Tiranës (DHTIT), në bashkëpunim me partnerin e saj WIFI Austria (Instituti për Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të trajnimeve

profesionale për Menaxhim.Kurset zhvillohen nga lektorë austriakë (me përkthim në shqip). Çdo kurs ka tre module, që mund të ndryshojnë në varësi të kërkesave. Në përfundim

të kursit pjesëmarrësit i nënshtrohen provimit, lidhur me njohuritë e fituara në të tre modulet. Atyre që ndjekin rregullisht kursin dhe vlerësohen pozitivisht në provim, u jepet mundësia për një vizitë 3 ditore në Austri.

Merrni pjesë në kursin e radhës:

“Kriza e Përgjithshme - Një Shans për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme”

DHE

NË TAKIMET E BIZNESIT NË AUSTRI Modulet dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të këtij kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë: Moduli I: 17-18-19 Shtator 2009 Marketimi dhe Planifikimi i Biznesit Moduli II: 24-25-26 Shtator 2009 Menaxhimi i Projektit – Strategjia dhe Burimet Njerëzore Moduli III: 05-06-07 Tetor 2009 Financimi, Kontrolli dhe Testimi i Eksporteve Provimi (për të tri modulet) 08 Tetor 2009 Vizita në Austri 02-06 Nëntor 2009

Gjatë vizitës 3 ditore në Austri: i) fituesve të provimit u jepen çertifikatat përkatëse (nga WIFI Austria), të njohura në të gjitha vendet e Europës; ii) organizohet një takim në Dhomën e Ekonomike të Austrisë; iii) zhvillohet nje forum biznesi ndërmjet të dy vendeve, ku biznesmenët shqiptarë, që kanë marrë pjesë në trajnim, kanë mundësinë e kontakteve (B2B) me bizneset vendase për shkëmbim përvoje e bashkëpunim. Organizimi i takimeve bëhet nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, në bazë të një plani paraprak të hartuar sipas kërkesave të biznesmenëve shqiptarë dhe austriakë.I gjithë programi kushton 550 Euro (ku përfshihen organizimi dhe shpenzimet e trajnimit për 10 ditë, materialet e përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan etj.). Shpenzimet e qëndrimit në Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në kurs.

Afati i aplikimit: 18 Gusht 2009Kontaktoni: “Qendra e Kërkimeve dhe e Trajnimeve për Biznesin” e Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë së Tiranës (DHTIT),

Tel & Fax: 2262509; e-mail: [email protected]

DHOMA E TREGTISE DHE INDUSTRISE TIRANE“QENDRA E KERKIMEVE DHE E TRAJNIMEVE PER BIZNESIN”

REKLAME

24JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009






DHE






REKLAME24

JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009






DHE






REKLAME24







DHE






REKLAME24







DHE






REKLAME

8 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Kryeartikull

KlodiaN Tomorri

vitiN e kaluar të ardhurat nga turizmi, sipas bankës së shq-

ipërisë ishin rreth 1.2 miliardë euro, më shumë se ato të eksporteve dhe duke u rritur me 20 për qind kra-hasuar me një vit më parë. turizmi është një nga burimet më të rëndë-sishme të valutës në ekonominë e vendit, pavarësisht se bilanci i tij, veç të hyrave regjistron dhe një fluks të lartë shpenzimesh. sipas të dhënave, gjatë vitit 2008, qytetarët shqiptarë kanë shpenzuar në udhëtimet e tyre jashtë vendit, rreth 1.05 miliardë euro, ose 14 për qind më shumë se sa në vitin 2007. Bilanci i turizmit vitin e kaluar rezultoi pozitiv me një tepricë prej 140 milionë eurosh, duke kontribuar në bilancet e pagesave të vendit. turizmi është duke u bërë një nga sektorët më të mëdhenj ekonomik të vendit, dhe me një rritje shumë më të shpejtë nga sa kishin parashikuar autoritetet. strategjia kombëtare të turizmit, e cila është duke u implementuar, parashikonte që të ardhurat nga turizmi të arrinin në 412 milionë dollarë në vitin 2012. Por ky rezultat është tejkaluar gati me 4 herë, rreth 3 vjet përpara këtij afati. Parashikimet janë që turizmi këtë vit të vazhdojë të rritet, ndoshta jo në nivelet 20 për qind si vitet e kaluara, por sërish rritja pritet të jetë jo e vogël.

Viti 2009sipas të dhënave zyrtare, periudha

janar- prill 2009, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar ka patur një rritje 7.6% në numrin e turistëve. sipas ministrisë së tur-izmit për periudhën janar-prill 2009,

numri i përgjithshëm i vizitorëve në shqipëri ishte rreth 549,388 persona. Nga këto, vizitorë të huaj ishin mbi 273 mijë. Përsa i takon vizitorëve me nënshtetësi shqiptare, të cilët janë rezidentë në vende të ndryshme numri i tyre u llogarit në rreth 276 mijë persona. Fluksi në rritje i tur-istëve konfirmohet edhe nga agjen-citë turistike. “Deri tani ne shohim një situatë optimiste,” thotë sava Bardhi, e agjencisë sava tours.

Beteja për turizmin Pjesa më e madhe e turistëve që

vizitojnë shqipërinë, vijnë nga vendet e rajonit. Përgjithësisht, përveç Greq-isë, vendet e Ballkanit të ardhurat më të mëdha nga turizmi i marrin prej qytetarëve të rajonit. Pritshmëritë janë që edhe këtë vit të verifikohet i njëjti fenomen. Kriza globale, e cila ka sjellë rënie të eksporteve në të gjitha ekonomitë e rajonit po i shtyn ven-

det, të mendojnë më shumë për tur-izmin si një mjet për të kompensuar efektet e krizës në ekonomitë e tyre. Këtë vit gara rajonale për thithjen e turistëve të huaj, pritet të jetë edhe më e fortë se ato të viteve të kaluara. ekspertët thonë se këtë vit shqipëria ka përparësi në krahasim me vendet e tjera të rajonit. Konfliktet politike mes Greqisë dhe Maqedonisë për çështjen e emrit, janë një avantazh jo i vogël për shqipërinë, pasi këto konflikte mund të orientojnë drejt saj një numër më të madh të turistëve maqedonas. sipas të dhënave zyrtare, numri i pushuesve nga Maqedonia për vitin 2006-2007 u rrit me 19.6%, ndërsa për periudhën 2007-2008 kjo rritje, po sipas të dhënave të Minis-trisë së turizmit ishte 52%. Përpos kësaj shqipëria ka avantazhe edhe në çmimet, krahasuar me konkurrentë të tjerë direkt si Mali i Zi dhe Kroacia, avantazh që tani në kohë krize është

Turizmi, sektori që po sfidon krizën

Parashikimet janë që turizmi këtë vit të vazhdojë të rritet, ndoshta jo në nivelet 20 për qind si vitet e kaluara, por sërish rritja pritet të jetë jo e vogël. Ekspertët thonë se Shqipëria këtë vit mund të ketë avantazhe rajonal në thithjen e turistëve, të cilat burojnë nga konfliktet që kanë disa vende të rajonit me njëra tjetrën, por edhe çmimet e ulëta në vend

9proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al

10 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Kryeartikullshumë i rëndësishëm. agjencia Kom-bëtare e turizmit është optimiste në shifra dhe thotë se rritja e numrit të këtyre turistëve mund të jetë në nive-lin 15%, ndërsa ekspertët e turizmit thonë se rritja këtë vit do të jetë më graduale, por jo me ritmin e rritjes 20% të viteve të fundit. Ndërthurja e elementeve si deti apo edhe malet në një destinacion të vetëm, e bëjnë vendin tonë më shumë të kërkuar edhe në kohë krize financiare. Një nga pikat e dobëta të dikurshme, që deri diku mbante peng njohjen si destinacion të shqipërisë ishte pikërisht mungesa e publicitetit, gabim i cili tashmë ka nisur të kor-rigjohet. Pas transmetimit të spotit në kanalin prestigjioz CNN, më pas në euronews, shqipëria merr pjesë në një tjetër spot rajonal që ka për qëllim promovimin e vlerave turis-tike të rajonit.

Strategji rajonale Për herë të parë shqipëria doli

këtë vit me një spot të përbashkët promovues së bashku me Kosovën, Maqedoninë dhe Malin e Zi. Qël-limi i spotit është ai i promovimit të Ballkanit si një zonë me potenciale të mëdha turistike. vendet e Ballkanit e kanë kuptuar se për turistët që vijnë nga jashtë rajonit, do të kenë më shumë sukses nëse do ofrojnë tur-izmin rajonal. Ministria e turizmit thotë se pritet që të krijohen edhe faqe të përbashkëta në internet, të cilat i japin mundësi turistit europian apo aziatik të vizitojë këto vende ballkanike. Pra, në 10 ditë pushime, turisti të ketë mundësi që të prekë të gjithë vijën bregdetare të adriatikut apo edhe vlerat historike e kulturore. Nëse vjen deri në Maqedoni, të ketë mundësi të vizitojë edhe Ohrin e më pas të kalojë në Pogradec. Gjithsesi pavarësisht bashkëpunimit rajonal, turizmi ashtu siç do sektor tjetër i ekonomisë i nënshtrohet ligjeve të ekonomisë së tregut, dhe në ekonom-inë kapitaliste të gjithë përpiqen të maksimizojnë fitimin e tij. Se kush do ja dalë më mirë këtë do e tregojë vetëm përfundimi i sezonit turistik.

VaNgJUSH Saro

Në fillim të viteve ‘90, ishte një sakrificë e madhe të udhëtoje

nëpër rrugët e vendit tënd. e kemi fjalën për rrugët kombëtare, se rrjeti vendor gjendej jashtë çdo panorame sadopak normale. Për fat të keq, edhe më pas, gjendja nuk u zbut dukshëm. Në fillim të viteve 2000, diçka filloi të ndryshonte. Por në mënyrë të veçantë, pas vitit 2005, infrastruktura rrugore në shqipëri (mund të thuhet se) u transformua kryekëput. Rreth 120 projekte janë zbatuar apo po zbatohen në rrugët

kombëtare dhe dytësore të vendit. vetëm në buxhetin e vitit 2008, investimet publike arritën në 106 miliardë lekë, çka do të përbënte një të tretën e buxhetit total.

Në fakt, infrastruktura rrugore është një nga “akset” mbi të cilat “ud-hëton” ekonomia, me gjithë sukseset dhe problemet e saj. Në vitet e fundit, kemi edhe një ndryshim të dukshëm të vetë konceptit mbi infrastruk-turën, në veçanti për atë rrugore. Duke ndjerë mungesat e pajustifikue-shme në hapësirat midis shqipërisë dhe rajonit, administrata shqiptare shpalli si përparësi - në strategjinë e

Infrastruktura rrugore në mbështetje të ekonomisëRreth 120 projekte janë zbatuar apo po zbatohen në rrugët kombëtare dhe dytësore të vendit. Vetëm në buxhetin e vitit 2008, investimet publike arritën në 106 miliardë lekë, çka do të përbënte një të tretën e buxhetit total


zhvillimit të infrastrukturës rrugore - ndërtimin e rrugëve që lidhen me korridoret ndërkombëtare, rrugët kufitare dhe ato rajonale.

Tre KorridoretZhvillimet ekonomike dhe situata

e re gjeopolitike e vendit, kërkonin domosdoshmërisht një komunikim tjetër me rajonin. Kështu, erdhi koha që ndërtimi i rrugëve të intensifiko-hej. Në shqipëri, po ndërtohen dhe do të vazhdojë puna për përfundimin e tre korridoreve rrugore: Korridori 8 Lindje-Perëndim, Korridori veri-Jug dhe autostrada e re Durrës-Morin.

Krahas këtyre akseve madhore, i është kushtuar një vëmendje e veçantë ndërtimit të rrugëve kom-bëtare. Janë ndërtuar dhe po ndërto-hen edhe në vazhdim një sërë rrugësh të reja, sikundër ecet mbi projekte të mëparshme apo realizohen edhe riparime ose zgjerime jo pa rëndësi. sidomos në dy vitet e fundit, admin-istrata shqiptare financoi një numër të madh rrugësh të rëndësishme apo fragmente të tyre.

Segmentet “e munguara”Nga buxheti i shtetit, u planifikuan

12.4 miliardë lekë për punime në disa nga segmentet “e munguara” në vend, si: Kalimash - Kukës, Kukës - Morin, Qeparo - Sarandë, Rruga Transball-kanike vlorë, Rruga vuno - sarandë, rrugët paralele tiranë - vorë (Krahu i Majtë), Rruga e valbonës, segmenti B.Curri - Margegaj, rruga instituti Kamzë - kryqëzim, rehabilitimi i rrugës kombëtare sauk, by pass-i shkozet, rrugët paralele Lushnjë - Fier.

Ndërkohë, me financim të huaj janë përfunduar ose po vazhdojnë investimet për rrugët Lushnjë - Fier, segmenti rrugor Fier - vlorë, (Levan - vlorë), segmenti rrugor Fier (Levan) - tepelenë, rruga Rrëshen - Kalimash, rruga Kalimash - Rexhepaj, rruga Plloçë - Korçë, rruga Bulqizë - Bllatë, segmentit Milot - Rrëshen, etj.

Edhe njëherë për Rrëshen-Kalimash

edhe pse nën një presion poli-

tik dhe mediatik të madh, aksi Rrëshen-Kalimash, pjesë e rrugës Durrës-Morinë, është një nga mod-elet e këmbënguljes për të ndërtuar rrugë moderne dhe me perspektivë. Përfundimi i Durrës-Morin, do të

thotë më shumë lëvizje, më shumë shkëmbime, më shumë frymëmarrje për të gjithë rajonin.

Në fakt, kjo rrugë u bë për mjaft kohë një nga temat më të preferuara për politikën dhe mediat. shumë informacion, publicitet dhe komente shoqëruan sidomos ndërtimin e seg-mentit rrugor prej 60.85 km, për një autostradë me katër korsi, përfshirë 6 km (3.7 milje) tunel. segmenti Rrëshen-Kalimash është pjesë e një autostrade prej 170 km (105 milje), që midis të tjerave do të përmirësojë dukshëm lidhjen me Kosovën. Kjo do të thotë një rrugë më e shkurtër dhe komode midis portit të adriatikut në Durrës dhe Morinit, në kufi me Kosovën. autostrada është gati 45 km (30 milje) më e shkurtër se rruga ekzistuese drejt Kosovës dhe koha e udhëtimit pritet të ulet me dy orë, (nga gjashtë orë të tanishme).

Nëpër këtë rrugë, “do të udhëtoj-në” rritja e vazhdueshme ekonomike dhe e shkëmbimeve tregtare. Rruga e re, është shumë e rëndësishme edhe ngase shumë turistë, që vizitojnë vendin tonë, janë nga Kosova ose Maqedonia. Për të kuptuar rëndësinë e kësaj rruge, mund të përmendim se vetëm për dhjetëmujorin e vitit 2008, atje kanë shkuar 53 % e inves-time publike. Madje edhe një pjesë e konsiderueshme e borxhit më të fundit prej 250 milion euro, është e destinuar për Durrës-Morin.

Me financim të huaj janë përfun-

duar ose po vazhdojnë investimet

për rrugët Lushnjë - Fier, segmenti

rrugor Fier - Vlorë, (Levan - Vlorë),

segmenti rrugor Fier (Levan) - Te-

pelenë, rruga Rrëshen - Kalimash,

rruga Kalimash - Rexhepaj, rruga

Plloçë - Korçë, rruga Bulqizë - Bl-

latë, segmentit Milot - Rrëshen, etj


13proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al KryeartikullHyrjet në Jug dhe Veri

Po iu kushtohet vëmendje edhe korridoreve dhe hyrjeve e lidhjes në jug me Greqinë, sa edhe rrugëve lid-hëse në veri dhe verilindje të vendit. sigurisht, këto ndërtime të rëndë-sishme do të fuqizojnë marrëdhëniet ekonomike me vendet fqinje; (dhe jo vetëm). Kemi parasysh kështu rrugët që lidhin Fierin me Gjirokastrën, vlorën dhe sarandën, si një nga akset më të rëndësishme turistike.

Në po këtë mendësi, është ndër-marrë financimi i rrugës shkodër-Hani i Hotit, çka do të riformatojë marrëdhëniet ekonomike me Malin e Zi. Po kështu, rruga Bulqizë-Bllatë, që do të rrisë dukshëm shkëmbimet tregtare dhe marrëdhëniet ekono-mike me Maqedoninë. Në po këtë strategji ambicioze, zënë vend seg-mentet rrugore që lidhin vendin me pikat e kalimit kufitar: rruga e Liqe-nasit, si dhe rruga Has-Qafë Prush, përfshirë aksin më të rëndësishëm tiranë-Dibër (përndryshe rruga e arbërit).

Rrugët turistikeMe shumë rëndësi, është përfun-

dimi dhe vënia në punë e rrugëve turistike, si rruga e velipojës, ajo e Butrintit, e Dardhës etj. Po ashtu, ndërtimi i rrugës më të rëndësishme të bregdetit Jug-Perëndimor, Dhër-mi-Himarë-sarandë.

Por nuk mbeten jashtë vëmendjes së administratës edhe rrugët e tjera dytësore, si rruga transballkanike vlorë, rrugët paralele Rrogozhi-në-Lushnjë, Fushë Krujë-Milot, Lushnjë-Fier, si dhe Berat-Përmet, Berat-skrapar dhe vlorë-selenicë, etj. Po ashtu, ndërtimi me sipërmar-rje private i akseve dytësore, si ai Qendror Jugor Tiranë -Tepelenë; i rrugës Rrogozhinë-thumanë, si dhe i rrugës se arbërit tiranë - Dibër (aksi i kufirit), etj.

Autostrada Tiranë-Elbasane një rëndësie të veçantë, është au-

tostrada tiranë-elbasan. Në projekt, është parashikuar të ndërtohet rruga

me katër korsi dhe me një gjatësi prej 36 kilometrash. Po ashtu, parashiko-hen të vendosen edhe 10-12 pika të furnizimit me karburant në çdo 7.2 kilometra në çdo anë të aksit. Këto qendra karburantesh do të jenë kom-plekse, të shoqëruara me shërbime të tjera sociale apo ambulante.

Gjatësia e këtij aksi, parashikohet të përshkohet brenda 30 minutave, duke iu kursyer rreth 1 orë kohë mjeteve për çdo kalim. autostrada tiranë-elbasan kalon në zonën e vaqarrit, në arbanë, vijon në zo-nën e Baldushkut e deri në zonën e Papërsollakut. sipas Ngjeqarit, këto janë zonat për të cilat po punohet për piketim. Po sipas ideatorëve të rrugës, taksat që duhen paguar nga udhëtarët për të kaluar në au-tostradën tiranë-elbasan janë: 1.5 dollarë për veturat, 5 dollarë për mjetet 10-tonëshe, 8 dollarë për mjetet 20-tonëshe dhe 10 dollarë për mjetet 30-tonëshe.

***

Peizazhi shqiptar ka ndryshuar

falë investimeve të pazakonta në rrugët kombëtare, në rrjetin lokal dhe, sidomos, në Korridoret që e li-dhin vendin me rajonin dhe më gjerë. Më në fund, duhet thënë se ndërtimi i rrugëve, është pjesa më e prekshme dhe më e dukshme e ndryshimeve të rëndësishme ekonomike, që kanë ndodhur në shqipëri gjatë viteve të fundit. Përfitimet ekonomike nga këto ndërtime në dinamikë, nuk do të vonojnë të evidentohen, nesër dhe në vitet që vijnë.

Me shumë rëndësi, është përfundimi dhe

vënia në punë e rrugëve turistike, si rruga

e Velipojës, ajo e Butrintit, e Dardhës

etj. Po ashtu, ndërtimi i rrugës më të

rëndësishme të bregdetit Jug-Perëndimor,

Dhërmi-Himarë-Sarandë.

Por nuk mbeten jashtë vëmendjes së

administratës edhe rrugët e tjera dytësore,

si rruga Transballkanike Vlorë, rrugët

paralele Rrogozhinë-Lushnjë, Fushë Krujë-

Milot, Lushnjë-Fier, si dhe Berat-Përmet,

Berat-Skrapar dhe Vlorë-Selenicë

14 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Statistikat

KlodiaN Tomorri

eFeKti i parë i paralajmëruar i krizës financiare në ekonominë

shqiptare ishte ai i tkurrjes së të ardhurave nga jashtë. Banka e shq-ipërisë, Fondi Monetar Ndërkom-bëtar dhe institucione të tjera të specializuara paralajmëruan se eksportet, transfertat e emigrantëve dhe investimet e huaja do të ishin më të rrezikuarat. Dy të parat janë prekur pjesërisht ashtu siç ishte parashikuar, por surpriza vjen nga treguesi i investimeve të Huaja Direkte, tendenca e të cilave jo

vetëm që nuk është në rënie, por është rritur me 51.2 për qind kra-hasuar me një vit më parë. sipas të dhënave zyrtare të Bankës së shq-ipërisë, investimet e huaja direkte në ekonominë shqiptare ishin për tremujorin e parë të vitit 123 milionë euro nga 81 milionë euro që ishin për të njëjtën periudhë të një viti më parë. Në kohë krizash, aq më tepër si kjo e tanishmja, më e rënda që nga koha e Luftës së Dytë Botërore, investitorët e kanë të vështirë të sigurojnë financime për projektet e tyre, aq më tepër kur ato janë jashtë kufijve. Për pasojë

treguesi i investimeve të huaja direkte është në rënie në të gjitha ekonomitë e rajonit. Por ekonomia shqiptare edhe këtë herë ka shkuar kundër rrymës, duke u bërë kështu ndër të paktat vende në botë ku investimet nga jashtë në vitin 2009 janë me rritje.

Investimet sipas Ministrisë së ekonomisë,

investimet e huaja direkte në shq-ipëri për vitin e kaluar llogaritet të kenë qenë rreth 600 milionë euro nga 450 milionë euro që ishin një vit më parë. tre vitet e fundit,

Investime në kohë të vështiraShifrat surprizë të tremujorit. Investimet e huaja direkte, një nga treguesit që ishte paralajmëruar se do të prekej më fort nga kriza financiare, u rritën me 51 për qind në tremujorin e parë të vitit duke arritur në 123 milionë euro


fluksi i investimeve të huaja direkte ka qenë në një rritje të fortë kon-stante. Në vitin 2004, investimet e huaja, që ishte dhe viti më i mirë, investimet e huaja ishin rreth 250

milionë euro, ose pak më shumë se 3 për qind e Produktit të Përgjith-shëm kombëtar. Por pavarësisht kësaj rritje, shifra e investimeve të huaja mbetet ende modeste, kjo krahasuar edhe me disa vende të rajonit, ku përqindja e investimeve që bëjnë shoqëritë e huaja në raport me produktin e brendshëm është disa herë më e lartë.

Optimizëm për 2009Burime nga Ministria e ekono-

misë thonë për gazetën se fluksi i investimeve të huaja pritet të jetë edhe më i lartë gjatë vitit 2009, pavarësisht se ky vit do të shënojë edhe kulmin e krizës ekonomike. sipas tyre gjatë këtij viti, pritet të fillojë realizimi i një sërë projek-tesh të rëndësishme, kontratat e të cilave janë nënshkruar sakaq. Një prej tyre është edhe hidrocentrali i ashtës-s, i cili do të ketë një fuqi të instaluar prej rreth 48.2 mega dhe me një vlerë totale prej 160 milionë euro. Paralelisht me këtë vazhdon puna për ndërtimin e disa

projekteve të tjera të rëndësishëm në fushën e çimentos, investimet e të cilave pritet të jenë rreth 450 milionë euro.

Rajoni në krizëGjatë viteve 2006 dhe 2007 in-

vestimet e huaja në rajon shënuan rekorde historike respektivisht me 23.78 dhe 23.73 miliardë euro. Rumania ishte vendi më investimet më të mëdha të huaja me një shifër prej 7.141 miliardë euro për vitin 2007. Ky vend ka qenë në krye të

investimeve të huaja që prej vitit 2002. Por në vitin 2008 në të gjithë vendet e rajonit, përveç shqipërisë dhe Maqedonisë investimet e huaja direkte kanë shënuar një rënie të fortë krahasuar me vitin 2007. Kri-za ka tkurrur tregjet financiare dhe kompanitë duhet të mbështeten në burimet e tyre. Nga ana tjetër edhe vetë të ardhurat e kompanive janë prekur nga kriza. sipas in-stitutit Ndërkombëtar të vienës për studime ekonomike, ato që do të ndjejnë më shumë efektete e rënies së investimeve të huaja, janë vendet më një nivel borxhi të lartë si dhe ato që kanë defiçite të larta buxhetore si Bullgaria. Gjithsesi një pjesë e mirë e investimeve të huaja në rajon, kanë ardhur përmes privatizimeve të mëdha. serbia, Maqedonia, Kroacia, shqipëria kanë përfituar nga privatizimet, por këto janë flukse kapitali që vijnë vetëm një herë.

Në vitin 2008 në të gjithë vendet e

rajonit, përveç Shqipërisë dhe Maqe-

donisë investimet e huaja direkte kanë

shënuar një rënie të fortë krahasuar

me vitin 2007. Kriza ka tkurrur tregjet

financiare dhe kompanitë duhet të

mbështeten në burimet e tyre

Drejtori i CEZ

16 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Deklarata

Edlira PrENga

Në një ekonomi tregu, në një vend që po hapet gjithnjë e më

shumë drejt globalizmit, biznesi pa dyshimin më të vogël merr rëndës-inë primare. Kjo dhe për faktin e thjeshtë të politikave sociale, punësimit të njerëzve, rritjes së konkurrencës e si rrjedhojë rritjes së cilësisë së jetës. Kjo e bën pa-shmangshmërisht biznesin gjen-eratorin e lëvizjes ekonomike ku tashmë dhe në shqipëri ka marrë rëndësinë e tij kryesore. Në thuajse 20 vjet ndërrim sistemi, asnjëherë më shumë se në këtë periudhë nuk

i është dhënë rëndësi biznesit në politikat qeveritare. Nga ana tjetër sipërmarrja private shqiptare ka fituar pjekurinë e saj, duke qenë një konkurrente e denjë në rajon e më gjerë. e vënë në këto kushte, biznesi duhet të jetë në vëmendjen kryesore të cdo politike të hartuar në parlament. Nuk do të ndalemi në reformën rregullatore që është ndërmarrë gjatë këtyre viteve, apo një sërë lehtësish fiskale të krijuara për biznesin. Do të ndalemi në një problem shqetësues për ta që mund të marrë një zgjidhje konkrete pas kushteve të vëna nga vetë Ministria e Financave.

Brenda 30 ditësh rimbursim të TVSH-së

Para ca ditësh në një takim me biznesin, zv/ministri i Financave, Florion Mima bëri një deklaratë interesante që do të zgjidhte një handikap të krijuar për një pjesë të biznesit shqiptar, që ka të bëjë më rimbursimin e tvsH-së. shpesh ndodh që për të marrë rimbursimin e tvsH-së duhet të kalosh me muaj të tërë në degën e tatimeve. Por Mima deklaroi në mënyrë të qartë se “nëse tatimorët nuk do t’i rim-bursojnë tvsH-në bizneseve bren-da 30 ditëve, atëherë ditën e 31-ë biznesit i lind e drejta të ndërpresë

Rimbursimi i TVSH-së, brenda 30 ditëveMima: “Nëse tatimorët nuk do t’i rimbursojnë TVSH-në bizneseve brenda 30 ditëve, atëherë ditën e 31-ë biznesit i lind e drejta të ndërpresë pagesën e të gjitha taksave ndaj qeverisë”


pagesën e të gjitha taksave ndaj qeverisë”. sipas Mimës rimbursimi në kohën e duhur i tvsH-së ka qenë një problem i ngritur gjithnjë nga bizneset. Në një situatë të tillë qeveria po shikon mundësinë e zba-timit të këtij opsioni, në mënyrë që tatimorët t’i rimbursojnë biznesit tvsH-në në kohën e përcaktuar në ligj. Kjo do të sillte një problem më pak për biznesin, duke i vënë kështu tatimorët para detyrimeve ligjore me zgjidhje të shpejtë, pasi në të kundërt do të ndalohej cdo lloj pagese e biznesit deri në shlyer-jen e shumës.

Reformë fiskale për qytetarët shqiptarë

Nëse për biznesin ky do të ishte një lehtësim i madh, po para disa ditësh Ministri i Financave në një intervistë dhënë për gazetën “Panorama” deklaroi surprizën më të fundit fiskale që do ju vijë në ndihmë qytetarëve shqiptarë. sipas tij brenda vitit 2010, qeveria do të implementojë metodën ameri-kane të rimbursimit të taksave për qytetarët. e thënë më thjeshtë, të gjithë konsumatorët shqiptarë do të mbajnë faturat e blerjeve që bëjnë gjatë gjithë vitit. Në fund të vitit këto fatura do të dorëzohen te zyrat e tatimeve. Organet fiskale do të llogarisin konsumin dhe sa pjesë e këtij konsumi shkon për taksa dhe do të bëjnë rimbursimin. Ky rimbursim do të bëhet për qytetarët dhe konsumatorët me paga mesa-tare. “ajo që mendojmë ne të bëjmë me regjistrimin e plotë të popul-latës, pra pas pajisjes së plotë me kartat e identitetit dhe pasaportat elektronike, pas përmirësimit që i kemi bërë sistemit tatimor, pas im-plementimit të kasave regjistruese (kasat duhet të bëhen efektive në qershor, por për shkak të fushatës mund të bëjmë një shtyrje dhe ta fillojmë nga korriku), pas imple-mentimit në masë të gjerë të të gjithë pajisjeve fiskale elektronike, të cilat janë të lidhura në mënyrë online me qendrën e trajtimit të të

dhënave, unë mendoj që brenda vi-tit 2009-2010 do të implementojmë një skemë të re të tatimit mbi të ar-dhurat për qytetarët”, është shpre-hur ai në këtë intervistë duke bërë të qartë se “kjo skemë do të synojë rimbursimin e tatimeve që pagua-jnë qytetarët, duke përfshirë këtu edhe tvsH-në. Kjo për qytetarët që kanë të ardhurat më të ulëta. Duke implementuar kështu një sistem që përdor më shumë drejtësi në pagimin e taksave, pra rimbursim të taksave që paguajnë individët më të ardhura të ulëta. Kjo është një reformë shumë e madhe, është reforma më e thellë që mund të ndodhë në fushën fiskale. Nga kjo reformë do të përfitojnë shtresat me të ardhurat më të ulëta. Ky është modeli që përdorin shtetet e Bashkuara në përllogaritjen e taksave. Jam i bindur që ky është sistemi më i drejtë në pagimin e de-tyrimeve të qytetarëve ndaj shtetit”. Kjo reformë fiskale nëse arrin të zbatohet, në dukje politikë sociale,

do të sjellë më shumë të ardhura për biznesin, pasi konsumatori do ta ketë më të lehtë të blejë produkte të ndryshme, pasi do të jetë qeveria ajo që duhet ta kompensojë atë. Këto dy reforma konkrete të de-klaruara në kohë fushate, gjithsesi duhet të mbahen në vëmendjen e biznesit dhe qytetarëve, që t’ju kujtohet më vonë ligjvënësve ku-vendorë se këto dy iniciativa duhen realizuar sa më shpejt, për të mos mbetur kështu thjesht deklarata.

Sipas Mimës rimbursimi në kohën e

duhur i TVSH-së ka qenë një problem i

ngritur gjithnjë nga bizneset. Në një situ-

atë të tillë qeveria po shikon mundësinë

e zbatimit të këtij opsioni, në mënyrë që

tatimorët t’i rimbursojnë biznesit TVSH-

në në kohën e përcaktuar në ligj


KlodiaN Tomorri

GJysMa e parë e vitit ishte vlerë-suar si koha kur ekonomia do

të jepte një pamje më të qartë të ndikimeve të saj nga kriza ekonomike globale. të dhëna dhe tregues të ndry-shëm dëshmojnë se ekonomia është prekur nga kriza, ku më shumë e ku më pak dhe tashmë pyetja që shtrohet është. a e kemi kaluar më të keqen dhe se çfarë ndodh pas zgjedhjeve?

Tregtia Ekonomia shqiptare filloi të shfaqte

shenjat e para të prekjes nga kriza që në shtatorin e vitit të kaluar, ku eksportet e mineraleve, një zë i rëndësishëm, me rreth 20 për qind në totalin e eksporteve shqiptare, gati u pezulluan plotësisht. Ky ishte dhe efekti i parë që dha kriza botërore në Shqipëri. Që nga ajo kohë tregtia ka vazhduar të ndjejë presionin e krizës. eksportet kanë rënë për herë të parë që nga vitit 2000. Për 4 mujorin e parë të vitit kanë rënë me rreth 16.5 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2008. tkurrja ka prekur edhe kahun tjetër të tregtisë, atë të importeve, të cilat ranë për katërmujorin me 3 për qind krahasuar me 2008. “Rënia e shkëmbimeve tregtare nuk është as-njëherë lajm i mirë, pasi tregon topitje të zhvillimit ekonomik, por është edhe një sinjal paralajmërues për papunësi,” thotë selim Belortaja ekspert i tregtisë me jashtë. vitet e fundit norma rritëse e shkëmbimeve tregtare në vend ka qenë 10 deri në 25 për qind.

Sistemi financiarshqipëria i shpëtoi valës së parë

të goditjes që solli kriza, atë të fali-mentimit domino të bankave, të cilat kulmuan me falimentimin e gjigandit Lehman Brothers dhe që u shoqëruan me panik në publik. efekti psikologjik preku dhe sektorin bankar shqiptar. Niveli i depozitave në banka shënoi ulje të ndjeshme sidomos gjatë muajve të fundit të vitit të kaluar, por edhe në muajt e parë të këtij viti. sipas të dhë-nave zyrtare të bankës së shqipërisë, nga shtatori i vitit të kaluar deri në mars totali i depozitave në sistemin

bankar ra me 63 miliardë lekë ose rreth 9.5 për qind. Depozitat filluan të rriteshin sërish vetëm në muajin prill pas më shumë se 6 muajsh rënie kon-stante. Në prill sipas BsH, depozitat në banka u rritën me 3 miliardë lekë. “Ne mendojmë se në prill depozitat ju rikthyen prirjes së tyre normale dhe afatgjatë, asaj të rritjes. Kjo tregon se shqiptarëve ju është rikthyer besimi në sektorin bankar,” thotë Klodi shehu drejtor i Departamentit të stabilitetit Financiar në Bankën e shqipërisë. “Rikthimi i depozitave në sistemin bankar është treguesi më i qartë që dëshmon se e kemi kaluar pikën më të ulët të krizës,” thotë artan Hoxha, ekspert i ekonomisë dhe President i institutit për studime Bashkëkohore. “ata që tërhoqën depozitat nga sistemi bankar ishin segmenti i publikut më pak riskpranues ose nëse do të mund të përdorja një fjalë të tillë segmenti

i publikut më frikacak. Personaliteti i këtyre njerëzve nuk ka ndryshuar krahasuar me shtatorin, por fakti që ata po i kthejnë sërish paratë e tyre në sistemin bankar tregon se perceptimi i riskut në ekonomi ka rënë,” vijon Hoxha. sipas tij, rritja e depozitave pritet të jetë edhe më e fortë pas zgjed-hjeve me konfigurimin e qeverisë së re që do të dalë.

Të ardhurat në buxhetNë fund të muajit maj të ardhurat

e mbledhura në buxhet si pesëmujor ishin 120.6 miliardë lekë me një rritje prej rreth 8.6 për qind krahasuar me një vit më parë. tatimi mbi vlerën e shtuar si taksa që mat qarkullimin e mallrave në ekonomi, ose e thënë ndryshe konsumin ishte 42.42 mil-iardë lekë në fund të pesëmujorit nga 40.7 që ishte për të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rritja krahasuar

Në mes të krizësKu po shkon ekonomia shqiptare? Si është prekur ajo nga kriza dhe cilat janë rreziqet e tjera që mund ta kërcënojnë atë

Analizë


me vitin e kaluar është 4.2 për qind dhe po të hiqet efekti i inflacionit rritja neto është 2.1 për qind. “Me këto pak të dhëna që kemi mund të them se para-shikimi i Fondit Monetar për një rritje prej 0.4 për qind është shumë konser-vator. Personalisht pres një rritje më të lartë,” thotë Hoxha. tashmë kriza ka filluar të zbutet edhe në vendet ku ajo origjinoi. Në sHBa disa tregues po dëshmojnë një rikthim të optimizmit dhe rigjallërim të ekonomisë. edhe në europë ekspertët mendojnë s e kriza mund ta ketë arritur pikën më të ulët. “Përpos rikthimit të optimizmit në ekonomitë e industrializuara kemi dhe efektin e pritshëm pozitiv që pritet të japë në ekonominë shqiptare sezoni turistik,” thotë Hoxha.

Me sytë nga kredia Rikthimi i depozitave në sistemin

bankar konsiderohet nga ekspertët si sinjali më pozitiv për ekonominë shqiptare, pasi jo vetëm tregon për rikthim të besimit tek publiku, por ka një ndikim të drejtpërdrejt edhe në çlirimin e kreditimit të ekonomisë. sipas të dhënave zyrtare, kredia për ekonominë ka shënuar muajt e parë të këtij viti rritjen më të ulët të 4 viteve të fundit. Në fund të prillit totali i kre-disë për ekonominë ishte 418 miliardë lekë dhe krahasuar me prillin e vitit të kaluar rritja është 28 për qind. Por që nga muajin nëntor kur në ekonominë shqiptare filloi ngërçi i kredisë, rritja ka qenë vetëm 5.8 për qind. ekspertët besojnë se rikthimi i depozitave do të çlirojë sërish kapitalin e nevojshëm për kreditimin e ekonomisë. “Ne besojmë se rikthimi i depozitave në banka do u mundësojë bankave më shumë fonde të lira për të rifilluar kreditimin e ekonomisë me ritmet normale,” thotë shehu.

Beteja e shifraveQë në fillim të këtij viti vlerësimet

për ecurinë e ekonomisë shqiptare kanë qenë të shumta dhe gjithmonë në ndryshim. Në fillim, kur kriza ishte një problem i izoluar i ekonomisë ameri-kane, Fondi Monetar Ndërkombëtar parashikonte për ekonominë shqiptare

normën klasike të rritjes prej 6 për qind. Më vonë me përhapjen e krizës, vlerësimet e FMN u tkurrën në nivelin 3.7 për qind. Por vlerësimi më i fundit, është për një rritje prej 0.4 për qind, i dhënë në mars. Por pak ditë më parë Banka Botërore në një raport të saj të fundit, mbi zhvillimet financiare në sistemin global vlerëson vlerëson se ekonomia shqiptare do të rritet me 1.5 për qind. Por ndërkaq Ministria e Financave, thotë se rritja ekonomike do të jetë 4.5 për qind. “Unë besoj se parashikimi i FMN është shumë kon-servator dhe pres një rritje shumë më të madhe se aq,”thotë Hoxha.

Rreziqet Por pavarësisht përmirësimit të

situatës globale, ende rreziqet për ekonominë e brishtë shqiptare mbeten prezente. Banka e shqipërisë rendit disa prej tyre. analiza e një sërë treg-uesish ekonomikë dhe financiarë sug-jeron për një ngadalësim të aktivitetit ekonomik në vend gjatë vitit 2009, në përgjigje të ndikimeve të krizës ekono-mike botërore. Ulja e ritmeve të kre-disë, ngadalësimi i zgjerimit monetar, zhvillimet në bilancin e pagesave gjatë muajve të parë të vitit 2009, ecuria e disa treguesve fiskalë dhe opinionet e biznesit e konsumatorëve, sugjerojnë se kërkesa e brendshme ka ardhur në rënie. Në mbledhjen e fundit, këshilli Mbikëqyrës i Bankës vëren se rritja e deficitit buxhetor dhe përkeqësimi i pozicionit të jashtëm financiar të ven-dit duhet të monitorohen me kujdes.

Deficiti buxhetor arriti në fund të 5 mujorit mbi 20 miliardë lekë nga 15 miliardë që ishte parashikuar si pa-sojë e rritjes së fortë të shpenzimeve kapitale ose investimeve siç njihen ndryshe, të cilat ishin në raport me plani 113 për qind. “Ky zhvillim kërkon vëmendjen e duhur të autoriteteve fiskale, për të bërë të mundur në çdo rast një ecuri të balancuar të të ard-hurave dhe shpenzimeve buxhetore. Ruajtja e parametrave të planifikuar buxhetorë do të ndihmojë kontrollin e ekuilibrave makroekonomikë të vendit dhe do të lehtësojë administrimin e tregut të brendshëm financiar.” thotë Këshilli. Po kështu pozicioni financiar i vendit mbetet një tjetër shqetësim. tremujori i parë i vitit 2009 dëshmon për përkeqësim të pozicionit të jashtëm të vendit si pasojë e zgjerimit të defi-citit korent, i cili ka rezultuar rreth 25 për qind më i lartë se një vit më parë. “Një zhvillim i tillë është duke u moni-toruar me kujdesin e duhur nga Banka e shqipërisë, duke vlerësuar impli-kimet e mundshme të tij për ekuilibrat makroekonomikë dhe duke faktorizuar nevojën për një qëndrueshmëri afatg-jatë të pozicionit të jashtëm valutor të ekonomisë në vendimmarrjen e saj,” përfundon banka. Përpos rreziqeve dhe zhvillimeve, kriza e fundit dëshmoi se ekonomia shqiptare mbetet ndër më dinamiket në rajon, aq sa është e vetmja në europë që këtë vit do të ketë rritje, edhe krahasuar me ekonomitë e tjera të ngjashme në rajon.


A përfundoi recesioni?!Rimëkëmbja e ekonomisë ev-ropiane humbi vrullin. Kriza ndryshe nga çfarë pritej nuk përfundon këtë vit. Po eko-nomia shqiptare si po reagon ndaj krizës globale?

PaJTim mElaNi

KRiZa më e thellë në historinë botërore, më e rënda pas Luftës

ii Botërore sipas një raporti të datës 24 qershor të OeCD-së po zbutet. Por, një rimëkëmbje e shpejtë e ekonomisë botërore duket e pamun-dur të paktën për vitin 2009 ndërsa një rritje e lehtë por e brishtë mund të vijë vetëm gjatë vitit të ardhshëm. Organizata për Bashkëpunim dhe zhvillim në evropë konkludoi se kriza ka prekur fundin dhe se lajmi i keq është se kjo është kriza ekonomike më e rëndë që pas luftës së dytë botërore. Ndërkohë, lajmi i mirë që vjen nga Parisi për të gjithë ekonom-inë globale është se “më e keqja ka kaluar” dhe se ekonomia evropiane dhe ajo globale do të kenë një ritëm më të lehtë rënie për vitin 2009 sesa ishte parashikuar. Rimëkëmbja tashmë ka filluar por parashikimet mbeten të pakonfirmuara për vitin e ardhshëm kur pritet të ngadalësohet ritmi i rënies së ekonomive botërore. shenjat nuk tregojnë qartësisht nëse zona e euros do të superojë krizën. Për këtë vit ekonomia evropiane do të rrudhet me 4.8 për qind ndërsa për vitin tjetër nuk do të ketë as rritje dhe as rënie ekonomike. Ky para-shikim i OeCD është më pozitiv se i mëparshmi kur ekonomia evropiane edhe për vitin 2010 parashikohej të ishte në recesion.

Por ajo e cila mund të quhet një rimëkëmbje ekonomike në eurozonë është thjesht një lëvizje e ngadalte përpara. Kjo sipas një sondazhi të studiuar me shumë kujdes i cili ka nxjerrë në pah brishtësinë e kthesës

së fundit në perspektivat e zhvillimit. treguesit e menaxherëve të blerjeve gjatë muajit qershor për 16 shtetet e rajonit u rriten me një shkallë 9-të mujore, duke treguar se recesioni më i keq që ka goditur kontinentin e europës që nga Lufta e Dyte Botërore po vazhdon të humbë egërsinë e tij.

Por shkalla e përmirësimit është më e vogël se ç`pritej, dhe kjo rritje e ngadaltë është pasojë e një perfor-mance të dobët në sektorin e shër-bimit dhe treguesit akoma theksojnë një tkurrje të konsiderueshme në aktivitetin ekonomik gjatë tremujorit të dytë. Këto rezultate, më të dobëta seç priteshin, do të shuajnë shpresat që eurozona do ti rikthehej zhvillimit këtë vit, madje dhe nëse ky recesion kaq i keq do të zhduket, por ato paj-

toheshin me këndvështrimin e shumë analistëve, përfshirë Komisionin Europian dhe Bankën Qendrore Eu-ropiane që ekonomia do të fillojë të rritet sërish në vitin 2010.

ekonomia e eurozonës u godit rëndë nga dobësimi i konfidencës globale që erdhi si pasojë e dështimit të bankës së investimeve Lehman Brother shtatorin e kaluar. Prodhimi bruto vendas u zvogëlua me 1.8% në tremujorin e fundit të 2008 dhe me 2.5% më tej në tremujorin e parë të këtij viti – në mënyrë të konsid-erueshme më shpejt se në shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe.

Sinjalet e qershoritChris Williamson, krye ekonomisti

i Markit, i cili përgatiti treguesit e

Analizë


menaxherëve të blerjes, tha se in-terpretimi i treguesve të qershorit tregon një ulje me rreth 0.5% ose 0.6% të GDP-së në eurozonë në tremujorin e dytë. shkalla e lehtësisë kishte “humbur një shpejtësi (vrull) të konsiderueshme drejt fundit të tremujorit”, thotë ai, veçanërisht në sektorin e shërbimit, kur kërkesa duket se është goditur nga rritja e papunësisë. Dominic Bryant i BNP Paribas përjashtoi mundësinë e një rimëkëmbjeje të fuqishme “për një farë kohe” dhe tha se ai priste që ekonomia të ishte “pak a shumë e sheshtë për tremujorin e katërt”. ajo performacë pa interes krahasuar me shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe do të reflektonte, thotë ai, “në një veprim më pak agresiv të atyre që bëjnë politikat në eurozonë, në fushat e politikës monetare, asaj fiskale dhe në mbështetjen e sektorit bankar.” Megjithatë, treguesit e menaxherëve të blerjes sugjerojnë se përmirësime të mëtejshme do të pasojnë në muajt në vijim. ato tregojnë se raporti i porosive të reja gjatë inventarëve në industritë përpunuese, e cila në të kaluarën ka qenë thjesht një guidë drejt tendencave të prodhimit në të ardhmen, është rritur ndjeshëm këtë muaj më një rritje 19 mujore. Pritsh-mëritë rreth aktivitetit në sektorin e shërbimit, ndërkohë, kapën një rritje 23 mujore.

indeksi i kombinuar i menax-herëve të blerjes, që mbulon indus-trinë përpunuese dhe shërbimet, është rritur nga 44.0 në muajin Maj ne 44.4 ne muajin Qershor. Indeksi i sektorit të industrisë përpunuese u rrit fuqishëm nga 40.7 ne muajin Maj në 42.4 por indeksi i sektorit të shërbimit ra nga 44.8 në muajin Maj në 44.5

Gjermania, ngadalësohet motori i Evropës

Recesioni në eurozonë u inten-sifikua ndjeshëm në tremujorin e parë, duke pësuar një rënie prej 4% në ekonominë gjermane e cila mban peshën kryesore në ekonominë e eurozonës. Prodhimi i Brendshëm

Bruto në 16 shtetet e rajonit ra me më shumë se ç`pritej 2.5% në këtë pe-riudhë, duke lënë pas ngadalësimin e shteteve te Bashkuara - sipas

të dhënave zyrtarë të raportuara të premten. Rënia thelloi atë i cili ishte tashmë recesioni më i keq që nga Lufta e Dytë Botërore në kontinentin europian. tremujori i fundit i vitit 2008 pa një rënie prej 1.6% të prodhimit të brendshëm bruto. shkalla e ngadalësisë theksoi impaktin dramatik të krizës globale në kontinentin europian. ekonomia gjermane e kryesuar nga eksporti, më e madhja në europë, ra me 3.8% gjatë tremujorit, rënia më e madhe që nga koha kur shteti filloi të grum-bullonte te dhëna trimestrale në vitin 1970. “Pranvera akoma s’ka ardhur në eurozonë,” thotë Julian Callow, ekonomisti europian në Barclays Capital. ekonomia e shteteve te Bashkuara pësoi një rënie prej 1.6% në tremujorin e parë. .

të dhënat e fundit, të cilat e ulin ndjeshëm euron, ndërkohë që politikëbërësit europian u bënë më konfidentë, duke vrojtuar “shenjat e para të përmirësimit” në horizont. Jean-Claude trichet, presidenti i Bankës Qendrore Europiane, e për-shkroi ekonominë globale “afër pikës së ndryshimit”. ekonomistët thonë se tregues progresivë vazhdojnë të

Indeksi i kombinuar i menaxherëve të blerjes, që mbulon industrinë për-punuese dhe shërbimet, është rritur nga 44.0 në muajin Maj ne 44.4 ne muajin Qershor. Indeksi i sektorit të industrisë përpunuese u rrit fuqishëm nga 40.7 ne muajin Maj në 42.4 por indeksi i sektorit të shërbimit ra nga 44.8 në muajin Maj në 44.5


Security Force

ZITON

SECURITYFORCE

- Survejim Audio/Video - Akses Kontrolli - Mbrojtje nga Zjarri - Mbrojtje nga Vjedhjet

Adresa: Rr. “Kavajes”, Qendra “G-KAM”, Tirane Tel : 04 2264 840 Fax : 04 2264 841 Mobil : +355 68 20 96 735


sugjerojnë se më e keqja e recesionit të eurozonë ka kaluar. Megjithatë, të dhënat e fundit do të rrisin tensionin mbi politikanët, të cilët ishin parala-jmëruar këtë javë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar se rimëkëmbja ekono-mike në rajon vitin që vjen varet nga një veprim politik më i fuqishëm dhe i patrembur.

Marco annunziata, krye-ekon-omisti i UniCredit, argumentoi se kriza e tremujorit të parë “rriti shan-set për një performancë më të mirë në tremujorin e dytë”, por kishte vendosur përgjigjet ndaj politikave të mëparshme në një pikëpamje të gabuar. të dhënat “treguan se ekz-istonte një nevojë mjaft e madhe për një përgjigje të koordinuar fiskale shumë më të fuqishme që në fillim”. Përveç Gjermanisë, ritmi i rënies ekonomike ishte veçanërisht i ashpër edhe në Holandë e cila pësoi një rënie prej 2.8% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, dhe në itali e cila raportoi një rënie prej 2.4%.

Megjithatë, rënia më dramatikë ishte ne sllovaki – anëtarja më e re e eurozonë – ku ky prodhim pësoi një rënie prej 11.2 % krahasuar me atë të te muajve të mëparshëm, duke reflektuar kështu varësinë e saj nga eksportet në Gjermani dhe shitjes së makinave.

Përkundrazi, Franca vazhdoi t’ia dilte mbanë fare mirë në mes të stuhive të ekonomisë globale, falë rolit të madh që luajti kërkesa ven-dase në mbështetjen e zhvillimit. U raportua një rënie prej 1.2% gjatë tremujorit të parë të Prodhimit të Brendshëm Bruto.

Shqipëria vs krizëse përfshirë në kulmin e një fushate

elektorale për zgjedhjet e përgjith-shme, shqipëria gjithsesi mbetet ndër vendet e pakta që nuk ka prekur recesionin. Parashikimi i FMN-së i adreson shqipërisë një rritje ekono-mike në nivelin 0,4 për qind, në një kohë kur pjesa tjetër e evropës është e zhytur në recension të thellë. Fak-torët politikë në vend e kanë patur deri diku në qendër të vëmendjes

krizën ekonomike globale dhe ndi-kimin në ekonominë shqiptare, kryesisht nga rënia e remitancave, eksporteve, importeve të derivuara në mosrealizim të të ardhurave të parashikuara dhe rrudhje të shpen-zimeve për investim.

Realizimi i të ardhurave doganore për 4 muajt e parë të vitit është 88 për qind në raport me planin ndërkohë që ka një rënie të lehtë në krahasim me një vit më parë(nga 30.769 mil-iardë lekë në 4 mujorin e parë 2008 në 30.458 miliardë lekë në të njëjtën periudhë të vitit 2009). Ndërkohë ka një rënie edhe në importe ku për 4 muajt e parë të vitit janë impor-tuar 128 miliardë e 498 milionë lekë ndërkohë që për të njëjtën periudhë të vitit 2008 shifra ishte 132 miliardë e 131 milionë lekë.

Gjithsesi vendi po përjeton inves-time të mëdha publike të financuara edhe me një borxh të jashtëm në rritje që për këtë vit pritet të kalojë vlerën e 500 milionë euro ndërkohë që borxhi i brendshëm parashikohet të jetë në të njëjtat nivele në raport me produktin e brendshëm bruto

(PBB), 38 për qind. Qeveria ka nënshkruar marrjen e

një kredie sindikale Deutsche Bank dhe alpha Bank në një shume prej rreth 250 milion eurosh si kufirin maksimal. Kjo kredi do merret ne dy transhe. interesi i kredisë është variabel, dhe përbehet nga indeksi euribor plus marzhi prej 9.65%. Kri-tikave për normat relativisht të larta të interesit të kësaj kredie ministri i Financave Ridvan Bode i përgjigjet se “nuk ka çmim më të madh se sa rënia ekonomike, se sa varfërimi i shqiptarëve dhe se sa futja e ekono-misë shqiptare në krizë. Dhe ne do të bëjmë çfarë është e mundur që ekonomia shqiptare të mbetet jashtë vorbullës së krizës”. Gjithsesi, me qetësimin e situatës pas zgjedhjeve, qeverisë që do të dal pas zgjedhjeve, e cilit do krah politik të jetë, i duhet të moderojë me kujdes një buxhet me shpenzime të parashikuara si-pas një ritmi të kënaqshëm rritjesh të ardhurash dhe një plan agresiv mbështetje për biznesin që gjeneron më shumë se 70 për qind të produktit të brendshëm bruto.

Analizë


VaNgJUSH Saro

“Qendra e Kërkimeve dhe e Tra-jnimeve për Biznesin” e Dhomës së tregtisë dhe industrisë, po vijon pro-gramin e vet të ngjeshur, për trajnimin e biznesmenëve, ekspertëve të kom-panive, si dhe për zgjerimin e fushës së kërkimeve në biznes e sipërmarrje. trajnimi më i fundit i organizuar nga kjo qendër, synoi të përgatisë menax-herë të cilësisë, aktivitet që kulmoi në parapërgatitjen për pajisjen me një diplomë, që është vetë Certifikata e Menaxhimit të Cilësisë. (Ky dokument njihet në të gjitha vendet evropiane.)

Në kushtet e rritjes së përgjegjësive dhe të konkurrencës në plan rajonal dhe më gjerë, sipërmarrja shqiptare duhet të hyjë në “lojë” jo vetëm me

kapitalet e veta në rritje, por edhe me pasurinë e madhe intelektuale, që po përgatitet dhe trajnohet për t’u përbal-lur me detyra komplekse e të vështira afaristike.

Moduli Itrajnimi në menaxhimin e cilësisë,

ishte një bashkëpunim (sa edhe bash-këfinancim) i Dhomës së Tregtisë e Industrisë, GTZ dhe DGQ, (organizata gjermane e trajnimeve në fushën e menaxhimit dhe të cilësisë). Pjesëmar-rësit në këtë trajnim, ishin menaxherë ndërmarrjesh, presidentë kompanish, por edhe ekspertë të fushave të ndry-shme të sipërmarrjes, prodhimit, shër-bimeve, etj. Numri i pjesëmarrësve në modulin i ishte 25 vetë. Ky modul, jep një përshkrim të shkurtër të menax-

himit të cilësisë, grupit të standardeve isO 9000 dhe kryerjen e auditiveve të brendshme. trajnimi i menaxherëve të cilësisë, ishte kështu një shans më shumë për të gjithë pjesëmarrësit, për t’u përgatitur dhe, më pas, për t’u promovuar si menaxherë cilësie. Certifikata e Menaxhimit të Cilësisë, ka vlerën e një dokumenti - standard dhe njihet në të gjitha vendet evropi-ane. trajnimi për cilësinë, Moduli i, u drejtua nga ermira shyti, lektore e licensuar nga DGQ për modulin QMS; ekzaminuese e licensuar e DGQ-së për provimin Menaxher Cilësie.

sistemet e Menaxhimit të Cilësisë dhe auditimi i Brendshëm; aplikimi i sistemeve të Cilësisë; Metodat statis-tikore të vendimmarrjes; këto ishin disa nga temat kryesore që u zhvilluan në modulin e parë të këtij trajnimi dhe për të cilat u përgjigjën pjesëmarrësit. ata ishin njohur gjithashtu edhe me disa aspekte operative të Menaxhimit të Cilësisë (nga “Planifikimi i cilësisë si aktivitet ndërdisiplinor”, deri tek “Zbatimi i testimit të cilësisë”, etj.) Një vend i rëndësishëm në trajnim, i ishte kushtuar prezantimit të “Familjes isO 9000”. Një sërë standardesh të kësaj

Trajnime

“Qendra e Kërkimeve dhe Trajnimeve për Biznesin” vazhdon misionin Një bashkëpunim perfekt me GTZ dhe DGQ, organizata gjermane e trajnimeve në fushën e menaxhimit dhe cilësisë. U mbyllën me sukses provimet. Certifikata e menaxhimit të Cilësisë njihet në të gjitha vendet evropiane


familjeje, nga isO 9000:2000 tek isO 9000:2001, etj., u vështruan në dritën e domosdoshmërisë së rritjes së cilësisë e të menaxhimit, duke i aplikuar këto të dhëna në kushtet e ndërmarrjeve e të bizneseve shqiptare. Me rëndësi, ishin edhe vetë procedurat e certifi-kimit, si dhe trajtimi i disa aspekteve ligjore, që nga kapitulli “siguritë dhe garancitë” deri tek “Ligji i Produktit”, “Ligji Kriminal”, etj.

Moduli IIMe mjaft interes, ishte edhe Mod-

uli II QMA (Aplikimi i Menaxhimit të Cilësisë). Ky modul u drejtua nga prof. Luan Dervishaj, lektor i liçen-suar për Modulin QMA, ekzaminues i liçensuar i DGQ së për provimin QB (përfaqësues i cilësisë dhe auditor i brëndshëm). temat kryesore kishin të bënin me rritjen e nivelit të drejtimit në sipërmarrjet shqiptare, përgatitjen e Menaxherëve të Cilësisë, si një nga nevojat më konkrete të tregut në vendin tonë. U trajtuan: “Rishikimi i Modulit QMS”, “Sistemi i Informimit të Menaxhimit”, “Kostot e Cilësisë”, “Promovimi i Cilësisë”, “sisteme të orientuara nga procesi”, etj. Numri i pjesëmarrësve në Modulin ii ishte 21 persona.

Njohja e teknikave dhe e metodave të cilësisë do t’i ndihmojë pjesëmar-rësit në rritjen e ndërgjegjësimit të punonjësve në lidhje me problemet e cilësisë. Një tjetër element, që u trajtua me përparësi gjatë këtij kursi, ishte “Menaxhimi i proceseve”, që i trajtuar në kuadrin e cilësisë, ndihmon për një menaxhim më modern të kompanive.

Provimi Më 17 dhe 18 qershor 2009, pjesë-

marrësit në trajnimin për menaxhimin e cilësisë, iu nënshtruan provimeve me ekspertët shqiptarë dhe gjermanë. Konkretisht, ekzaminuesit që morën pjesë në provim ishin: Gavrosh Zela, lektor i licensuar nga DGQ për modulin QMA; ekzaminues i liçensuar i DGQ-së për provimin QB (përfaqësues i cilësisë dhe auditor i brëndshëm) dhe Mattias Portugal, përfaqësues i DGQ.

Provimi kaloi me sukses; pjesë-marrësit demonstruan përgatitje të kënaqshme dhe ripohuan seriozitetin dhe domosdoshmërinë e këtyre tra-jnimeve.

Pikë mbi iNë një anketë të realizuar për të

vlerëuar nevojën e tyre për vazhdimin e këtij trajnimi, Moduli iii dhe Mod-uli IV, si dhe pajisjen me certifikimin “Menaxher i Cilësisë”, pjesëmarrësit konfirmuan interesin e tyre për va-zhdimin e trajnimit. Ata konfirmuan gjithashtu edhe nevojën e mëtejshme

për trajnimin edhe të stafeve të tyre. Me trajnime të kësaj shkalle mjaft përfaqësuese, Dhoma e tregtisë dhe industrisë ofron kontribut të çmuar në fushën e përditësimit të biznesit me kërkesat e kohës.

“Qendra e Kërkimeve dhe e Tra-jnimeve për Biznesin”, siç dihet, u përurua më 15 mars 2009. ajo u formatua si rezultat i kërkimeve të ekspertëve në fushën e shërbimeve bashkëkohore për sipërmarrjen; gjithashtu, një arritje e tillë shprehte vullnetin për raporte dinjitoze me biznesin. Organizimi i kursit të parë të trajnimeve profesionale për Menax-him, ishte edhe “pagëzimi” i “Qendrës së Kërkimeve dhe të trajnimeve për Biznesin”. Kurset u zhvilluan nga lektorë austriakë. Çdo kurs kishte tre module; në përfundim të kursit (tre ditë për çdo modul), pjesëmarrësit iu nënshtruan një testimi, lidhur me njohuritë e fituara në të tre modulet. Qendra e Kërkimeve dhe Trajnimeve për Biznesin e Dhomës së tregtisë dhe industrisë, në bashkëpunim me “servizi innovative per l’impresa”, në kuadër të projektit “Live”, organizoi gjithashtu workshop-in për rezultatet kryesore të projektit me të njëjtin emër dhe, më pas, seminarin “Poli-tikat ambientale”. Qasja e problemeve ambientale me zhvillimet turistike, dukej se ishte thelbi i kësaj veprimtarie trajnuese.

“Qendra e Kërkimeve dhe Trajni-meve për Biznesin” është me të vërtetë gjithnjë “në kërkim” të projekteve e ve-primtarive të tjera, për të përmbushur misionin e saj.


PaJTim mElaNi

iNDUstRia kryesore në vend pas asaj të shërbimeve ka hyrë në

një ngërç afatmesëm për dy shkaqe kryesore. Mungesa e likuiditetit për shkak të mënyrës “klering” që kanë zgjedhur kompanitë e ndërtimit për financimin e biznesit të tyre dhe hezitimi i bankave për të dhënë kredi gjatë vitit 2009, janë arsyet kryesore të bllokimit të këtij sektori. Biznesi i madh i ndërtimit, i grupuar kryesisht në shoqatën e Ndërtuesve, por edhe një sërë sipërmarrësish të vegjël po vuajnë një tjetër pasojë të krizës globale, ngadalësimin e shitjeve ndërkohë që për shkak të një kërkese të fortë sidomos në tiranë dhe në qytetet kryesore të vendit, çmimet

nuk po bien. Njoftimet e agjencive imobiliare

dhe gazetave të specializuara rapor-tojnë çmime të njëjta dhe në jo pak raste të rritura krahasuar me një vit më parë si për banesat ashtu dhe për qiratë. Madje raporti çmim banese-qira, që është një tregues i rëndë-sishëm për këtë industri, tregon rënie çka nënkupton që çmimet e shitjes së pronave të patundshme e krye-sisht banesave janë në ngritje dhe blerësit potencialë të tyre zgjedhin ende të jetojnë me qira. Drejtuesit e agjencive imobiliare e justifikojnë këtë tendencë me kërkesën e fortë për banesa sidomos në kryeqytet dhe krahasimin e çmimit (1000-1200 euro/metër katror) me kryeqytet e vendeve të rajonit. Ndaj dhe blerësit

potencialë më kot presin ulje të çmi-meve në periudha afatshkutra.

Dallimi i krizaveekspertët e agjencive imobiliare

të thonë se nuk ka ngjashmëri mes krizës së hipotekave në sHBa me atë çka po ndodh në shqipëri për shkak se në sHBa kriza erdhi kryesisht si pasojë e derivateve (mbajtjen si hipotekë të banesës për më shumë se një kredi) dhe me rënien e çmimeve si pasojë e një oferte të “fryrë” dhe rënien e fuqisë paguese të kredive si pasojë e krizës dhe papunësisë, shumë kredimarrës nuk paguanin dot këstet e rradhës ndërsa vështirësitë e likuditetit i kaluan bankës. Në shq-ipëri, ku megjithë ritmet e larta të rritjes së kredisë mbi 50 % në vit që

Dilemat dhe zgjidhjet për ndërtiminBllokimi i industrisë së ndërtimit si krizë likuiditeti dhe lejesh. Kërkesat për ulje taksash nga qeveria dhe për kredi nga bankat

Analizë


pas privatizimit të Bankës së Kursim-eve, përsëri kredia në raport me GDP mbetet e ulët krahasuar me vendet e rajonit dhe vendet e tjera evropiane. Më së shumti ngërçi i sektorit të ndërtimit vjen për shkak të mungesës së likuiditetit dhe paniku që ka kapur bankat si pasojë e krizës ka dhënë efekte negative në kreditimin edhe të këtij biznesi, që gjithësesi është i mirëkapitalizaur. thirrjet patetike të ndërtuesve dhe bankës qendrore për financimin e këtij sektori “peshohen” me kujdes nga bankat tregtare të cilat kanë vështirësuar procedurat dhe kanë rritur normat e interesit si për bizneset e ndërtimit ashtu dhe blerësit e banesave). Biznesmenët e ndërtimit kanë kërkuar njëherazi që qeveria të lehtësojë barrën fiskale për sektorin e ndërtimit, si edhe realizimin e një politike investimesh ndërsa nga bankat të financojnë kompanitë e ndërtimit në këtë peri-udhë krize.

Skepticizmi i ndërtuesveBazuar në të dhënat e vrojtimit të

besimit të firmave ndërtuese, besimi në këtë sektor është ulur për shkak të vlerësimeve negative të ecurisë së përgjithshme ekonomike dhe të ecurisë së vetë firmës, së bashku me vlerësimet në rënie të prodhimit. Gjendja e inventarëve të firmave ndërtuese është paraqitur e rritur në tremujorin e fundit të vitit 2008, duke kontribuar në uljen disi të çmi-meve të banesave për tiranën gjatë

kësaj periudhe; indeksi i çmimeve të banesave gjatë dy tremujorëve të fundit të vitit 2008 ra me 4.3 për qind dhe 0.9 për qind respektiv-

isht. Bazuar në opinionet e firmave të ndërtimit, përgjatë periudhës 2004-2008, vihet re se faktori më i rëndësishëm që ka penguar zhvil-limin normal e aktivitetit në këtë sektor, ka qenë prania e ekonomisë informale. Ndërkohë që si faktori i dytë më i rëndësishëm, nga firmat e ndërtimit, vlerësohet të jetë kuadri ligjor dhe institucional. Rëndësia e këtij faktori ka ardhur duke u rritur gjatë kësaj periudhe. Në ndryshim nga vitet e mëparshme, viti 2008 pasqyroi një rritje të rëndësisë për faktorin “marrëdhënie me bankat”, i cili u rendit si faktori i tretë i rëndë-sishëm që ka

penguar veprimtarinë e firmave ndërtuese. Problemet me klimën politike dhe me infrastrukturën janë

BaNKa qendrore e vlerëson sektorin e ndërtimit si një

nga sektorët më aktivë të ekono-misë shqiptare. sipas një studimi të saj prodhimi i këtij sektori ka përfaqësuar rreth 14 për qind të prodhimit të përgjithshëm bruto në vend dhe ka siguruar rreth 17 për qind të shitjeve totale nga sektorët prodhues jobujqësorë të ekonomisë së vendit. Në sekto-rin e ndërtimit regjistrohen si të

punësuar mesatarisht rreth 18 për qind e të punësuarve gjithsej në sektorin privat jobujqësor të ekonomisë së vendit. Ritmet e shpejta të rritjes së prodhimit në këtë sektor (gjatë periudhës 1998-2007 prodhimi i sektorit të ndërtimit është rritur mesatarisht 23 për qind në vit) kanë bërë që kontributi i tij në rritjen ekono-mike të viteve të fundit të jetë i konsiderueshëm.

BSH: kujdesi për ndërtimin


vlerësuar në rënie që pas vitit 2006 dhe janë konsideruar me ndikim

më të ulët në vitet në vijim. të dhënat më të fundit, bazuar në vrojtimin e besimit, tregojnë se fir-mat ndërtuese presin përmirësim të situatës së prodhimit gjatë vitit 2009. Gjithashtu, ato presin kërkesë të mjaftueshme për të zvogëluar nivelin e inventarëve të tyre të grumbulluar në tremujorin e parë të vitit 2009.

Rritet çmimi i banesave dhe qirave

studimi i Bankës së shqipërisë konkludon se në tremujorin e parë të vitit 2009 indeksi i çmimit të banesave u rrit me 9.2 për qind në krahasim me një vit më parë; ndërsa ra me 5.7 për qind në krahasim me tremujorin e mëparshëm. Rritja vje-tore gjatë këtij tremujori

përbën një pikë kthese në prirjen rënëse të indeksit të çmimit të bane-save, e cila ka filluar që në tremu-jorin e katërt të vitit 2007. Gjatë dy tremujorëve të kaluar ky indeks kishte pësuar rënie përkatësisht me

Analizë

4.3 dhe 0.9 për qind. indeksi i qirasë së banesave u rrit me 12.3 për qind në terma vjetorë në tremujorin e parë të këtij viti, pasi kishte pësuar rënie me 4.9 për qind në tremujorin e katërt të vitit 2008. Në krahasim me

tremujorin e mëparshëm ky indeks ka pësuar një rënie të lehtë, 0.4 për qind. Raporti i indeksit të çmimeve ndaj qirasë së banesave është ulur më tej në tremujorin e parë të vitit 2009. Prirja rënëse e këtij treguesi ka nisur që në tremujorin e tretë të vitit 2008.

Tregu i ndërtimitBazuar në të dhëna nga lejet e

miratuara për ndërtime një peshë gjithnjë e më të madhe kanë zënë ndërtimet për qëllime banimi (pesha 59 për qind deri në tremujorin e tretë të vitit 2008 krahasuar me 55 për qind në vitin 2005). Ndërtimet e reja përbëjnë peshën më të lartë në vlerën e parashikuar të lejeve të ndërtimit, krahasuar me rikonstruksionet. Mbështetur në këtë vlerë të parashi-kuar19 të lejeve të ndërtimit, gjatë vitit 2007 sektori privat zuri rreth 85 për qind të aktivitetit ndërtues, ndërsa në tre tremujorët e parë të vitit 2008 ky raport luhatet në me-satarisht 82 për qind. Përsa i takon sektorit shtetëror ai është i përqen-druar në një masë më të madhe në ndërtimet inxhinierike, ku aktiv-iteti kryesor lidhet me ndërtimin e rrugëve dhe autostradave.

29proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al FushataProgramet elektorale

Biznesi, sa ishte i përfshirë në premtimet zgjedhore të partive

Nga oli XHilaga

POR nuk mund të qëndronim në këtë momente larg një baze krahasuese

mes dy forcave kryesore politike për atë çfarë kanë premtuar dhe se çfarë do të mbajnë në katër vitet e ardhshme, si në mazhorancë apo opozitë qofshin për ti sjellë ato si nisma ligjore në përmirësimin e jetës ekonomike të vendit.

Për më tepër se një muaj partitë politike nuk reshtën së reklamuari elementët më të forta dhe më premtues të programeve të tyre elektorale, duke zgjedhur forma nga më të ndryshmet për t’i përçuar ato tek votuesit shqiptarë. Por, është verdikti i sovranit në 28 qershor si i cili do të bëjë të mundur implementimin e atij programi, përfaqësues i forcës politike që do të ketë mundësinë që të drejtojë pushtetin për katër vitet e ardhshme. tradicionalisht, në çdo fushatë elektorale krahasimet dhe përballjet janë bërë mes dy forcave krye-sore, konkretisht mes PD-së dhe Ps-së. Kësisoj dhe në këtë garë jo pak të ethshme për zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit të gjitha takimet elektorale, përballjet pub-like, dhe më tej, kanë qenë të fokusuara pikërisht në atë çfarë premtojnë dhe syn-ojnë të realizojnë këto dy forca, pas ardhjes

“Probiznes” gjatë gjithë kësaj periudhe zgjedhore ka qëndruar larg premtimeve që forcat politike kanë bërë për biznesin në veçanti dhe për të gjithë shtresat e tjera në përgjithësi

në pushtet. Partia socialiste, në pozitat e një force politike që pretendon të vijë në pushtet, ka luajtur fort përgjatë kësaj kohe me kartën e ndryshimit. Për këtë arsye, premtimet e saj kanë qenë të fokusuara në sektorët kyç për vendin. Ndërkohë që Partia Demokratike, nga ana e saj, është përpjekur të vërë në dukje arritjet përgjatë mandatit të kaluar dhe duke premtuar zhvillimin e mëtejshëm të vendit në katër vitet e ardhshme. Po të bënim një përballje mes programeve, do të mund të veçonim si një nga elementët më interesant, pikërisht sistemin fiskal, ku socialistët deklarojnë se nuk prekin atë. Demokratët, shkojnë më tej, ku duke qenë të kënaqur me rezultatet e deritanishme, premtojnë uljen e taksave. Por, një pikë ku të dy këto parti kanë pikëpamje krejtësisht të ndryshme, lidhet me krizën ekonomike, për të cilën e majta ngulmon me forcë se tashmë ajo është në vend, ndërsa demokratët jo vetëm që nuk e pranojnë një gjë të tillë, përkundrazi synojnë një rritje ekonomike më të madhe se sa asnjë vend tjetër. Megjithatë, nuk mund të mos vihet në dukje fakti se për çdo sektor si demokratët dhe socialistët, janë përpjekur të servirin, të paktën me fjalë, zgjidhje, të cilat vërtet do të sillnin zhvillim dhe integrim të vendit tonë.

Partia DemokratikeNë programin politik të PD-së rëndësi

i vihet vazhdimit të reformave të nisura në ekonomi dhe sistemin fiskal. Kështu, në bazë të këtij projekti në katër vitet e ar-dhshme do të vazhdohet me revolucionin fiskal, duke hequr TVSH-në. PD-ja progra-mon ndërmarrjen e reformave të thella të pensioneve dhe sigurimeve shëndetësore. Në këtë program parashikohet realizimi i reformave të thella e të gjithanshme në të gjitha institucionet që lidhen në rrafshin financiar, administrativ, ligjor, gjyqësor, do të reformohen agjencitë e investimeve të huaja, diplomacia e huaj. Por, për Partinë Demokratike dhe drejtuesit e saj, gjatë mandatit të kaluar reforma më e rëndësishme dhe që dha mjaft rezultat, duke u cilësuar njëkohësisht si më e suksesshmja, është reforma ekonomike fiskale. Qeveria “Berisha” besoi tek taksat e ulura, duke premtuar se dhe në mandatin e ardhshëm, do të ndjekë të njëjtën rrugë. e kjo duke u bazuar në faktin se sipas tyre, në vendin tonë funksionon në mënyrën më të përkryer, standardi liberal.

Modeli liberalNdalur në atë çfarë pretendohet se solli

sukses në ekonomi, apo për më tepër, që do të vijojë të sjellë ritme të larta në këtë sektor, demokratët përqafojnë modelin tipik liberal. Ky model, sipas tyre, u bazua në uljen e taksave dhe në mbështetjen, pa kufi, të ofertës, dha rezultat, pasi mundë-soi rritje ekonomike, ku u dinamizua ekonomia, u krijuan raporte të reja me politikat që ishin në krah të ofertës. 80% e administratës iu dyfishuan pagat, po kështu dhe për pensionistet. Për PD, borxhi publik, për shqiptarët, sa vjen dhe ulet gjithnjë e më shumë. Por, ndërkohë do të jetë ky model dhe kjo rrugë ajo e cila do të ndiqet në vitet në vazhdim. Nga ana tjetër, duke synuar dhe pretenduar zhvil-limin e mëtejshëm të vendit, demokratët përjashtojnë mundësinë që vendi të jetë në

30 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Fushata

krizë, dhe aq më pak të preket prej saj në të ardhmen. sipas tyre, statistikat tregojnë se vendi do të ketë një rritje ekonomike prej 3%. Për PD e vetmja e vërtetë është se ajo nuk po eksporton shërbime, por prodhime, kjo pasi është arritur prodhimi në vend dhe eksporti i tyre. Më tej, si për ti mëshuar dhe më shumë optimizmit të tyre demokratët shprehen të bindur se rritja për vitin 2009 ka për të qenë rritja më e madhe, që mund të ketë ndonjë vend tjetër, përgjatë këtij viti.

Punësimi dhe rritja e pagavePartia Demokratike premton se në

katër vitet e ardhshme do të vazhdojë rritjen e rrogave në të gjithë sektorët e administratës duke kaluar 6 vende anëtare të Be, do të barazojë pensionet e fshatit me ato të qytetit, do të garantojë pensione më të larta se në 6 vende anëtare të Be, si dhe do të rrisë ndihmën sociale mbi 2 dollarë në ditë brenda vitit 2010. Ndërkohë duke qenë më konkretë në premtimin e tyre për hapjen e vendeve të punës demokratët i referohen faktit se janë 6 parqe industriale që do të ngrihen në 6 qytete të ndryshme të vendit. Këtu do punësohen dhjetëra mijëra nëpunës. Janë firmosur e po punohet për 104 hidrocentrale, por do ndërtohen edhe 320 të tjerë. Gjithashtu, për PD gjenerator i punësimit është biznesi, të cilit serish do t’i adresohet. “Hiqja barrën biznesit që ai të shpërthej”, kjo është motoja e PD dhe kjo premtohet se do të bëhet dhe në vijim. Biznesi vendas konsiderohet nga demokratët si vektori kryesor i biznesit të huaj në Shqipëri. Nga biznesi i huaj përfi-ton së pari ai vendas dhe për këtë arsye, PD ka favorizuar dhe do të vazhdojë ta bëjë atë, por duke mos bërë diferencime mes tyre.

InfrastrukturaPartia Demokratike ka hartuar tashmë

një projekt, të cilin premton se do ta realizojë në vitet në vazhdim, lidhur me shkurtimin e distancës së çdo qyteti me kryeqytetin shqiptar. Në këtë mënyrë, sipas këtij projekti demokratët synojnë që çdo destinacion nga tirana, do të lidhet me kryeqytetin, në jo më shumë se 150 minuta. Për dy orë e gjysmë, qytetarët edhe nga vermoshi edhe nga saranda, do

të vijnë në tiranë. PD deklarohet e bindur se është e përgatitur për të pasur një rrjet kombëtar rrugor, në parametrat më të mira. Kësisoj, si projekte kryesore janë dy degëzime veri-Jug dhe ai që lidh portet e vendit. Në lidhje me projektin e parë, është ndërtuar një pjesë e mirë e aksit të Hanit i Hotit dhe pjesa tjetër pritet të fillojë. Po kështu shkodër-vorë, po dublohet, Lushnje-Fier e cila është bërë dhe do të vazhdohet edhe më tej. Po ndërtohet rruga e Arbrit. Do të fillojnë nga Quksi, në Qafë Pllocë. Po ndërtohet Levan-tepelenë, ti-ranë-Paper-Berat. Në janarin e ardhshëm demokratët premtojnë se do të mbyllin të gjitha këto akse të rëndësishme. Pjesa tjetër e punës është lidhja e komunave me akset kryesore dhe ajo e ndërtimit të rrugëve rurale, me akset kryesore rrugore. sipas tyre, investimet e bëra në tetë vite nga Ps kanë qenë 27 miliardë lekë, ndërsa PD i ka çuar ato 178 miliard lekë të reja. Janë 2055 km rrugë tërësisht të reja, të bëra, 1948 akse kombëtare të rikostruk-

tura, 1980 km rrugë, janë bërë me grande, për zonat rurale. Janë bërë gjithsej 5983 km rrugë dhe së shpejti do të bëjnë 6 mijë kilometra. shqipëria me rrugë moderne, është kushti kryesor për shqipërinë evro-piane. Për pasojë demokratët premtojnë se do të bëjnë të mundur që shqiptarit koha t’i kushtojë sa i kushton evropianit. sipas tyre, nëse pretendohet të zhvillohet vendi, duhet që ti kushtohet rëndësi dhe të niset puna aty ku qytetari jeton, me qëllim që ai të zbresë në aksin kombëtar, brenda 15-20 minutash. edhe pse shihet si e vështirë, demokratët premtojnë se do ta bëjnë të mundur një gjë të tillë. Në një anë do të bëjnë asfaltimin total, pasi akset me të shkurta, janë jetike për vendin. Pra syno-het të bëhet një shqipëri nga e para, për sa i përket rrugëve, por është një segment i Boshtit të Jugut, një segment i arbrit dhe ai Koman-Fierzë, që janë akoma pa u bërë dhe që premtohet se do të mbyllen brenda vjeçarit të parë të mandatit të dytë të demokratëve në pushtet.

PuNëSIMIDo të ulet papunësia në mesataren e 6 vendeve anëtare të Bashkimit Europian:Do të hapen 160 000 vende të reja pune në: Ndërtimin 104 hidrocentraleve Ndërtimin e mijëra km rrugë, ujësjellësve, kanalizimeve Ndërtimin e shkollave dhe spitaleve Ndërtimin dhe funksionimin e porteve dhe aeroporteve të reja Ndërtimin e 6 parqeve të reja industriale në Shkodër, Dur-rës, Vlorë, Elbasan dhe Fier Ndërtimin dhe shërbimin në dhjetëra resorte turistike

INFRASTRuKTuRASigurohen 24 orë ujë për të gjitha familjet shqiptare. Ndërtimi i akseve më të shkurtra kombëtare si Boshti i Jugut, Tiranë-Elbasan-Berat-Kuçovë-Tepelenë, Rrugën e Arbrit, Bulqizë-Tiranë, Fierzë-Koman, Konispol-Sarandë, Vermosh-Shkodër, Qafë Plloçë-Qukës Çdo qytet në Shqipëri të lidhet me rrugën më të shkurtër me Tiranën Çdo komunë të jetë jo më shumë se 15 minuta larg me makinë nga rruga kombëtare Çdo fshat do të jetë i lidhur me komunën me rrugë të as-faltua

PROGRAMI PD PER PuNESIMIN DHE INFRASTRuKTuREN


Partia SocialisteNë të gjitha takimit elektorale Partia

socialiste i ka mëshuar fort punësimit, si sfida më e madhe e qeverisë së saj të ardhshme. Janë tri drejtime krye-sore ku ata synojmë që me politikat e qeverisë së re të nxisim punësimin. Do të mbështesin industritë prodhuese vendase që sjellin vlerë të shtuar. Do të mbështesin industritë që punojnë për eksport apo që zëvendësojnë importet e sotme. Ndërsa dy drejtime të tjera do të jenë shërbimet me turizmin në linjë të parë si dhe aktivitetet ekonomike në fshat. Ps në vitin 2010 synon një rritje 2- 4 %, ndërsa pas vitit 2010 mbi 7 %. Sfida të mëdha mbeten zgjidhja defini-tive e çështjes së pronësisë, krijimi i një forcë punë të aftë për nevojat e reja të tregut të punës për teknologji të reja që sjellin vlerë të shtuar si dhe një sistem informacioni ekonomik më i bollshëm, më agresiv e më i larmishëm.

Politika fiskale Ritme të larta të rritjes ekonomike,

ulja e papunësisë dhe një kohezion social më i plotë, janë në themel të programit ekonomik të PS-së. Synohet një inflacion i ulët, si dhe aplikimi i politikave fiskale që nxisin modernizimin e ekonomisë. Në pretendimin e lidershipit socialist programi ekonomik i hartuar prej tyre lejon të premtohet ulja e ndjeshme të papunësisë. Për më tepë Ps premton se do t’i rikthejë shpejt vendit stabilitetin buxhetor. Kjo pasi sipas tyre, deficiti dhe borxhi i lartë sot, imponojnë nesër rritje taksash ose shkurtim investimesh, dhe që të dyja mund të dëmtojnë bi-znesin dhe ekonominë. Për këtë arsye, rivendosja e disiplinës buxhetore është imediate. Do të reduktojnë deficitin buxhetor dhe në asnjë rast nuk do të rrisin deficitin dhe nuk do të marrin borxh, përveçse për investime publike. Do të reduktojnë borxhin publik dhe koston e tij. Do të rrisin transparencën, konkurrencën dhe efikasitetin e parave të taksapaguesve shqiptarë. Politikat fiskale të PS-së nuk do të jenë magnete investimesh të përkohshme për projekte të preferuara kryeministrore. sfidat ekonomike socialistët synojnë t’i përbal-

lojnë edhe me bashkëpunimin maksimal dhe efektiv me të gjitha institucionet financiare ndërkombëtare. Në këtë rast, Ps premton se bashkëpunimi me FMN do të nisë që më 29 Qershor. Socialistët do të ofrojnë përgjegjshmëri dhe anga-zhim maksimal, për të ndalur krizën e buxhetit dhe të ekonomisë shqiptarë.

Punësimi dhe zhvillimialternativa e re ekonomike e Partisë

socialiste beson se biznesi është instru-menti kryesor për t’i dhënë shoqërisë në të njëjtën kohë punësim dhe zhvil-lim. Mbështetja e biznesit që punëson, që krijon të ardhura për familjet dhe sipërmarrësit, që krijon të ardhura për investimet që sjellin punë të reja, është qëllimi parësor i socialistëve në politikën ndaj biznesit. Për këtë arsye, socialistët premtojnë se do të ndihmojnë sipër-marrësit në këtë vend që të përfitojnë sa më shumë nga pozicioni gjeografik i shqipërisë, duke i nxitur që të zgje-rojnë partneritetin me njëri-tjetrin, për të krijuar zinxhir të plotë prodhimi. synimi i Ps-së është që të rrisin aftësinë konkurruese të produkteve shqiptare, në tregjet tona, në tregjet rajonale dhe në ato europiane.

1. Brenda 50 ditëve të para të mandatit do të prezan-tojë një paketë antikrizë. 2. Ritme më të larta rritjeje ekonomike, për vitet 2011-2013 do të jetë mbi 6%3. ulje e papunësisë në 9%,4. Inflacion - jo më shume se 3% në vit.5. Deficit buxhetor jo më shumë se 3% 6. Borxhi publik në vitin 2013 jo më shumë se 50% e PBB. 7. Borxh publik vetëm për investime8. Politika fiskale lehtësuese e nxitëse për teknologjitë moderne. 9. Transparencë maksimale për çdo politikë fiskale dhe buxhetore.10. Bashkëpunim maksimal dhe efikas me Institucionet Financiare Ndërkombëtare.

PROGRAMI PS PER PuNESIMIN DHE ZHVILLIMIN


magdalENa alla

PaGUaJNë vendin ekspozues në panair, por nuk shkojnë. Nga 40

biznese të parashikuara për të marrë pjesë në panairin ‘apollon Fair & Fest’, të zhvilluar në qytetin e Fierit në 19-21 qershor, vetëm 18 u paraqitën. Këto, përfaqësuese makinash, banka, kompani interneti dhe telefonike, bi-znese ushqimore, artizanale etj. ‘Nuk e kuptuam dhe mbetëm madje të çu-ditur nga kjo mungesë, por thjesht më duket neglizhencë, përderisa u paguan edhe paratë, të cilat nuk u morën më mbrapsht. Ndërkohë që, duke paguar kostot, ne nuk morëm mbrapsht as gjysmat e shpenzimeve’, shprehet Klodian Makashi, administratori i

‘Connext’, që u mor dhe me organiz-imin e panairit. Panair që u zhvillua për herë të dytë në kompleksion e ri ‘apollon’. ‘Ndërkohë, kompleksi na kërkoi të paguanim edhe energjinë elektrike prej 1300 lekësh gjatë ditëve të panairit, pavarësisht se kjo ngjarje përbënte një publicitet të dyanshëm. vitin tjetër i bie që mos ta bëjmë më aty panairin’, tregon me keqardhje Klodiani. Megjithatë, edhe pse në periferi të Fierit, në rrugën që të çon për në vlorë, pati deri diku interes nga qytetarët e Fierit. Ditën e hapjes së panairit pati rreth 3000-4000 vizitorë. afërsisht kështu edhe të shtunën në mbrëmje, falë kohës së mirë dhe ambientit argëtues që ofronte kompleksi. Ndërsa dita e mbylljes së panairit, i cili u zhvillua në natyrë nën

‘Apollon Fair & Fest’, por jo vetëm festë

çadrat e bardha verore, nuk u realizua siç ishte parashikuar. Me koncert në fund, ku do të këndonin emra të njohur të muzikës së lehtë shqiptare. Për shkak të shiut, që detyroi dhe çadrat ekspozuese të mbylleshin. ‘Ne pro-jektuam një panair model me shumë aktivitete të larmishme, një festë të vërtetë, por nuk arritëm të siguronim ato fonde që na duheshin. Por, megjithatë, koncertin do ta kishim zhvilluar, edhe me të ardhurat tona, vetëm që të bënim diçka të bukur, por ishte dhe koha që na prishi planet’, sqaron Klodiani.

‘Megjithatë, duke qenë se ishte në periferi të qytetit, nuk erdhën aq njerëz që ne menduam se do të vinin. edhe pushteti vendor apo Dhoma e tregtisë së qytetit, nuk pamë se

Speciale


tregoi interesin e duhur për këtë panair’, shprehet albana Xhamal-lati, pjesëmarrëse në panair si për-faqësuese e ‘Gosti Gustosh’, linjë me punime artizanale, konkretisht vazo në qeramikë. Në dy ditët e para arriti të fitojë nga shitjet sa gjysma e vlerës së qirasë së çadrës së panairit. Fat-mirësisht ditën e tretë të shiut, doli një tregtar fierak i cili bleu 30 mijë lekë të reja vazo dhe ajo të paktën nuk doli me humbje.

Gjatë ditëve të panairit, vizitorët u dalluan për interesin e tyre për maki-nat. Dhe aty të përfaqësuara ishin Fordi, Wolswagen, Hundai. edhe pse nuk pati blerje, pati shumë pyetje, tratativa blerjesh. ‘Nëse në ekspozita nuk para hyjnë kur nuk kanë për të blerë, sepse iu duket sikur janë të detyruar të blejnë, në panair janë më të çlirët për të parë, pyetur, por dhe për të hedhur disa hapa drejt blerjes së afërt apo të ardhshme’, tregon Klodi-ani. interes pati për ushqimet, por më shumë për artizanalet, si lule apo vazo. ‘Mendoj që nëpër rrethet e shqipërisë, mënyra më e mirë për të organizuar panaire, duhet të jetë me biznese të vogla ose të mesme, si veshmbathje, ushqime, artizanale’, shprehet Klodian Makashi.

Për bankat nuk pati interes. Dhe, në fakt, përfaqësuesit e këtyre qëndronin nëpër stenda në pritje që njerëzit të afroheshin dhe jo duke shkuar ata tek njerëzit. Dhuratat modeste dhe reklamuese, që kishin përgatitur, iu ndaheshin fëmijëve, që më pas i shpër-doronin dhe jo pikërisht të rriturve, aty ku efekti i publicitetit do të ishte më i madh. ‘Unë do thoja që nuk kanë faj njerëzit, por mënyra e market-ingut dhe menaxhimit tek ne lë për të dëshiruar ende. edhe pse ne i vumë kinse tendat e makinave pranë atyre të bankave në mënyrë që njerëzit të nxiteshin të merrnin një kredi për të blerë një makinë, nga mungesa e zel-lit dhe aftësive të menaxherëve, kjo nuk pati sukses’, analizon Klodian Makashi i ‘Connext’. Disa nga firmat e tjera pjesëmarrëse në panair ishin edhe agna, Pepsi, Mini 7 days, Birra Stela, QTU, Harrli Caffe, Universiteti Kristal, abissnet, tring etj.

proBiznes Korrik 200934 - www.cci.albussines profile - profil biznesi

KOMPaNia vepron në fushën e projektim-tregtim-instalim-

mirëmbajtje të sistemeve të sigurisë, sistemeve audio-video, alarmit, zjarrit, akses-kontrollit, portave dhe barrier-ave automatike.

Si u konceptua kompaniaPas studimeve universitare të kryera

jashtë vendit, (i përfundoi ato në vitin 2000,) dhe pas një studimi të hollë-sishëm të tregut që ekzistonte deri në atë kohë në vendin tonë, themeluesi i “security Force sh.p.k.” konstatoi se në fushën elektronike, tregu ishte i pazhvilluar. Në fillimet e saj, pati mjaft vështirësi. Një ndër vështirësitë e para, kishte të bënte me vetë fushën në të cilën operonte kompania. Produktet e ofruara ishin ende të panjohura për tregun.

U desh një punë e gjatë dhe këm-bëngulëse, që të prezantoheshin këto

shërbime dhe produkte. suksesi u ar-rit falë korrektësisë dhe shpejtësisë së përshtatjes të sistemeve në kohë, sipas kërkesës së klientëve dhe garancisë së produkteve pas instalimit.

Konsolidimi Me kalimin e viteve, “security Force

sh.p.k.” u konsolidua, duke u bërë lider në këtë fushë. Por misioni i firmës vazhdon të jetë ai i viteve më parë: “teknologji, cilësi, shpejtësi, garanci.” Kësisoj, kompania synon arritjen e një bashkëpunimi korrekt dhe afatgjatë me klientët.

“security Force sh.p.k.” tani është distributor ekskluziv i pajisjeve CCtv, e firmës së mirënjohur në fushën e teknologjisë dhe të zhvillimit Pana-sonic. Përshtatja e teknologjisë më të fundit, është instrumenti me të cilin kompania “security Force sh.p.k.” ruan emrin e mirë, të njohur kudo në

botë. Në mars të vitit 2008, “secu-rity Force sh.p.k.” mori certifikatën e cilësisë ISO 9001:2000. Certifikimi vërteton seriozitetin dhe korrektësinë e kompanisë kudo në treg.

Shërbimet që ofron kompaniaProjektim: Kompania siguron pro-

jektimin e sistemeve të survejimit, të mbrojtjes kundër zjarrit, të lajmërim-it kundër vjedhjeve, të mbrojtjes perimetrike, të akses-kontrollit, të mbrojtjes të materialeve të veçanta, regjistrimit dhe verifikimit të targave të automjeteve, siguria e informacionit, portave dhe barrierave automatike.

Projektimi bëhet nga specialistët e projektimit të kompanisë, duke për-dorur programet profesionale inxhin-ierike të arkitekturës auto CaD 2008, visio 2002, PiK-PROG, etj.

instalim: Zbatimi i projektit bëhet nga tre grupe pune të pavarura, të pa-

“Security Force sh.p.k.”“Security Force sh.p.k.” është themeluar në korrik të vitit 2002, në Tiranë nga Ing. Bashkim Shalla

Security Force

ZITON

SECURITYFORCE



proBiznes Korrik 2009bussines profile - profil biznesi

www.cci.al - 35

jisura me të gjitha mjetet e nevojshme njerëzore dhe materiale, të afta për të realizuar dhe përfunduar në kohë dhe brenda standardeve europiane çdo sistem të ofruar.

Mirëmbajtje: Kompania garan-ton mirëmbajtjen dhe funksionimin e rregullt të të gjitha sistemeve të projektuara dhe të instaluara prej saj, edhe pas përfundimit të afatit të garancisë. Përgjigjia në kohë dhe me cilësi ndaj problemeve, e bën “security Force sh.p.k.” të jetë e para, ndërkohë që klienti ndihet i vlerësuar falë këtij bashkëpunimi serioz.

Burimet njerëzore dhe trajnimet“security Force sh.p.k.” e vlerë-

son stafin si pasurinë më të madhe dhe kryesore të firmës. Projektimi i sistemeve realizohet nga stafi i Drejtorisë së Projektimit, drejtuar nga ing. Muhamer Cipi, me një pervojë të gjatë në këtë fushë. Re-alizimi i shërbimeve që kompania ofron, garantohet nga një ekip i aftë teknikësh, i organizuar në grupe të ndara pune. staf i “security Force sh.p.k.” tani numëron një grup të përzgjedhur prej 20 personash.

Për të përshtatur teknologjinë më të fundit, kompania i kushton një rëndësi të veçantë trajnimeve brenda dhe jashtë vendit. Për këtë, ajo bash-këpunon me kompanitë më gjigande në botë, si Panasonic, General electric, Hirsch, Norbain, austech, Camesud, etj. Filozofia e firmës është t’i bëjë punonjësit sa më të aftë dhe të moti-vuar për punë. secili prej punonjësve të “security Force sh.p.k.”, ndihet pjesë e firmës; puna e gjithsecilit në veçanti, bën që të arrihen objektivat në tërësi.

E ardhmja

Kompania “security Force sh.p.k.” synon ndërkohë të mbajë lart emrin e mirë, që ajo tashmë e ka krijuar, duke bashkërenduar përkushtimin e përdit-shëm me shërbimin më cilësor dhe më të shpejtë. Stafi i saj mbetet i ndjeshëm ndaj të gjitha ndryshimeve dhe zgjid-hjeve më të fundit teknologjike, si dhe për përshtatjen e sistemeve më të reja të sigurisë.

Më në fund, kompania synon të rritet ende në treg, duke e pasuruar gamën e produkteve dhe shërbimeve tës saj, duke ofruar zgjidhje bashkë-kohore.

Distribucione & Partneritet

Panasonic : për sistemet e sur-vejimit; Ziton l.t.d : për sistemet e sinjal-izimit të zjarrit;Ge Security Infrastructure, koor-porata më e madhe evropiane për gjithë infrastrukturën e sigurisë, që operon në të gjitha fushat dhe drej-timet për sistemet e sigurisë.Rokonet: për sistemet e alarmit;SespL.t.d: për sistemet e mbrojtjes nga radiofrekuancat;Hirschemea: për sistemet e akses-kontrollit;Plexa srl: për sistemet e akses-kontrollit;Paxton: për sistemet e akses-kontrollit, sistemet e survejimit;Sennheiser: për sistemet audio-video konference.

Klientët kryesorëKullat Blu: sistemi i survejimit, ak-sess-kontrollit, sistemi i zjarrit;European Trade Center: sistemi i survejimit, sistemi i alarmit;Sky Tower: sistemi i mbrojtjes kundër zjarrit;Raiffeisen Bank: sistemi CCTV, për të gjitha degët e saj, në pjesën e Shqipërisë së Mesme dhe të Jugut, akses-kontroll biometrik, (aktivizimi dhe çaktivizimi me anë të shenjave të gishtave dhe me PIN KOD);Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve: sistem survejimi në disa prej burgjeve në Shqipëri;Top-Chanel Sh.A: sistemi i sur-vejimit, akses-kontroll, sistemi i alarmit, sistemi i sinjalizimit të zjarrit;DigitAlb SH.A: sistemi i survejimit, akses-kontroll, sistemi i alarmit, sistemi i sinjalizimit të zjarrit;Kryeministria: Sistemi i kamer-ave, rregjistrimet dhe transme-timet audio vizive;Porti i Durrësit: Implementimi i Port-Sigurisë, në përputhje me Kodin Ndërkombëtar të Sigurisë në Anije dhe në Fasilitetet Por-tuale (ISPS). Projekt kompleks i sistemeve të sigurisë dhe akses-kontrollit.


vePRiMtaRia dhe aktiviteti i kompanisë, përqendrohen në

fushën e ndërtimit. ‘siBa’ merr për-sipër dhe realizon objekte civile ose industriale, rikonstruksione, si dhe punime infrastrukturore.

Kontributi i ‘siBa sh.p.k.’ në tablonë ekonomike dhe në tregun shqiptar, është i konsiderueshëm. Përvoja e deritanishme shërben si një garanci më shumë për çdo punë a vepër në të ardhmen. serioziteti dhe profesionalizmi, janë tiparet që i kanë dhënë kompanisë një emër të nderuar.

Destinacioni dhe stafi‘siBa sh.p.k.’ ofron të gjitha llojet

e shërbimeve për:- Ndërtime civile dhe industriale;- Punime infrastrukture; (Rrugë,

kanalizime, ujësjellesa)

-Rikonstruksione; (Banesa, ambi-ente sociale, veshje fasadash, vepra arti, etj.

Kompania ‘siBa sh.p.k.’ ka një strukturë të konsoliduar, të përbërë nga një staf profesionistësh. sigurimi teknik, si dhe zbatimi i kushteve teknike në ndërtim sipas isa-së, shërbejnë si dy kritere-bazë të cilat e udhëheqin kompaninë në të gjithë veprimtarinë e saj.

stafi i kualifikuar i ‘siBa sh.p.k.’ kujdeset në mënyrë maksimale për realizimin me sukses të projekteve që i janë besuar. Njëherësh, kompania ka raporte shumë serioze me klientët dhe administratën; ajo përpiqet t’i përmbushë me cilësi dhe në kohë kërkesat e klientëve të vet.

Ja edhe “qershia” mbi tortë: Në 10 qershor të vitit 2008, ‘siBa sh.p.k.’ është certifikuar sipas standarteve

isO9001:2000.

Veprat e ndërtuara dhe të konstruktuara

Ne aktivitetin e kompanisë, regjis-trohen punë e vepra të rëndësishme. të tilla janë objektet e ndërtuara me cikël të mbyllur. Kjo do të thotë se ekspertët e kompanisë hartojnë më parë projektin; (grupi i projek-timit). Më pas, realizon zbatimin e objekteve. Kështu ka ndodhur me disa ndërtime cilësore: Kompleksi i OPeL Noshi-t në Kashar; Magazi-nat e Përpunimit të Materialeve të Ndërtimit në vorë; vilë katërkatëshe në sauk, (tiranë); vilë në rrugën “siri Kodra”, etj.

Një pjesë e punëve të ‘siBa sh.p.k.’, janë ndërtime me projekte të siguru-ara nga vetë investitori. të tilla janë: vila nr.10, me investitor privat, (sot

‘SIBA sh.p.k.’ shikon larg‘SIBA sh.p.k.’, është një shoqëri me përgjegjësi te kufizuar. Ajo operon në tregun shqiptar që nga qershori i vitit 1993


www.cci.al - 37

ambasada e Hollandës); shkolla pri-vate “eLiNea” në Kamëz; kompleks vilash në sauk, etj.

Rikonstruksionet dhe rehabili-timet janë një tjetër drejtim i punës së kompanisë. ato janë bërë kryesisht në objekte shtetërore, por dhe në ente private. (Rikonstruksioni i godinës së Gjeoalbës; rikonstruksioni i godinës së Gjykatës së Lartë tiranë; rikon-struksioni i Palestrës së Forcës pranë stadiumit “Qemal Stafa”; rehabilitimi i ambulancës në shijak; rehabilitimi i Qendrës së Ndërlidhjes së Trafikut ajror; rikonstruksioni i teatrit të estradës së tiranës; rehabilitimi i Drejtorisë tranzite të albtelekomit, etj.

Në vitet e fundit, kompania ka realizuar edhe këto ndërtime: kom-pleksi argëtues “BLUR” në Lunder; rikonstruksioni i shkollës 9-vjeçare “28 Nëntori” në Laprakë; rikonstruk-sioni i shkollës 9 -vjeçare “Qemal ataturk” në sauk; rikonstruksioni i disa çerdheve në qytetin e tiranës; rikonstruksioni i 9 degëve të bankës Raiffesien në tiranë; rikonstruksioni i shkollës së mesme “arben Broci” në tiranë; rikonstruksioni i shkollës teknike “sami Frashëri” tiranë, si dhe disa objekte të tjera private.

Vizion dhe objektiva të qarta‘siBa sh.p.k’ mbetet përherë e an-

gazhuar të kënaqë klientët e vet, duke iu siguruar atyre shërbime sa më cilësore. Këto shërbime garantojnë plotësimin e kërkesave për siguri, shpejtësi, cilësi dhe kosto efektive në fushën e biznesit të ndërtimit. Drejtuesit e kompanisë mendojë se ky vizion është bashkëkohor.

Për ta zhvilluar edhe më tej këtë vizion, ‘siBa sh.p.k’ po punon në disa drejtime: Për të përmirësuar efikasitetin në sistemin e menaxhimit të cilësisë; për të siguruar një rritje të orientuar dhe një ambient pune të përshtatshëm për punonjësit; për të krijuar dhe ruajtur marrëdhënie bashkëpunuese me grupet e interesit; për të plotësuar të gjitha rregullat

dhe kërkesat ligjore.

Partnerët me të cilët ‘SIBA sh.p.k. bashkëpunon

GeOtRiM sh.p.k. - Pajisje topografike dhe GPs

eBi DURaL - Duralumin dhe Fasada (administrator Bujar Hyseni- adresa: Rr. Durresit, Pall. “HaWai”, Laprakë.)

MODeste sh.p.k. Fier - Punime infrastrukturore dhe Ndërtime Civile. (administrator Xhentil Ko-tobelli.)

aNi sh.p.k. - Furnizues i Motovi-dave për Ndërtim

aLBaN tiRaNa - Prodhim inerte dhe Beton. (Ndërtim Banesash dhe infrastrukture.)

aNK tiranë - Punime infrastruk-turore dhe Ndërtime Civile.

a&a security survey - Kasaforta

dhe Pajisje sigurieDuke konceptuar këtë profil, na

bëri përshtypje faqja zyrtare e kom-panisë. Një nga më të veçantat që kemi patur mundësinë të shohim. Përveç paraqitjes grafike - mjaft të goditur - gjetëm aty informacionin e duhur dhe patëm rastin të përfitonim prej tij.

i shkruam këto radhë, sepse faqja zyrtare e kompanisë ‘siBa sh.p.k.” vjen si një kërkesë e plotësuar e nevojës së publikut dhe të intere-suarve për pamje sa më të plota të kompanive shqiptare. Kjo do të thotë se ‘siBa sh.p.k.’ shikon larg. tashmë, një pjesë e madhe e bizneseve më të organizuara, në mënyrë dinjitoze, po i shpalosin vlerat e tyre në hapësirat publike. është vetë serioziteti i emrit të mirë të sipërmarrjes shqiptare, në rritje…


sHëRBiMet e saj fillojnë me fushën e aktiviteteve konsulente

dhe studimeve të të gjitha llojeve, duke përfshirë dokumentimin e projekteve - me të gjitha aktivitetet studimore - deri në stadin final inxhinierik dhe mbikqyrje të punimeve ndërtimore.

Linja kryesore e aktivitetit të kom-panisë, janë: autostradat, rrugët, urat, rrugët urbane, mirëmbajte rrugësh dhe strukturash, projekte drenazhimi dhe kullimi, inxhinieri trafiku, ndërtesa, aeroporte, mbrojtje mjedisi dhe auditi, inspektime teknike dhe diagnostikime, analizë transporti, drejtim punimesh ndërtimi, studime gjeologjike dhe gjeodezi, si dhe aktivitete të tjera të ndërlidhura.

Kompania ka proceduar me klientë të ndryshëm, duke filluar nga Ministria e Punëve Publike dhe transporteve, për të vijuar me Drejtorinë e Përgjith-shme të Rrugëve (DPRr), KesH-in, Drejtorinë e Përgjithshme të Heku-rudhave, etj. itP-infratransProject sh.p.k. ka qenë e suksesshme edhe në bashkëpunimin me qeveritë vendore. Gjithashtu, kompania ka punuar dhe punon në mënyrë korrekte me institu-cionet e huaja, (me Bankën Botërore, PNUD-in, etj.) për të realizuar pro-grame dhe projekte të ndryshme.

Rritja e një kompanie-lideritP-infratransProject sh.p.k u

themelua në Dhjetor 1991, me vendim gjykate të rrethit tiranë (rinovuar në Prill 1995). Kompaninë e krijuan një grup inxhinierësh konsulentë shqiptarë; (inxhinierë civilë, ekspertë rrugësh, autostradash, hekurudhash, urash, stabilizim-rrëshqitje tokash, mbrojtje ndaj lumenjve, planifikimi urban, projektim arkitekturë, etj.).

itP-infratransProject sh.p.k është kompania e parë private konsulente e specializuar në aktivitetin konsulent për transportin e infrastrukturës në shqipëri. Kompania trashëgoi për-vojën dhe profesionalizmin e institutit të standardeve teknike për rrugë, autostrada, ura dhe për projektimin e hekurudhave (istN). Gjatë kësaj pe-riudhe, stafi përfshin 16 punonjës me

kohë të plotë dhe disa të tjerë me kohë të pjesshme. shumë prej punonjësve të kompanisë, kanë punuar në projekte të rëndësishme, si në shqipëri ashtu edhe në Kosovë.

Rruga e kompanisë itP-infratrans-Project sh.p.k ka kaluar nëpër disa “periudha”: Periudha e parë (Dhjetor 1991) trashëgon përvojën e ish-insti-tutit të standardeve dhe të Projektimit. Periudha e dytë (Dhjetor 1991- Janar 1994), është ajo e stabilizimit dhe e organizimit të plotë.

Në tregun e sotëm, kjo kompani-lider vjen me suksesin e padiskutueshëm të rreth 12-13 punëve të rëndësishme në shërbime inxhinierike, duke përfshirë 6 punë përfundimtare në rrugë - autostra-da; (një prej tyre, përfshin projektimin dhe rehabilitimin e një seksioni rrugor të financuar nga Banka Botërore; përvoja e parë në ekonominë e tregut).

Shërbime komplekse dhe cilësoreKompania itP-infratransProject

sh.p.k. kryen një sërë shërbimesh në fushën e infrastrukturës:

-studime f isibi l i teti , përfshi vlerësimet ekonomike. (Për rrugët, vlerësimi bëhet konform standarteve HDM - iii të Bankës Botërore).

-Projektim urash dhe rrugësh të reja, gjithashtu rikonstruksione dhe rehabilitime.

-supervizion punimesh dhe kontroll cilësie të punimeve.

-Organizim dokumentacioni ten-derash.

-Projektim dhe vlerësim gjeologjik dhe gjeo-teknik të trojeve të ndërtim-it.

-stabilizimi i shkarjeve dhe i gër-ryerjeve nga lumenjtë.

-Projektim veprash ujitjeje, kullimi, ujësjellësa, kanalizime, etj.

-Punime dhe vlerësime hidraulike e hidrologjike dhe konstruksione të ndryshme civile.

Hapësira të gjera profesionaleKompania itP-infratransProject

ITP-InfraTransProject sh.p.k.ITP-InfraTransProject sh.p.k., është një nga kompanitë më të njohura konsulente inxhinerike në Shqipëri, e cila punon në fushën e infrastrukturës


www.cci.al - 39

sh.p.k. planifikon, konsulton, studion, projekton dhe menaxhon:

RRUGë aUtOMOBiListiKe. Plan-ifikim rrugor dhe projektim, studime fizibiliteti, specifikime të konstruksio-neve të ndërtimit, projektim të reha-bilitimit apo të riasfaltimit të rrugëve ekzistuese, etj. Projektim për rrugë të klasave dhe kategorive të ndryshme. Kompletimi i rrugës me vepra arti të vogla, drenazhe, mure, etj. vlerësim hidraulik, hidrologjik dhe gjeologjik i tyre. Mirëmbajtje e rrugëve, zhvillim dhe zbatim i sistemeve të menaxhimit të mbulesave. (PMs - Pavement Man-agement systems)

URa dhe vePRa HiDROLOGJiKe. Projektimi i urave të reja dhe per-forcimi i atyre ekzistuese të çdo lloji dhe çdo madhësie, mbikalime, viaduk-te, estakada betoni apo metalike. Kom-pania realizon projektim themelesh të veçanta, përforcimesh, ankorime, tunele. Po ashtu, projektim të site-meve ujitëse e kulluese, ujësjellësa e kanalizime, mbrojtje nga ujërat e larta, sistemime të përrenjve dhe lumenjve, projektim veprash civile dhe idustri-ale, etj. Kompania kryen projekte të çfarëdo vlerësimi dhe lloji në fushën e arkitekturës dhe konstruksionit. ajo kooperon me firma dhe konsulentë të tjerë lokalë vendas, për projektimin dhe ndërtimin e urave, si dhe shërbi-met ndaj tyre.

sHeRBiMe GJeODeZiKe DHe GJeOLOGJiKe. Kompania kryen shërbime gjeologjike dhe vlerësime gjeologo - inxhinierike të trojeve të ndërtimit. Po ashtu, vlerësime topografike dhe fotogrametrike, etj.

Një vepër nga “Ditari” i Kom-panisë

Emri i projektit: Studim fizibiliteti për lidhjen hekurudhore ndërmjet shqipërisë dhe Kosovës.

viti i kryerjes: 1999.Klienti: GrailD.vlera e kontratës së shërbimit:

60.000 UsD.vlera e Ndërtimit: Na.Bazuar në toR të përgatitura nga

Klienti, Grupi Projektues në fazën e

konceptimit ka marrë në konsideratë lidhjen hekurudhore midis shqipërisë dhe Kosovës. Duke përdorur hartën topografike me shkallë 1:25000, Grupi Projektues është fokusuar në rrugën më të shkurtër, që janë rrjetet heku-rudhore respektive të shqipërisë dhe Kosovës. sipas termave të Referencës, është fjala për lidhjen midis qyteteve Rrëshen dhe Prizren. të gjitha studi-met janë zhvilluar si një përkufizim i rrugës hekurudhore që kalon në Rrëshen, Kukës dhe Morin.

Grupi Projektues ka marrë në kon-sideratë dhe ka studiuar të gjitha alternativat: ajo nëpërmjet stacionit hekurudhor të Mjedës dhe luginës së Drinit, si dhe një alternativë që kalon nëpërmjet stacionit hekurudhor të Klosit…

EpilogPasi ke vizatuar profilin e një kom-

panie kaq të kompletuar dhe serioze,

është e natyrshme t’i rikthehesh pjesës më të rëndësishme në këtë profil. Stafi konsiderohet si aseti më i çmuar i kompanisë itP-infratransProject sh.p.k. Me përvojën e gjatë dhe aftësitë e larta profesionale, ky staf i përkush-tuar është në dispozicion të plotë të klientëve, për të arritur gjithmonë më të mirën.

itP-infratransProject sh.p.k është një kompani me fleksibilitet të lartë, e cila i përgjigjet menjëherë kërkesave të projektimit, sipas standardeve ndërkombëtare të cilësisë.

Objektivat e kompanisë - edhe për më tej - janë të qarta dhe të formuluara në mënyrën më të saktë. itP-infrat-ransProject sh.p.k. duhet të sigurojë dhe realizojë edhe në vazhdim projekte planifikimi kompetente dhe shërbime inxhinierike të një cilësie të lartë. Për-voja e fituar dhe sukseset e arkivuara, janë një garanci më shumë për një të ardhme të sigurt dhe në rritje.


‘TRAVEL TOURS’ - koha për fluturim

‘antalia tRaveL/tOURs’ është një nga kompanitë më prezente në treg në fushën e shërbimeve, posaçërisht në sektorin e turizmit. Kompania është themeluar në korrik të vitit 2003. ajo mban licensën (sipas numrit të regjistrimit) 32 të datës 26.08.2003, me nipt nr. K32321006s. Kompania është përherë në shërbim të klientëve dhe në raporte korrekte me adminis-tratën.

‘tRaveL/tOURs’ është sot në ditët e saj më të mira. shërbime cilësore. Përvojë që zgjerohet nga vitit në vit. Klientë që e besojnë atë. Nuk është pak...

Agjencitë dhe bashkëpunëtorët

Kompania ‘tRaveL/tOURs’ ve-pron prej një kohe të gjatë në treg. tashmë emri i saj është mjaft i njohur. ‘antalia tRaveL/tOURs ka katër të punësuar; (shqiptarë). Në shqipëri, ajo ka zyra në qytetet kryesore të vendit, duke filluar nga kryeqyteti. ‘TRAVEL/tOURs’ është kështu e pranishme në Durrës, shkodër, elbasan, vlorë, Fier, sarandë, Lezhë, Berat. Kompa-nia ka gjithashtu disa zyra rajonale në Prishtinë, (Kosovë), në antalia (turqi) dhe në Firence (itali).

Kompania ‘tRaveL/tOURs’ i realizon shërbimet e saj përmes disa agjencive, si turkish airlines, albanian airlines, Beleair, Malev, Hemus, aus-trian airlines, alitalia, Olimic airways dhe Jat.

Pushimet më të këndshmeagjensia ‘tRaveL/tOURs’ organi-

zon udhëtime turistike në të gjitha des-tinaconet turistike më të frekuentuara të botës. Pushimet më të këndshme i besohen pikërisht asaj. Duke qenë një agjensi turko-shqiptare, është e prirur

dhe tashmë edhe e specializuar, për të organizuar pushime në antalia. Por në vitet e fundit, kompania ka realizuar me sukses disa udhëtime në Karaibe (në Kubë dhe në Republikën Domenikane).

E veçanta e fluturimeve dhe e shër-bimeve të ‘tRaveL/tOURs’ janë llo-jet e pushimeve turistike, variacionet turistike. të tilla janë: turizmi kurativ, eko-turizmi, turizmi malor, ai religjioz, po ashtu turizmi historik, romantik, etj.) Kompania organizon gjithashtu kongrese, simpoziume, seminare. ‘tRaveL/tOURs’ merr përsipër edhe rezervime hoteli në të gjithë botën. ajo realizon transferta turistike, etj.

‘tRaveL/tOURs’ është sot në kohën e vet më të mirë, përpara një sezoni të ri. Janë të gjitha mundësitë që edhe këtë vit, ky sezon turistik të jetë i suksesshëm. ‘tRaveL/tOURs’ edhe këtë vit do të jetë pranë klientëve, në çdo kohë, me të gjithë përvojën dhe

klasin e shërbimeve të veta.

Shërbime të veçantaakomodim në hotele;Prerje biletash udhëtimi me avion,

hekurudhë, etj. Për grupe, edhe avionë çarter;

Udhëtime me makinë, makina me qiraRezervime të të gjitha natyrave; ture në ekspozita dhe qendra të

veçanta turistike;shoqërim në mjedise turistike;Koncerte dhe vizita;Mjedise të veçanta për fëmijët;Guida të specializuara.

Kontakteadresa:Rr. “abdi toptani”, torre Drinshopping Center Nr.18 tirana/aLBaNia tel/Fax: ++ 355 4 2250656 Website: www.antaljatour.come-mail: [email protected]


www.cci.al - 41

‘TRAVEL/TOURS’ – time to fly

‘antalya tRaveL/tOURs’ is one of the most present companies in the market in the service field, tourism sector. the company is founded in July 2003, with the licence nr. 32, date 26.08.2003, nipt nr. K32321006s. the company is al-ways at the service of its clients and in correct relations to administrate. “tRaveL/tOURs” is now in its best days. Qualitative service. Its experience is daily widening. the clients confide it. it’s not few…

Agencies and the co-operators

‘tRaveL/tOURs’ is acting since a long time in the market. Now it’s name is well-known. “antalya tRaveL/tOURs” has employed four persons (albanians). it has its office in the main cities of alba-nia, starting with its office in the capital, tirana, Durrës, shkodër, elbasan, vlorë, Fier, sarandë, Le-zhë, Berat. this company has also some regional offices in Prishtine( Kosove), antalya(turkey) and in Firence (italy). ‘tRaveL/tOURs’ realizes its services through some agencies like turkish airlines, albanian airlines, Belleair, Malev, Hemus, austrian airlines, alitalia,Olympic airways and Jat.

Nicer holidays ‘tRaveL/tOURs ‘organizes tourist travelling to all most frequented touristic destinations of the world. Being a turkish-albanian agency, it’s inclined and now specialized, to organize holidays in antalya. But in the last years, the company has successfully organized some travel-

ling to Caribbean,( in Cuba and Dominican Republic). the special thing of flights and services of “tRaveL/tOURs” are different kinds of tourist holidays, tourist variations like curative tour-ism, echo-tourism, mountain tour-ism, religious, historic or romantic one, etc. the company organizes also congresses, symposiums, semi-nars. “tRaveL/tOURs” under-takes even hotel reservation all over the world. it realizes tourist transfers etc. ‘tRaveL/tOURs’ is today at its best time, before the new session. it has all the possibilities that even this year this tourist session to be successful. ‘tRaveL/tOURs’ will be again this year near its clients, in any time, with all its experience and the class of its service.

Special servicesaccommodation to the hotels;ticket reservation by air, train etc. For groups charter;travelling by car, renting car etc;all kinds of reservations; tours to exhibition and tourist centres;accompanying to tourist environ-ments;Concerts and visits;Particular places for children;Different guide

CONTACTadresa:Rr. “abdi toptani”, torre Drinshopping Center Nr.18 tirana/aLBaNia tel/Fax: ++ 355 4 2250656 Website: www.antaljatour.come-mail: [email protected]


aFteR the university studies fulfilled abroad in 2000 and after a detailed

study of the market that existed at that time at our country, it has been noticed that the market in the electronical field was a much undeveloped market. this was one of the main reasons that eng. Bashkim shalla decided to create the company security Force.

security Force ltd has been founded on July 10, 2002 with the seat in tirana with the founder eng. Bashkim shalla, which exercises its activity in the field of projecting – installation – maintenance of the security systems, audio-video systems, systems of alarm, anti fire sys-tems, of access control, of the doors and automatic barriers.

at the beginning of the activity the society has met many difficulties and one of the first difficulties was the field by itself where it was operating because the offered products where still un-

known for our market. it was needed a very hard work to present the services and products paying a special attention to the correctness, the velocity of the implementation of the systems at the proper time according to the request of the clients and the warranty of the products after the installation.

By the years passing, security Force ltd has been consolidated being the leader company in this field. The mission of the company still continues to be that of the first years “Technology, quality, velocity, warranty” aiming the achieve-ment of a correct and long terming col-laboration with the customer.

security Force Ltd. is now the exclu-sive distributor of the CCtv equipments of the well known company in the field of technology and development Panasonic. Aiming the difficult and exacting duty of the implementation of the latest technol-ogy, we have assumed to maintain the

good name created worldwide by this company.

The Quality Certificate ISO 9001:2000 on March of the year 2008 certifies the reliability and correctness of the security Force Ltd. on the market qualifying it as a leader company in this field and the only company equipped with this certificate.

We offer a wide range of products and services of the most advanced technology in the field where we operate wanting to be the first in the quality and technological choices and this thanks to public-spirited stuff and correctness at work and our motto that the fulfillment of the requests of the client is our duty . today, security Force ltd is the leader company in the field of the information technology.

Services offered by the com-pany

PROJeCtiNG: the company offers

“Security Force l.t.d.”Security Force ltd has been founded on July 10, 2002 with the seat in Tirana with the founder Eng. Bashkim Shalla

Security Force

ZITON

SECURITYFORCE




www.cci.al - 43

projecting of the surveying systems, of the anti fire systems, of the antitheft systems, of the compass defense, of the access control, of the defense of special materials, of the control, registration and verification of the plate numbers of the automobiles, the security of the information, of the doors and auto-matic barriers.

the projecting is fulfilled by the projecting specialists of the company using the engineering professional programs of the architecture auto CaD 2008, visiO 2002, PiK-PROG etc.

tHe iNstaLLatiON: execution of the project is fulfilled by three in-dependent work groups equipped by all the necessary tools and required materials to realize and fulfill at time and with european standards every of-fered system.

MaiNteNaNCe: the company war-ranties the maintenance and the regular functioning in all the projected systems installed by itself and also after the ter-mination of the term of the warranty. We are convicted that the response on time of the problems makes us the first because the client feels valuated and because of the serious collaboration.

H U M a N R e s O U R C e s a N D tRaiNiNGs

security Force Ltd. valuates the staff as the main asset of the company. Projecting of the systems is realized by the staff of the Directorate of the Project-ing administered by the engineer eng.

Muhamer Cipi with a long experience in this field. The realization of the services that we offer is granted by a profes-sional group of technicians organized in separated work groups and this stuff consists now of 20 selected persons.

the motivation of the employees is the philosophy of the company creating to them very commode work conditions and professional achievement of the skills. this can be achieved creating to each employee the possibility to feel himself as part of the company and that the work of each one makes to achieve the objec-tives all in all.

the company wanting always to implement the latest technology, pays a special attention to the trainings in the country and abroad in the biggest companies of the world such as Pana-sonic, General electric, Hirsch, Nor-bain, austech, Camesud etc. taking so the first position in the implementation of the technological innovations.

The futuresecurity Force ltd aim to keep high its

company name by coordinating it with the most qualified and speedy services. We will work to remain always the first in the latest technology solutions and the new security systems implementation.

We aim to further growing up in the market by enriching our products and services range for contemporary solu-tions.

Distribution & partnership

PANASONIC: For the surveillance systems CCTV and broadcast.ZITON Ltd.: For the systems of fire signaling.ROKONET: For the alarm sys-tems.GE SECuRITY INFRASTRuC-TuRE: The biggest European Company for all the security in-frastructure, that operates in all the fields and directions for the security systems.SESP : for the system of protec-tion from the radiofrequency.HIRSCH EMEA : Access Control SystemPAXTON: Access Control System, CCTV SystemPLEXA: Access Control System SENNHEISER: For audio-video conference system

Main Clients

BLuE TOWERS: the surveillance systems CCTV broadcast and access controlEuROPIAN TRADE CENTER: sur-veillance and alarm systemsSKY TOWER: system of protec-tion against fire.RAIFFEISEN BANK: surveillance system on all the Bank Branches in Middle and South Albania, biometric access control (activa-tion and deactivation through the fingerprints and Pin Code)PRISONS GENERAL MINISTRY: surveillance system in some of the prisons in AlbaniaTOP–CHANNEL SH.A. : surveil-lance, access control, alarm, fire protection systemsDIGIT ALB SH.A. : surveillance, access control, alarm, fire protec-tion systemsPRIME MINISTRY: surveillance system, audio-video registrations and transmissions.DuRRES PORT- Port Security Sys-tem Implementation in Compli-ance with the International Ship and Port Facility Security (ISPS) Code-a complex surveillance and access control project.


its activity is concentrated in the construction field. “siBa” under-

takes and realizes civil or industrial objects, re constructions and infra-structural works.

“siBa sh.p.k” contribution is a considerable one in the economic tableau of the albanian economy. its experience till now serves as a more guaranty for any work in the future. seriousness and professionalism are their features that have given it such an honoured name.

Destination and the staff‘siBa sh.p.k.’ offers all kinds of

services for:- Civil and industrial construc-

tions;- infrastructural projects; (Road,

canalisation, water supplies)- Re-constructions; (Buildings,

social places, façade wearing, artistic works etc)

‘siBa sh.p.k.’ has a consolidated structure made of a professional staff.

the technical security and applica-tion of technical rules in construction according to isa serve as two main criteria, leading the company in all its activity.

the qualified staff of siBa sh.p.k” takes care of the successful accom-plishment of the projects confided to them. Meanwhile, the company has very serious relations with the clients and administrate; it tries to perform successfully and in the right time its clients’demands.

and now, the “cherry” on the cake: in 10 June 2008, “siBa sh.p.k” is certified according to standards isO9001:2000.

The constructed and re-con-structed works

the company registers very impor-tant works in its activity like those objects constructed with a close cycle. this means that the company’s experts compiles at first the project ;( the projecting group). after this comes the application of the project. this is the way it happened with some qualified construction like OPeL-Noshi in Kashar, stores of constructing materials in vora, four floor villas in sauk, villa in siri Kodra Road, tirane, etc. some of its works are constructions with projects find by the investor himself, like villa 10 (today the embassy of the Nether-lands); private school “eLiNea”in Kamez, villas complex in sauk etc.

Re-constructions and rehabilita-tions are another direction of the

SIBA sh.p.k.’ views far away‘SIBA sh.p.k.’, is a company with limited liabilities. It operates in the Albanian market since June 1993


www.cci.al - 45

work of this company. they are done mainly in state

objects, but in the private entities either. (Re-construction of Gjeo-alba building; re-construction of the building of High Court, tirane; re-construction of gym near “Qemal stafa” stadium; rehabilitation of the ambulance building in shijak; reha-bilitation of the intercommunication Centre of air traffic, reconstruction of the building of variety shows in tirana, rehabilitation of the tranzit Directory of albtelecom etc. in the last years, the company has realized even those constructing works like entertaining complex “Blur”; the re-construction of 9 year school “28 Nentori” in Laprake; re-construction of 9 –year school “Qemal Ataturk” in sauk; re-construction of some kin-dergartens in tirana, re-construction of 9 branches of Raiffesien Bank, tirane, re-construction of the middle school”arben Broci” in tirane, re-construction of the technical school “sami Frasheri” tirane; some other private objects as well.

The Vision and clear objectives ‘siBa sh.p.k’ objective is to always

satisfy its clients, securing them qualified services. these services are a warranty for accomplishing the demands for security, fastness, quality and effective cost in the busi-ness of construction. the leaders of this company think that this is the modern vision.

in order to further develop this vision ”siBa sh.p.k” is working in some more directions: to improve the efficiency in the quality manag-ing system; to secure an orientated growth and suitable working place for the employees; to create and keep cooperating relations with groups of interest; to complete all legal rules and demands.

Partners with whom ‘SIBA sh.p.k. Cooperates

GeOtRiM sh.p.k. - topographic

equipments and GPseBi DURaL – Duralumin and

Facade (administrator Bujar Hyseni- adresa: Rr. Durresit, Pall. “HaWai”, Laprakë.)

MODeste sh.p.k. Fier - in-frastructural works and civil con-structions (administrator Xhentil Kotobelli.)

aNi sh.p.k. - supplier of Moto vidas for construction

aLBaN tiRaNa – inert produc-tion and Beton. (Construction of building and infrastructure.)

aNK tiranë - infrastructural works and civil constructions

a&a security survey – coffers and security equipments

‘siBa sh..p.k.’, thank you for the official site

trying to concept this profile, we

were impressed by the official site of the company.

it’s one of the most special ones we’ve had the chance to visit.

Besides the very good graphic pre-sentation, we found there the right information and had the chance to profit by it.

We wrote these lines because the official site of our company comes as a result of the demands to fulfil the needs of the public and those inter-ested in full views of the albanian companies. this means “siBa sh.p.k” is viewing far away. Now, most of the most well organized albanian busi-nesses are presenting their values in public spaces.

even the name of albanian entre-preneurship is growing….

“siBa sh.p.k” thanks even for the official site!


its services start with the field of consultant activities and studies of

all kinds, including documentation of projects to the final engineering period and supervision of the constructing operations.

the main lines of our activity are: highways, roads, bridges, urban roads, road and structure maintenance, drain-age projects, traffic engineering, build-ings, airports, environment and audit protection, technical and diagnostic inspections, transport analysis, running constructing work, geological studies and geodesy, other related activities as well. the company has procedure with different clients starting from the Min-istry of Public affairs and transport, General Directorate of Roads, KesH, and Railways General Directorate etc.

itP-infratransProject sh.p.k. has had successful cooperation with the local government. the company has operated and operates correctly with the foreign institutions (World Bank, PNUD, etc.) in order to realise different programs and projects.

the growth of a leading companyitP-infratransProject sh.p.k was

founded on December 1991, under the court decision of tirana Court (Reno-vated in april 1995). it was founded by a group of albanian consultant engineers;( civil engineers, specialists of roads, highways, railways, bridges, keeping from rivers, urban planning, projection architecture etc).

itP-infratransProject sh.p.k is the first private specialized company for consultancy in the transport and infrastructure of albania. it inherited the experience and professionalism of the technical standards institute for roads, highways, bridges and railways projections (istN). During this period, the staff has 16 full time employees and some part-time ones. Many of the company’s staff has worked in impor-tant projects in albania and Kosova as well. itP-infratransProject sh.p.k has passed through some periods: First period (December 1991) inherits the

experience of ex-institute of standards and Projections. second period (De-cember 1991-Janar 1994) is the period of full stabilization and organization. in today’s market, this leading company comes with incontestable success of 12-13 important operations in engineering services, including 6 final operations in roads, highways;(one of them includes the projection and rehabilitation of a road section financed by the World Bank; the first experience in the market economy).

Complex and qualitative servicesitP-infratransProject sh.p.k per-

forms a number of services in the infrastructure field:

- visibility studies, including eco-nomic evaluation.(For roads, the evaluation is made conform HDM-iii standards of the World Bank).

- Bridge and new road projections, reconstructions and rehabilitations.

- supervision and quality control.- Organization of bidding documen-

tation.

- Geological and geo- technical evalu-ation of the land-bank.

- stabilization of creep and erosion- Projection of drainage works, water

supplies, canalization etc. -Hydraulic and hydrological evalua-

tion and different civil constructions.

Wide professional spacesitP-infratransProject sh.p.k. plans,

consults, studies, projects and man-ages:

aUtOMOBiListiC ROaDs – road projection and planning, visibility studies, specification of the building constructions, projects of rehabilita-tion or re asphalting existing roads, etc., projection for roads of different categories, the completion of the road with small artistic works, drainage, walls etc. it manages the hydraulic, geological and hydrological evaluation of them; road maintenance, evolution and application of managing system of the coverings.(PMs - Pavement Man-agement systems)

ITP-InfraTransProject l.t.d.ITP-InfraTransProject sh.p.k., is one of the famous consul-tant engineering companies in Albania, which operates in the field of infrastructure


www.cci.al - 47

BRiDGes and HyDROLOGiCaL WORKs that includes projection of new bridges and consolidation of the existing ones of any kind, crossover, viaducts, estacada of metals or con-crete. the company performs any kind of projects in the field of architecture and construction. it cooperates with other local consultants and companies, for the projection and construction of bridges, as well as its service.

GeODeZyC aND GeOLOGyCaL seRviCes. the company performs geological services and geological-engi-neering evaluation of the land bank, as well as topographic evaluation etc.

A work from the “Diary” of the company

Projects name: visibility studying for the railway connection between albania and Kosova.

the year of accomplishing: 1999Client: GrailD.value of contract: 60.000UsDConstructing value: NaOn the basis of what the client has

prepared, projecting group has taken into consideration the railway connec-tion between albania and Kosova. Us-ing the topographic map, scale 1:25000, the projecting group is focused in the shortest ways, which are respective rail-roads of albania and Kosova. according to the terms of reference, the word is for connecting Rreshen and Prizren, part of Durres-Morine road. the projecting group has taken into consideration and has studied all alternatives; the one through railway station of Mjeda and Drini valley, as well as another alternative passing through the railway station of Klosi…

Epilogafter the presentation of such a seri-

ous and complete profile of the com-pany, it’s normal to come back to the most important part of this profile. Staff is considered as the most precious asset of the company itP-infratransProject sh.p.k. With a long experience and professional skills, this staff is at full disposal of the clients, in order to reach

always the best. itP-infratransProject sh.p.k is a company of high flexibil-ity, which is accordant to the project’s demands, according to international qualitative standards.

its objectives are clear enough. . itP-

infratransProject sh.p.k should secure and continuously realise competent planning projects and engineering services of a high quality. the experi-ence gained and the successes are a guarantee more for the future.

48 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Cover Article

tHe previous year, the incomes from tourism according to the

Bank of albania were 1.2 billion euros more than that of exports increasing with 20% compared to a year before. tourism is one of the key sources of the volute in the economy of the country, though its balance sheet, despite of the cur-rency capital inflows, registers a high expenditures afflux.

according to the data, during 2008, albanians have spent in their travelling abroad around 1.05 billion euros or 14% more than in 2007. tourism balance sheet for the previous year resulted positive, with a surplus of 140 million euros, contributing in the payment balance sheet of the country. tourism is be-coming one of the biggest economic sectors in the country, increasing faster than it was expected by the authorities. the national strategy of tourism, which is still implement-ing, forecasted the incomes from tourism to reach at 412 million dol-lars in 2012. it’s forecasted tourism this year to be continuing to increase, maybe not at the level of 20% like the previous year, but still it’s expected to be not small.

2009according to the official informa-

tion, the period from January-april 2009, compared with the same period of the previous year, has had a growing of 7.6% of the tourists’ number. according to the Ministry of tourism, for January-april 2009, the general number of the visitors in albania was around 549.388 per-sons. From those, foreign visitors were over 273 000. as far as visitors

with albanian nationality is con-cerned, who are residents in different countries, their number was counted to be around 276 000 persons. the increasing afflux of the tourists is confirmed even by the tourist agen-cies. “Up to now, we are expecting an optimistic situation,- says sava Bardhi of sava tours.

The battle for tourism the majority of the tourists com-

ing to visit albania are from the re-gion countries. Generally speaking, besides Greece, the biggest incomes are secured by tourism of the region citizens in the Balkan countries. the same expectance is forecasted for this year as well. the global cri-sis, which has caused the decrease of exports in all economies of the region, is obliging the countries to think more of tourism as a means to compensate the effects of the crisis

in their economies. this year, the regional race of attracting foreign tourists, is expected to be stronger than the last years. the experts say that albania has priority this year in this field compared with other countries of the region.

the political conflicts between Greece and Macedonia for its name issue are not a small advantage to albania, as those conflicts may ori-entate a great number of Macedo-nian tourists to albania. according to official information, the number of the vacationers from Macedonia during 2006-2007 was grown with 19.6%, while for 2007-2008, this growing was 52% according to the information given by the Ministry of tourism again. Besides this, albania’s advantage is noticed at the lower prices compared to other competitors like Montenegro and Croatia, an advantage that now

Tourism, the sector that challenges the crisis

The forecast is that tourism is going to grow this year, maybe not at the levels 20% like the previous years, but the increase is still expected to be not small. The specialists say that Alba-nia may have regional advantages this year in tourist attraction, which derives from the con-flicts some region countries have with one another, but the lower prices in the country as well


50 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Cover Articlein crisis time is really important. the National agency of tourism is optimistic and says that the growing number of these tourists may be at 15%, while tourist experts say that the growing this year will be more gradual, but not at the level of 20% it was the previous years.

the combination of the elements, like sea or even mountains in a single destination, makes our country too much required even in financial crisis time. One of the past weak-est points was precisely the lack of publicity for the acquisition of albania as a tourist destination, a mistake which now has started to be corrected. after broadcasting its spot in the prestigious channel CNN and after that in euronews, albania takes part in another regional spot that aims at promoting the tourist values of the region.

Regional strategyFor the first time, albania came

out this year with a common promot-ing spot with Kosova, Macedonia and Montenegro. the spot aims at promoting Balkan as an area with big tourist potentiality. the Balkan countries have perceived that they will be more successful if they offer regional tourism to tourists coming from abroad.

the Ministry of tourism says that it’s expected to be created other com-mon sites in the internet, which give the opportunity to the european or asian tourist to visit these Balkan countries. so, in ten days of vaca-tions, the tourist will have the op-portunity to visit the whole seacoast line of adriatic or even the historic and cultural values. if he comes to Macedonia, he’ll have the chance to see Ohrid and then Pogradeci. However, despite of regional co-operation, tourism like any other sector of economy, subdues to the laws of the market economy and in capitalist economy, everybody tries to maximise his gaining. Who will be better; will be notified only at the end of tourist season.

at the beginning of ’90, it was a big sacrifice to travel in the

roads of your country because the national road system was out of any normal panorama. Unfortu-nately, even after this, the situa-tion did not evidently change. at the beginning of 2000, something started to change. But especially, after 2005, the road infrastruc-ture in albania was completely transformed. about 120 projects are applied or are still applying in national and second roads of the country. Only in the budget of 2008, the public investments

reached at 106 billion aLL, which would mean 1/3 of the total bud-get. in fact, the road infrastructure is one of the “axes” on which is” travelling” our economy, with all its successes and problems, as well. in the last years, we have an evident change of the concept on infrastructure, especially road one. Feeling the unjustifiable lacks in the area between albania and the region , the albanian administrate declared as its priority – in the strategy of road infrastructure de-velopment- the construction of the roads connected with international

Road infrastructure supporting the economyAbout 120 projects are applied or are still applying in national and second roads of the country. Only in the budget of 2008, the public investments reached at 106 billion ALL, which means 1/3 of the total budget


corridors, bordering and regional roads.

Three corridorsthe economic development and

the new geopolitical situation of the country needed necessarily another communication with the region. so, the moment came for the construction of roads to be intensified. in albania are under constructed and will go on the work for the completion of three road corridors: Corridor 8 east – West; corridor north-south; and the new high way Durres-Morine. among these major axes, a special attention is paid to the construc-tion of the national roads. a num-ber of new roads are constructed and are still under construction, as well as are realised repairing or widening of important roads. especially in the last two years, the albanian administrate financed a great number important roads or even fragments of them.

“Lacking”segments 12.4 billion aLL were planned

from the state budget for the proj-ects in some of the “lacking” seg-ments in the country: like Kalimash - Kukës, Kukës - Morin, Qeparo - sarandë, transballkanic road,vlorë, vuno - sarandë, parallel roads tiranë - vorë (Left side), valbona road, the segment B.Curri - Marge-gaj, Kamza institute Road - cross-ing, rehabilitation of the national road sauk, by pass-of shkozet, parallel road Lushnjë - Fier.

Meanwhile, there are finished or in proccess with foreign invest-ment the roads below: Lushnjë - Fier, road segment Fier - vlorë, (Levan - vlorë), road segment Fier (Levan) - tepelenë, road Rrëshen - Kalimash, Kalimash - Rexhepaj, Plloçë - Korçë, Bulqizë - Bllatë, the segment Milot - Rrëshen, etc.

Once again for Rrëshen-Kalimash

though under a big political

and mediatic pressure, Rreshen-Kalimash, part of Durres-Morine Road, is one of the examples of constructing modern roads and with perspective. the comple-tion of Durres-Morine road

would mean more transfers, more exchanges, more breathing for the whole region. in fact, this road was one of the most preferred issues for politics and media.

a lot of information, publicity and comments accompanied the construction of the road segment of 60.85 km, for a highway with four courses, including 6 km (3.7 miles) tunnel. the segment Rrëshen-Kalimash is part of a highway of 170 km (105 miles), which among other things will hopefully improve the rela-tions with Kosova. this means a shorter and more commode road between the adriatic harbour in Durres and Morini, at the bor-der with Kosova. the highway is almost 45 km (30 miles) shorter than the existing road and the travelling time is expected to be two hours less against 6 hours it’s now.

the new road is too important even by the fact that too many tourists that visit our country are from Kosova and Macedonia. in order to understand the impor-tance of this road, we can mention that 53% of the public investments are used in this project.

More over, even a considerable part of the recent loan of 250 mil-lion euros is fated to Durres-Morin road.

there are finished or in proc-

cess with foreign investment the

roads below: Lushnjë - Fier, road

segment Fier - Vlorë, (Levan -

Vlorë), road segment Fier (Le-

van) - Tepelenë, road Rrëshen

- Kalimash, Kalimash - Rexhepaj,

Plloçë - Korçë, Bulqizë - Bllatë,

the segment Milot - Rrëshen, etc


Abonohuni në “proBiznes”

Abonim 1 vjeçar 5000 lekë

Abonim 6 mujor 3000 lekë

Revistë + Gazetë

Emri i Plotë

Kompania

Adresa e Saktë

Telefon E-mail

CASHMENYRA E PAGESES

Llogari BankareRaiffeisen Bank Nr. 100002533

Për më tepër informacion kontaktoni në: Tel: +355 (0) 42 228 295 Cel: +355 (0) 692053107 E-mail: [email protected]

Abonim 6 mujor

Emri i Plotë

Kompania

Adresa

53proBiznes Korrik 2009 - www.cci.alCover Article

Entries in South and Northit’s paid attention even to

the corridors and entries in the southern part with Greece, as well as linking roads in the North and Northeast of the country. this im-portant construction will certainly strengthen the economic relations with neighbouring countries; and not only them. so, we have in mind the roads that link Fieri with Gjirokastra, vlora with saranda, as one of the most important axes of tourism.

it’s undertaken also the financ-ing of the road shkodër-Hani i Hotit, which would re format the economic relations with Monte-negro. the road Bulqize-Bllate as well, will evidently increase the trading exchanges and economic relations with Macedoni. in this ambitious strategy take place the road segments that connect the country with border cross-ing points; Liqenasi road, as well as Has-Qafë Prush, including the most important axis tiranë-Dibër( differently said arbri Road).

Touristic roadsit’s of a great importance the

completion of the tourist roads like that of velipoja, Butrinti, Dardha, the construction of the most im-portant road of the south-Western seacoast, Dhërmi-Himarë-sarandë. But there are not out of the ad-ministrate attention other second roads like transballkanic road in vlora, Rrogozhinë-Lushnjë, Fushë Krujë-Milot, Lushnjë-Fier, as well as Berat-Përmet, Berat-skrapar and vlorë-selenicë, etc.

the construction of second axes is undertaken by private entrepre-neurship like that Central-south tiranë -tepelenë; Rrogozhinë-thumanë, the road of arbëri ti-ranë - Dibër (border axis) as well.

The highway Tiranë-Elbasanthe highway tiranë-elbasan

is of a special importance. in this project, it’s forecasted to be constructed the road with four courses, 36 km long. it’s also expected to be built 10-12 fuel sta-tions in each 7.2 km, in both parts of the axis. these fuel stations will be complex, accompanied by other social or ambulant services.

the length of this axis is fore-casted to be covered within 30 minutes, saving one hour to each means of travelling. the highway tirane-elbasan passes to vaqarr zone, in arbane, then to Baldushku and Papërsollaku zone. according to the road designers, the taxes that should be paid by the travel-lers are: 1.5 Usa dollars for the cars, 5 Usa dollars for vehicles of 10 tones, 8 Usa dollars for those 20 tones and 10 Usa dollars for trucks of 30 tons.

ooo

the albanian scenery has changed due to unusual invest-ments in the national roads, in

the local system especially in the corridors connecting our coun-try with the region countries and more. at the end, it should be said that the road construction is the most evident part of the important economic changes that have taken place in albania during the recent years. the economic benefits from these dynamic constructions would come in time tomorrow and in the coming years.

It’s of a great importance the comple-

tion of the tourist roads like that of

Velipoja, Butrinti, Dardha, the construc-

tion of the most important road of the

South-Western seacoast, Dhërmi-Hi-

marë-Sarandë. But there are not out of

the administrate attention other second

roads like Transballkanic road in Vlora,

Rrogozhinë-Lushnjë, Fushë Krujë-Milot,

Lushnjë-Fier, as well as Berat-Përmet,

Berat-Skrapar and Vlorë-Selenicë, etc

54 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Stats

KlodiaN Tomorri

KlodiaN Tomorri

tHe first forecasted effect of the financial crisis to albanian

economy was that of remittances shrink. the Bank of albania, the international Monetary Fund and other specialised institutions warned that exports, remittances and foreign investments would be the most liable ones. the first two are partly affected as it was fore-casted, but the surprise comes from the Foreign Direct investments, the

tendency of which is not falling, but it’s growing at 51.2% compared to the previous year. according to the official information of the Bank of albania, the foreign direct invest-ments in the albanian economy for the first quarter of the year were 123 million euros against 81 million euros they were at the same period of the previous year. at a crisis time, all the more like the recent one, the hardest one since the second World War, the investors have difficulties enough in securing financings for their projects, fur-thermore when they are out of the

borders. as the result, the indicator of the foreign direct investments is falling in all region economies. But albanian economy, even this time has been against the inflow, ranking among less countries in the world where the foreign invest-ments are increasing.

Investments according to the Ministry of

economy, direct foreign invest-ments in albania for the last year are counted to have been around 600 million euros against 450 million they were a year before. in

Investments at a crisis periodHere are some surprising data of the trimester. Foreign direct investments, one of the indicators that was forecasted to be mostly affected by the financial crisis, were grown 51% in the first quarter of this year, reaching at 123 million euros


the last three years, the afflux of the direct foreign investments has been constantly grown. in 2004, which was the best year, the foreign investments were around 250 mil-

lion euros, more or less than 3% of the GDP.. But despite of this, the figure of the foreign investments in the region remained still modest compared to some countries of the region, where the investment rate of foreign companies in rapport with GDP is some times higher.

Optimism for 2009sources from the Ministry of

economy say for the newspaper that the afflux of foreign direct in-vestments is expected to be higher during 2009, though this year would mark the culmination of the economic crisis. according to them, during this year is expected to start the implementation of a number of important projects, whose con-tracts are meanwhile signed. One of these projects is the hydropower of ashta, which would have an installed power of 48.2 mega and a total value of 160 million euros. Parallel to it is continuing the work for the construction of some other important projects in the field of

cement, the investments of which are expected to be around 450 mil-lion euros.

The region at a crisis timeDuring 2006-2007, foreign

investments in the region marked historic records respectively with 23.78 and 23.73 billion euros. Romania was the country with the highest foreign investments reach-ing at 7.141 billion euros for 2007. this country has been at the top

of foreign investments since 2002. But in 2008, in all region countries, besides albania and Macedonia, direct foreign investments have marked a deep fall compared to 2007.

the crisis has shrunk the finan-cial markets, so the companies should base at their sources. On the other side, the companies’ in-comes are also affected by the cri-sis. according to the international institute of viena on economic studies, countries with a high loan level and with high budget-ary deficit like Bulgaria would mostly be affected by the crisis. However, a major part of foreign direct investments in the region have come from big privatizations. serbia, Macedonia, Croatia, albania has profited from privatisations, but these are capital affluxes that comes only once.

Në vitin 2008 në të gjithë vendet e

rajonit, përveç Shqipërisë dhe Maqe-

donisë investimet e huaja direkte kanë

shënuar një rënie të fortë krahasuar

me vitin 2007. Kriza ka tkurrur tregjet

financiare dhe kompanitë duhet të

mbështeten në burimet e tyre

Drejtori i CEZ

56 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Statement

By Edlira PrENga

iN a market economy, in a coun-try opening always more to glo-

balise, business is taking the main importance undoubtedly, this for a simple fact of social policies, em-ployment, increase of competition, and consequently the improvement of life quality. this makes business inevitably the generator of econom-ic development and this is easily noticed even in albania nowadays. in 20 years of transition, business has nevermore had the importance of the government than in this peri-od. On the other side, the albanian

entrepreneurship has gained its maturity, being a worthy competi-tor in the region and abroad. so, under these conditions, business should be at the main attention of any politics in the parliament. We shall not call on the regulatory reform undertaken during these years, or on many fiscal facilities created to business. We shall stop at a disturbing problem for them which can have a concrete solution after the conditions decided by the Ministry of Finances.

vat reimbursement within 30 days

some days ago, in a meeting

with business, Deputy Minister of Finances, Florian Mima made an interesting statement which would solve a handicap created for a part of albanian business regarding the vat reimbursement. it often happens that to take vat reim-bursement, you have to pass many days at the tax offices. But Mima clearly stated that “if tax system won’t reimburse vat to businesses within 30 days, then in the 31 day, business is entitled to stop paying all taxes to Government”. accord-ing to Mima, vat reimbursement in the right time has been a prob-lem so much discussed always by

VAT reimbursement within 30 daysMima: “If the tax system won’t reimburse VAT to businesses within 30 days, then in the 31 day, businesses are entitled to stop paying all taxes to the government”


the business. in such a situation, the government is overlooking the opportunity of applying this op-tion, in order that tax system may reimburse vat to businesses at the right time foreseen by law. this will be a problem less to business, putting the tax system in front of legal obligations, as otherwise it would be stopped any payment of business till to the remission of the sum.

Fiscal reform to Albanian citizenssome days before, in an inter-

view given to “Panorama” news-paper, the Minister of Finances stated the latest fiscal surprise that will be a big help to albanian citizens.

according to him, within 2010, the government will implement the american method of tax reimbursement for the citizens. simply said, all the albanian consumers will keep the invoices of the purchase they do during a year. at the end of the year, these

invoices would be handed to the tax offices. the fiscal organs will account the consumption and which part of it would go for taxes and then would do the reimburse-ment. this reimbursement will be done for citizens and clients with average salaries. “What we think to do after the full registration of the population, that is after the full provision with identity cards and electronic passports, after the improvement we’ve done to the tax system, after implementing the reg-istration coffers (coffers should be effective in June, but because of the campaign it may be postponed to July), after the widely imple-mentation of all fiscal electronic equipments, which are linked on-line with the data training centre, i think that within 2009-2010 we will implement a new tax scheme on the incomes for citizens”, - said Deputy Minister in this interview, clearing that “this scheme will aim at reimbursement of the tax paid by citizens, including here vat

also. this is worth to citizens with lower salaries, implementing in this way a system that use much fairness in the tax payment, so the reimbursement of the taxes paid by individuals with lower incomes. this is a very big reform, the deep-est one in the fiscal field. Classes with lower incomes will profit most from this reform. this is the model Usa uses in tax calculation. i am aware that this is the fairest system for the payment of the obligations the citizens have toward state”. this fiscal reform, if it can be applied, will bring too many incomes to business, as it would be easier for a consumer to buy different products because it will be the government that will compensate him. these two concrete reforms stated in an election time, anyway should be at the attention of businesses and citizens, in order to remind the lawmakers that these two initiatives should be accomplished so soon and not to remain merely state-ments.

58 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009Crisis

The recession and payFrom THE EcoNomiST

Employees are proving stoical in the face of pay cuts and compulsory unpaid leave

BaCK when times were better and the newspaper in-dustry wasn’t fighting for dear life, reporters at the

Cleveland Plain Dealer would regularly grumble at the measly pay increases their union negotiated. Last month, when the union announced it had negotiated a 12% pay cut in exchange for a promise of no lay-offs, there was applause. “it took me aback,” says Harlan spector, a medical reporter and one of the negotiators.

Like many long-standing economic relationships, “wage stickiness” is being tested by the savagery of the recession. Ordinarily, when unemployment shoots up wages do not tend to fall: they simply grow more slowly. Why the price of labour responds less to demand than that of other com-modities is a bit of a puzzle. in the 1990s truman Bewley of yale University interviewed hundreds of employers and discovered that, faced with a slump in demand, they would rather lay some workers off than cut the pay or hours of everybody. the sackings devastated those directly affected, but broad cuts to pay and hours hurt everybody’s morale. “The main drawback of pay cuts is that they fill the air with disappointment and an impression of breach of promise, which dissolve the glue holding the organisation together,” he wrote in 1997.

Higher inflation in the early 1980s and 1990s meant em-ployers could simply freeze wages or raise them more slowly than prices to achieve real cuts in pay. this still dented employees’ standard of living but without the humiliation of a smaller paycheck. Now inflation is lower (in fact, negative because of a big drop in fuel costs). so, in the absence of big increases in productivity, wage cuts may be less avoidable. With households carrying big debts, falling incomes could heighten financial stress and, at worst, initiate a cycle of wage and price deflation.

Mr Bewley also found that psychological resistance to pay cuts melts when the employer’s survival is at stake. in January 40,000 members of the teamsters Union agreed to a 10% cut by yRC Worldwide, a trucking company, which is at risk of bankruptcy. “the company needs some help,” a Teamster official said at the time.

Newspapers are also under severe pressure. the New york times recently cut salaries temporarily by 5% in exchange for 10 additional days of leave. On June 23rd it reached an agreement with a union representing employees of the Boston Globe on a 6% pay cut. employees had earlier voted against an 8% pay cut, but gave in when the times threatened a 23% cut.

When the Plain Dealer first said this year it needed to reduce its labour costs by $5m, the newsroom was furious. For years the journalists had got by with wage increases

of barely 1%, after higher health-care and pension con-tributions were subtracted. But the wave of closures and lay-offs throughout the industry was sobering. Last year 27 newsroom employees were laid off and only two have since found full-time work. “People are a little pale thinking about how to make their personal finances work [but] …we are ahead of what we were earning if we all had to find new work,” says Karen Long, the books editor and a union negotiator. the 12% pay cut consists of an 8% cut in pay rates plus 11 furlough days. if the company lays anyone off after the one-year agreement, pay automatically jumps back to its previous level.

in a society known for competitive individualism, pay cuts and furloughs are calling forth a spirit of collectivism. Hewlett-Packard, advanced Micro Devices and Fedex have trimmed rank-and-file pay, but their chief executives have taken 20% pay cuts, says Challenger, Gray and Christmas, an outplacement consultancy. slumping tax collections forced city administrators in Lima, Ohio, to draw up con-tingencies for a 10% cut in hours for all but emergency workers. But first the city’s eight most senior administrators gave up a 2.5% pay rise.

all together, for the momentNot all such negotiations are being welcomed, however.

In California home-care workers, who look after the infirm in their own houses, have demonstrated against Governor arnold schwarzenegger’s proposal to cut their pay to the state minimum wage of $8 per hour. their pay has already been reduced to $9.50 an hour from between $10 and $12 according to UDW Home Care Providers Union, one of their unions. to take another example: when the restau-rant where sandy Jaffe is a waitress near Los angeles cut everyone’s hours in half because of slumping business, she was annoyed management didn’t trim the hours of less productive staff more.

still, most americans seem to be responding stoically. signs that the recession is bottoming out means the pressure for more cuts is ebbing: this week, a report from the OeCD suggested that growth in the rich countries could resume next year, albeit at an anaemic 0.7%.

although no one is happy to have their pay cut, many seem to like a brief break from the rat race. some employ-ers forbid employees to do anything even work related on their furloughs, such as checking voicemail or BlackBerrys. in some circumstances that could require the employer to pay the employee for the whole week.

When the teachers’ pension plan that susan Daniel works for in California decided to furlough employees for two days each month, she welcomed the chance to spend the days at home with her husband and to get around to rebuilding the backyard deck. to cut costs, she gave up bottled water and her cable-tv service. the fact that everyone, includ-ing her boss, is getting the same treatment makes it much more bearable. “At least we have our jobs and our benefits,” she says.



Travel

Turizmi sfidon krizen ne 2012