จิตวิทยาอุตสาหกรรม บทที่ 7...

วชาจตวทยาอตสาหกรรมและองคการ เนอหา

บทท 7 เกยวกบ ทฤษฎองคการ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

บทท 7 ทฤษฎองคการ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ทฤษฏองคการ 1. ทฤษฎองคการยคคลาสสก

2. ทฤษฎการองคการยคกลางใหม

3. ทฤษฎองคการแบบทนสมย

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ความแตกตางระหวางการบรหารกบการจดการ

การบรหาร (Administration)

• เปนกระบวนการด าเนนการระดบการก าหนดนโยบาย

• หรอกระบวนการบรหารงานใดๆ ขององคการทไมตองการผลก าไรหรอผลประโยชนขององคการ

• ผบรหารพยายามบรหารงานใหเปนไปตามเปาหมายขององคการ • ผลส าเรจขององคการมไดค านงถงผลตอบแทนทสมาชกจะไดรบ • การบรหารมกจะใชกบองคการภาครฐหรอหนวยงานสาธารณะทไมหวงผลก าไร

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ความแตกตางระหวางการบรหารกบการจดการ (2)

การจดการ (Management)

• เปนกระบวนการบรหารงานใดๆ ขององคการทตองการก าไรโดยผจดการจะตองท าใหองคการบรรลเปาหมาย

• เพอใหองคการอยรอดในสภาพแวดลอมทด ารงอย ซงอยในระบบการแขงขน

• การจดการ จงมกใชในองคการธรกจหรอองคการทมงผลก าไร

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎองคการยคคลาสสก

องคการยคคลาสสก ยดหลก ๔ ขอ

1. การจดสรรแบงแรงงาน

2. การกระจายอ านาจและต าแหนงหนาท

3. โครงสรางองคการ

พนกงานประจ าหลก

พนกงานสนบสนน

4. ขอบขายของการควบคม

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎองคการยคคลาสสก

การจดการตามหลกวทยาศาสตร(scientific management) ใช ๔ หลกการ

• การศกษาหาวธการท างานทดทสด

• การคดเลอกโดยวธวทยาศาสตร

• การใหรางวล

• การใหมหวหนางาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การจดการตามหลกวทยาศาสตร (scientific management)

Frederick W. Taylor

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การจดการแบบวทยาศาสตร

• หลกการจดการทางวทยาศาสตร

1. อาศยหลกการทางวทยาศาสตรหรอหลกของเหตผล เพอทจะคนหาวธท างานทมประสทธภาพทสด

2. ก าหนดมาตรฐานของงาน คณภาพ และปรมาณของผลงานทตองการ โดยวเคราะหความสมพนธระหวางงานกบผปฏบต

3. มการพจารณาผลตอบแทนในการปฏบตงาน ใหสอดคลองกบความตองการของผลผลต

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การจดการแบบวทยาศาสตร

• เปนกระบวนการจดการทอาศยหลกเกณฑทางวทยาศาสตร ในการท างานใหเกดประสทธภาพ ใชหลกเหตผล สามารถพสจนหาขอเทจจรงได

• Frederick W. Taylor – ไดชอวาเปนบดาของการจดการแบบวทยาศาสตร – สรางแนวคดทางวทยาศาสตร ในการหาวธการท างานใหมประสทธภาพมาก

ทสด

• แนวคดของ Taylor คอ – มงใหผปฏบตงานใชความรความสามารถมากทสด – การเพมประสทธภาพในการผลตโดยพยายามลดตนทนและเพมก าไร – รวมถงเพมคาจางใหคนงานทสามารถเพมผลผลตใหสงขน โดยถอหลกของ

การใหคาตอบแทนทเหมาะสม

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การจดการแบบวทยาศาสตร

หลกการของการจดการตามแนวคดของ Taylor

1. พฒนาความรในวธการท างานโดยอาศยหลกวทยาศาสตร

2. ตองมการคดเลอกและพฒนาคนงาน โดยใชหลกเกณฑทางวทยาศาสตร:

• เพอใหไดคนทเหมาะสมกบงาน ท าใหงานทท ามประสทธภาพสงขน

3. มการรวมมอกนอยางจรงจงในท างานจากทกฝาย

4. มการแบงงานกนท าตามความเหมาะสม

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎระบบราชการ(Bureaucracy System Theory) ของ Max Weber

นกสงคมวทยาชาวเยอรมน ค.ศ 1990

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

2. การจดการตามระบบราชการ (1)

• Max Weber นกสงคมวทยาชาวเยอรมน ค.ศ 1990

• ศกษาการท างานภายในองคการ และโครงสรางของสงคมไดแก ทหาร รฐบาล การเมอง และองคการอนๆ

• Weber ไดเสนอรปแบบการจดการทเรยกวาระบบราชการ ซงถอเปนรปแบบขององคการในอดมคต และเปนรปแบบขององคการทมประสทธภาพ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

2.การจดการตามระบบราชการ (2)

• ระบบราชการ มลกษณะทส าคญ 6 ประการ 1. มการจดชนต าแหนงและสายการบงคบบญชาทชดเจน 2. มการแบงงานกนท าโดยค านงถงความช านาญเฉพาะอยาง แตละงานม

ขอบเขตแนนอน ไมกาวกายซงกนและกน 3. มระเบยบกฎเกณฑในการปฏบตงาน 4. มการจดระบบของการท างานและมระเบยบแบบแผนในการปฏบต 5. ไมน าเอาความสมพนธสวนตวเขามาเกยวของในงาน ทกคนตองท างาน

โดยยดหลกของเหตและผล 6. การเลอกคนเขาท างานและการเลอนขนเลอนต าแหนง จะตองพจารณา

จากความรความสามารถเปนเกณฑ อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

2.การจดการตามระบบราชการ (3)

• ในปจจบน ระบบราชการ ไดถกน ามาใชในความหมายเชงลบ ซงหมายถง ระบบทมกฎเกณฑมากและการรดขนตอน

• ในความเปนจรงการมกฎเกณฑส าหรบการปฏบตงานนนเปนการก าหนดมาตรฐานทเกยวของกบผปฏบตงาน ทกคนตองไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน และทกคนตองทราบกฎขอบงคบทมอย

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎองคการยคใหม

• ทฤษฎสมยใหม (Neo - Classical Theory of

Organization) ..... ทฤษฎองคการสมยใหมเปนทฤษฎทพฒนามาจากทฤษฎองคการสมยดงเดม โดยพฒนามาพรอมกบวชาการดานสงคมวทยา จตวทยา การพฒนาทส าคญเกดขนระหวาง ค.ศ.1910 และ 1920 ในระยะนการศกษาดานปจจยมนษยเรมไดน ามาพจารณา โดยมองเหนความส าคญและคณคาของมนษย (Organistic)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• โดยเฉพาะการทดลองท Hawthorne ทด าเนนการตงแต ค.ศ. 1924 - 1932 ไดชใหเหนถงความส าคญในการศกษาทางพฤตกรรมศาสตร และในชวงนเองแนวความคดดานมนษยสมพนธ (Human Relations Movement) ไดรบพจารณาในองคการและขบวนการมนษยสมพนธนไดมการเคลอนไหวพฒนาในประเทศสหรฐอเมรกาอยางเตมทในระหวาง ค.ศ.1940 - 1950 ความสนใจในการศกษากลมนอกแบบ หรอกลมอยางไมเปนทางการ (Informal Group) ทแฝงเขามาในองคการทมรปแบบมมากขน ทฤษฎองคการสมยใหมมงใหความสนใจดานความตองการ (needs) ของสมาชกในองคการเพมขน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• แนวคดดานมนษยสมพนธ (Human Rlations)

• แนวคดนมผลมาจากแนวความคดทางการจดการแบบวทยาศาสตรทคดวามนษยท างานเพอผลตอบแทน หรอความตองการในดานเศรษฐกจ

• Elton Mayo เปนนกสงคมวทยา (ป 1880 – 1949) ชาวออสเตรเลย และเปนศาสตราจารยดานการวจยอตสาหกรรมของ Harvard University

• ไดท าการศกษาวจย Howthorne study ซงเปนการศกษาวจยเชงทดลองในบรษท Western Electric

• โดยทดลองตามสภาพแวดลอมทมผลกระทบตอการท างานของพนกงาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

1. การศกษาทางจตวทยาอตสาหกรรม “Hawthorne study”

• การทดลองแบงออกเปน 2 ขนตอน

ระยะท 1: – ท าการทดลองใชสภาพของหองทดสอบ

– ศกษาถงผลกระทบของสภาพแวดลอมของการท างานทมตอผลผลต

– โดยการทดสอบผลกระทบของแสงสวางในการท างานทมตอคนงานวาจะท าใหเกดการเปลยนแปลงตอปรมาณของผลผลตอยางไร

– ผลการวจยพบวา ไมวาจะเพมหรอลดแสงสวางภายในหองอยางไร ผลผลตกยงเพมขน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

1. การศกษาทางจตวทยาอตสาหกรรม “Hawthorne study”

ระยะท 2 : – ท าการทดลองกบตวแปรอนๆ เชน

• มอาหารเชาใหคนงาน มชวโมงการหยดพก ใหมาท างานในเชาวนเสาร ลดหรอเพมชวโมงการท างาน และวธการจายคาตอบแทน

– ผลการวจยพบวา ตวแปรขางตนมผลตอการเปลยนแปลงการท างาน แตไมมากนก

– ท าใหเกดความคดใหมๆ ในเรองความสามารถในการรบร การแปลความหมายและทาทในการท างานของคนงาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• การวจยตอจากนน ไดใชเทคนคการสมภาษณคนงานทกแผนกในบรษทประมาณ 2,000 คน พรอมสงเกตการท างานของคนงานเกยวกบเหตผลทท าใหคนงานท างานมากขน ท าใหองคการมผลผลตมากขน

• ผลการวจยพบวา 1. เมอพนกงานรสกวาไดรบความสนใจจากบคคลอน จะท าใหมความ

กระตอรอรนในการท างานมากขน 2. ขวญและก าลงใจในการท างานเปนสงส าคญมาก ทงนเพราะพนกงานมชวต

จตใจ ไมสามารถซอหาดวยเงนอยางเดยว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

3. ประสทธภาพการท างานมไดขนอยกบสภาพแวดลอมทดเทานน แตยงขนกบมนษยสมพนธทดภายในองคการดวย

4. กลมท างานจะเปนผก าหนดคณลกษณะของสมาชก แบบวธการของกลมตลอดจนความส าเรจหรอความลมเหลวขององคการในสดสวนทกลมยอมรบได โดยอาศยความสมพนธเชงอ านาจของกลม

5. เมอพนกงานในระดบสงสามารถจงใจดานจตใจ จะมความส าคญมากกวาการจงใจดวยเงน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ..... สรปไดวาทฤษฎองคการสมยใหม ใหความส าคญในดานความรสกของบคคล ยอมรบถงอทธพลทางสงคมทมผลกระทบตอการปฏบตงาน อาทเชน กลมคนงานและการมสวนรวมในการตดสนใจซงมความเชอวาขบวนการมนษยสมพนธ จะใหประโยชนในการผอนคลาย ความตายตวในโครงสรางขององคการสมยดงเดมลง

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎ X ทฤษฎ Y • Douglas McGregor:

– ทฤษฎ X

– ทฤษฎ Y

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ลกษณะทส าคญของทฤษฎ X

1. พนกงานตองการท างานใหนอยทสด ดงนนผบรหารตองคอยควบคม สงการ หรอลงโทษเพอใหบคคลท างาน

2. พนกงานขาดความทะเยอทะยาน และไมตองการรบผดชอบอะไร

3. โดยทวไปพนกงานจะตอตานการเปลยนแปลง เพราะเกรงวาตนเองจะเดอดรอนหรอตองการท างานหนกกวาเดม

4. ท างานตามค าสงอยางเดยว ไมกระตอรอรนแตชอบความมนคงในชวต

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ลกษณะทส าคญของทฤษฎ Y

1. ชอบท างาน 2. มความคดรเรม ในการแกปญหาในการท างานเพอใหบรรลจดมงหมาย 3. พนกงานมความเตมใจทจะเสาะแสวงหางานมาท า และมความรบผดชอบ 4. พนกงานจะยอมรบจดมงหมายขององคการ เพอทจะใชความพยายามใน

การท างานใหส าเรจ และบรรลเปาหมายขององคการ 5. พนกงานมศกยภาพทสามารถพฒนาตนเองได และขณะนยงไมไดใช

ความสามารถทมอยอยางเตมท 6. ผกพนกบองคการเพราะหวงสงตอบแทนหรอรางวล

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎล าดบขนของ ความตองการหรอ ทฤษฎแรงจงใจของมาสโลว

• มาสโลว เปนผวางรากฐานจตวทยามนษยนยม เขาไดพฒนาทฤษฎแรงจงใจ ซงมอทธพลตอระบบการศกษาของอเมรกาเปนอนมาก

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎล าดบขนตามความตองการ • Abraham Maslow : ทฤษฎล าดบขนความตองการ 1. ความตองการทางรางกาย

2. ความตองการความปลอดภย

3. ความตองการดานสงคม

4. ความตองการยกยอง

5. ความตองการประสบความส าเรจในชวต

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• William G. Ouichi • ท าการศกษาเปรยบเทยบการจดการของธรกจอเมรกนและญป น โดยสรปเปนทฤษฎ A ทฤษฎ J และทฤษฎ Z

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎ A (Theory A-American)

• เปนทศนะการบรหารงานแบบอเมรกา ทมงเนนความรบผดชอบ และการตดสนใจของบคคล มระบบประเมนผลชดเจน เลอนต าแหนงรวดเรวตามความสามารถ ไมผกพนกบการจางงานระยะยาว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ลกษณะขององคการแบบ A (American)

1. การจางงานระยะสน

2. การตดสนใจโดยบคคลใดบคคลหนง

3. ความรบผดชอบเฉพาะบคคล

4. การประเมนผลหรอการเลอนต าแหนงอยางรวดเรว

5. การควบคมอยางเปนทางการ

6. เสนทางอาชพแบบเชยวชาญเฉพาะดาน

7. แยกเปนสวนๆ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ลกษณะองคการแบบ J (Japanese)

1. การจางงานตลอดชพ

2. การตดสนใจเปนเอกฉนท

3. ความรบผดชอบแบบกลม

4. การประเมนผลและการเลอนต าแหนง

5. การควบคมในตวเองไมเปนทางการ

6. เสนทางอาชพไมเชยวชาญเฉพาะดาน

7. มความเกยวของกน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎ J (Theory J-Japanese)

• เปนทศนะการบรหารงานแบบญป น ทเนนความยดมน ผกมดตอองคการ การจางงานระยะยาว เนนระบบอาวโส และการใหความสมพนธกบบคคลในองคการทกๆดาน รวมทงชวตสวนตว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

โมเดลของบรษทในประเทศญปน ม 10 ประการ (ตอ)

1. คณภาพสงและตนทต า (High quality and low cost)

2. ความกวางของโมเดลและลกษณะทส าคญ (wide array of

models and features)

3. การผลตแบบประหยด (Lean production)

4. พนกงานถอเปนสนทรพยขององคการ (Employees as

assets)

5. การจางงานแบบถาวร(Permanent employment)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

โมเดลของบรษทในประเทศญปน ม 10 ประการ 6. ความเปนผน าโดยมตเอกฉนท ( Leadership by

consensus)

7. เครอขายในการประสานงานรวมกนทแขงแกรง (Strong

intercorporate networks)

8. เปาหมายระยะยาว (Long-term goals)

9. ความหลากหลายภายในของอตสาหกรรมทมความเจรญเตบโต(Internal diversification into high-growth industries)

10.ความสมพนธในการท างานแบบใกลชดกบรฐบาล (close

working relationship with government)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎ Z (Theory Z)

• William G. Ouichi

เปนการผสมผสานระหวาง ทฤษฎ A ทฤษฎ J เรยกวา ทฤษฎ Z โดยทจะมง

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ลกษณะองคการแบบ Z

1. การจางงานระยะยาว

2. การตดสนใจเปนเอกฉนท

3. ความรบผดชอบเฉพาะบคคล

4. การประเมนผลและการเลอนต าแหนงแบบคอยเปนคอยไป

5. การควบคมในตวเองไมเปนทางการ โดยมการวดผลอยางชดเจนและเปนทางการ

6. เสนทางอาชพแบบเชยวชาญเฉพาะดานในระดบปานกลาง

7. มความเกยวของกนในลกษณะครอบครว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎแบบทนสมย

• Likert’s

• Rensis Likertและสถาบนวจยสงคมมหาวทยาลยมชแกนทาการวจยดานภาวะผนาโดยใชเครองมอท Likertและกลมคดขนประกอบดวยความคดรวบยอดเรองภาวะผนาแรงจงใจการตดตอสอสารการปฎสมพนธและการใชอทธพลการตดสนใจการตงเปาหมายการควบคมคณภาพและสมรรถนะของเปาหมายโดยแบงลกษณะผนาเปน 4 แบบคอ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• 1 แบบใชอ านาจ (Explortive – Authoritative) ผบรหารใชอ านาจเผดจการสงไววางใจผใตบงคบบญชาเลกนอยบงคบบญชาแบบขเขญมากกวาการชมเชยการตดตอสอสารเปนแบบทางเดยวจากบนลงลางการตดสนใจอยในระดบเบองบนมาก

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• 2 แบบใชอ านาจเชงเมตตา (Benevolent – Authoritative) ปกครองแบบพอปกครองลกใหความไววางใจผใตบงคบบญชาจงใจโดยการใหรางวลแตบางครงขลงโทษยอมใหการตดตอสอสารจากเบองลางสเบองบนไดบางรบฟงความคดเหนจากผใตบงคบบญชาบางและบางครงยอมใหการตดสนใจแตอยภายใตการควบคมอยางใกลชดของผบงคบบญชา

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• 3 แบบปรกษาหารอ (Consultative – Democratic) ผบรหารจะใหความไววางใจและการตดสนใจแตไมทงหมดจะใชความคดและความเหนของผใตบงคบบญชาเสมอใหรางวลเพอสรางแรงจงใจจะลงโทษนานๆครงและใชการบรหารแบบมสวนรวมมการตดตอสอสารแบบ 2 ทางจากระดบลางขนบนและจากระดบบนลงลางการวางนโยบายและการตดสนใจมาจากระดบบนขณะเดยวกนกยอมใหการตดสนใจบางอยางอยในระดบลางผบรหารเปนทปรกษาในทกดาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• 4 แบบมสวนรวมอยางแทจรง (Participative – Democratic) ผบรหารใหความไววางใจและเชอถอผใตบงคบบญชายอมรบความคดเหนของผใตบงคบบญชาเสมอมการใหรางวลตอบแทนเปนความมนคงทางเศรษฐกจแกกลมมการบรหารแบบมสวนรวมตงจดประสงครวมกนมการประเมนความกาวหนามการตดตอสอสารแบบ 2 ทางทงจากระดบบนและระดบลางในระดบเดยวกนหรอในกลมผรวมงานสามารถตดสนใจเกยวกบการบรหารไดทงในกลมผบรหารและกลมผรวมงาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• Likertพบวาการบรหารแบบท 4 จะท าใหผน าประสบผลส าเรจและเปนผน าทมประสทธภาพและยงพบวาผลผลตสงขนดวยซงความส าเรจขนกบการมสวนรวมมากนอยของผใตบงคบบญชา

• สรปวา แบบท ๑ มงแตงาน แบบท ๒ -๓ ท าทงสองระบบ

• แบบท ๔ ความมมนษยสมพนธ หวหนากบลกนองอยระหวางรากฐานของการท างานรวมกน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ผบรหารควรทจะเชอมความสมพนธระหวางกลมตางๆผานทางการความสมพนธสนบสนน การตดสนใจโดยกลม และการก าหนดเปาหมายงานโดยระดบสง

• น ๓๒๗

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ..... บคคลทมชอเสยงในทฤษฎองคการสมยใหม คอ Hugo Munsterberg เปนผ เรมตนวชาจตวทยาอตสาหกรรม เขยนหนงสอชอ Psychology and Industrial Efficiency, Elton Mayo, Roethlisberger และ Dickson ไดท าการศกษาทฮอธอรน (Howthorne Study) เปนผบกเบกขบวนการมนษยสมพนธ (Human Relations Movement) นอกจากนนไดรบการสนบสนนจากนกทฤษฎมนษยสมพนธอก เชน MeGregor และ Maslow เปนตน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทฤษฎทง 3 ทฤษฎตางมงทจะกอใหเกดเชนเดยวกน

• ประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง วธการ จดสรรทรพยากรเพอใหเกดความสนเปลองนอยทสดโดยสามารถบรรลจดมงหมายโดยใช ท.นอยทสด กลาวคอ เปนการใชโดยมเปาหมายคอ ประสทธผล หรอ ใหบรรลจดมงหมายทก าหนดไวสงสด จงเรยกวา “ท าสงตางๆใหถกตอง”ซงสามารถค านวณไดจากสมการ

• ประสทธภาพ = ผลผลต x 100%

(%) ปจจยน าเขา

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ประสทธผล (Effectiveness) หมายถง การใชทรพยากรขององคการใหบรรลเปาหมายขององคการ ประสทธผลจงมงท าใหเกดการ “ท าในสงทถกตอง”

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ประสทธภาพและประสทธผล (Efficiency & Effectiveness) เปนค าทใชในอยางแพรหลายในองคกรตางๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการ ทงนมผใหความหมายของค าวา ประสทธภาพและประสทธผลไวดงน ศนยสงเสรมประสทธภาพในสวนราชการ กระทรวงศกษาธการ ( 2542) ไดใหความหมายไวดงน

ประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง การปฏบตงานหรอบรการทถกตอง รวดเรว ใชเทคนคทสะดวกสบายกวาเดม คมคา และใชทรพยากรนอยทสดในขณะทตองการผลงานมากทสด (Efficiency is to do thing right)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• ยวนช กลาต ( 2548) ไดใหความหมายไวดงน

• ประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง ความสมพนธระหวางปจจยทน าเขา (Input) และผลลพธทออกมา (Output) เพอสรางใหเกดตนทนส าหรบทรพยากรต าสด ซงเปนการกระท าสงหนงทถกตอง (Doing things right) โดยค านงถงวธการ (Means) ใชทรพยากร (Resources) ใหเกดการประหยดหรอสนเปลองนอยทสด

• ประสทธผล ( Effectiveness) คอความสามารถขององคการในการด าเนนการใหบรรลวตถประสงคหรอจดมงหมายทก าหนดไว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

มอะไรทตองคดมากมายแตตองคด ทละอยาง

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ปฏบตงานถกตองหรอไม ท าในสงทถกตองหรอไมท า

วตถประสงค

ปจจยน าเขา กจกรรม

ผลผลต ผลลพธ

ผลสมฤทธ

ความประหยด ความมประสทธภาพ

ความมประสทธผล

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การท างานของคนประกอบไปดวย 3 ขนตอน คอ

1. การเตรยมงาน ประกอบไปดวยการเตรยมวสดสงของทใชในการท างาน

2. การปฏบตงานเปนขนลงมอท างานจรงเพอใหไดผลตามเปาหมาย เปนขนตอนทตองพจารณาถงเวลาและการเคลอนไหวในการท างานใหดขน

3. การเกบเครองมอเครองใชตางๆเมอท างานแลว ในการปรบปรงจะสนใจการปฏบตงานในขนทสองเปนส าคญ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

1.วตถประสงคในการศกษาการเคลอนไหวและเวลาในการท างาน ม 2 ประการ คอ

• 1.1 เพอใหไดผลผลตหรอผลงานมากทสด

• 1.2 เพอใหเกดความสะดวกสบายแกผปฏบตงาน ชวยประหยดเวลาและแรงงานในการท างาน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

2. ปจจยทเกยวของกบการปฏบตงาน ม 4 ประการ คอ

2.1 ตวผปฏบตงาน ไดแก สขภาพจต สขภาพกาย ความสามารถสวนบคคลและประสบการณในการท างาน

2.2 สภาพแวดลอมในการท างาน ไดแก ตวอาคาร อากาศ แสงสวาง และเสยง

2.3 เครองมอ เครองใช และอปกรณตางๆ

2.4 การเคลอนไหวของรางกาย

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ทานง ท างานและการยกของ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

8 วธบรหารสมองใหสดชน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

• เครยด !!! เกยวอะไรกบกระดกสนหลง

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การศกษาโครงสรางกบสภาพแวดลอมขององคการ

Mechanistic and Organic management systems

แตกตางกนอยางไร

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

โครงสรางองคการและการออกแบบองคการ

(Organization Structure and

Organization Design)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

โครงสรางองคการ (Organization Structure)

การจดองคการ (Organizing) คอ กระบวนการในการจดโครงสรางขององคการ ไดแก การแบงงาน การก าหนดหนาทความรบผดชอบใหผปฏบตงาน การก าหนดกลมงาน การก าหนดความสมพนธในสายการบงคบบญชาและการประสานงานของหนวยงานตางๆ รวมทงการจดสรรทรพยากรใหกบหนวยงานตางๆดวย

โครงสรางองคการ (Organizational Structure) คอ กรอบโครงงานขององคการทก าหนดงาน กลมงาน และความสมพนธของงานไว

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

เปนแบบแผนทก าหนดไวอยางเปนทางการเพอบงบอกถง

1. งานทก าหนดใหหนวยงานและพนกงานแตละคน

2. ความสมพนธในเชงการบงคบบญชา

3. ระบบทมประสทธภาพในการประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ

โครงสรางองคการ จะแสดงใหเหนเปนรปธรรมชดเจนผานผงโครงสรางองคการ เปนแผนผงทบอกใหรถงการจดกลมงานอยางเปนทางการและการก าหนดความสมพนธในเชงการบงคบบญชา(วาใครตองรายงานตรงตอใคร ใครบงคบบญชาใคร)ในองคการ

โครงสรางองคการ (Organization Structure)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

1. ระดบชนของผบรหาร (The Level of management hierarchy)

2. สายการบงคบบญชา (Chain of Command)

3. หนวยงานและประเภทของงาน (The division & type of work)

4. การจดแผนกงาน (Departmentalization)

ผงโครงสรางองคการจะแสดงใหเหนถง

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การออกแบบองคการ (Organization Design)

คอ เปนการพฒนาหรอปรบเปลยนโครงสรางองคการ ประกอบดวย

1. ความช านาญงาน (Work Specialization)

2. การจดฝายและแผนกงาน (Departmentalization)

3. การจดสายการบงคบบญชา (Chain of Command)

4. การก าหนดขนาดของการควบคม (Span of Control)

5. การรวมอ านาจและกระจายอ านาจ (Centralization and

Decentralization)

6. การจดระเบยบงาน (Formalization) อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การตดสนใจในการออกแบบองคการ

(Organization Design Decisions)

รปแบบของการออกแบบองคการทส าคญม 2 แบบ คอ

องคการแบบจกรกล (Mechanistic designs) คอ การ

ออกแบบองคการทแนนอน ตายตว มการควบคมอยางเขมงวด มกฏระเบยบ

มากมายทกข นตอนปฏบต ผปฏบตงานไมมโอกาสใชดลพนจ ไดแก องคการ

ขนาดใหญและหนวยราชการ

องคการแบบมชวต (Organic designs) คอ การออกแบบ

องคการทมความสามารถในการปรบตวและยดหยนสง พนกงานจะไดรบการ

อบรม มทกษะ ความร ไดรบอ านาจในการปฏบตงานและแกไขปญหาตางๆ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

ความแตกตางระหวางองคการแบบแมกคานสตกและออรกานก

องคการแบบแมกคานสตก องคการแบบออรกานก

(Mechanistic designs) (Organic designs)

รวมอ านาจ การใชอ านาจหนาท กระจายอ านาจ

มาก กฎระเบยบขอบงคบ นอย

แคบ ขนาดของการควบคม กวาง

แบงชดตามความถนด ตวงาน รวมมอกนท า

นอย ทมงาน/กลมงาน มาก

เปนทางการ การประสานงาน ไมเปนทางการ อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

1. กลยทธขององคการและโครงสรางองคการ โครงสรางจะตองรองรบ

กลยทธใหม เชน ถาใชกลยทธการเตบโต แบบถอยหลงหรอเดนหนา โครงสราง

ใหมตองเพมหนวยงาน ต าแหนงงาน จดแผนกใหม ปรบสายการบงคบบญชา

ใหม เปนตน

ก ล ย ท ธ อ ง ค ก า ร ใ น ป จ จ บ น จ ะ เ น น ก า ร ส ร า ง น ว ต ก ร ร ม

(Innovation) การลดตนทนต าสด (Cost minimization) การ

ลอกเลยนแบบ (Imitation) เพอลดความเสยง เปนลกษณะของธรกจแบบผ

ตาม (Late mover) มากขน

2. ขนาดองคการ มผลตอโครงสราง ถาขนาดองคการใหญ มก

ออกแบบเปนแบบจกรกล (Mechanistic designs)

การออกแบบองคการโดยค านงถงปจจยตามสถานการณ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

การออกแบบองคการโดยค านงถงปจจยตามสถานการณ

3. เทคโนโลย (Consensus) องคการตองปร บโครงสร างตาม

เทคโนโลยใหมๆ ทน าเขามาใชในกระบวนการผลต ม 3 แบบ คอ ควรใช

1. Unit Production ควรใช Organic designs

2. Mass Production ควรใช Mechanistic designs

3. Process Production ควรใช Organic designs

4. ระดบความไมแนนอนของสภาวะแวดลอม ถาสภาวะแวดลอมมความ

แนนอน ควรใช Mechanistic designs สภาวะแวดลอมมความไมแนนอน

ควรใช Organic designs ซงองคการในปจจบน มแนวโนมการออกแบบ

องคการในลกษณะ Organic designs

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบองคการแบบด งเดม 1. โครงสรางแบบงาย (Simple Structure) เปนรปแบบทเหมาะส าหรบองคการเลกๆ ทเพงเรมกจการใหม การแบงฝายแบงแผนกนอย การก าหนดขนาดของการควบคมกวาง อ านาจหนาทรวมอยทคนๆ เดยวและการจดระเบยบงานนอย

2. โครงสรางแบบแบงตามหนาท (Functional Structure) เมอองคการมขนาดใหญมากขน มพนกงานมากขน โครงสรางองคการจะมแนวโนมความช านาญเฉพาะดานมากขน มการจดระเบยบงานมากขน กฎระเบยบตางๆมากขน มการจดสายการบงคบบญชาและการก าหนดขนาดของการควบคม ยงองคการมขนาดใหญมากขน การบรหารจะมความเปนราชการมากขน เปนรปแบบองคการทจดกลมงานตามหนาททเหมอนกนเปนฝาย เปนแผนก

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบองคการแบบด งเดม

3. โครงสรางแบบแบงตามหนวยงาน (Divisional Structure) เปนรปแบบองคการทประกอบดวยหนวยงานทแตละหนวยงานจะมความเปนอสระในการด าเนนงานและตดสนใจ มศนยก าไรของแตละหนวยเองโดยเฉพาะตวอยาง เชน โครงสรางองคการแบบแบงตามผลตภณฑ แบงตามพนท แบงตามลกคา แบงตามกระบวนการผลต การออกแบบองคการเพอใหสามารถสนบสนนการด าเนนงานขององคการใหไปสเปาหมาย ผบรหารอาจเลอกรปแบบองคการแบบใดแบบหนงใน 3 แบบน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบการออกแบบองคการในปจจบน

(Contemporary Organizational Designs)

1. โครงสรางแบบทมงาน (Team-Based Structure) 2. โครงสรางแบบแมททรกซ (Matrix Structure) 3. โครงสรางแบบโครงการ (Project Structure) 4. โครงสรางแบบหนวยงานอสระภายในองคการ (Autonomous Internal

Units) 5. องคการทไมมขอบเขต (Boundaryless Organization) 6. องคการแหงการเรยนร (Learning Organization)

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบการออกแบบองคการในปจจบน

1. โครงสรางแบบทมงาน (Team-Based Structure) เปนองคการทประกอบไปดวยทมงานหรอกลมท างานทงองคการ ไมมสายการบงคบบญชา พนกงานไดรบมอบอ านาจเตมท มอสระในการท างานในแนวทางของทม เชน ทมงานชาง ทมงานใหบรการ

2. โครงสรางแบบแมททรกซ (Matrix Structure) เปนโครงสรางองคการทระดมบคลากรจากหลายฝาย หลายแผนกมารวมท างานในโครงการพเศษ ในขณะทยงตองปฏบตงานประจ า ดวยโครงสรางแบบนจงมการสายการบงคบบญชา 2 สายและมผบงคบบญชา 2 คน จงมปญหาเรองเอกภาพในการบงคบบญชาและความขดแยงของผบงคบบญชาทง 2 คน แตมขอดทมงผลงานและความประหยด

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบการออกแบบองคการในปจจบน

3. โครงสรางแบบโครงการ (Project Structure) เปนโครงสรางองคการทพนกงานท างานในลกษณะโครงการโดยตลอด จะไมมสงกดในฝายใด เมอหมดโครงการทปฏบตกเปลยนไปท างานในโครงการใหม มความคลองตวและยดหยน สามารถปรบทมและการปฏบตงานใหเหมาะสมตามการเปลยนแปลงของสงแวดลอมองคการไดด

4. โครงสรางแบบหนวยงานอสระภายในองคการ (Autonomous

Internal Units) ในองคการขนาดใหญสมยใหม จะจดหนวยงานอสระแยกความรบผดชอบในสนคา ลกคา คแขงของหนวยงานเอง มเปาหมายก าไรไมขนกบองคการใหญ มความคลองตวในการตดสนใจและการปฏบต และมความยดหยน ไมตองผกตดอยกบองคการใหญ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

รปแบบการออกแบบองคการในปจจบน 5. องคการทไมมขอบเขต (Boundaryless Organization) เปนองคการทไมมการก าหนดรปแบบทงแนวนอน (Horizontal) แนวดง (Vertical) และตดอปสรรคภายนอกทเปนปญหาขององคการกบลกคาและผขายวตถดบ จงไมมการก าหนดโครงสราง สายการบงคบบญชา มทมงานทกระชบและไดรบอ านาจการตดสนใจสง

6. องคการแหงการเรยนร (Learning Organization) เปนองคการทมการพฒนาความสามารถเพอใหสามารถปรบตวไดอยางตอเนองในทกสถานการณ โดยเนนใหบคลากรไดรบความรใหมๆ มขอมลทนสมย น ามาประยกตการท างานใหสามารถบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธผล เนนการท างานเปนทม มผน าทด มวฒนธรรมองคการทสงเสรมความสามคค รวมมอของคนในองคการ

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum

สรปหลกการของการบรหารโดยสถานการณ

1. ถอวาการบรหารจะดหรอไมขนอยกบสถานการณ 2. ผบรหารจะตองพยายามวเคราะหสถานการณใหดทสด

3. สถานการณจะเปนตวก าหนดการตดสนใจ และรปแบบการบรหารทเหมาะสม

4. ค านง ถงสงแวดลอมและความตองการของบคคลในหนวยงานเปนหลกมากกวาทจะแสวงหา วธการอนดเลศมาใชในการท างาน โดยใชปจจยทางดานจตวทยาในการพจารณาดวย

5. เนนใหผบรหารรจกใชการพจารณาความแตกตางทมอยในหนวยงาน เชนความแตกตางระหวางบคคล ความแตกตางระหวางระเบยบกฎเกณฑ วธการ กระบวนการ และการควบคมงาน เปนตน

อ.ธรวรา บวชชยภม Teewara Buchaiyaphum