2013 lecture

Aurora E. Batnag, PhD

PAGBUBUWAG SA MGA DATIPAGBUBUKAS NG MGA BAGOSA GRAMATIKANG FILIPINO

•Pana-panahon ang pagkakataon

•maibabalik ba ang kahapon?

•Panahon

•Pagkakataon

•may kaugnayan ba?

• Bakit mahalagang suriin pa ang pinagmulan ng mga salita?

•higit na makikilala ang ating sarili

•higit pang mauunawaan ang kalikasan ngwika

•makapagbubukas ng mga bagong pananawsa pagsusuri ng wika

•bakit magbubuwag?

•may mga kaisipang dapat nang isantabiupang makapagbukas ng mga bagongpananaw

Unang-unang dapat buwagin:

•Kung ano ang bigkas, siyang sulat at kung ano ang sulat, siyang basa

Bakit kailangang buwagin?

•Pinag-iisa ng tuntuning ito ang

BIGKAS at BAYBAY o ispeling

Subuking bigkasin

•Ewan ko

sa mabilis na pagsasalita

•Ewan ko ba kung bakit type kita

•di ka naman guwapo

Paano bibigkasin ito?

•sino ka?

•/si.nuka/

•Alam ba ninyo ang tunay nakahulugan ng tuntuning ito ni Lope K. Santos?

Tunay na kahulugan:• May 20 titik ang dating Abakada, bawat isa’y

kumakatawan sa isang makahulugang tunog, o PONEMA.

• Ano mang tunog ang mauna o sundan ng mga letrangito, hindi nagbabago ng tunog ang alin man sa mgaito.

Ano ang gamit ng pang-angkop?

Para (daw) maging madulasang pahayag

Ingles at Kastila

•beautiful girl

nina bonita

Kailanan ng pangngalan

•Isahan – isang bulaklak

•Dalawahan – dalawang bulaklak

•Maramihan – maraming bulaklak

Panlaping MAG-

INA MAG-INA MAG-IINA

Samakatuwid

???

Pamparami nga ba ang panlaping

MAG-

Kasarian ng pangngalan

pambabae panlalaki

pambalaki(di tiyak)

walangkasarian

nakikilala ang kasarian sa pamamagitan ngponemang O at A• totoy

• tatay

• baba

• bobo

• tanga

• tango

Makikilala nga ba ang kasarian sa pamamgitanng O/A?

abogado abogada

maestro maestra

ang AY• Karaniwang pagsasanay ito:

• Isulat sa karaniwang ayos ang pangungusap na nasa di karaniwangayos. At vice versa.

Karaniwangayos

Di karaniwangayos

“Sa Ugoy ng Duyan”

Sana’y di magmaliw

ang datikong araw

Di magmaliwsana ang dati

kong araw

nang muntipang bata sa

piling niNanay

nang muntipang bata sa

piling niNanay

“Sa Ugoy ng Duyan”• Sa aking pagtulog na labis ang himbing

• ang bantay ko’y tala

• ang tanod ko’y bituin

“Sa Ugoy ng Duyan”• Sa aking pagtulog na labis ang himbing

• Tala ang bantay ko

• Bituin ang tanod ko

magkasingkahulugan ba?

• pusong bato = batong puso (?)

• batang mabait = mabait na bata (?)

• wikang pambansa = pambansang wika (?)

• dalagang maganda = magandang dalaga (?)

Reduplikasyon

Inuulit ang UNANG PANTIG ng salitangugat

salitang ugat – TAKBO

TAKBO• tumakbo tumaktakbo/ taktakbo (?)

• magtakbuhan magtaktakbuhan (?)

• magsitakbo magsitaktakbo (?)

• mangagsitakbo mangagsitaktakbo (?)

• mangagsitakbuhan mangagsitaktakbuhan (?)

iba pang halimbawa• magpakabait magpapakabait (hindi magpakababait)

• makiusap makikiusap (hindi makiuusap)

• magreklamo magrereklamo (hindi magrekreklamo)

• mangagsialis mangagsisialis (hindi mangagsiaalis)

• manghinayang manghihinayang (hindi manghinanayang)

kung gayon, paano dapat ipahayag angtuntunin?

Alin ang tama?

• manood ka NG nakahubad

• manood ka NANG nakahubad

Pagpapalit ng R at D• Ayon sa tuntunin, ang D ay nagiging R kapag napapagitnaan ng

dalawang patinig.

• Mga halimbawa:

• damdam maramdaman, maramdamin

• dami marami

• dumi marumi

• damot maramot

Tingnan natin ang mga sumusunod:

• dahon madahon, hindi marahon

• dilaw madilaw, hindi marilaw

• dalaga nagdadalaga, hindi nagdaralaga

• dalaw dumadalaw, hindi dumaralaw

iba pang mga halimbawa• dabog, dagison, dakdak, daklot, dakot, dalahit, dalas, dalawa,

daldal, dale, dali, dalirot, dalisay, daliri, dalit, dalo, dalos, dambana, daluyong, dampot, dangkal, dantay, daong, daop, dapa, daplis, daskol, dawit, dikdik, dilig, dulog, dutdot, at iba pa

hindi laging napapalitan ng R ang D• dagdag idagdag (hindi iragdag) pero pagdaragdag

• dating idating (hindi irating) pero iparating

• Iba pa: daing, dapat, dapo, datal, daya, digma, dilim, dikit, dukot, at iba pa

Mga salitang nagtatapos sa D na lagingnapapalitan ng R kapag hinulapian• bukid bukirin, kabukiran

• palad palarin, kapalaran

• lunsad lunsaran

• unlad kaunlaran

• tuhod tuhurin

• patid patirin, kapatiran

Declaracion de la Doctrina Christiana en IdiomaTagalog ni Juan de Oliver, OFM (+1599)• nakatala ang mga sumusunod:

• pagpapatauar (pagpapatawad)

• bucor (bukod)

• matouir (matuwid)

• palar (palad)

• ynihatir (inihatid)

• capatir (kapatid)

• hinihimor (hinihimod)

• nacabilibir (nakabilibid)

• yginauar (iginawad)

• nasilir (nasilid)

Huling tanong

• Ano ang salitang ugat ng

•PANGINOON