Upload
aurora-batnag
View
893
Download
6
Embed Size (px)
Citation preview
Aurora E. Batnag, PhD
PAGBUBUWAG SA MGA DATIPAGBUBUKAS NG MGA BAGOSA GRAMATIKANG FILIPINO
•Pana-panahon ang pagkakataon
•maibabalik ba ang kahapon?
•Panahon
•Pagkakataon
•may kaugnayan ba?
• Bakit mahalagang suriin pa ang pinagmulan ng mga salita?
•higit na makikilala ang ating sarili
•higit pang mauunawaan ang kalikasan ngwika
•makapagbubukas ng mga bagong pananawsa pagsusuri ng wika
•bakit magbubuwag?
•may mga kaisipang dapat nang isantabiupang makapagbukas ng mga bagongpananaw
Unang-unang dapat buwagin:
•Kung ano ang bigkas, siyang sulat at kung ano ang sulat, siyang basa
Bakit kailangang buwagin?
•Pinag-iisa ng tuntuning ito ang
BIGKAS at BAYBAY o ispeling
Subuking bigkasin
•Ewan ko
sa mabilis na pagsasalita
•Ewan ko ba kung bakit type kita
•di ka naman guwapo
Paano bibigkasin ito?
•sino ka?
•/si.nuka/
•Alam ba ninyo ang tunay nakahulugan ng tuntuning ito ni Lope K. Santos?
Tunay na kahulugan:• May 20 titik ang dating Abakada, bawat isa’y
kumakatawan sa isang makahulugang tunog, o PONEMA.
• Ano mang tunog ang mauna o sundan ng mga letrangito, hindi nagbabago ng tunog ang alin man sa mgaito.
Ano ang gamit ng pang-angkop?
Para (daw) maging madulasang pahayag
Ingles at Kastila
•beautiful girl
nina bonita
Kailanan ng pangngalan
•Isahan – isang bulaklak
•Dalawahan – dalawang bulaklak
•Maramihan – maraming bulaklak
Panlaping MAG-
INA MAG-INA MAG-IINA
Samakatuwid
???
Pamparami nga ba ang panlaping
MAG-
Kasarian ng pangngalan
pambabae panlalaki
pambalaki(di tiyak)
walangkasarian
nakikilala ang kasarian sa pamamagitan ngponemang O at A• totoy
• tatay
• baba
• bobo
• tanga
• tango
Makikilala nga ba ang kasarian sa pamamgitanng O/A?
abogado abogada
maestro maestra
ang AY• Karaniwang pagsasanay ito:
• Isulat sa karaniwang ayos ang pangungusap na nasa di karaniwangayos. At vice versa.
Karaniwangayos
Di karaniwangayos
“Sa Ugoy ng Duyan”
Sana’y di magmaliw
ang datikong araw
Di magmaliwsana ang dati
kong araw
nang muntipang bata sa
piling niNanay
nang muntipang bata sa
piling niNanay
“Sa Ugoy ng Duyan”• Sa aking pagtulog na labis ang himbing
• ang bantay ko’y tala
• ang tanod ko’y bituin
“Sa Ugoy ng Duyan”• Sa aking pagtulog na labis ang himbing
• Tala ang bantay ko
• Bituin ang tanod ko
magkasingkahulugan ba?
• pusong bato = batong puso (?)
• batang mabait = mabait na bata (?)
• wikang pambansa = pambansang wika (?)
• dalagang maganda = magandang dalaga (?)
Reduplikasyon
Inuulit ang UNANG PANTIG ng salitangugat
salitang ugat – TAKBO
TAKBO• tumakbo tumaktakbo/ taktakbo (?)
• magtakbuhan magtaktakbuhan (?)
• magsitakbo magsitaktakbo (?)
• mangagsitakbo mangagsitaktakbo (?)
• mangagsitakbuhan mangagsitaktakbuhan (?)
iba pang halimbawa• magpakabait magpapakabait (hindi magpakababait)
• makiusap makikiusap (hindi makiuusap)
• magreklamo magrereklamo (hindi magrekreklamo)
• mangagsialis mangagsisialis (hindi mangagsiaalis)
• manghinayang manghihinayang (hindi manghinanayang)
kung gayon, paano dapat ipahayag angtuntunin?
Alin ang tama?
• manood ka NG nakahubad
• manood ka NANG nakahubad
Pagpapalit ng R at D• Ayon sa tuntunin, ang D ay nagiging R kapag napapagitnaan ng
dalawang patinig.
• Mga halimbawa:
• damdam maramdaman, maramdamin
• dami marami
• dumi marumi
• damot maramot
Tingnan natin ang mga sumusunod:
• dahon madahon, hindi marahon
• dilaw madilaw, hindi marilaw
• dalaga nagdadalaga, hindi nagdaralaga
• dalaw dumadalaw, hindi dumaralaw
iba pang mga halimbawa• dabog, dagison, dakdak, daklot, dakot, dalahit, dalas, dalawa,
daldal, dale, dali, dalirot, dalisay, daliri, dalit, dalo, dalos, dambana, daluyong, dampot, dangkal, dantay, daong, daop, dapa, daplis, daskol, dawit, dikdik, dilig, dulog, dutdot, at iba pa
hindi laging napapalitan ng R ang D• dagdag idagdag (hindi iragdag) pero pagdaragdag
• dating idating (hindi irating) pero iparating
• Iba pa: daing, dapat, dapo, datal, daya, digma, dilim, dikit, dukot, at iba pa
Mga salitang nagtatapos sa D na lagingnapapalitan ng R kapag hinulapian• bukid bukirin, kabukiran
• palad palarin, kapalaran
• lunsad lunsaran
• unlad kaunlaran
• tuhod tuhurin
• patid patirin, kapatiran
Declaracion de la Doctrina Christiana en IdiomaTagalog ni Juan de Oliver, OFM (+1599)• nakatala ang mga sumusunod:
• pagpapatauar (pagpapatawad)
• bucor (bukod)
• matouir (matuwid)
• palar (palad)
• ynihatir (inihatid)
• capatir (kapatid)
• hinihimor (hinihimod)
• nacabilibir (nakabilibid)
• yginauar (iginawad)
• nasilir (nasilid)
Huling tanong
• Ano ang salitang ugat ng
•PANGINOON