บทที่4.2 PNC 1110 · บทที่4.2 pnc 1110...

บทท 4.2 PNC 1110การดแลผทมปญหาในระบบยอยและการขบถาย

อาจารยเพชรตน เตชาทววรรณ วทยาลยพยาบาลและสขภาพ

มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ 1

การดแลผทมปญหาในระบบยอยและการขบถาย

วตถประสงค

1) บอกความหมายของการดแลดแลความตองการพนฐานของบคคลดานในระบบการยอยอาหารและการขบถายได2) บอกวธปฏบตในการดแลความตองการพนฐานของบคคลดานในระบบการยอยอาหารและการขบถายได

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ระบบยอยและการขบถาย

สงทรางกายตองก าจดออกไปมอย 2 ประเภท1) สารทเปนพษตอรางกาย2) สารทมปรมาณมากเกนความตองการ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

การขบถายของเสยของรางกายอวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของแขงคอ ล าไสใหญ (ระบบยอยอาหาร)

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของแกสคอ ปอด (ระบบหายใจ)

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปของเหลวคอ ไต และผวหนง

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปปสสาวะ ไดแก ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ

อวยวะทเกยวของกบการขบถายของเสยในรปเหงอ คอผวหนง ซงมตอมเหงออยใตผวหนงท าหนาทขบเหงอ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

การขบถายของเสยทางล าไสใหญ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ลกษณะปกตของอจจาระ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ลกษณะปกตของอจจาระ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ลกษณะปกตของอจจาระ

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

1. ปรมาณ: ปกตมหลายแบบ ขนอยกบปรมาณและประเภทของอาหารทกน

2. ส: ปกตเดกเลก สเหลอง ผใหญสน าตาล เปนสของ ของ Bile pigment 3. ความนม: ปกตนมกงแขง เปนกอน4. รปราง: ปกตมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 นว 5. จ านวนครง: ปกตมความแตกตางกน6. องคประกอบอนๆ: กากทเหลอจากการยอย

ความผดปกตของการขบถายอจจาระ

ภาวะทองผก (Constipation)

หากมอาการอยางนอยสองในสามขอ ถอวามอาการทองผก ตองหาทางแกไข

1. ขบถายอจจาระนอยกวา 3 ครงใน 1 สปดาห

2. อจจาระแขง หรอจบเปนกอน

3. ขบถายยาก หรอขบถายเองไมได ตองใหชวยบอยๆ เปนเวลากวา 6 เดอน

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ความผดปกตของการขบถายอจจาระ

สาเหตของอาการทองผก

1) กนอาหารทมกากอาหารนอย

2) กนอาหารรสจด

3) การถายอจจาระไมเปนเวลาหรอกลนอจจาระตดตอกนหลายวน

4) ดมน าชา กาแฟ มากเกนไป

5) สบบหรจดเกนไป

6) เกดความเครยด หรอความกงวลมาก

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

สาเหตของอาการทองผก

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

รสจด

สบบหร

เครยด, กลนอจจาระ

อาหารกากนอย

น าชา กาแฟ

วธแกไขการทองผกเบองตน

1.ดมน าใหเพยงพอ: อยางนอย 6-8 แกวตอวน หรอ 1.5- 2 ลตร (ยกเวนผปวยโรคหวใจลมเหลว หรอไตวายทตองจ ากดน า)

2.กน "ใยอาหาร" ใหเพยงพอ:ใยอาหารชนดละลายน าเปนชนดทชวยใหขบถายไดด เพราะอมน าท าใหอจจาระออนนม เคลอนตวไดงายจากผลไม

3.การออกก าลงกายและการเคลอนไหวของรางกาย

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

วธแกไขการทองผกเบองตน

4. จดตารางเวลาเขาหองน าและออกก าลง :ยกตวอยางเชน จดเวลาเขาหองน าเวลาเดมเปนประจ าทกเชาและเยน (แมวาไมปวด) ในระหวางวน ใหเดนหรอออกก าลงกายเบาๆ (เชน โยคะ ไทช) ประมาณ 1 ชวโมง กอนมอวาง

5. ดแลอาหารใหเหมาะสมและเพยงพอ :มปญหาการเคยว ไมสามารถกนผกผลไมปกตได ตองควบคมน าตาล/ไขมน มภาวะน าหนกลดหรอกลามเนอลบรวมดวย

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

วธแกไขการทองผกเบองตน

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

แกไขทองผก

น าดม

ใยอาหาร

ออกก าลงกาย

จดตารางขบถาย

ปญหาฟน

งดอาหารมน

อจจาระอดแนน (Fecal impaction)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

อจจาระอดแนน (Fecal impaction)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

อจจาระอดแนน (Fecal impaction)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

การลวงอจจาระออกทางทวาร ( Evacuation)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ทองรวงหรอทองเสย (Diarrhea)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ทองเสย

ตดเชอ

เครยด

แพอาหารแพยา

หลงรบการผาตด

ทองรวงหรอทองเสย (Diarrhea)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

อาการทพบ• ถายจ านวนมากกวาปกต •ลกษณะอจจาระมสวนประกอบเปนน ามากกวาปกต

ทองรวงหรอทองเสย (Diarrhea)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

การดแล•ระดบความรสกตว•การรกษาความสะอาดสวนบคคล•การทดแทนน าและเกลอแร•การงดอาหารและน า เพอหยดการท างานของระบบทางเดนอาหาร

การกลนอจจาระไมได (Faecal Incontinence)

เปนภาวะทไมสามารถควบคมอจจาระและแกสได สาเหตเกดจากความผดปกตของการควบคมกลามเนอหรดทวารหนก ความผดปกตของประสาทไขสนหลง สมอง กลามเนอ

การกลนอจจาระไมได (Faecal Incontinence)

การกลนอจจาระไมได (Faecal Incontinence)

การกลนอจจาระไมได (Faecal Incontinence)

การดแล• การรกษาความสะอาดสวนบคคล อวยวะทเกยวกบการขบถาย อาจจะมการระคายเคองหรออกเสบ บวม ผวหนงเปอย อบเชอจากการท าความสะอาดไมเชดแหง

• กรณทมความถของการถายอจจาระผดปกต ตองพาไปรบการรกษาจากแพทยเพอขจดสาเหต

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การมแกสหรอลมในล าไสหรอทองอด (Flatulence)

การดแล

• หลงรบการผาตด หรอหตการในชองทองทมการใชยาชา ยาสลบ ใหกระตนใหเกดการเคลอนตวของล าไสอกครง โดยการลกเดนเรวทสด

• งดอาหารประเภททสรางแกส เชน ถวลสง เผอก มน มะมวงดบ อาหารจ าพวกทผลตจากแปง

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ32

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

เปนการยดขยายอยางถาวรของหลอดเลอดด าททวารหนก หลอดเลอดด าขยายและอยภายในของไสตรง เรยกวา “Internal hemorrhoid” ถาอยในสวนปลายของชองทวารหนก เรยก “External hemorrhoid”

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

การดแลซกถามผปวยเกยวกบแบบแผนการ ด าเนนชวต การขบถายอจจาระ• สอบถามเกยวกบสงกระตน การขบถาย• การใชระบายยาเหนบ การสวนอจจาระ• ภาวะทองเสยทองผก • สขนสยในการรบประทานอาหาร• การออกก าลงกาย• ยาเมอเกดภาวะทองผกหรอท าใหเกดภาวะทองเสย• โรคเรอรงทเปนสาเหตท าใหเกดภาวะทองผกหรอทองเสย• พบพยาธในอจจาระ

วธการดแลรดสดวงทวาร (Hemorrhoid)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

รดสดวงทวาร

น าดม

ใยอาหาร

ออกก าลงกาย

จดตารางขบถาย

นงแชน าหลงถาย

งดอาหารมน

นงแชน าหลงขบถาย

นงแชน าหลงขบถาย

นงแชน าหลงขบถาย

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

เปนการเกดการอกเสบของบาดแผลทเกดขนทสวน mucosa ของ colon และทวารหนก (rectum) มกพบมากในผทมอายระหวาง 30 – 50 ป และมกจะกอใหเกดมะเรงของล าไสไดบอย (Suzamne, 2000)

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

การอกเสบจะเกดขนบรเวณ mucosa สวนบนของ colon ซงมกจะเกดหลายแผล และมเลอดออกจากบรเวณอกเสบและจะพบเซลเมดเลอดขาวจ านวนมาก ถาการอกเสบกนบรเวณกวางจะท าใหเกดการบวมและมการหนาตวของผนงล าไส ซงท าใหทอของล าไสแคบลงพนทในการดดซมจะลดลง

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

ล าไสใหญอกเสบ

ตดเชอ

เครยด

แพอาหารแพยา

หลงรบการผาตด

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

การดแล•บรรเทาความปวดทอง•การรกษาความสะอาดสวนบคคล•การทดแทนน าใหเพยงพอ•การงดอาหารและน า เพอหยดการท างานของระบบทางเดนอาหาร

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

โรคล าไสใหญอกเสบ (Ulcerative Colitis)

โรคฝ คณฑสตร (Anal fistula หรอ Fistula-in-ano)

เปนโรคทดานในของทวารหนกเกด มรขนมาซงรนเปนเสนทางทจะไปเชอมตอกบผวหนงภายนอกบรเวณแกมกนสาเหตหลกเกดจากการเปนฝ/แผลรอบๆทวารหนกมากอน ผปวยจะมอาการปวดบรเวณแกมกนหรอขอบปากทวารหนก มน าเหลองไหลออกจากรทผวหนงหรออาจเปนหนองไหลออกมา

การดแลผปวยหลงผาตด

1. การนงแชดวยนาอนประมาณ 15นาท วนละ 2-3 ครง2. การปองกนไมใหทองผกโดยการรบประทานผกผลไม หรอธญพชใหเพยงพอ หรอกนใยอาหารส าเรจรปเสรม หรอใชยาระบาย3. หลงถายอจจาระควรลางท าความสะอาดและซบใหแหงดวยทชชทออนนม4. การรกษาความสะอาดแผล/ปากทวารหนก5. การท าความสะอาดแผล/ปากทวารหนกหลงถายอจจาระทกครง ใชทชชทออนนม หรอทชชเปยกในการท าความสะอาด แชกนดวยน าอน6. หากมฝหนองเกดขนบรเวณใกลๆ ร/ปากทวารหนก มอาการปวดและบวมบรเวณแกมกน

วตถประสงคของการนงแชน าอน (Warm sitz bath)

1) ระงบความเจบปวดภายหลงการผาตดบรเวณทวารหนก2) ชวยใหเเผลหายเรวและบรเวณแผลสะอาด3) ระงบความเจบปวดและเกรงบรเวณเชงกรานและกระเพาะปสสาวะ4) ชวยใหโลหตไหลเวยนบรเวณเชงกรานดขน5) ชวยใหกระเพาะปสสาวะคลายตว

อปกรณ

1) อางใหญ 1 ใบ ลกพอทจะนงลงได

2) อางใบยอมลงหนอยส าหรบแชเทา

3) อางเลก 1 ใบส าหรบใสน าประคบ

4) ผาเชดตว 1 ผน ยาวพอทพนรอบศรษะ

5) ผาไวหมตวผปวย

6) ผาเชดตว 1 ผน

7) กาใสน าเดอดใบใหญ

8) มานง 1 ตว

วธปฏบต

1) ผสมน ารอนและวางอางใหญบนเกาอหรอบนพน เทน ารอนลงในอางเลกนอย น าควรรอนจดเทาทผปวยจะทนได โดยการสมผสดวยหลงมอ

2) ถอดเสอผาผปวยและกางเกงใน ถามผาปดแผลเอาออกดวย เอาผาคลมตวผปวยไว

3) ชวยผปวยใหนงแชในอาง แชเทาลงในอางน ารอนใบเลก

4) ใชผาชบน าเยน ๆ พนไวทหนาผาก คอย ๆ เตมน ารอนลงในอางน าทนงแช

5) ใหผปวยนอนพกใหความอบอน

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

เปนการน าล าไสมาเปดออกทางหนาทองเพอขบถายอจจาระ ในผปวยทมความผดปกตหรอโรคบรเวณล าไส เชน การบาดเจบบรเวณล าไส ล าไสอดตน หรอโรคมะเรงล าไส

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

การดแลแผลออสโตม (Ostomy care)

วตถประสงค

1. สามารถผปวยหรอผดแล ดแล/ควบคมการขบถายทางโคลอสโตมได2. ท าความสะอาดและเปลยนถงเกบอจจาระได3. ผวหนงรอบๆ รเปดไมถลอกหรอแดง4. ไมมกลนอจจาระรบกวนผปวยและบคคลใกลเคยง

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

การเปลยนถงเกบอจจาระ

1 ถงเกบอจจาระชนด 1 ชน (One piece appliance) ไดแก ถงเกบอจจาระทใชแลวทงมจ าหนายในทองตลาดสามารถใชตดกบผวหนงรอบๆ รเปดโคลอสโตม

ทวารเทยมของระบบทางเดนอาหาร

2 ถงเกบอจจาระชนด 2 ชน (Two piece appliance) เปนถงเกบอจจาระทประกอบดวย 2 สวน สวนหนงเปนถงเกบอจจาระทสามารถเปลยนทงได

THE END

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

64