AKILCI İLAÇ KULLANIMI -...

Yrd. Doç Dr. Işıl Göğcegöz Gül Üsküdar Üniversitesi

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

İlaç endüstrisindeki gelişmeler ile birlikte tüm dünyada yanlış,

gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımını artırmış ve bu

durum bir takım problemleri de beraberinde getirmiştir.

2

BU PROBLEMLER

Tedavi hataları

Antibiyotiklere direnç gelişimi

Advers ilaç reaksiyonları

İlaç etkileşimleri

Uygun olmayan yollarla ilaç kullanımına bağlı komplikasyonlar

Morbidite ve mortalite artışı

Artan mali yük

İlaç stoklarının azalmasına bağlı erişim güçlüğü

Kontrolsüz reçeteler sonucu artan hasta talepleri

3

DSÖ tahminlerine göre tüm ilaçların %50’ den fazlası uygunsuz

şekilde reçete edilmekte, dağıtılmakta yada satılmaktadır.

Dünya nüfusunun üçte biri temel ilaçlara erişememektedir.

SB verilerine göre ülkemizde ilaçların yaklaşık yarısı, yanlış ya da

gereksiz reçete edilmektedir.

4

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI

ÖRNEKLER

Çoklu ilaç kullanımı

İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı

Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi

Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi

İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre,

doz..)

Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi

5

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI

Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı

Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı

İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

Hastaların reçeteyle alınan ilaçlarla kendilerini tedavi etme

çabaları

ANTİBİYOTİK

LAKSATİF

VİTAMİN

ANALJEZİK

AŞI

PPİ, H2 RB vssss

6

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI

SONUÇLAR

Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına,

İlaç etkileşimlerine,

Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine,

Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına,

Advers olay görülme sıklığının artmasına,

Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

7

En çok satılan ilaçlar (Dünya genelinde)

• Kalp-damar hastalıkları % 19.3

• Santral sinir sistemi hastalıkları % 15.8

• Metabolik hastalıklar % 15.3

• Antibiyotikler % 9.9 **

• Solunum sistemi hastalıkları % 9.3

8

En çok satılan ilaçlar (Türkiye’de)

• Antibiyotikler % 19.0 **

• Ağrı kesiciler % 12.0

• Antiromatizmal ilaçlar % 11.0

• Soğuk algınlığı ilaçları % 8.6

• Vitaminler % 7.3

9

10

PSİKİYATRİK İLAÇLAR

11

ULUSLARARASı PAZARLAMA

SERVISI (IMS) VERILERI

Türkiye’de antidepresan tüketimi

2003→14.238 milyon kutu

2008→31.302 milyon kutu

Artış %120

2012→36.881 milyon kutu

Artış %160

Türkiye’de antipsikotik tüketimi

Son 5 yılda 7.201 milyon kutudan 12.158 milyon kutuya

Artış % 68.6

12

SGK verilerine göre 2008-2013 arası antidepresan tüketimi:

–2008 16.537.260 kutu

–2011 25.672.415 kutu

–2012 25.958.726 kutu

–2013 36.000.000 kutu (ekonomiye getirdiği yük 380.000.000 TL)

Türkiye’de her üç kişiden biri antidepresan kullanıyor

13

ANTIDEPRESAN VE ANTIPSIKOTIK ILAÇ

TÜKETIMI

14

Bu artışın nedenlerini anlayabilmek için

Antidepresan içeren reçetelerin

uzmanlık alanlarına göre dağılımı

15

ANTIDEPRESAN IÇEREN TOPLAM REÇETE

SAYıSıNıN YAZıLDıKLARı BRANŞLARA GÖRE

DAĞıLıMı

16

ILK DEFA ANTIDEPRESAN IÇEREN YENI REÇETELERIN

YAZıLDıKLARı BRANŞLARA GÖRE DAĞıLıMI

17

18

AKILCI OLMAYAN

REÇETELER VE İLAÇ

KULLANIMI

Ülke ekonomisine yük

KULLANILAN İLAÇLAR YOK

OLMUYOR

19

Aldığımız ilaçlar idrar ve feçesle kanalizasyon sistemine ve

oradan yer altı suları aracılığıyla içme sularına ve denizlerden

deniz ürünleri aracılığıyla tekrar bizlere ulaşmaktadır.

20

21

22

23

24

25

26

Sağlığın korunması, kazanılması ve sürdürülmesinde

vazgeçilmez araç olan İLAÇ, akılcı ilkelere uyulmadan

kullanıldığında pek çok soruna yol açabiliyor

27

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Akılcı İlaç Kullanımı tanımı DSÖ tarafından ilk defa 1985 yılında yapılmıştır.

Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi,

Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).

28

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre akılcı ilaç kullanımı (AİK);

toplumun çoğunluğunun sağlık hizmeti ihtiyacını karşılayan,

yeterli miktarda ve uygun dozaj formlarında, toplumun maliyetini

karşılayabildiği ilaçların kullanılmasıdır.

Klinik bulgularına ve bireysel özelliklere göre;

Uygun ilacı,

Uygun süre ve dozda,

En düşük fiyata ,

Kolayca sağlayabilmeleri

29

TÜRKİYE’DE

Türkiye’de Sağlık Bakanlığınca akılcı ilaç kullanımı ile ilgili ilk çalışmalar 1992 yılında başlatılmıştır.

1997’de gerekli insan gücünün yetiştirilmesi amacıyla konuyla ilgili 6 personel, Hollanda’ya “Akılcı İlaç Kullanımı Eğitici Eğitimi” programına gönderilmiştir.

2002’de “İlaç Politikası Geliştirme Toplantısı yapılmıştır.

30

TÜRKİYE’DE

Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin çalışmaların toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek için

12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; “Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü” kurulmuştur

Akılcı ilaç kullanımı hakkında klavuz 2011 yılında yayımlanmıştır

31

TÜRKİYE’DE

19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur.

81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi belirlenmiştir.

Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur.

32

KİMLER SORUMLU

Hekim

Eczacı

Hemşire

Diğer sağlık personeli

Hasta/ hasta yakını

Üretici

Düzenleyici Otorite

Diğer (Medya, Akademi vb.)

33

AKILCI İLAÇ KULLANIMI İLKELERİ

Etkililik

Güvenirlilik

Uygunluk

Maliyet

34

ETKİLİLİK

Tedavide amaçlara ve belirlenen hedeflere ulaşmada en etkili

ilaç seçilmelidir.

35

GÜVENİRLİLİK

Yan etkiler

Başka ilaçlar/maddelerle etkileşim

Özel gruplara dikkat!

Bebekler ve çocuklar

Yaşlılar

Gebeler

Emziren kadınlar

Organ yetmezliği olanlar (böbrek, karaciğer)

Kronik hastalığı olanlar

İlaç ve besin allerjisi öyküsü olanlar

36

UYGUNLUK

Aktif madde ve dozaj şekli uygun mu?

Doz şeması uygun mu?

Süresi yeterli mi?

Kontrendikasyonlar?

37

MALİYET

Jenerik ürün olarak bulunabilen en ucuz ilaç seçilmelidir.

Biyoyararlanımı (biyoeşdeğerliği) daha yüksek bulunmuş olan ilaç pahalı da

olsa tercih edilir!

38

AKıLCı ILAÇ KULLANıMıNıN

BASAMAKLARı

Doğru tanının konması,

Prognozun belirlenmesi,

Tedavi amaçlarının saptanması,

Tedavi seçeneklerinin gözden geçirilmesi,

İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması

Uygun tedavinin seçimi,

İlaç tedavisi gerekli ise reçetenin doğru biçimde yazımı ve takiptir

Güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır.

Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir

Tedaviye uyum değerlendirilmelidir.

39

HASTAYI BİLGİLENDİRİN

Kullanım talimatı

İlaç ne zaman ve nasıl alınmalı ?

Tedavi ne kadar devam etmeli ?

İlaç nasıl saklanmalı ?

İlaç ne zaman alınmamalı ?

Max doz nedir ?

Yan Etkileri

Takip

Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli ?

Hangi durumlarda daha önce gelmeli ?

40

PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ

KULLANIMI

41

PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ

KULLANIMI

Günlük yaşam olaylarına karşı oluşan emosyonel cevaplar iyi

değerlendirilmelidir.

İlaç dışı tedavi seçenekleri gözden geçirilmeli (psikoterapi, düzenli

egzersiz, uyku hijeni vs)

Depresyon ve psikoz gibi psikiyatrik hastalıklar farmakoterapi

gerektirir (ancak mümkün olduğunca polifarmasıden kaçınarak)

Akılcı kullanılmayan ilaçların yan etki görülme sıklığını

artırabileceği unutulmamalıdır

Hastaların ilaç tedavisine karşı tutumunu değerlendirmeyi

unutmamak gerekir

42

PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ

KULLANIMI

Uygun ilaç tedavisi klavuzlar da göz önüne alınarak şeçilmelidir.

Doz hastanın vereceği cevaba ve yan etkilere göre

ayarlanmalıdır.

Açıklanamayan bir yan etki geliştiğinde ilaçlar geçici olarak

kesilmelidir

Başlangıçta bir ilaçla başlamak genellikle önerilir, hastayı

değerlendirerek gereksinime göre diğer ilaçlar eklenmelidir

.

43

PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ

KULLANIMI

Beklenen cevap alınamaz ise ilaç eklemeden önce hastanın

söylendiği gibi ilacı almamış olabileceği akılda tutulmalıdır.

Benzodiazepinler gibi sedatiflerin bağımlılık yapabileceği ve

vücutta birikeceği unutulmamalıdır

Diğer ilaçlar ve alkol arasında oluşabilecek etkileşimlere dikkat

edilmeli ve hasta bilgilendirilmelidir.

Özel gruplara (yaşlı, çocuk, gebe, sistemik hastalığı veya organ

yetmezliği vs) tedavi ederken dikkat etmek gerekir.

Olası riskler ve yararlar konusunda hasta ve hasta yakınına bilgi

vermelidir.

44

SON OLARAK

Reçetelerdeki hataların büyük oranda yeni mezun hekimler

tarafından yapılıyor olması tıp eğitiminin tekrar sorgulanmasını ve

AİK ile ilgili eğtimlerin yaygınlaştırılmasını gerekli kılmaktadır

Psikotrop ilaçlar sadece psikiyatristler tarafından veya

psikiyatristin raporuna dayanılarak diğer hekimler tarafından

yazılabilmelidir

Birinci basamakta görevli hekimlere depresyon tanı ve tedavisi

konusunda AİK ile ilgili eğitim verilmeli ve Birinci basamakta

depresyon tanı ve tedavi kılavuzlar oluşturulmalıdır.

45

Sağlık Uygulama Tebliği (SUT), eskiden psikiyatri uzmanı

sayısındaki yetersizlik sebebiyle psikiyatri dışı hekimlerin de

antidepresan yazabilmelerine olanak tanımıştır. Bununla birlikte

günümüzde her ilde hatta ilçelerde psikiyatri uzmanı

bulunmaktadır.

Mevcut sistemin güncel ihtiyaçlara ve psikiyatristlerin her ilde ve

ilçelerin çoğunluğunda görev aldığı gerçeğine uygun olarak

yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.

46

TEŞEKKÜRLER

47

48