1

Terapötik İlaç İzlemi ve İlaç Dozu Hesaplama

Prof. Dr. Öner SüzerCerrahpaşa Tıp Fakültesi

Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalıwww.onersuzer.com

Son güncelleme: 10.03.2009

22

Terapötik İlaç Düzeylerinin İzlenmesiTerapötik indeksleri dar olan ilaçların terapötik plazma konsantrasyonlarının hastaya özel tedavi sınırlarında kalması veya toksik durumlarının tedavisi için yapılanları içerir.Hastada Cmaks, Cmin, AUC, ilaç ve aktif metabolitlerinintoplam konsantrasyonu hesaplanmalıdır ve veriler hastanın kreatinin düzeyine göre düzeltilmelidir.

2

33

44

3

55

Terapötik ilaç düzeyi izlenmesi üç düzeyde yapılabilir:

DCM (drug concentration measurement, ilaç konsantrasyon ölçümü): Sadece ilaçların konsantrasyonları ölçülür.TDM (therapeutic drug monitoring, terapötik ilaç izlenmesi):Konsantrasyon ölçümü dışında ilacın hastadaki farmakokinetik parametreleri hesaplanır, hastanın ilacı kullanma endikasyonları, hastada oluşan yan etkiler ve kullandığı diğer ilaçlar da dikkate alınarak ilacın dozu ayarlanır.ATDM (advanced therapeutic drug monitoring, gelişmiş terapötik ilaç izlenmesi): TDM’ye ek olarak izlemde, ilacın tüm metabolitlerinin farmakokinetik parametreleri ve hastanın genetik profili de dikkate alınır.

66

4

77

88

5

99

1010

6

1111

Doz hesaplamaİlaçların akılcı (rasyonel) kullanımı, doğru dozun uygulanmasını da gerektirir.Akılcı doz rejimi belli bir hedef ilaç konsantrasyonunun, tedavi edici etkiyi oluşturacağı varsayımına dayanır (terapötik plazma konsantrasyonu).Hastaya özel farmakokinetik parametreler dikkate alınarak tedavi bireyselleştirilir ve hedef dokuda bu ilaç konsantrasyonuna ulaşılmaya çalışılır. Önemli toksisiteoluşturabilen ilaçlar için, genellikle verilen terapötikkonsantrasyon aralığının en altı hedeflenerek tedaviye başlanır ve dozaj gerekirse gittikçe yükseltilir.

1212

Kararlı durum konsantrasyonuPek çok klinik durumda ilaçlar vücutta belli bir kararlı durum konsantrasyonu hedeflenerek uygulanır.Sabit hızla infüze edilen veya belli aralıklarla verilen ilaçların plazma konsantrasyonunun zaman içinde artışları eksponansiyeldir.Ancak belli bir süre sonra ilaç ortalama kararlı durum konsantrasyonuna ulaşır ve ortalama plazma konsantrasyonu daha fazla yükselmez.

7

1313

Goodman & Gilman’s Pharmacological Basis of Therapeutics 11th Edition 2006

1414

8

1515

Kararlı durum konsantrasyonunu belirleyen faktörler

1616

İlaç uygulanmaya başlandıktan:1 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %50’sine.2 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %75’ine.3.3 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %90’ına ulaşılır.Pratikte 4-5 yarılanma ömrü sonrasında kararlı duruma eriştiği kabul edilir. Görüldüğü gibi kararlı durum konsantrasyonuna ulaşmak için gerekli zamanı belirleyen tek değişken ilacın yarılanma ömrüdür.

9

1717

Goodman & Gilman’s Pharmacological Basis of Therapeutics 11th Edition 2006

1818

10

1919

Yükleme dozuAcil durumlarda kararlı durum konsantrasyonuna daha çabuk geçmek için aşağıdaki formüle göre hesaplanarak yükleme dozu verilir:

Yükleme dozu (mg) = Vd (L) × arzu edilen kararlı durumkonsantrasyonu (mg/L)

2020

Sürdürme dozu IEğer belli bir kararlı durum konsantrasyonu sürdürülmek isteniyorsa birim zamanda verilen ilaç miktarı ile atılan ilaç miktarı eşit olmalıdır.Aşağıdaki formülde günlük doz hesabı yapılmıştır:

Sürdürme dozu (mg/gün) = Eliminasyon hızı (mg/gün)Sürdürme dozu (mg/gün) = CL (L/gün) × terapötik plazma

konsantrasyonu (mg/L)

11

2121

Sürdürme dozu IIAcil durumlarda İV infüzyonla verilen ilaçlar için formül şu şekilde yazılabilir:

İnfüzyon hızı (mg/saat) = CL (L/saat) × terapötik plazmakonsantrasyonu (mg/L)

2222

Sürdürme dozu IIIOral yolla T intervali ile verilen ilaçlar için formül şu şekilde yazılabilir:

12

2323

2424

Teşekkürler