View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü
Ocak 2018, Ürün No:18
Dünya Şeker ve Şeker Pancarı Verileri (bin ton)
2013/14 2014/15 2015/16 2016/171 2017/182 Değişim (%)3
Şeker Pancarı Ekim Alanı (bin ha) 4.352 4.477 4.273 4.565 - 6,8
Şeker Pancarı Verimi (ton/ha) 56,91 60,36 57,27 60,73 - 6,0
Şeker Pancarı Üretimi 247.680 270.253 244.732 277.231 - 13,3
Şeker Üretimi 175.871 177.462 164.703 171.472 184.949 7,9
Şeker Tüketimi 165.664 167.872 169.229 171.623 174.223 1,5
Şeker Yılsonu Stokları 44.803 48.776 44.048 39.034 40.821 4,6
Şeker İthalatı 51.450 50.198 54.570 54.981 53.626 -2,5
Şeker İhracatı 57.931 55.013 54.000 59.016 61.852 4,8 Kaynak: USDA; FAO (23.01.2018) 1/ Tahmin 2/ Öngörü 3/ Verisi bulunan son iki pazarlama yılının değişimini göstermektedir.
Dünyada üretilen şekerin yaklaşık %80’i kamıştan,
%20’si de pancardan üretilmektedir. Şeker üretiminde
pancar ve kamış kullanımı büyük oranda ülkelerin
coğrafi konumuna bağlı olarak değişmektedir. Pancarın
her ülkede yetişmemesi ve kamıştan şeker üretimine
göre daha maliyetli olması nedeniyle, kamıştan şeker
üretimi daha yaygındır.
Üzerinde bulunulan coğrafya gereği Türkiye’de olduğu
gibi Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya, Ukrayna gibi ülkeler
şekeri pancardan; ABD, Japonya, Çin gibi ülkeler hem
pancardan hem kamıştan; Brezilya, Hindistan,
Meksika, Tayland, Avustralya başta olmak üzere birçok
ülke kamıştan üretmektedir. Dünya şekerpancarı
üretiminde önde gelen ülkeler Rusya, ABD, Fransa,
Almanya ve Ukrayna’dır.
Dünyada gerçekleşen şeker tüketimi ise yaklaşık olarak
üretim miktarı kadardır. Bazı yıllar şeker üretiminde stoklar
oluşmasına karşın, üretimin az olduğu yıllarda da talebi
karşılamak için bu stoklar kullanılarak yıl içerisindeki üretim
ve tüketim birbirini dengelemektedir.
Şeker pancarı ekim alanında önemli ülkeler (%)
Şeker üretiminde önemli ülkeler (%)
Ülkelere göre dünya şeker ihracatı (2016, %)
Şeker ithalatında önemli ülkelerin payı (2016, %)
Brezilya48,3
Tayland 12,7
Avustralya 6,8
Guatemala 3,6
Hindistan 3,1
Diğer 25,5
Endonezya 8,9
Çin 8,4
AB 5,0
ABD 5,4
Bangladeş 3,8
Diğer 68,5
Tarım Ürünleri Piyasaları
ŞEKERPANCARI
10,4
8,3
9,1
8,3
7,4
10,8
9,1
9,0
7,3
5,5
10,0
10,3
8,8
7,3
6,4
A B D
R U S Y A
F R A N S A
A L M A N Y A
U K R A Y N A2015/16
2016/17
2017/18
21,0
16,6
5,9
5,5
5,0
22,8
12,9
5,9
5,4
4,7
21,7
15,0
6,1
5,7
4,3
B R E Z İ L Y A
H İ N D İ S T A N
T A Y L A N D
Ç İ N
A B2015/16
2016/17
2017/18
Türkiye’nin şeker ihtiyacı; şeker pancarından üretilen
beyaz şeker ve nişastadan üretilen glikoz ve izoglikoz ile
karşılanmakta olup, şeker rejimi 19 Nisan 2001 tarihinde
yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ve ilgili
yönetmelik hükümlerine göre düzenlenmektedir.
Türkiye’de şeker sektörü bünyesinde; yedi adet pancar
şekeri üreticisi ve beş adet nişasta bazlı şeker üreticisi
olmak üzere birbirine rakip on iki şirket faaliyet
göstermektedir. Türkiye’de şeker pancarı üretimi; Şeker
Kurulu tarafından her yıl belirlenen şeker kotalarına
bağlı olarak şirketler tarafından programlanmaktadır. Şeker
pancarı tarımı Türkiye’nin sosyal ve ekonomik yaşantısında
da çok önemli rol oynamaktadır. Şeker pancarı tarımının
gelişmesi sonucu Türkiye’de şeker üretimi önemli derecede
artmıştır. Diğer taraftan şeker pancarı yalnız sanayi
hammaddesi değil, aynı zamanda besi hayvancılığında çok
kıymetli gıda olan yaprak, baş ve posa ile bir yem bitkisidir.
Bu ürünün gelişmesi, et ve süt üretiminin artmasına,
böylece artan gıda kalitesi ile daha yüksek hayat
standardının oluşmasına sebep olmuştur.
Türkiye Şeker Pancarı ve Şeker Verileri (bin ton)
2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 Değişim (%)1
Şeker Pancarı Ekim Alanı ( 1000 da) 2.807 2.913 2.888 2.745 3.224 17,45
Şeker Pancarı Verimi (kg/da) 5.325 5.668 5.824 5.848 6.086 4,07
Şeker Pancarı Üretimi 14.920 16.489 16.743 16.023 19.593 22,28
Şeker Üretimi 2.300 2.300 2.254 2.250 2500 11,11
Şeker Tüketimi 1.998 2.156 2.040 2.200 2500 13,64
Şeker Yılsonu Stokları 157 103 0 10 10 0,00
Şeker İthalatı 5,3 8,86 4,5 169,5 279,8 65,07
Şeker İhracatı 33,3 63,6 15,6 9,8 16,3 66,33 Kaynak: TÜİK, USDA (23.01.2018) 1/ Verisi bulunan son iki pazarlama yılının değişimini göstermektedir.
Şeker pancarı ekim alanları; Şeker pancarı tarımı;
Türkiye’de Doğu Karadeniz, Ege, Akdeniz’in sahil
şeridi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışındaki tüm
bölgelerde yapılmaktadır. TÜİK verilerine göre;
2016 yılında Türkiye sınırları içinde toplam 3 milyon
224 bin dekar alanda şekerpancarı ekimi
gerçekleştirilmiş olup, en fazla ekimin
gerçekleştirildiği iller sırasıyla Konya, Yozgat ve
Eskişehir’dir.
Şeker pancarı üretimi; Türkiye’de şeker pancarı
üretimi, pancar ekim alanlarından, üreticiler ve
/veya temsilcileri ile şirketler veya fabrikalar
arasında sözleşme düzenlenmesi suretiyle kotalı
olarak yapılmaktadır. 2016 yılı şeker pancarı
üretimi 19 milyon 593 bin ton olarak gerçekleşmiş
olup, bu üretimin yaklaşık %29’u Konya’da, %9,1’ i
Yozgat’ta ve %7,9’u Eskişehir’de
gerçekleştirilmiştir. Aynı yıl şeker üretimi ise
1 milyon 976 bin olarak gerçekleşmiştir.
04.04.2001 tarihinde çıkan Şeker Kanunu ile birlikte şeker pancarı üretiminde destekleme uygulamasına son verilmiştir.
Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’nin şeker üretim politikası; öncelikle yurtiçi tüketimi karşılayacak seviyede, standartlara
uygun kalitede, asgari maliyet ve azami katma değer yaratacak şekilde üretim yapmaktır.
ŞEKER PANCARI
Türkiye’nin şeker ihracatında önemli ülkeler (2017, %)
Türkiye’nin ülkelere göre şeker ithalatı (2017, %)
0,1
3
0,1
3
0,1
5
0,1
6
0,1
8
0,1
9
3,0
2 3,2
4 3,5
3 3,8
4 4,1
5
4,2
8
2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 2 0 1 7
Üretici Fiyatı Tüketici Fiyatı
TL/Kg
2013 2014 2015 2016 2017
Şeker pancarı Fiyatı (TL/kg)
0,13 0,15 0,16 0,18 0,19
Gübre Fiyatı (TL/kg) (20-20-0)
0,87 0,94 1,108 0,9 1,09
Mazot Fiyatı (TL/lt) 4,34 4,4 3,85 3,85 4,69
Tohumluk Fiyatı (TL/kg)
82,5 82,7 101,7 125,2 123,34
1 kg şeker pancarı ile alınabilecek girdi miktarı (kg)
Şeker pancarı/Gübre 0,15 0,16 0,14 0,20 0,18
Şeker pancarı/Mazot 0,03 0,03 0,04 0,05 0,04
Şeker pancarı/Tohum 0,002 0,002 0,002 0,001 0,002
Şeker Pancarı Girdi Pariteleri
2013 yılında 1 kg şeker pancarı ile alınabilecek gübre
miktarı 0,15 kg, mazot miktarı 0,03 lt, tohum miktarı
0,002 kg olarak hesaplanmıştır.
2017 yılında ise 1 kg şeker pancarı ile alınabilecek
gübre miktarı 0,18 kg, mazot miktarı 0,04 lt, tohum
miktarı ise 0,002 kg olarak hesaplanmıştır.
2017 yılının 2016 yılına kıyasla şeker pancarı
fiyatlarının gübre karşısındaki değeri %13,48, mazot
karşısındaki değeri %13,99 azalırken, pancar tohumu
karşısındaki değeri ise %6,36 oranında artış
göstermiştir.
ABD 0,8
KKTC 3,6
Somali 83,7
Suriye 9,9Polonya
4,1
Fransa13,3 Ukrayna
17,8
Fas 5,0
Cezayir10,6
Mısır 5,1
Brezilya35,2
Pancar alım fiyatları, üreticinin pancar ekip ekmeme
yönündeki kararını doğrudan etkileyen en önemli
faktördür. Bu nedenle alım fiyatları, pancar ve
dolayısıyla şeker üretim miktarını yönlendirmektedir.
Türkiye’de şeker pancarı ve şeker fiyatları yıllar
itibarıyla artış göstermiştir.
2017 yılında 0,19 TL/kg olan şekerpancarı fiyatı bir
önceki yıla göre %4,78, 2012 yılına göre ise %47,5
oranında artmıştır.
2017 aralık ayında 4,36 TL/kg olan şeker fiyatı bir
önceki aya göre %0,09 azalırken, bir önceki yılın aynı
ayına göre %2,46 artmıştır. 2017 ortalama şeker
fiyatı 4,28 TL/kg olarak gerçekleşmiş olup bir önceki
yıla göre %3,13, 2012 yılına göre ise %41,85 oranında
artış göstermiştir.
ŞEKER PANCARI
GENEL DEĞERLENDİRME
Şeker, dünyada en fazla devlet müdahalesi altında üretilen
ürünlerden biridir. Üretim kotaları, tarife kotaları, yüksek
korumalar ve tercihli ticaret antlaşmaları dünya ticaretine
kısıtlamalar getirmektedir. Dünya da özellikle son 25-30
yılda meydana gelen gelişmeler, şekerin diğer tarımsal
ürünlerle ve yakıt piyasalarıyla etkileşimine neden
olmuştur. Bir yandan genellikle mısırdan üretilen nişasta
bazlı şekerin (NBŞ) pancar ve kamış şekeriyle rekabeti
artmış, diğer yandan etanolün yakıt olarak kullanılması
petrol ve şeker fiyatlarını birbirinden etkilenir hale
getirmiştir.
Şeker pancarı tarımı ve sanayisi; ileri teknoloji gerektirmesi
sebebiyle üreticilerin tarımsal bilgi ve kültür düzeylerini
yükselten, ailenin tüm fertlerine çalışma imkanı ve istihdam
sağlayan, tarım kesiminin refah düzeyini artıran, nüfusun
kırsal kesimde tutulmasına, iç göçün yavaşlamasına ve
bölgesel kalkınmışlık farklarının azalmasına en büyük
katkıyı sağlayan sektörlerin başında gelmektedir.
Türkiye’de pancar şekerinin, oldukça düşük maliyetli kamış
şekeri ile rekabet etmesi mümkün görülmemekle birlikte,
pancar ve şeker üretimi; yarattığı katma değer, istihdam,
diğer sektörlere getirdiği hareketlilik, sahip olduğu
teknolojik birikim ve potansiyel itibarıyla “yeterli düzeyde
üretim ve devamlılık sağlayarak” Türkiye ekonomisi
açısından oldukça önemli bir seviyeye gelmiştir.
Dünyada ve Türkiye’de şekere alternatif NBŞ kullanımının
artması pancar şekeri açısından sorun olarak
görülmektedir. Ayrıca, sakaroza göre bağıl tatlılıkları çok
yüksek olması nedeniyle daha fazla tat veren kalorisiz
sentetik tatlandırıcı tüketimi de pazarda rekabeti
güçleştiren bir unsurdur.
Türkiye şeker sektöründe, dönemsel olarak değişen
ithalatçı ve ihracatçı konumu ile istikrarsız bir üretim seyri
izlenmiştir. Özellikle 1990’lı yıllarda üretim miktarında
meydana gelen istikrarsızlıklar sektörü kimi zaman ithalat
riski, kimi zaman da stok sorunu ile karşı karşıya bırakmıştır.
Stratejik öneme sahip olan şekerin üretim planlaması ve
kontrolü büyük önem taşımaktadır.
AB’de piyasayı doğrudan etkileyen ve neredeyse 50 yıl
boyunca üretimi sınırlandıran; şeker kamışı ve izoglikoz
üretimi limitlerini belirleyen şeker kotası, 30 Eylül 2017
itibariyle kaldırılmıştır. Kota sisteminin uygulanması
2017’den sonra sadece Türkiye’de devam edecektir. Kota
kalktıktan sonra AB iç piyasa fiyatlarının dünya fiyatlarıyla
eşitleneceği ve Türk gıda sanayinin dünya pazarlarındaki
rekabetçi gücünün giderek düşeceği beklenmektedir.
Şeker sektöründe özelleştirme sürecinin uzaması, sektörde
hem ekonomik olarak hem de nitelikli işgücünde önemli
kayıplar yaratmaktadır. Bunun yanında kamu fabrikaları
için ödeneklerin kısıtlanması nedeniyle yatırım
yapılamaması giderek eskiyen teknolojinin kullanılması
zorunlu hale getirmekte, özellikle sosyal amaçlı şeker
fabrikalarının performansının düşmesine, maliyetlerinin
artmasına neden olmaktadır.
Dünya borsa fiyatlarının yurt içi fiyatların genelde çok
altında olması, sektörün sürdürülebilirliğinin yüksek
koruma oranları ile güvence altına alınmasını
gerektirmektedir.
Türkiye şeker sektörünün ve Türkşeker’ in içinde bulunduğu
sorunlar, sektörün sürdürülebilirliği için çözüme
kavuşturulması gereken hayati hususlar olup, özelleştirme
sonrasında sektörün devamlılığını sağlayacak politikalar
üreterek zamanında uygulamaya konulması önem arz
etmektedir.
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ (TEPGE)
Enstitümüz tarım, gıda, çevre ve kırsal kalkınma konularında ekonomik araştırmalar yaparak ve/veya yaptırarak
başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı olmak üzere, kamu ve özel sektörde karar alıcı birimleri
bilgilendirmeyi, böylece araştırma sonuçlarına dayalı politikalarla/kararlarla ülke tarımının gelişimine katkıda
bulunmayı amaçlamaktadır. Bilgi çağının gereklerini yerine getirebilen, konusunda üzerine düşen görevleri
yapmaya yetkin ve güçlü bir kurumsal yapıya ulaşmayı hedeflemektedir.
https://arastirma.tarim.gov.tr/tepge
Bilgi için: Fatma TOSUN, fatma.tosun@tarim.gov.tr, +90 312 2875833/3365
ŞEKER PANCARI
Recommended