View
41
Download
0
Category
Preview:
DESCRIPTION
Bewegen als anti-verouderingstherapie. Dr. Wim Burgerhout wim.burgerhout@ziggo.nl. Symposium Leefstijl RGF Groot IJsselland 7 oktober 2010. Finish van John Kelley (84) in de Boston Marathon van 1992 . Levensverwachting in Nederland. mannen. vrouwen. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Bewegen als anti-verouderingstherapie
1
Dr. Wim Burgerhoutwim.burgerhout@ziggo.nl
Symposium Leefstijl RGF Groot IJsselland7 oktober 2010
Finish van John Kelley (84) in de Boston Marathon van 1992
Levensverwachting in Nederland
2
vrouwen mannen
• De gemiddelde levensverwachting stijgt, maar steeds meer ouderen zijn chronisch ziek
Verloren levensjaren1
3
De levenstrap4
Veroudering
• Het optreden van een geleidelijk en onherstelbaar functieverlies van cellen, weefsels en organen, dat eindigt met de dood van het individu.
5
Veroudering: twee componenten
• Actieve veroudering voorgeprogrammeerd, genetisch vastgelegd
• Passieve verouderingslijtage, invloeden vanuit het leefmilieu
6
Actieve veroudering: Hormonale veranderingen
• Afgifte van geslachtshormonen (oestrogenen, progesteron, testosteron) daalt bij het ouder worden
• Gevolg: afnemende vruchtbaarheid
• Geslachtshormonen stimuleren ook botvorming en spieropbouw afnemende botdichtheid (osteoporose) en afnemende spiermassa (sarcopenie)
7
verloop afgifte oestrogenen en progesteron
verloop afgifte testosteron
Actieve veroudering: Beperkte delingscapaciteit van lichaamscellen
8
Menselijke chromosomen (blauw) met telomeren (geel)
• Bij elke deling van een lichaamscel worden de telomeren korter
• Minimumlengte bereikt geen delingen meer
• Door beperkte delingscapaciteit veroudering van weefsels, maar ook bescherming tegen kanker
• Zonder veroudering word je niet oud
Passieve veroudering: oorzaken• Straling, waaronder UV• Giftige stoffen, w.o. vrije
radicalen (oxydanten)• Overvoeding
(koolhydraten, verzadigde vetzuren)
• Stapeling onverteerbare afvalproducten (o.a. lipofuscine in spier- en zenuwcellen)
• Fysieke slijtage en traumata
9
Passieve veroudering op moleculair niveau
• Beschadiging van DNA – onvolkomen transcriptie
gestoorde productie RNA en eiwitten
– schadelijke mutaties in regelgenen grotere kans op kanker
– problemen met celdeling door breuken in chromosomen gestoord weefselherstel, onvruchtbaarheid
10
Passieve veroudering op moleculair niveau
• Structuurverandering van eiwitten, vooral door glycosylering (‘versuikeren’) – crystalline: ooglens vertroebelt
(cataract = staar)– hemoglobine:
zuurstoftransport in het bloed minder efficiënt
– collageen: bindweefsel wordt stugger (huid, longen, gewrichten)
– membraaneiwitten: zenuwcellen worden minder prikkelbaar
11
Functieverlies ten gevolge van veroudering(gemiddeld, zeer globaal)
12
Functieverlies leidt tot prestatievermindering
13
Functieverlies vergroot kans op ziekte (voorbeeld 1)
hartfalen
verminderde contractiliteit
hartspier
stuggere vaatwanden,
atherosclerose
verminderde activiteit
spierpomp
14
Functieverlies vergroot kans op ziekte (voorbeeld 2)
15
fractuur door
valincident
verminderde proprioceptie en coördinatie
botontkalking (osteoporose)verminderde
spierkracht
Hoe kan bewegen helpen tegen (gevolgen van) veroudering?
• Tegengaan van verouderingsprocessen op moleculair niveau (DNA, eiwitten)
• Tegengaan van prestatievermindering door verbeteren/op peil houden van kracht, uithoudingsvermogen en coördinatie
• Preventie van ouderdomsziekten
16
Invloed bewegen op verouderingsprocessen
• Fysieke inspanning stimuleert productie van lichaamseigen anti-oxidanten (‘heat proteins’)2,3 minder kans op schade aan DNA en eiwitten
• Fysieke inspanning vertraagt het korter worden van telomeren4 delingscapaciteit van cellen blijft langer behouden
• NB(1): Bij zware inspanning komen juist veel oxidanten (zuurstofradicalen) vrij kunnen anti-oxidanten dit aan?
• NB(2): Er is nog niet aangetoond dat fysieke inspanning de veroudering remt op het niveau van het individu
17
Invloed bewegen op prestatievermogen
• Fysiek prestatievermogen (duurarbeid) wordt bepaald door VO2max, lactaatdrempel en bewegingsefficiëntie
• Lactaatdrempel en bewegingsefficiëntie worden niet beïnvloed door veroudering5, wel door inactiviteit
• De VO2max daalt tussen het 30e en het 80e levensjaar met gemiddeld 10% per decennium (aanvankelijk minder, later meer)6
18
Functieverval: gemiddeld verloop van maximale zuurstofopname per decennium
19
Fleg et al. (2005)
Invloed bewegen op prestatievermogen
• Fysiek prestatievermogen (duurarbeid) wordt bepaald door VO2max, lactaatdrempel en bewegingsefficiëntie
• Lactaatdrempel en bewegingsefficiëntie worden niet beïnvloed door veroudering5, wel door inactiviteit
• De VO2max daalt tussen het 30e en het 80e levensjaar met gemiddeld 10% per decennium (aanvankelijk minder, later meer)6
• Fysieke inspanning heeft geen invloed op het dalingspercentage per decennium, maar wel op de absolute waarde van de VO2max6
20
21Fleg et al. (2005)
Invloed van fysieke activiteit op verloop maximale zuurstofopname
Leefstijl en verloop VO2max
22
20 806040 leeftijd
VO2max
sedentair
actief
minimum voor dagelijkse activiteiten
Beter laat dan nooit?• Cohortonderzoek, 70-plussers7
• Personen die tussen hun 70e en 85e met sporten beginnen– leven langer– wonen langer zelfstandig– hebben minder kans op vallen, fracturen en
chronische aandoeningen van het bewegingsapparaat
dan personen die volharden in hun sedentaire leefstijl
23
Preventie van (ouderdoms)ziekten door lichaamsbeweging: bewezen effecten8
24
Regelmatig voldoende beweging verlaagt direct het risico op deze aandoeningen
Regelmatig voldoende beweging heeft een gunstig effect op deze persoonsgebonden factoren, zodat indirect het risico op ziekten wordt verlaagd
• ischemische hartziekten • diabetes mellitus type 2 • CVA• dikkedarmkanker• borstkanker• valincidenten• botbreuken• depressie
• lichaamsgewicht• bloeddruk• vetpercentage van het lichaam• botdichtheid• vetgehalte van het bloed
(triglyceriden, cholesterol)• insulinegevoeligheid (risicofactor voor
diabetes type 2)
Kanttekeningen
• Bewijs voor preventief effect komt uit transversaal of niet-gerandomiseerd onderzoek word je gezond door bewegen, of beweeg je meer omdat je gezond bent?
• Over fysiologisch mechanisme van ziektepreventie door bewegen is nog weinig bekend gerichte interventie is moeilijk
25
Wereldkampioen
26Jeanne Calment (1875-1997)
• genen• vader werd 94, moeder 86
• gedrag• schermlessen op haar 85e
• fietsen op haar 100e
• zelfstandig tot haar 110e
• mediterraan dieet• vermijden van stress
• geluk• risico dodelijke ziekten
(hartaandoening, kanker) blijft aanwezig, ondanks ‘goede’ genen en gezonde leefstijl
Einde
27
Aanbevolen literatuur• Burgerhout W.G. (2010). Het seniorentoernooi. Over veroudering,
sport en gezondheid (deel 1, 2 en 3). Sportgericht 64 (2): 2-6, 64 (3) 7-11 en 64 (4) 7-11.
• Castillo-Garzón M.J., Ruiz J.R., Ortega F.B., Gutiérrez A. (2006). Anti-aging therapy through fitness enhancement. Clinical Investigations in Aging 1(3): 213-220
• Lucht F. van der, Polder J.J. (2010). Van gezond naar beter: Kernrapport van de Volksgezondheid Toekomstige Verkenning 2010. Bohn Stafleu van Loghum, Houten.
• Steward K.J. (2005). Physical activity and aging. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1055: 193-206.
28
Geciteerde bronnen1. Hoeymans N, Melse J.M., Schoemaker C.G. (2010). Gezondheid en determinanten.
Deelrapport van de VTV 2010 Van gezond naar beter. Bohn Stafleu van Loghum, Houten.2. McArdle A., Jackson M.J. (2000). Exercise, oxidative stress and ageing. J. Anat. 197: 53-541.3. Sachev S., Davies K.J. (2009). Production, detection, and adaptive responses to free radicals
in exercise. Free Radic. Biol. Med. 44: 215-223.4. Puterman E., Lin J., Blackburn E., O’Donovan A., Adler N., Epel E. (2010). The power of
exercise: buffering the effect of chronic stress on telomere length. PLoS one 5(5): e10837.5. Tanaka H., Seals D.R. (2008). Endurance exercise performance in master athletes: age-
associated changes and underlying physiological mechanisms. J. Physiol. 586.1: 55-63.6. Fleg J.L., Morell C.H., Bos A.G., Brant L.J., Talbot L.A., Wright J.G., Lakatta E.G. (2005):
Accelerated longitudinal decline of aerobic capacity in healthy older adults. Circulation 112: 674-682.
7. Stessman J., Hammerman-Rozenberg R., Cohen A., Ein-Mor E., Jacobs J.M. (2009). Physical activity, function, and longevity among the very old. Arch. Intern. Med. 169: 1476-1483.
8. http://www.nationaalkompas.nl/
29
Recommended