BIOART - Pedagogická fakulta MU · 2008-12-07 · Umění související s kyborgy předznamenala...

BIOART

• 90.l.20.st., rozvíjí se v 21.st.• Médiem je živá hmota, ateliérem laboratoř

• Mizí hranice mezi vědou a uměním• Vychází z poznatků biotechnologie, pracuje s jejími kulturními a sociálními

dopady, klade si etické otázky

Díla, kt. reflektují technologie: vizualizace, simulace, estetizaceBabylonská rostlina Jakuba Nepraše

Díla, kt. s technologiemi pracují: materiálem buňky, DNA, živá tkáň,…V ČR festivaly umění, vědy a technologií Entermultimediale2/Transgenesis

2006ENTER3/Mutamorphosis 2007

DĚLENÍ (podle Transgenesis 2006)

Mutagenic Art (Teratogenic) – umění založené na mutageneziTransgenic Art - zahrnuje genetické inženýrství, genové hybridy,

klonování

Tissue Art – materiálem jsou tkáně, výsledkem sochy, objektyCyborg Art – propojuje organické a anorganické prvky

JOE DAVIS• Považován za otce

amerického bioartu• MIT• 1990 Microvenus

• 1994 Riddle of Lifeanglický jazyk genet.kód

EDUARDO KAC• Na poč. 90.l. se začal zabývat bio-

tématy• 1997 Time Capsule: vztah člověk

technologiíprvní člověk s čipem v těle

• Teleporting an Unknown State: rostlina pěstovaná uživateli internetu

• 1998/99 Genesis: citace z Bible morseovka genetický kód do bakterie v Petriho misce s webkamerou

• 2000 Alba: králičí samička s fosforeskujícím proteinem z medúzyot. vytváření sociální představy o odlišnosti

TRANSGENESIS 2006VIRGIL WONG – performance, videabuddhistický přístup ke sbližování medicíny a technologie

Těhotný muž Lee Mingwei 1999-2006

CHRISTA SOMMERERLAURENT MIGNONNEAU

vytvářejí rozhraní mezi reálným/organickým světem a počítačem

Interaktivní růst květin 1993/97, dotek skutečnérostliny ovlivňuje její virtuální podobu

SYMBIOTICA2000, skupina umělců a vědcůFish and Chips, neurony ryby + roborameno

Pig Wings Project 2000-2002„Pokud budou prasata létat, pak už je možné

všechno.“

1996 Tissue Cultureand Art Projecttkáňové panenky

2003 Disembodied Cuisinemaso ke konzumaci bez smrti zvířete

RezidentiNebezpečná vzdálenost

CIANT GalleryWeb 2.0 generace

Transgenesis: umělci ve vědeckých laboratoříchVampyrotheutis Infernalis

Mutamorphosis

LINDA ČIHAŘOVÁ

StreptomycesAplikuje vědecké postupy výzkumubakterií na fotografii a zkoumáhranice tohoto média

LUCIE SVOBODOVÁ

2005 Hiddenlandsérie makrofotografií, mapují ohraničený prostor v průběhu 2 let + grafika narace

„Před a během fotografování nebylo zabito ani zraněno, ani chyceno, ani zmraženo, ani jinak omezeno žádné zvíře.“

2007 bio+bio- BIO+BIO-

„Když lžeme, lže každá naše buňka, kdyžmluvíme pravdu, každá buňka je pravdivá.“

XIV. Dalai Lama

STELARC

2007Ear on Arm project

ANTHONY HALL

Recreation of BZ Reaction

Ukazuje vizuální stránku chemické reakce objevenév r.1951

ADAM ZARETSKY

• Od r.2001 pořádá přednášky v rámci VivoArts

• Dangerous Liasons, film, záznam z přednášek

• molekulární biologie, tkáňová kultura, genomika, vývojová biologie a jejich sociálnía kulturní dopady, potenciál, populačnídiverzita, genové patenty, hranice mezi přírodou a kulturou, etika živých organismů

• Bioart je sexy. „Někdy je to přechodovádroga k tvrdším drogám, válce, kreativnímu účetnictví, podvodu a porušeným snům.“

DECONDekonstrukce, dekontaminace, dekompozice, destrukceMondrianových plátenTextilní barvivo na agaru rozežírají bakterie až do úplného vymizenípigmentu.

K T E O R I I B I O A R T UÚ V O D

K e k o n c i 2 0 . s t o l e t í u ž p a t ř i l y v ě d a i t e c h n o l o g i e k p l n o p r á v n ý m e l e m e n t ů m v ý t v a r n é h o u m ě n í . K d y ž s e t e d y v 9 0 . l e t e c h o b j e v i l y n a s c é n ě b i o t e c h n o l o g i e , b y l i t o p r á v ě n o v á t o r -š t í u m ě l c i f a s c i n o v a n í n o v ý m i p o z n a t k y , k d o s t á l p o b o k u v ě d c ů t é m ě ř u z r o d u t é t o n o v é v ě d n í d i s c i p l í n y a o s v o j o v a l s i l a b o r a t o r n í p o s t u p y p r o p o z d ě j š í v y u ž i t í v e v l a s t n í p r á c i a z b i o t e c h n o l o g i í v y v s t a l n o v ý z p ů s o b u m ě l e c k é h o v y j á d ř e n í n a z v a n ý b i o a r t . Ve l m i z j e d n o d u š e n ě j e j m ů ž e m e d e f i n o v a t j a k o u m ě n í , k t e r é p r a c u j e s ž i v o u h m o t o u . Z t a k o v é h o ú h l u p o h l e d u b y c h o m m o h l i z a p r a p o č á t e k b i o a r t u p o v a ž o v a t n a p ř . u ž „ Š t ě p o -v á n í “ P e t r a Š t e m b e r y z r . 1 9 7 5 . Š t e m b e r a v š a k j e š t ě n e m o h l n i c t u š i t o r o z v o j i b i o t e c h n o -l o g i í , n e m o h l v y u ž í v a t j e j i c h p o s t u p y a p r i n c i p y , p r o t o z ů s t á v á z a ř a z e n k p o s t m o d e r n í m t e n d e n c í m b o d y a r t / p e r f o r m a n c e . Te p r v e s k o n c e m 2 0 . s t o l e t í s e u m ě l c i p ř e s u n u l i z a t e -l i e r ů d o v ě d e c k ý c h l a b o r a t o ř í , k d e z a p o u ž i t í v ě d e c k ý c h p o s t u p ů , p r i n c i p ů a m e t o d t v o ř í z ž i v o u c í c h m a t e r i á l ů a v e s v ý c h d í l e c h r e f l e k t u j í k u l t u r n í , s o c i á l n í a e t i c k é d o p a d y b i o -t e c h n o l o g i í . P o k r a č u j í v r o z o s t ř o v á n í h r a n i c e m e z i u m ě n í m a v ě d o u , m é d i e m s e j i m t o t i ž s t á v a j í n e j č a s t ě j i b u ň k y , d á l e g e n y , D N A , t k á n ě a d a l š í o r g a n i c k á h m o t a .

K A T E G O R I Z A C E D Ě L

B i o a r t o v á d í l a d ě l í m e , p o d o b n ě j a k o d í l a z o b l a s t i u m ě n í n o v ý c h m é d i í , n a t a , k t e -r á v y u ž í v a j í u ž d ř í v e e x i s t u j í c í c h v ý t v a r n ý c h m é d i í a p o s t u p ů k r e f l e x i a k o m e n t o v á n í b i o t e c h n o l o g i í , a r t e f a k t y z e d r u h é s k u p i n y p a k b i o t e c h n o l o g i e p ř í m o v y u ž í v a j í k e s v é m u v z n i k u . D o p r v n í s k u p i n y p a t ř í n a p ř . v i d e o i n s t a l a c e „ B a b y l o n s k á r o s t l i n a “ J a k u b a N e p r a -š e z r . 2 0 0 6 . P o d l e z p ů s o b u z a c h á z e n í s m a t e r i á l e m s e p a k u t v o ř i l y d a l š í č t y ř i p o d s k u p i -n y :

T r a n s g e n i c A r tČ e s k y t r a n s g e n e t i c k é u m ě n í s e o d v i n u l o o d g e n e t i c k é h o i n ž e n ý r s t v í a p o j e h o v z o r u v y u ž í -v á s v ů j h l a v n í m a t e r i á l , g e n y a g e n o v é h y b r i d y n a p ř . k e k l o n o v á n í .

M u t a g e n i c A r tM u t a g e n i c k é n e b o t a k é t e r a t o g e n i c k é u m ě n í o v l i v ň u j e v ý v o j t v a r u a z m ě n y t v a r o v ý c h v l a s t n o s t í p o u ž í v a n ý c h m a t e r i á l ů .

T i s s u e A r tZ e z í s k a n ý c h a p ě s t o v a n ý c h t k á n í u m ě l c i v y t v á ř e j í n e j e n o b j e k t y , s o c h y a i n s t a l a c e , a l e t a k é j e z a ř a z u j í d o s v ý c h p e r f o r m a n c e .

C y b o r g A r t U m ě n í s o u v i s e j í c í s k y b o r g y p ř e d z n a m e n a l a k y b e r k u l t u r a 8 0 . l e t a z a p ř í č i n i l a j e h o s p o j o -v á n í s r o b o t i c k ý m u m ě n í m a b o d y a r t e m . V k o n t e x t u b i o a r t u j e j c h á p e m e j a k o p r o p o j o v á n í o r g a n i c k ý c h a a n o r g a n i c k ý c h p r v k ů .

P I O N Ý Ř I

J o e D a v i s , n ě k t e r ý m i t e o r e t i k y p o v a ž o v a n ý z a o t c e b i o a r t u , u ž d ř í v e s p o l u p r a c o v a l s M a s s a t c h u s e t s I n s t i t u t e o f Te c h n o l o g y n a n o v o m e d i á l n í c h p r o j e k t e c h a v r . 1 9 9 0 p o l o ž i l z á k l a d b i o a r t u d í l e m s v y p o v í d a j í c í m n á z v e m M i c r o v e n u s . P ř e d p o n a m i c r o s o u v i s í s p o u ž i -t í m b a k t e r i í E s c h e r i c h i a C o l i . U m ě l e c n e c h a l b a k t e r i e k o p í r o v a t ř e t ě z c e l i d s k é D N A a z j i s t i l , ž e v y t v á ř e j í o b r a z e c s h o d n ý s g e r m á n s k o u r u n o u o z n a č u j í c í Z e m i – m a t k u , k t e r ý n a v í c s y m b o l i z u j e p o d o b u ž e n s k é h o k l í n a , p r o t o v e n u s . Z a č t y ř i r o k y v y u ž i l t r a n s l a c e a n g -l i c k é h o j a z y k a d o g e n e t i c k é h o k ó d u a v y t v o ř i l R i d d l e o f L i f e . N a v a z u j e t a k n a s t r u k t u r a -l i s t y , k t e ř í c h á p o u j a z y k j a k o k ó d .

Ve s p o l u p r á c i s M I T v z n i k a l a t a k é r o b o t i c k á d í l a v ý z n a m n é h o A m e r i č a n a E d u a r d a K a c e . V 9 0 . l e t e c h s e p a k u ž j a k o z n á m ý t v ů r c e z a m ě ř i l n a b i o t é m a t a a v r o c e 1 9 9 7 s e s t a l p r v n í m č l o v ě k e m n a s v ě t ě , k t e r ý s i n e c h a l d o t ě l a i m p l a n t o v a t m i k r o č i p . D í l e m „ T i m e C a p s u l e “ c h t ě l v y j á d ř i t z a m y š l e n í s e n a d v z t a h e m č l o v ě k a a t e c h n o l o g i e . O r o k p o z d ě j i p o u ž i l v d í l e „ G e n e s i s “ t r a n s l a c i p o d o b n ě j a k o D a v i s . P o u ž i l c i t a c i z B i b l e „ G e n e s i s 1 : 2 6 “ o s t v o ř e n í č l o v ě k a a p ř e l o ž i l j i n e j p r v e d o m o r s e o v k y a t u p a k d o g e n e t i c k é h o k ó d u , k t e r ý v l o ž i l d o b a k t e r i í a n e c h a l j e v y v í j e t s e v P e t r i h o m i s c e p o d U V l a m p o u . U V l a m p u a k t i v o v a l i u ž i v a -t e l é i n t e r n e t u , k t e ř í t a k é m o h l i w e b k a m e r o u b a k t e r i e s l e d o v a t . G e n e s i s m á v y p r o v o k o v a t k z a m y š l e n í s e n a d p r o b l é m e m n a d v l á d y č l o v ě k a n a d p ř í r o d o u . S v é n e j p o p u l á r n ě j š í d í l o v y t v o ř i l K a c v r . 2 0 0 0 , t e h d y s e n a r o d i l a k r á l i č í s a m i č k a „ A l b a “ , k t e r á p o d U V l a m p o u z e l e n ě s v í t i l a , p r o t o ž e j í v e s p o l u p r á c i s F r a n c o u z s k o u l a b o r a t o ř í n e c h a l i m p l a n t o v a t p r o -t e i n G F P z m e d ú z y . C h v í l i ž i l K a c s A l b o u v g a l e r i i j a k o i n s t a l a c e , p a k v ý z k u m n á l a b o -r a t o ř r o z h o d l a , ž e A l b a m u s í z ů s t a t u n i c h . K a c z d e o z n a č i l G F P z a s o c i á l n í z n a k , c h t ě l p r o z k o u m a t m e c h a n i s m u s , j a k ý m s i l i d é v y t v á ř e j í p ř e d s t a v u o o d l i š n o s t i .

B I O A R T V Č E S K U

J e n m á l o k t e r ý u m ě l e c k ý o b o r s e v Č e s k é r e p u b l i c e o b j e v i l s t a k m a l ý m z p o ž d ě n í m o p r o t i z á p a d u . K o m p l e x n í v ý s t a v y z a c í l e n é p ř í m o n a b i o a r t s e z a č a l y o b j e v o v a t v r . 2 0 0 6 . S a m o -s t a t n á s e k c e v y m e z e n á b i o a r t u „ T r a n s g e n e s i s “ b y l a s o u č á s t í d v o u r o č n í k ů f e s t i v a l u u m ě n í , v ě d y a n o v ý c h t e c h n o l o g i í E N T E R 2 0 0 6 a 2 0 0 7 ( d ř í v e E n t e r m u l t i m e d i a l e ) a p ř e d s t a v i l a j a k č e s k é , t a k i z a h r a n i č n í u m ě l c e .

T r a n s g e n e s i s 2 0 0 6

V r á m c i m u t a g e n e t i c k é h o u m ě n í p ř e d s t a v i l V i r g i l W o n g t ě h o t n é h o m u ž e ( p ř e s o u v á s e t a k d o k o n t e x t u b i o h a z a r d u ) . W o n g v y t v á ř í p e r f o r m a n c e , i n s t a l a c e , m ů ž e m e u n ě j p o z o r o v a t b u d d h i s t i c k ý p ř í s t u p k e s b l i ž o v á n í m e d i c í n y a t e c h n o l o g i e .P r o p o j e n í o r g a n i c k é h o r o z h r a n í s p o č í t a č o v ý m u k á z a l a t v ů r č í d v o j i c e C h r i s t a S o m m e r e r a L a u r e á t M i g n o n n e a u v d í l e „ I n t e r a k t i v n í r ů s t k v ě t i n “ , k d e t a k t i l n í k o n t a k t m e z i č l o v ě k e m

a s k u t e č n o u r o s t l i n o u v y v o l á r e a k c i v e v i r t u á l n í p o d o b ě r o s t l i n y . Ta t o d v o j i c e s e v y t v á ř e -n í m k o m b i n a c í o r g a n i c k é h o a a n o r g a n c k é h o r o z h r a n í z a b ý v á s o u s t a v n ě .M o h l i j s m e t a k é v i d ě t p r e z e n t a c i a u s t r a l s k é s k u p i n y v ě d c ů a u m ě l c ů S y m b i o t i c a v z n i k -l é v r . 2 0 0 0 . D o k á z a l i n a p o j i t n e u r o n y r y b y n a m a l u j í c í r o b o t i c k o u p a ž i v d í l e „ F i s h a n d C h i p s “ . V r á m c i T i s s u e A r t j e p a k d ů l e ž i t ý p r o j e k t p o d l e k t e r é h o s e t o t o o d v ě t v í m o ž -n á j m e n u j e „ T i s s u e C u l t u r e a n d A r t P r o j e c t “ . V j e h o r á m c i v z n i k l y p a n e n k y v y t v o ř e n é z p ě s t o v a n ý c h t k á n í . R e a g u j í n a s t a r o u i n d i á n s k o u t r a d i c i , k d y s e l i d é s v ě ř o v a l i p a n e n k á m s e s v ý m i s t a r o s t m i a n a b í z e j í t e d y k o n f r o n t a c i s t a r é h o s n o v ý m . V j e h o r á m c i v z n i k l t a k é „ P i g W i n g s P r o j e c t “ . A u t o ř i v y p ě s t o v a l i p r a s e č í t k á ň d o t v a r u k ř í d e l a r e f l e k t o v a l i t a k s t a r é a n g l i c k é p ř í s l o v í , k t e r é ř í k á , ž e „ a ž p r a s a t a b u d o u l é t a t , b u d e m o ž n é u ž ú p l n ě v š e c h -n o “ . K v e l m i a k t u á l n í t e m a t i c e z a b í j e n í z v í ř a t p r o m a s o a e t i c k ý m o t á z k á m k o l e m t o h o s e v y j á d ř i l i p e r f o r m a n c í „ D i s e m b o d i e d C u i s i n e “ z r . 2 0 0 3 . Z e v z o r k u t k á n ě ž a b v y p ě s t o v a l i s t e a k y p ř e d e m d a n é h o t v a r u a u s p o ř á d a l i k l a s i c k o u v e č e ř i p ř i s v í č k á c h , k d e s t e a k y s n ě d l i . Ž á b y – d á r k y n ě p ř i t o m z ů s t a l y n a ž i v u .

E N T E R 3

V r o c e 2 0 0 7 s e v r á m c i E N T E R 3 p ř e d s t a v i l o o p o z n á n í v í c e č e s k ý c h t v ů r c ů .I n s t a l a c e L i n d y Č i h a ř o v é z a h r n o v a l a k o u t e k s v i d e o p r o j e k c í , d o k u m e n t á r n í m i i s c h e m a -t i c k ý m i f o t o g r a f i e m i a p o l i č k u s b i o l o g i c k ý m i m o d e l y p o s k l á d a n ý m i z f o t e k . D í l o „ S t r e p -t o m y c e s “ d o k u m e n t o v a l o j e j í s n a h u p r o z k o u m a t h r a n i c e m é d i a f o t o g r a f i e t a k , ž e n a n ě j a p l i k o v a l a v ě d e c k é p o s t u p y b ě ž n ě u ž í v a n é p r o v ý z k u m n a b a k t e r i í c h S t r e p t o m y c e s . L u c i e S v o b o d o v á n a s v é m d í l e „ B i o + B i o - „ p r a c o v a l a t a k é v l a b o r a t o ř i a f o t o g r a f i e p o u ž i l a j a k o v ý s t u p , k t e r ý d o k u m e n t u j e j e j í v ý z k u m s p o l u s v i d e e m . S n a ž i l a s e z j i s t i t , j a k p o z i t i v n í n e b o n e g a t i v n í e n e r g i e b a k t e r i e o v l i v n í a v y c h á z e l a z c i t á t u 1 4 . d a l a j l a m y : „ K d y ž l ž e m e , l ž e k a ž d á n a š e b u ň k a , k d y ž m l u v í m e p r a v d u , k a ž d á b u ň k a j e p r a v d i v á . “ J e d n u s k u p i n u b u n ě k z a h r n o v a l a p o z o r n o s t í a l á s k o u , d r u h o u n e s n á š e l a . F o t o g r a f i e u k a z u j í , j a k b u ň k y z a r e a g o v a l y , j a k s e z a č a l y n e b o p ř e s t a l y m n o ž i t a p o d . S f o t o g r a f i í p r a c o v a l a i o 2 r o k y d ř í v e v r . 2 0 0 5 , k d y v z n i k l a s é r i e m a k r o f o t o g r a f i í „ H i d d e n l a n d “ . Vy t y č i l a s i o m e z e n ý p ř í -r o d n í p r o s t o r , k t e r ý p o d o b u d v o u l e t s l e d o v a l a a d o k u m e n t o v a l a . P o s k o n č e n í p o z o r o v á n í f o t o g r a f i e d o p l n i l a o n a r a t i v n í g r a f i c k é p r v k y a v y t v o ř i l a o b r a z o v é v y p r á v ě n í p ř í b ě h u ,

k t e r ý s e n a o n o m m í s t ě 2 r o k y o d e h r á v a l . Z a k l á d á s i n a t o m , ž e „ P ř e d a b ě h e m f o t o g r a -f o v á n í n e b y l o z a b i t o a n i z r a n ě n o , a n i c h y c e n o , a n i z m r z a č e n o , a n i j i n a k o m e z e n o ž á d n é z v í ř e . “M e z i p r o j e k t y z a h r a n i č n í c h t v ů r c ů s e o b j e v i l o S t e l a r c o v o „ 3 . u c h o “ , k t e r é v P r a z e o s o b n ě p ř e d v e d l a p o v y p r á v ě l o k o l n o s t i j e h o v z n i k u v č e t n ě n e ú s p ě š n é h o p o k u s u i m p l a n t o v a t d o u c h a m i k r o f o n . M é n ě z n á m ý A n t h o n y H a l l p ř e d v e d l v i z u á l n í s t r á n k u p r o c e s u c h e m i c k é r e a k c e , k t e r á b y l a o b j e v e n a v r . 1 9 5 1 a k r o m ě t o h o , ž e z n a m e n a l a p o s u n v e v ě d ě , s e z j i s t i l o , ž e z a p o z o r n o s t s t o j í t a k é j e j í v z h l e d . I n s t a l a c e v e s k l e p e n í g a l e r i e U K a m e n n é h o z v o n u z a h r n o v a l a p o u ž i t é l a b o r a t o r n í n á s t r o j e , v i d e o a b r o ž u r u s f o t o g r a f i e m i n e j z a j í m a v ě j š í c h o b r a z ů v z n i k l ý c h c h e m i c k o u r e a k c í .

F i l m e m „ D a n g e r o u s L i a s o n s “ s v o u p r á c i p r e z e n t o v a l u m ě l e c , k t e r ý b i o a r t v y u č u j e v l a b o -r a t o ř i A d a m Z a r e t s k y . O d r . 2 0 0 1 v y u č u j e v r á m c i p r o j e k t u V i v o A r t s , j e d n u z p ř e d n á š e k v e f i l m u d o k u m e n t u j e , p r a c u j e s b a ž a n t í m i e m b r y i . F i l m p ů s o b í a ž k o m i c k y . Z a b ý v á s e t é m a t y s t ě ž e j n í m i p r o b i o a r t : m o l e k u l á r n í b i o l o g i e , t k á ň o v á k u l t u r a , g e n o m i k a , v ý v o j o v á b i o l o g i e a j e j i c h s o c i á l n í a k u l t u r n í d o p a d y , p o t e n c i á l , p o p u l a č n í d i v e r z i t a , g e n o v é p a t e n -t y , h r a n i c e m e z i p ř í r o d o u a k u l t u r o u , v n e p o s l e d n í ř a d ě e t i k a ž i v ý c h o r g a n i s m ů . P o v a h u Z a r e t s k é h o t a k , j a k s e p r e z e n t u j e v e f i l m u v y s t i h u j e j e h o v ý r o k , ž e b i o a r t j e s e x y . Ř í k á o n ě m t a k é , ž e „ n ě k d y j e t o p ř e c h o d o v á d r o g a k t v r d š í m d r o g á m , v á l c e , k r e a t i v n í m u ú č e t -n i c t v í , p o d v o d u a p o r u š e n ý m s n ů m . “M a r t a d e M e n e z e s s e n e c h a l a s i l n ě i n s p i r o v a t M o n d r i a n e m m a s v ý m d í l e m n á m p ř i p o m í n á , ž e o r g a n i c k é p r v k y s e p r o m ě ň u j í v č a s e a n a j e j i c h ž i v o t a s c h o p n o s t i z á v i s í t r v á n í d í l a .

Z D R O J EK a t a l o g k v ý s t a v ě E N T E R 3 , 2 0 0 7W i k i p e d i a h t t p : / / e n . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / B i o a r t h t t p : / / w w w . v i e w i n g s p a c e . c o m / g e n e t i c s _ c u l t u r e / p a g e s _g e n e t i c s _ c u l t u r e / g c _ w 0 3 / d a v i s _ j _ w e b a r c h i v e / d a v i s _ p r o f i l e _ s c i a m / j d . h t m h t t p : / / e n . w i k i p e d i a . o r g / w i k i /E d u a r d o _ K a c h t t p : / / w w w . c i a n t . c z / b i o a r t /C I A N T h t t p : / / w w w . c i a n t . c z / b i o a r t / T r a n s g e n e s i s w w w . t r a n s g e n e s i s . c zC r e a t i v i t y a n d C o g n i t i o n S t u d i i o s h t t p : / / w w w . c r e a t i v i t y a n d c o g n i t i o n . c o m / c o n t e n t / v i e w / 2 4 /

1 2 0 ? & d i s p l a y = i n d i v i d u a l & p e r s o n = c h r i s t aL i t e r á r n í n o v i n y h t t p : / / l i t e r a r k y . c z / ? p = c l a n e k & i d = 3 0 5 5V i r g i l W o n g h t t p : / / w w w . v i r g i l w o n g . c o m /E N T E R 3 h t t p : / / e n t e r 3 . o r g / i n d e x . p h p ? l a n g = c z & n o d e = 1 1 0 & i d = 8 1 & a c t = d e t a r t h t t p : / / e n t e r 3 . o r g / i n d e x . p h p ? l a n g = c z & n o d e = 1 1 0 & i d = 7 5 & a c t = d e t a r tE m u t a g e n h t t p : / / e m u t a g e n . c o m / v i v o a r t g l . h t m lh t t p : / / e m u t a g e n . c o m / v i v a v i v o . h t m lh t t p : / / e n t e r 3 . o r g / i n d e x . p h p ? l a n g = c z & n o d e = 1 1 0 & i d = 4 9 & a c t = d e t a r th t t p : / / e n t e r 3 . o r g / i n d e x . p h p ? l a n g = c z & n o d e = 1 1 0 & i d = 3 6 & a c t = d e t a r th t t p : / / e n t e r 3 . o r g / i n d e x . p h p ? l a n g = c z & n o d e = 1 1 0 & i d = 8 4 & a c t = d e t a r tH o s p o d á ř s k é N o v i n y h t t p : / / v i k e n d . i h n e d . c z / 2 - 1 6 6 7 5 7 6 0 - v 0 0 0 0 0 _ d - 0 a