Cattle husbandry guidebook

1 ៀវ សអីពំី រចិ មឹសត

How to raise and take care of your cattle

រ ៀបចិ មឹ នងិ ំ

លកណ ៈ ួ ររចិ មឹសត

CATTLE HUSBANDRY MANUAL BOOK SERIES

ពត័ម៌ានទទូៅអំពីអង្គការ

យ ើងជាអ្វើ? គម្រោងម្លើកកមពស់ករមតិជើវភាពសរំាប់របជាជនរកើរកម្ៅតបំន់ជនបទ គឺជាគម្រោងមយួននកមមវធិើសុខុោលភាពននមជឈមណ្ឌ លម្សវាសងគមអុើវា៉ា ម្រោមជំនួយឧបតថមភរបស់KOICA។ គម្រោងម្នេះោនម្ោលបំណ្ងម្លើកកមពស់ករមិតជើវភាព និងោរចិញ្ច ឹមជើវតិរបស់រគួសាររកើរកម្ៅទើជនបទ ម្ ើមបើភាពរុងម្រឿង និងសុខុោលភាព តាមរយៈោរបម្ងកើនលទធភាព និងមម្ធោបាយរកចំណូ្ល។ គម្រោងម្នេះម្ធវើោរសហោរណ៍្ជាមយួរកុមរបជាជនងាយរងម្រោេះទងំអស់ដ លោនឆនទៈកនុងោរផ្លល ស់បតូរ និងម្លើកសទួយករមិតជើវភាពរបស់ខលួន ម្ោយោរជួយ/ពរងឹងសទិធិអណំាច/បម្ងកើតឳោស សំរាប់ពកួម្គកនុងោរម្របើរបាស់ធនធាន និងសោត នុពលដ លោនរសាប់ ម្ររេះចណូំ្ល គឺជាមម្ធោបាយ ៏សំខាន់ ដ លមនុសសរតូវោរចបំាច់កនុងោរបំម្ពញតំរូវោរមូលោា ន(ចំណ្ើ អាហារ ទកឹសាា ត សំម្លៀករំក់ ម្សវាសុខភាព និងម្ផសងៗម្ទៀត)។ ដតម្ទេះបើជាយ៉ា ងណា ោរម្លើកសទួយសុខុោលភាព និងភាពរុងម្រឿងននោរចិញ្ច ឹមជើវតិ តាមរយៈដតោរបម្ងកើនចំណូ្លមួយមុខមនិទន់រគប់រោន់ម្ េះម្ទ។ ូចម្នេះ គម្រោងម្នេះមិនរតឹមដតម្លើកកមពស់ករមិតជើវភាពរបស់របជាជនរកើរក តាមរយៈឥណ្ទនខាន តតូច និងោរបម្ងកើនជំ ញដផនកចញិ្ច ឹមសតវដតប៉ាុម្ណាណ េះម្ទ ដតម្យើងក៏ម្ធវើោរសហោរណ៍្យ៉ា ងសាិតលមតួជាមួយកមមវធិើពើរម្ទៀតរបស់មជឈមណ្ឌ លម្សវាសងគមអុើវា៉ា គឺកមមវធិើសុខភាព នងិកមមវធិើអប់រ ំ ក៏ ូចជាសហោរណ៍្ជាមយួអងគោរសាថ ប័នម្ផសងៗម្ទៀត ម្ ើមបើម្លើកសទួយសុខុោលភាពសហគមន៍ ម្រោមរកយម្សាល ក “ទើណាោនសតវចញិ្ច ឹម ទើម្ េះោនម្សវាសងគមកចិច ទើម្ េះោនសុខុោលភាព”។ ម្សវាសងគមកិចចម្ៅកនុងន័យម្នេះ គឺដផាកម្ៅម្លើោរផតូចម្ផតើម ឬ តំរូវោររបស់សហគមន៍។

យេតអុ្វើ? របម្ទសកមពុជាោនោរវឌិ្ឍយ៉ា ងគួរឲ្យកត់សំោល់កនុងរយៈម្ពលប៉ាុ ម នទសវតសរចុ៍ងម្រោយម្លើវស័ិយសំខាន់ទក់ទងនឹងោរអភិវឌ្ឍមនុសស ដ លរមួោនភាពរកើរក សុខភាព ោរអប់រ ំ និងម្ផសងៗម្ទៀត។ ជាក់ដសតង វស័ិយអប់រ ំ នងិសុខភាពោនភាពលារបម្សើរ ម្ហើយភាពរកើរកក៏ោនោរយយចុេះជាលំោប់ និងកពុំងបនតរបម្សើរម្ឡើង ដ លអាចនឹងម្ឆលើយបតនងឹម្ោលម្ៅអភិវឌ្ឍន៍សហសសវតសរ។៍ យ៉ា ងណាក៏ម្ោយ អរតាននភាពរកើរកម្ៅដតខពស់ម្ៅម្ឡើយ ម្ហើយសូច ករដ លចងាុលបងាា ញពើោរអភិវឌ្ឍមនុសស ក៏កំពុងបនតឆលុេះបញ្ច ងំឲ្យម្ឃើញនូវសាថ នភាពលំបាកននោរចិញ្ច ឹមជើវតិ ជាពិម្សសចំម្រេះរបជាជន ដ លរស់ម្ៅតបំន់ជនបទ ជាតំបន់ដ លោនរបជាជនរកើរកកំពុងរស់ម្ៅ និងម្ធវើោរ។ ូចម្នេះ ម្ ើមបើម្ោេះរសាយបញ្ា ភាពរកើរក វាទមទរឲ្យោនោរខតិខំរបងឹដរបងឲ្យចំទិសម្ៅកនុងោរពរងើកធនធានដ លោនរសាប់ នងិបម្ងកើនោររបារស័យផលពើោរអភិវឌ្ឍសងគមម្ស ាកិចច។ ម្លើសពើម្នេះ កនុងោរម្ោេះរសាយភាពកម្មោយដផនកធនធាន នងិោរម្របើរបាស់

សោត នុពលដ លោនរសាប់ គឺគួរដតោនោររបឹងដរបងកនុងោរចត់អាទភិាព និងោក់ម្ោលម្ៅម្ៅតំបន់ជនបទោច់រសយលជាតំបន់អាទិភាពម្ោលម្ៅ សំរាប់ោរម្ធវើឲ្យរបម្សើរម្ឡើងនូវបញ្ា សុខុោលភាពរបស់រគួសាររកើរកងាយរងម្រោេះ តាមរយៈកមមវធិើសុខុោលភាព។ ូចម្នេះ ោរបម្ងកើនចណូំ្ល គឺជាមម្ធោបាយ ៏ចំបងមួយកនុងោរបម្ងកើនសុខុោលភាពរបស់រគួសាររកើរកងាយម្ៅតបំន់ជនបទោច់រសយល។ ម្យងតាមមូលនិធអិនតរជាតសិំរាប់ោរអភិវឌ្ឍកសកិមម ោលពើឆ្ន ២ំ០១០ បានឲ្យ ឹងថា កនុងចំម្ មរបជាជនកមពុជាសរុប ោនរបោណ្ជា២៦.៦៣% ជារបជាជនរកើរក ដ លរស់ម្ៅតំបន់ជនបទ។ ជាទូម្ៅ ពួកម្គពឹងដផាកម្លើវស័ិយ កសិកមម។ ជានិចចោល ពកួម្គដសវងរកោរងារ ឬ សកមមភាពរកចណូំ្លប ទ ប់បនស ំ និងកំនរបដនថមបនតិចបនតូច ម្ ើមបើម្ោេះរសាយបញ្ា ជើវភាព។ ចណូំ្លទប គឺជាបញ្ា ម្ចទ ដ លប៉ាេះរល់យ៉ា ងខាល ងំ ល់ជើវភាព និងោរចិញ្ច ឹមជើវតិរបស់របជាជន។ យ៉ា ងម្នេះម្ហើយម្ទើប គម្រោងម្លើកកមពស់ករមតិជើវភាពសរំាប់របជាជនរកើរកម្ៅតបំន់ជនបទ (IIRAP) គឺពិតជាោនសារៈសំខាន់សំរាប់របជាជនរកើរកងាយរងម្រោេះម្ៅតំបន់ជនបទ។

យ ើងយ្វើអ្វើ? យុទធសាស្តសតទើ១៖ ផ្តោ តផ្ ើភាពខ្ល ាំងរបស់សហគមន ៍

1) ោរផតល់ឥណ្ទណ្ខាន តតូច (ធ ោរម្ោ) សហគមន៍ោនភាពខាល ងំផ្លទ ល់ខលួន និងធនធានយ៉ា ងម្រចើនសនធឹកស ធ ប់ ដ លមិនអាចកំណ្ត់អស់។

ូចម្នេះ ម្យើងនងឹម្ធវើោរជាមយួសហគមន៍ ម្ ើមបើម្កៀងគរធនធានទងំម្ េះកនុងោរជំរុញឲ្យោរអនុវតតគម្រោង ំម្ណ្ើ ោររបកបម្ោយរបសិទធភាពខពស់។

ម្យើងនឹងផតល់ឥណ្ទនខាន តតូចម្ៅ ល់របជាជនរកើរក ដ លជាអតិយិជនម្ោលម្ៅរបស់ម្យើង។ ឥណ្ទនខាន តតូច គជឺាទុកវនិមិ្យគ ៌សំខាន់មួយសំរាប់បម្ងកើតឳោស ល់ជនរកើរក ម្ ើមបើរមំ្ោេះខលួនឲ្យរចួផុតពើភាពរកើរកតាមរយៈកំម្ណ្ើ នរបាក់ចណូំ្ល។

2) ោរផតល់ោរបណ្តុ េះបណាត ល បម្ងកើនជំ ញឯកម្ទសដផនកចិញ្ច ឹមសតវ សហគមន៍ម្ោលម្ៅរបស់ម្យើង គឺជាសហគមន៍កសកិររកើរក ដ លរស់ម្ៅពឹងដផាកម្លើរបរកសកិមម

និងោរចិញ្ច ឹមសតវ ម្ ើមបើចិញ្ច ឹមជើវតិ។ ូចម្នេះ ម្យើងនឹងផតល់ោរោរំទដផនកបម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ច ឹមសតវ ល់ពួកម្គ តាមរយៈោរបណ្តុ េះបណាត ល ម្ ើមបើបម្ងកើនបម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ច ឹមសតវ ដ លពួកម្គោន រសាប់។

ម្យើងនឹងផតល់មនិរតឹមដតោរោរំទដផនកបម្ចចកម្ទសដផនកចញិ្ច ឹមសតវ ប៉ាុដនតម្យើងក៏ផតល់ជាសំភារៈអប់រ ំដ លទក់ទងបម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ច ឹមសតវ។

3) បណាត ញ និងោរផោភាា ប់អតយិិជនម្ោលម្ៅម្ៅនងឹម្សវាសងគមកចិច

ពត័ម៌ានទំនាកទ់ំនង គម្រោងម្ ើកកម្ពស់ករម្តិជវីភាពសំរាបរ់បជាជនរករីកម្ៅតបំនជ់នបទ មស្តនតើសងគមកិចច/អនករគប់រគងគម្រោងៈ សាន់ រត

អុើដម៉ាលៈ ratana.iirap.ewha@gmail.com

ទូរស័ពទៈ 010 908 614/ 0973 556 088/ 015 891 309/ Po Box 454

ម្យើងនឹងពោយមជំរុញោរម្របើរបាស់ធនធាន ដ លោនម្ៅកនុងសហគមន៍ក៏ ូចជាធនធានរបស់មជឈមណ្ឌ លម្សវាសងគមអុើវា៉ា គឺោរផោភាា ប់អតិយិជនម្ោលម្ៅម្ៅនឹងម្សវា ម្ ើមបើម្លើកកមពស់សុខុោលភាពរគួសារ។ ជាពិម្សស ម្យើងនឹងម្របើរបាស់ពហុវធិើ ម្ ើមបើម្ឆលើយតបម្ៅនងឹបញ្ា ចំរុេះ ម្ោយម្ ើរតួ ទើជាអនកសរមបសរមលួ និងសហោរណ៍្ជាមួយសាថ ប័នម្ផសងៗ។

យុទធសាស្តសតទើ២៖ ពង្ងងឹសិទ្ ធអិាំណាចសហគមន ៍

1. ោរផតល់ឥណ្ទណ្ខាន តតូច (ធ ោរម្ោ) អតិយិជនម្ោលម្ៅរបស់ម្យើងនឹងោនលទធភាពបម្ងកើតចណូំ្លរបស់ពួកម្គ ម្ោយខលួនឯង ម្រោមោរ

ោរំទ និងសរមបសរមលួរបស់ម្យើងកនុងរយៈកណំ្ត់មួយ។ ម្យើងនឹងជំរុញឲ្យអតិយិជនរបស់ម្យើងោនលទធភាពម្របើរបាស់ភាពខាល ងំ និងធនធានរបស់ខលួន។

ឧទហរណ៍្ ម្យើងផតល់ឥណ្ទណ្ខាន តតូច ល់ពួកម្គ ូចម្នេះពកួម្គអាចោនលទធភាពទិញម្ោម្ោយខលួនឯង និងោនភាពោច ស់ោរម្លើកមមសិទធិម្លើសតវចញិ្ច ឹមរបស់ខលួន។

ម្យើងនឹងបម្ងកើតបណាត ញធ ោរម្ោ (Cow Bank Network) បណាត ញសហគមន៍ (Community Network) និង បណាត ញអងគោរ។ បណាត ញទងំម្នេះនងឹោល យជាបណាត ញសហគមន៍ជយួខលួនឯង និងរកុមោរំទសោជិកសហគមន៍ ៏រងឹោ។ំ

យុទធសាស្តសតទើ៣៖ បផ្ងក ើតភាពជាម្ចា សផ់្ ើផ្ជាគវាសនារបស់ខ្ លនួ

1) ជើកអណ្តូ ងទឹក ម្យើងនឹងោរំទអតយិិជនម្ោលម្ៅរបស់ម្យើងកនុងោរជើកអណ្តូ ងទឹកសំរាប់ោរផគត់ផគងទកឹកនុងោរម្របើ

របាស់របចនំយៃ និងោរចិញ្ច ឹមសតវ។ ូចម្នេះ យុទធសាស្តសតរបស់ម្យើង គសឺរមបសរមលួសហគមន៍ ម្ោយម្របើរបាស់យុទធសាស្តសតម្ផសងៗោន ខាងម្លើ ជាពិម្សសម្ោយដផាកម្លើគំនតិម្ផ្លត ចម្ផតើមរបស់សហគមន៍ ម្ ើមបើម្លើកសទួយភាពជាោច ស់ម្លើម្ជាគវាស របស់ខលួនម្ៅ ល់សហគមន៍ជានិរនតរ ៍ ដ លជាោរម្ឆលើយតបម្ៅនឹងម្ោលម្ៅ នងិទសសនវស័ិយរបស់គម្រោង និងមជឈមណ្ឌ លម្សវាសងគមអុើវា៉ា។

យ ើម្បើនរណា? ម្រោមជំនួយឧបតថមភរបស់KOICA ឆ្ន ២ំ០១៣ម្នេះ គម្រោងម្លើកកមពស់ករមតិជើវភាពសរំាប់របជាជនរកើរកម្ៅតបំន់ជនបទ ននមជឈមណ្ឌ លម្សវាសងគមអុើវា៉ា កំពុងម្ផ្លត តោរយកចិតតទុកោក់ជាសំខាន់ និងចប់អនុវតតគម្រោងម្ៅតំបន់ម្ោលម្ៅ ដ លោនទើតាងំម្ៅឃុរំសង់ រសកុគងពសិើ ម្ខតតកំពង់សពឺ របម្ទសកមពុជា។

២០១៣

ការចិញ្ច ឹមសត្វគោ លក្ខណៈគ្រួសារ

☑ ជំរក ឬ ក្រោល ☑ ោរក្រជើសក្រ ើសពូជ ☑ សញ្ញា នៃោររកក្មោ ល ☑ ចំណើ ៃិងោរផ្តល់ចំណើ ☑ ោរថែទ ំៃិងោរពារ ☑ ោរថែទកំ្ោ ៃិងក្េក្ផ្ើេ ☑ ោរចាក់ថ្ន ោំរពារជេង ឺ☑ ជេងឺក្ផ្េង

2013

1

ការចិញ្ច ឹមសត្វគោ

ការចិញ្ច ឹមគោជាលក្ខណៈររួសារគៅក្មពុជា ពិតជាជយួសំរាលយ៉ងខ្ល ងំដល់ជីវភាពរបស់

ររួសារ។ គដីមបធីានាថា គយងីទទលួបានផលផ្ផលពីការចិញ្ច ឹមគោ គយងីចបំាច់រតូវដឹងពីបគចចក្គទសក្នុងការចិញ្ច ឹម គដីមបផី្ថរក្ាឲ្យមានសុខភាពលអ និងធំធាត់ ក៏្ដូចជាឲ្យផលគៅតាមការរពឹំងទុក្។

គដីមបឲី្យការចិញ្ច ឹមគោរបស់គយងីទទលួបានផលលអ និងសុវតថិភាពអនាម័យ គយងីរតូវយល់ដឹងអំពីបគចចក្គទសននការចិញ្ច ឹម ផ្ដលមានដូចខ្ងគរកាម៖

☑ ជំរក្ ឬ គរកាល ☑ ការគរជីសគរសីពូជ ☑ សញ្ញា ននការរក្គមម ល ☑ ចំណី និងការផតល់ចំណី ☑ ការផ្ថទ ំនិងការពារ ☑ ការផ្ថទគំោ និងគមគផីម ☑ ការចក់្ថាន កំារពារជមងឺ ☑ ជមងឺគផេងៗ

2

I. ជរំក ឬ គរកាល

3

ជំរក ឬ គរកាល

សតវគោ រតូវការជំរក្ជាចបំាច់ គដីមបកីារពារនូវកំ្គៅរពះអាទិតយ និងការពារទឹក្គភលៀង ដូចមនុសេគយងីផ្ដរ ផ្ដលរតូវការជំរក្។ ជំរក្របស់សតវគោ មិនចចំប់លអគឆីត មិនចបំាច់មានជញ្ញជ ងំសងខ្ងគនាះគទ គដីមបទុីក្ឲ្យខយល់គចញចូលលអ។ គយងីរតូវសង់ជំរក្គៅគលីដីទលួ ក្ផ្នលងគដក្របស់វា រតូវផ្តសងួត និងសាអ តជានិចច។ ជំរក្ផ្បបគនះនឹងជយួសតវគោឲ្យរចួផុតពីភាពក្ខវក់្ និងគមគរារមួយចំនួន។ គបីគយងីមានផទះធំ គយងីអាចសង់ជំរក្សតវគោ គៅខ្ងគរកាមផទះផ្តមតង បុ៉ផ្នត វាមិនសូវលអដូចការសងគរាងជាជំរក្ដាច់គដាយផ្ែក្គនាះគទ។

ចំណ:ំ ចបំាច់រតូវរបមូលលាមក្សតវគោ និងគបាសសំអាតជំរក្ ឬ គរកាលជាគរៀងរាល់នថង ក៏្ដូចជារក្ា អានាម័យគរកាលឲ្យសាអ តជានិចច គដីមបសុីខភាពអនក្ និងសតវគោ។ សតវគោ ក៏្ដូចមនុសេផ្ដរ រឺមិនចូលចិតតរស់គៅក្ផ្នលងក្ខវក់្ និងមានភក់្រជាគំនាះគទ។

4

ការទុក្ដាក់្លាមក្សតវគោ

ការទុក្ដាក់្លាមក្សតវគោ

គដីមបរីក្ាទុក្លាមក្សតវគោសំរាប់គធវីជាជី គយងីចបំាច់រតូវជីក្រគតត ធំមយួ ផ្ដលមានរបក្ដំបូល គដីមបកីារពារពនលឺនថង និងទឹក្គភលៀង។ ការគធវីដូចគនះអាចការពាររុណភាពរបស់លាមក្សតវគោបានលអ សំរាប់គធវីជាជីគដីមបគីរបីរបាស់គៅតាម តំរូវការរបស់គយងី។

5

II. ការគរជើសគរើសពជូ

6

ការជ្រើសជរ ើសពរូ

ការគរជីសគរសីពូជបានលអ ជាក្តាត ដ៏សំខ្ន់ក្នុងការចិញ្ច ឹមសតវ គដីមបទីទលួបានផលលអជាទីគពញចិតត។ ដូចគនះ គយងីរតូវសិក្ា ផ្សវងយល់ឲ្យបានចាស់អំពីពូជ និងរបវតតិចាស់លាស់។ គៅរបគទសក្មពុជាគយងីបចចុបបនន គយងីគ ញីមានពូជគោពីររបគភទ ផ្ដលគរនិយមចិញ្ច ឹម រឺ

- ពូជបរគទស

- ពូជក្នុងរសុក្

គ យីពូជ ផ្ដលគរនិយមចិញ្ច ឹមជាងគរគៅរបគទសគយងី រឺគោកូ្នកាត់រវាងពូជបរគទស និងពូជក្នុងរសុក្។

ក្.ការគរជីសគរសីគោ

គោផ្ដលលអ សំរាប់ចិញ្ច ឹម រឺទល់ផ្ត៖

មានសុខភាពលអ មានរូបរាងសាអ ត

មានគដាះលអ និងចុងគដាះគសមីលអទងំបនួ

ចំណ៖ំ គបីគមគោរបស់គយងីគៅតូចគពក្ និងចំណីអាហារមិនលអ គយងីររួកំុ្ទន់បង្កា ត់ រឺរតូវពនាគពលមយួរយៈសិន គដីមបឲី្យមានគពលររប់រោន់សំរាប់ការធំធាត់ខលួនរបស់វាផង និងការផលិតទឹក្គដាះកូ្នគៅបានលអ។ គបីមិនដូចគនះគទ សតវគោគនះអាចនឹងរតូវបាក់្ក្មាល ំគ យីការបង្កា ត់ជាគលីក្ទី២ និងបនតបនាទ ប់ មិនរបរពឹតតគៅបានលអ។

7

ខ.ការគរជីសគរសីបា

8

រ.ការគរជីសគរសីបា គដីមបបីង្កា ត់

1) រតូវគរជីសគរសីបា ផ្ដលជាពូជលអ គ យីមានគជីងមា ំនិងរក្ចក្លអ 2) រតូវគរជីសគរសីបាធំ បុ៉ផ្នតកំុ្ឲ្យធំជាងគោគមគពក្ ជាពិគសសចំគពាះគមគោកូ្នដំបូង

3) រតូវគរជីសគរសីបា ផ្ដលមានពងសាវ សទំ គំសមីោន ផ្ដលមានអាយុយ៉ងតិច៣ឆ្ន គំែងីគៅ

4) រតូវពិនិតយឲ្យបានចាស់ពីសភាពរបស់គោបា (ធាត់ ឬ សគម)

5) រតូវពិនិតយឲ្យបានចាស់ គតីមាច ស់គោបានផ្ថរក្ាគោរបស់ោត់បានលអផ្ដរឬគទ?

6) រតូវពិនិតយឲ្យបានចាស់ ថាគតីគោគនាះធាល ប់ផតល់កូ្នបានលអផ្ដរឬគទ?

7) មិនរតូវបង្កា ត់ជាមយួនឹងបា ផ្ដលជាបងបអូននឹងោន គនាះគទ (ជាន់មម រឺមិនលអ)

8) មិនរតូវបង្កា ត់ជាមយួនឹងគោបា ផ្ដលពាក់្គមគរចីនក្នុងមយួសបាត ៌ គរពាះបាមានក្មាល ងំគខាយ

ចំណ៖ំ គោបាមយួក្ាលអាចពាក់្គមបានលអគៅ រឺទល់ផ្តវាពាក់្គម ផ្ត៧ គៅ ១០ក្ាលក្នុងមយួផ្ខ។

9

III. សញ្ញា នៃការរកគមោ ល

10

សញ្ញា នៃការរកជមោ ល

វដដននការរក្ឈមួលរបស់គមគោ រឺគៅគរៀងរាល់២១នថងមតង ។ ដូចគនះ គយងីរតូវដាក់្បាគៅអំែុង១៨គម៉ាងននការបង្កា ញសញ្ញា ននការរក្គមម លរបស់គមគោ។ ខ្ងគរកាមគនាះ រឺជាសញ្ញា មយួចំននួផ្ដលផ្តងផ្តគកី្តគែងីគៅគពលគមគោរក្គមម ល៖

មិនសូវសុីគមម គចះផ្តផ្រសក្គរាទ៌ មានភាពរសាប់រសល់ រចស់រចល គែងីពាក់្គោដ៏នទផ្ដលគៅជិតខលួន

របដាប់បនតពូជរបស់វារកី្ធំ មានពណ៌រក្ មគរពឿងរគលាង និងមាន ូរទឹក្រអិំលសថាល តិចៗ

គពលជបួបាមតងៗ វាគរតៀមខលួនឲ្យបាពាក់្ ជនួគែងីពាក់្បាមុនក៏្មាន។ ជនួកាល វាគែងីពាក់្គោដ៏នទផ្ដលគៅជិតខលួន ផ្ដលគៅក្នុង វូងជាមយួោន

ចំណ៖ំ រយៈគពលននការរក្ឈមួលរបស់គមគោ រឺរយៈគពល១៨គម៉ាង គរៀងរាល់២១នថង គ យីគបី សួ រយៈគពលកំ្ណត់ ការបង្កា ត់ពូជនឹងពំុបានលទធផលលអគែយី គរពាះមាត់សបួនរបស់គមគោបានបិទគៅ វញិ។ ផ្តកំុ្បារមភ គរពាះការរក្ឈមួលនឹងគកី្តគែងីមតងគទៀត គៅ២១នថងគរកាយ។ គ យីអវីផ្ដលររួក្ត់សំោល់មយួគទៀតគនាះ រឺគមគោខលះមិនបង្កា ញសញ្ញា ននការរក្ឈមួលផ្ដលមានដូចខ្ងគលីគនាះគទ ផ្តខលះគទៀតបង្កា ញសញ្ញា បនតិចបនតូចបុ៉គណណ ះ។ ដូចគនះគដីមបកំុី្ឲ្យដាក់្បាក្នលង សួ និងខ្តគពលគវលា ក៏្ដូចជាខ្តរបគយជន៍ គយងីររួផ្តសគងាតឲ្យបានលអិតលអន់អំពីការរក្ឈមួលរបស់គមគោ។

ជាធមមតាគមគោរក្មំុអាចមានរភ៌គៅអាយុ២ឆ្ន ំឬ ៣ឆ្ន ំអារស័យគៅតាមពូជរបស់វា។ ពូជខលះឆ្ប់ធំធាត់ ក៏្ឆ្ប់រក្ឈមួល ។

ការមានរភ៌របស់គមគោ មានរយៈគពល៩ផ្ខក្នលះ បុ៉ផ្នតវាអាចគកី្តមុន១៥នថង ឬ គរកាយ១៥នថង។ វាអារស័យគលីសុខភាពរបស់គមគោ ការផ្ថទ ំការផតល់ចំណី និងពូជរបស់គោ។

គមគោមយួក្ាលអាចផតល់កូ្នគោបានរ ូតគៅដល់៥ ឬ ៦ក្ាលក្នុងមយួជីវតិ អារស័យគៅគលកីារផ្ថទ ំនិងសុខភាពរបស់គមគោ។

ជាការលអ គមគោរតូវមានរភ៌ពីផ្ខវចិជិកា ដល់ផ្ខមក្រា ផ្ដលជាគពលគវលាលអបំផុត គរពាះវាជាគពលគវលាផ្ដលសំបូរគមម ខចី ង្កយរសួលរក្ចំណីឲ្យវាសុី គដីមបបំីប៉ន់សុខភាពគៅគពលមានរភ៌។

11

ការប៉ាន់សាម ន់អាយុគោ

១ផ្ខ

១ឆ្ន ំ

២ឆ្ន ំ

៣ឆ្ន ំ

៤ឆ្ន ំ

៥ឆ្ន ំ

ការប៉ាន់សាម ន់អាយុគោ

គពលអាយុ១៨ផ្ខ គោមានគធមញចស់២ដុះគៅចគនាល ះក្ណត លគធមញទឹក្គដាះ៦

គពលអាយុ២ឆ្ន ំគោមានគធមញចស់៤ដុះគៅចគនាល ះក្ណត លគធមញទឹក្គដាះ៤

គពលអាយុ៣ឆ្ន ំគោមានគធមញចស់៦ដុះគៅចគនាល ះក្ណត លគធមញទឹក្គដាះ២

គពលអាយុ៤ឆ្ន ំគោមានគធមញចស់៨

12

IV. ចណីំ ៃងិការផ្តលច់ណីំ

13

ចណីំ ៃងិការផ្តលច់ណីំ

ជាធមមតាសតវគោសុីគមម និងចំគបីងជាចំណីរបចនំថង។ គយងីអាចឲ្យគោគៅសុីគមម គដាយខលួនវាគៅក្នុងទីវាល វាលផ្រស និងផតល់គមម និងចំគបីងរសាប់ឲ្យវា។ គពលគយងីដាក់្គមម និងចំគបីងឲ្យគោសុី រឺគយងីដាក់្ក្នុងរទុង (ទំ រំទុងគោរតូវគធវីគៅតាមចំននួគោផ្ដលគយងីមាន។ រទុងគោរតូវមានបាត គដីមបជីាទំរចំណីគោកំុ្ឲ្យជាប់ដី។ វាអាចគធវីគែងីពីឫសេ ី គឈ ីឬ គតត តាមលទធភាពរបស់គយងី)។ ការគធវីរទុងបានលអពិតជាជយួកំុ្ឲ្យចំណីគខទៀតគចញគរៅ ផ្ដលជាការខជះខ្ជ យ ការបគងាីនកាក្សំណល់ ភាពក្ខវក់្ និងប៉ះពាល់ដល់របគយជន៍របស់គយងី។ គរៅពីគមម និងចំគបីង គោក៏្អាចសុីចំណីគផេងៗគទៀត ដូចជាក្នទក់្ គដីមគចក្គសតីងៗ គដីម/សលឹក្អំគៅ សលឹក្ក្នតុ ំគថត សលឹក្អង្កគ ដី គដីម/សលឹក្គពាត សលឹក្ឫសេ ីដំុមីគណរ៉ាល់ និងគផេងៗគទៀត។ ចំគពាះចំគបីង គយងីអាចផ្ក្នចនគៅជាផអក្ចំគបីង គដីមបឲី្យចំគបីងមានជីវជាតិ និងរស់ជាតិ។ ចំផ្នក្គមម សងួត គយងីអាចបផ្នថមទឹក្អំបិលខលះ គដីមបបីគងាីនរស់ជាតិសំរាប់ជាចំណីរបស់សតវគោ។

គយងីររួឲ្យចំណីគោរបស់គយងីឲ្យបានររប់រោន់ និងមានការឡាយែោំន ។ ឧទ រណ៍ ក្នុងមយួនថង គយងីអាចឲ្យគោសុីគមម ចំគបីង សលឹក្ក្នតុ ំគថត សលឹក្អង្កគ ដី គដីម/សលឹក្គពាត.....។

ចំណ៖ំ ចំណីមិនសូវមានរុណភាពៈ ចំគបីង គមម សងួ ត អំគៅ

ចំណីសំបូរជាតិទឹក្ៈ គមម រសស់ គដីមគចក្ អំគៅ

ចំណីបផ្នថមៈ ផអក្ចំគបីង និងដុមីំគណរ៉ាល់

កំុ្គភលចណ!

គយងីរតូវឲ្យគោផឹក្ទឹក្ផងផ្ដរ។ គោរតូវការផឹក្ទឹក្យ៉ងតិចមួយដងក្នុងមយួនថង។ គោអាចផឹក្ទឹក្សទឹង ទឹក្បឹង ទឹក្អូរ ទឹក្រសះ ទឹក្របឡាយ ទឹក្អណតូ ង ផ្ដលសាអ ត គៅគពលវាសុីចំណីរចួ។

14

V. ការថែទំ ៃងិការការពារ

15

ការថថទ ំៃងិការការពារ

គោលគៅននការផ្ថទ ំនិងការការពារ រឺគដីមបសុីខភាព និងការធំធាត់របស់គោ។ ដូចគនះ គយងីរតូវផតល់ចំណីអាហារ ផ្ដលមានជីវជាតិ រស់ជាតិ និងទឹក្សាអ តឲ្យបានររប់រោន់។

គរៅពីចំណីអាហារ ការលាងសំអាតគោក៏្ជាជំនយួក្នុងការជំរុញសុខភាព និងការធំធាត់របស់គោផងផ្ដរ។ គយងីរតូវសំអាតគោឲ្យបានសពវររប់ទីក្ផ្នលង ជាពិគសស គពាះ គជីង មាត់ រងវង់ផ្ភនក្ និងជំុវញិរតគចៀក្របស់វា គដីមបសីំអាតបរាសិត នច ដផ្ងា....។ ផ្តគបីក្រណីមានបរាសិតគរចីនគពក្រតូវគៅតាមភាន ក់្ង្ករសុខភាពសតវភូមិ គដីមបមីានវធិានការបនាទ ន់។

16

ក្. ការផ្ថទគំោគមគផីមៈ

17

ក្. ការផ្ថទគំោគមគផីម

គដីមបឲី្យគមគោរបស់គយងីមានសុខភាពមាមំួន និងង្កយរសួលក្នុងការបគងាីតកូ្ន គយងីរតូវអនុវតតការផ្ថទ ំនិងផតល់អាហារផ្ដលមានជីវជាតិររប់រោន់។

ចំណ៖ំ មុនគពលគមគោរបស់គយងីជិតគកី្តកូ្នរយៈគពលមយួសបាត ៌ គយងីរតូវបង្កខ ងំវាទុក្ក្នុងគរកាល ផ្ដលមានអនាម័យលអ គដីមបឲី្យគមគោអាចបគងាីតកូ្នរបក្បគដាយសុវតថិភាព គ យីគៅក្នុងគរកាលគនាះគយងីរតូវរកាលចំគបីងសងួតសំរាប់ជាកំ្រាល។ អវីផ្ដលសំខ្ន់មយួគទៀតគនាះ រឺគយងីរតូវពិនិតយគមីលចុងគដាះទងំបនួរបស់គមគោ គរពាះគដាះរបស់គមគោអាចសទះរនធគដាះណមយួ។ គបីគយងីគ ញីមានសទះរនធគដាះ គយងីរតូវលាងចុងគដាះគនាះជាមយួទឹក្គៅត ឧណា ៗ និងសាបូ៊ ឲ្យបានយ៉ងតិចណស់២ដងក្នុងមយួនថង។

18

ខ. សញ្ញា ននការជិតគកី្តកូ្ន

សញ្ញា ននការជិតគកី្តកូ្ន

គពាះរបស់គមរកី្ធំ ក្ាលគដាះរកី្ធំ និងមានទឹក្គដាះ ូរតិចៗគចញពីចុងគដាះទងំបួន

របដាប់បនតពូជរបស់វារកី្ធំ និងមាន ូរទឹក្រអំិលគចញមក្គរៅ

ចណំ៖ំ គបីគយងីគ ញីគលចគចញសភាពដូចខ្ងគលីគនះ គយងីរតូវពិនិតយគមីលឲ្យបាន៤ ឬ ៥ដងក្នុងមួយនថង គដីមបគីជៀងវាងបញ្ញា មិនលអនានាគក្ីតគែងី។

19

រ. ការបគងាតីកូ្នគោ

រ. ការបគងាតីកូ្នគោ

1 2

3

4

5 6

3

20

រ. ការបគងាតីកូ្នគោ

គៅគយងីគ ញីថា គោមានគលចគចញថង់ទឹក្គដាះ រចួ ូរគ ៀរមក្គរៅ មិនយូររបផ្ លជារយៈគពល២គម៉ាង កូ្នគោនឹងចប់គផតីមគកី្ត

ធមមតាគោគកី្តក្ាល និងគជីងមុខពីរគចញរសបោន មក្មុន ឬ ជូនកាល គកី្តគជីងគរកាយទងំពីរសណតូ ក្រតង់រសបោន គចញមក្មុន

គៅគពលកូ្នគកី្តរចួគ យី របសិនគយងីគ ញីភាន សគសតីងននសុក្គៅរុព័ំទធកូ្នគនាះ គយងីរតូវសំអាតក្ាលរបស់កូ្នគោគនាះ ជាពិគសសយក្រមាមនដលូក្ក្នុងរនធរចមុះ និងមាត់បាយយក្ជាតិកំ្គបារ និងគសលះរអិំលឲ្យបានឆ្ប់រ ័ស គដីមបឲី្យវាដក្ដគងាីម។

របសិនគបីមិនទន់ដក្ដគងាីមបានគទៀត គយងីរតូវរតដុសមាត់វា និងរចបាច់គដីមរទូងវារ ូតដល់មានដគងាីមគចញចូល

ចំណ៖ំ មិនរតូវឲ្យគមគោសុីសុក្របស់វាជាដាច់ខ្ត

កូ្នគោគកី្តរចួរតូវកាត់ផចឹតវាចមាង យពីគពាះរបផ្ ល៥ គៅ១០ស.ម គ យីរតូវរចបាច់មមគៅក្នុងទងផចឹតឲ្យអស់ រចួលាបថាន រំក្ ម ឬ ថាន ផំេះ

អវីផ្ដលសំខ្ន់មយួគទៀតគនាះ រឺគយងីរតូវគធវីយ៉ងណឲ្យកូ្នគោបានគៅទឹក្គដាះដំបូងកំុ្ឲ្យ ខ្ន។ គបីកូ្នគោមិនអាចគរកាក្ឈរ គយងីអាចរចបាច់ទឹក្គដាះពីគមរបស់វា រចួបញ្ចុ ក្គៅកូ្នរបស់វា។ (ទឹក្គដាះដំបូងមានពណ៌គលឿង និងខ្ប់ជាងទឹក្គដាះ ធមមតា)

21

. កូ្នគោគកី្តខុសរបរក្តី

កូ្នគោគកី្តខុសរបរក្តី

របសិនគបីវាសំរាលពិបាក្គលីសពី២គម៉ាង របផ្ លជាវាមានបញ្ញា ឬ ភាពមិនរបរក្តីណមយួដូចខ្ងគរកាមៈ

o គចញគជីងមុខមក្មុន ផ្តក្ាលរបស់វាបត់ចុះគៅគរកាមគៅចគនាល ះគជីង

o គចញគជីងមុខមក្មុន ផ្តក្ាលបត់គៅគរកាយផ្ រចំគ ៀង

o រូថមក្មុន ផ្តគជីងទងំបនួគកាត បគៅគរកាមគពាះទងំអស់

ចំណ៖ំ របសិនគបីជបួការលំបាក្ទងំគនះ គយងីរតូវរត់គៅរក្ជំនយួពីអនក្ជំនាញ/អនក្បគចចក្គទសបសុគពទយផ្ដលគៅជិតបំផុតជាបនាទ ន់។

22

. ការចក់្ថាន កំារពារជមង ឺ

ការចក់្ថាន កំារពារជមង ឺ

គដីមបផី្ថរក្ា និងការពារសុខភាពសតវគោរបស់គយងី គយងីរតូវចក់្ថាន កំារពារ គៅគពលគ ញីភាន ក់្ង្ករបសុគពទយចុះមក្ចក់្ថាន កំារពារដល់គោរក្បី។ ចង់ចថំា រតូវផ្តចក់្ គបីគទះជាគោរបស់គយងីមិនទន់ឈ។ឺ

ជមងឺ ផ្ដលគរចីនគកី្តចំគពាះសតវរមួមានៈ សារទឹក្ បូសខយល់ មមគមម អុតកាត ម និងដងាូវគថលីមជាគដីម។

23

VI. ជមងសឺត្វគោ

រម្ងសឺាទឹក (Pasteurellosis)

គរារសញ្ញា ននជមងសឺារទឹក្

កំ្គៅគកី្នគែងីពី៤១ គៅ៤២អងា គ មីគរកាមថាគ ម គ មីគពាះ គ មីអណត តតឹងគលៀនគចញគរៅ

ចំណៈំ សតវគោអាចង្កប់គៅរយៈគពល៦គៅ២៤គម៉ាង គបីវាគលចគចញលក្ខណៈដុនដាបខ្ល ងំ។ ជូនកាលសតវគោង្កប់គដាយមិនមានគលចគចញគរារសញ្ញា ។

24

រម្ងអុឺតកាត ម្ (Foot and mouth disease)

គរារសញ្ញា ននជមងអុឺតកាត ម

កំ្គៅសតវគោគៅត ខ្ល ងំ គសាោ មិនសុីគមម រលាក់្មាត់ ទឹក្មាត់គ ៀរ គៅគពលកំ្គៅរបស់វាចុះមក្ធមមតាវញិ ដំគៅមាត់ ដំគៅរចផ្វក្គជីង និងរល់រក្ចក្ ដំគៅចុងគដាះ

25

រម្ងបូឺសខ្យល ់(Blackleg)

គរារសញ្ញា ននជមងបូឺសខយល់

ររុនគៅត លាិតនលា មិនសុីចំណី គ មីផ្ផនក្សាម រ និងរតគក្ៀក្ខ្ល ងំ (គៅតក្ផ្នលងផ្ដលគ មីគប៉ាង)

ខ្ងក្នុងក្ផ្នលងគ មី មានពពុះខយល់ខ្ងក្នុង (គពលគយងីរចបាច់ក្ផ្នលងគនាះ ឮសូ រកិ្បៗ)

សតវអាចង្កប់ក្នុងរយៈគពល២គៅ៣នថង

26

រម្ងអឺឺថែម្ម៉ា ឡងំ (Malignant Edema)

គរារសញ្ញា ននជមងអឺឺផ្ដមម៉ាឡាងំ

គរារសញ្ញា នឹងគលចគចញក្នុងរយៈ១២គៅ៣៦គម៉ាងគរកាយគមគរារបងាក្នុងខលួនសតវគោ

គ មីគប៉ាងគៅក្ផ្នលងបងាគរារ

ររុនគៅត សតវគោមិនឃ្លល នចំណី ឬ មិនសុីចំណី

ពិបាក្ដក្ដគងាីម

របកាច់មុនគពលដក្ដគងាីម

ទន់គខាយ (អត់កំ្លាងំ)

គរារសញ្ញា របស់ រឺរសគដៀងោន គៅនឹងជមងឺបូសខយល់ផ្ដរ

27

រម្ងែឺងកវូជថលើ ម្ (Fasiolosis)

វាមិនបង្កា ញគរារសញ្ញា ក្នុងរយៈគពលខលី ផ្តគៅគពលដងាូវសុីគថលីមវាអស់ នឹងគធវីឲ្យសុខភាពសតវគោចុះគខាយ និងង្កប់។

28

រម្ងមឺម្ជមោ (Anthrax)

គរារសញ្ញា ននជមងមឺមគមម

ររុនញាក្់ញ័រ គែងីរក្ មជាមំមគៅររប់ភាន ស់គសតីង របកាច់សាល ប់មយួរគំពច គរកាយពីគែងីរក្ មជាមំមគៅររប់ភាន ស់គសតីង

29

ឯកសារគោង

រគរមាងបគងានីផលតិភាពក្សកិ្មមផ្ផនក្ផលតិក្មម និងបសុពាបាល (ឆ្ន ?ំ), គសៀវគៅបណតុ ះ បណត លភាន ក់្ង្ករសុខភាពសតវភូមិ,នាយក្ដាា នផលិតក្មម និងបសុពាបាល, រពះរាជាណចរក្ក្មពុជា

រគរមាងបគងានីផលតិភាពក្សកិ្មមផ្ផនក្ផលតិក្មម និងបសុពាបាល (២០១០), ជមងឺបូសខយល់, នាយក្ដាា នផេពវផាយក្សិក្មម, នាយក្ដាា នផលិតក្មម និងបសុពាបាល, រពះរាជាណចរក្ក្មពុជា

រី បុ៊ណណ វតុ (២០០០), ការសកិ្ាអំពីការចិញ្ច ឹមសតវគោជាលក្ខណៈររសួារក្នុងរសកុ្បរគសដា គខតតកំ្ពង់សព,ឺ សារណបញ្ច ប់ការសិក្ា, មហាវទិាល័យផលិតក្មម និងបសុពាបាយ, សាក្លវទិាល័យភូមិនទក្សិក្មម

Animal Diseases: Malignant Edema; Derived from: http://animal-health.library4farming.

org/Animal-Parasites-Cattle/DISEASES-AND-PARASITES/Malignant-Edema.html;

Retrieved 29/05/2013