View
1
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1
CSG-COMENIUS Leeuwarden Profiel Natuur en Gezondheid VAK BIOLOGIE
De duurzame school CSG-Comenius Mariënburg. Narmin Marroufi en Nilofar Karimi Schooljaar 2012-2013 Begeleider F.Sibers
2
Inhoud
Voorwoord 3 Hoofdstuk 1: Inleiding §1.1 Onderwerp en aanleiding 4 §1.2 Probleemstelling 4
§1.3 Doelstelling 4 §1.4 Methode aanpak 4 Hoofdstuk 2: Analyse Csg-Comenius
§2.1 Het enegieverbruik van Csg-Comenius 5 §2.2 Leerlingen over Csg-Comenius 6 §2.3 Resultaten van de enquête 7
Hoofdstuk 3: De ideale school §3.1 Voorbeeldfunctie 9 §3.2 Maatregelen duurzaamheid 9 Hoofdstuk 4: Vergelijking Csg-Comenius met de ideale school §4.1 Hoe staat Csg-Comenius ervoor? 10 §4.2 Veranderingen binnen het Csg-Comenius 13 Hoofdstuk 5: De duurzame school Csg-Comenius met behulp van zonnepanelen
§5.1Duurzamer worden m.b.v. zonnepanelen 15 §5.2 Welke leverancier zonnepanelen? 16 §5.3 Hoe gaat Csg-Comenius de zonnepanelen financieren? 18 §5.4 Berekening energiebesparing en terugwinning kosten 19 Hoofdstuk 6: Samenwerking Csg-Comenius met de wijk
§6.1 Energiecoöperatie Leeuwarden 21 §6.2 De duurzaamste wijk van Friesland Achter de Hoven 21 §6.3 Hoe Kan Csg-Comenius in toekomst energie-leverancier van de wijk 22 worden? Hoofdstuk 7: YES!-project
§7.1 Het YES!-project 23 §7.2 Beleid duurzaamheid scholen binnen de EU 24 §7.3 Ervaringen YES!-project 24
Conclusie 28 Nawoord 30 Bijlage 31
3
Voorwoord
“ Financieel korte termijn denken is een cruciale barrière voor bedrijven in hun
overgang naar duurzaamheid”
– Conslusie van Sustainability Survey, uitgebracht door Globescan en
SustainAbility, via bericht op Duurzaamnieus.nl
Dit wetenschappelijk artikel is geschreven ter afsluiting van ons vwo carrière op het CSG-
Comenius Mariënburg te Leeuwarden. Een school die veel voor ons betekend heeft en met
een “geloof in je toekomst” als motto. Duurzaamheid hoort daarbij.
We zijn met ons onderzoek dicht bij school gebleven en hebben als doel de school duurzaam
te maken. Iets wat als onderzoek is begonnen maar waar we toch wel een beetje onze passie
van gemaakt hebben. We willen iedereen overtuigen dat onze school er zeker in kan slagen
om duurzaam te worden.
Het schrijven van dit wetenschappelijk artikel hebben wij als een plezierige maar ook vooral
als een leerzame tijd ervaren.
Graag willen wij van deze gelegenheid gebruik maken om een aantal mensen te bedanken.
Allereerst willen wij Douwe Beimin bedanken vooral zijn hulp en ook voor zijn begeleiding
deze periode. We konden hem altijd bellen, en dat is iets wat we niet gauw zullen vergeten.
Daarnaast willen wij Rob Blesma bedanken voor de tijd die hij voor ons had om onze vragen
te beantwoorden. Ook willen wij Johan Bakker bedanken voor de offerte van zonnepanelen
voor bij ons op school.
Tenslotte willen wij onze PWS-begeleider Frits Sibers bedanken voor zijn begeleiding
gedurende ons onderzoek.
Leeuwarden, februari 2013
Narmin Marroufi en Nilofar Karimi
4
Hoofdstuk 1 Inleiding: 1.1 Onderwerp en aanleiding
Duurzaamheid was iets wat ons beide erg aansprak, wij hebben daarom ook meegedaan met het
YES!-project om te leren over verschillende onderwerpen binnen het grote onderwerp
Duurzaamheid. Iets wat iedereen wil bereiken als hij/zij aan de toekomst denkt. YES!-project ging dan
vooral over duurzaamheid binnen Europa. Heel interessant om naar verschillende college's te
luisteren van professors. Maar op een gegeven moment vroegen wij ons af hoe het op school gaat als
we het over duurzaamheid hebben. Want wij hadden niet echt het idee dat onze school erg
milieubewust bezig is. Althans dat beeld hadden wij aangezien wij als leerlingen niet weten hoe het
zit met duurzame voorzieningen bij ons op school.
Wij vonden het belangrijk om eerst klein te beginnen voordat we gaan kijken hoe het binnen de EU is.
Waarom dan niet meteen beginnen bij de bron van ons onderwijs? Wij vonden het erg interessant
om te onderzoeken hoe duurzaam het CSG-Comenius Mariënburg eigenlijk is, en hoe wij als 2
leerlingen van het CSG-Comenius, deze school er toch tot aan te zetten om duurzamer te worden.
1.2 Probleemstelling
Hoe kunnen we van CSG-Comenius Mariënburg een duurzame school maken?
1.3 Doelstelling
Ons doel van dit onderzoek is niet alleen leren over de mogelijkheden van duurzaamheid, maar ons
doel is ook om onze school te motiveren ook echt duurzamer te worden met behulp van ons plan die
wij ook aan de locatiedirecteur willen presenteren.
1.4 Methode aanpak
Met ons ambitieuze onderzoek is natuurlijk wel een goed plan van aanpak nodig. Voordat wij
willen onderzoeken hoe wij CSG-Comenius zo duurzaam mogelijk kunnen maken, moeten we
ons eerst verdiepen in duurzaamheid, en hoe je een gebouw duurzamer kunt maken. YES-
Project heeft ons erg geholpen met het formuleren van onze vragen en informatie over
duurzaamheid. Daarnaast moeten wij de juiste mensen vinden die ons met ons plan kunnen
helpen. Ook moeten wij de school inlichten over bepaalde zaken zoals betreding van het dak.
We willen niet alleen veel leren door gebruik van literatuur, wij willen ook graag veel leren
van mensen die veel ervaring hebben op het gebied van duurzame ontwikkelingen.
5
Hoofdstuk 2: Analyse Csg-Comenius
§2.1Het energieverbruik van Csg-Comenius
Om Csg-Comenius te kunnen analyseren is het belangrijk te weten wat de school zelf verbruikt aan energie.
Volgens het internet 1 is de definitie van energieverbruik: ‘Het energieverbruik is de elektriciteit en gas die
daadwerkelijk verbruikt is. Het verbruik wordt gemeten met een energiemeter die in de meterkast zit. Als u
gebruik maakt van energie dan registreert de energiemeter dit in eenheden van kWh (elektriciteit) en m3
(gas)’. We stuurden een e-mail naar meneer H.Feenstra2 en vroegen naar het energieverbruik van Csg-
Comenius Mariënburg. Na nog een paar keer naar hem gemaild te hebben, kregen we eindelijk het
energieverbruik over het jaar 20113. We kregen het gas, water en elektriciteit verbruik per maand
toegestuurd. Aangezien wij ons alleen richten op het energieverbruik hebben we met het water verbruik
verder niks gedaan.
Om het energieverbruik per jaar te weten, gingen we het energieverbruik van alle maanden bij elkaar
optellen. Dit hebben we voor zowel gas als elektriciteit gedaan.
Gas (essent): Totaal verbruikt: 90.078 m3
Elektriciteit (oxxio): Totaal verbruik: Hoog tarief: 26.278+21.806+28.041+25.034+23.622+23.549+18.062+13.802+25.107+7.451+28.701+24.708= 266.161,00 kWh Laag tarief: 13.111+10.775+11.509+14.768+14.520+15.177+13.972+11.229+13.096+2.920+13.262+14.205= 148.544,00 kWh
1 www.encyclo.nl
2 Hoofdadministratie van Csg-Comenius
3 Zie Bijlage A.1 voor het energieverbruik van Csg-comenius
6
§2.2 Leerlingen over Csg-Comenius
Omdat we zeker wilden zijn dat niet alleen wij twee op school merkten dat er niks aan duurzaamheid wordt
gedaan, hebben we een enquête gemaakt voor de leerlingen van Csg-Comenius. Op dit moment zitten er
1322 leerlingen op Csg-Comenius. We hebben besloten om bij 30 willekeurige leerlingen van elk leerjaar
een enquête af te nemen. We hebben in totaal 6 leerjaren op het Csg-Comenius, hierbij hebben we ook
een onderscheid gemaakt tussen havo en vwo. Dus bij elk leerjaar hebben we 15 vwo leerlingen en 15 havo
leerlingen gevraagd de enquête in te vullen. In totaal hebben 165 enquêtes afgenomen.
Hypothese
Aangezien wij al 6 jaar op het Csg-Comenius zitten en niks weten over de duurzaamheid hier op school,
verwachten we dat andere leerlingen er ook niks over we weten. Dus we verwachten dat de meerderheid
van die een enquete hebben ingevuld niet weten of Csg-Comenius iets aan duurzaamheid doet of niet. Ook
verwachten we dat de leerlingen willen dat Csg-Comenius meer aan duurzaamheid gaat doen. We denken
dat de meeste leerlingen het belangrijk vindt dat school denkt aan hun toekomst. We verwachten dat als
leerlingen weten hoeveel energie Csg-Comenius wel niet verbruikt en hoeveel dit eigenlijk verminderd kan
worden, ze zelf ook stil staan bij onnodig energieverbruik. Vooral in de onderbouw zal de invloed hiervan
groot zijn, jongere leerlingen nemen snel aan wat ze op school te horen krijgen. Dus verwachten we ook
dat als de school leerlingen meer aan duurzaamheid doet, de leerlingen dit overgaan nemen.
Duurzaamheid is iets waar mensen bewust van moeten worden, en als school kan je dit op een simpele
manier doen: door zelf het goede voorbeeld te geven. We verwachten daarom dat de leerlingen vinden dat
de school de leerlingen meer op de hoogte moet stellen van de energiebesparing op school. Als de school,
die een voorbeeldfunctie heeft, niks doet aan duurzaamheid, waarom zouden de leerlingen dit dan wel
doen?
7
§2.3 De resultaten van de enquête4
Vraag 1: Denk je dat Csg-Comenius Mariënburg iets doet aan duurzaamheid?
vraag 2: Vind je het belangrijk dat de school meer doet aan duurzaamheid?
Vraag 3: Als je beter bekend bent met het (te hoge) verbruikersgedrag hier op school, verwacht je dan dat
je zelf meer maatregelen neemt tegen onnodig energieverbruik?
4 Zie bijlage A.2 voor het totale overzicht van de onderzoeksresultaten
25
140
aantal leerlingen die ja zegt
aantal leerlingen die nee zegt
157
8
aantal leerlingen die ja zegt
aantal leerlingen die nee zegt
120
45 aantal leerlingen die ja zegt
aantal leerlingen die nee zegt
8
Vraag 4: Hoe zou je als school ervoor kunnen zorgen dat de leerlingen energiebewust worden?
Conclusie
Nadat we alle enquêtes hadden verzameld gingen we eraan rekenen. De resultaten gingen we vergelijken
met onze hypothese, en we kwamen erachter dat wat we verwacht hadden op een vraag na klopte met de
resultaten. Uit de resultaten5 blijkt dat meer dan 84% van de leerlingen denkt dat Csg-Comenius niets doet
aan duurzaamheid. Dit voldoet aan onze hypothese, we hadden verwacht dat niet alleen wij, maar de
meeste leerlingen niet weten of Csg-Comenius iets aan duurzaamheid doet. Ook geeft meer dan 95% van
de leerlingen die een enquête hebben ingevuld aan dat zij het belangrijk vinden dat de school meer aan
duurzaamheid doet. Ook dit voldoet aan onze hypothese, we verwachten dat de leerlingen duurzaamheid
belangrijk vinden. Van de leerlingen geeft meer dan 72% aan dat ook zij meer maatregelen zullen nemen
tegen onnodig energieverbruik als ze bekend zijn met het hoge energieverbruik op school. Dit hadden wij
ook al verwacht aangezien leerlingen de school als voorbeeld zien. Van de leerlingen geeft 4% aan dat de
school leerlingen meer energiebewust kan maken door meer theoretische opdrachten te geven over
duurzaamheid in de les. We hadden al verwacht dat dit percentage niet zo hoog zou zijn, wij vinden
theoretische opdracht namelijk ook niet zo leuk. Ook geeft 14 % aan dat de school leerlingen meer
energiebewust kan maken door leerlingen op de hoogte te stellen van de energiebesparing op de school.
We hadden eigenlijk een hogere percentage verwacht, wij dachten dat als leerlingen er dagelijks mee
worden geconfronteerd ze dit gedrag gaan overnemen. Verder gaf meer dan 2% van de leerlingen aan dat
school leerlingen meer energiebewust kan maken door op school meer poster over duurzaamheid te
hangen. We hadden bij deze vraag al een laag percentage verwacht, we denken dat posters niet altijd door
iedereen gezien worden. En niet alle leerlingen nemen het serieus. De meerderheid van de leerlingen,
namelijk meer dan 78%, geeft aan dat de school leerlingen meer energiebewust kan maken door de
leerlingen zelf praktische opdrachten te laten uitvoeren over duurzaamheid. We begrijpen de keuze van de
leerlingen eigenlijk wel. Een praktisch opdracht maken is leerzaam en je bent met je handen bezig, hierdoor
onthoud je het ook veel beter.
5 Zie bijlage A.2: De resultaten van de enquête
8
24 4
129
antwoord A
antwoord B
antwoord C
antwoord D
9
H3 De ideale duurzame school
§3.1 Voorbeeldfunctie
Voordat wij zijn begonnen met plannen maken hoe wij het CSG-Comenius zo duurzaam mogelijk
kunnen maken zijn we eerst gaan bedenken wat voor ons nou de ideale duurzame school zou zijn.
Een school die niet alleen duurzaam is maar ook een school is die iets betekend voor de leerlingen.
Een school die een voorbeeld is voor de leerlingen.
Als je duurzamer wilt worden moet er ook sprake zijn van gedragsverandering. Iets wat door
school overgedragen moet worden aan de leerlingen.
Met voorbeeldfunctie bedoelen we dat de school zelf duurzaam is, en dat de leerlingen hiervan
bewust zijn. We vinden het erg belangrijk dat de leerlingen er iedere dag wel even mee te maken
krijgen door bijvoorbeeld posters op de gangen over duurzaamheid, of dat leerlingen zicht hebben
op de besparingen die de ideale school ieder jaar heeft.
§3.2 Maatregelen duurzaamheid
De ideale duurzame school voor ons is niet alleen zoals we hiervoor beschreven hadden een
voorbeeld voor de leerlingen doordat ze zo milieubewust zijn, ze moeten ook daadwerkelijk
duurzame maatregelen genomen hebben op de school.
De duurzame maatregelen die wij bedoelen zijn:
– Zonnepanelen gebruik van zoveel mogelijk zonnepanelen op het dak van de school.
– Waterbesparing6 regenwater gebruiken in plaats van weglatenspoelen met het riool.
Regenwater kun je gebruiken door toiletten door te spoelen.
– Klein windmolenmodel Er zou iets kunnen zijn als een klein windmolen model die je op
een plaats zou kunnen zetten waar het nuttig is voor opwekking van energie.
– Biogasinstallatie met behulp van uitwerpselen van de leerlingen op school die
normaal naar het riool gaan, kan doorgeleid worden en er kan biogas
van gemaakt worden. Een voorbeeld daarvan is de wijk Techum die
draait op biogas met behulp van koeienmest7.
– Computers niet op stand-by maar volledig afsluiten van stroom.
– Leerlingen niet zomaar veel afdrukken maken op school.
– Wanneer de kachel aanstaat de ramen niet openzetten.
– Geen onnodig gebruik van elektrische apparaten op school. ( TV's op de gang plaatsen
waar toch niemand naar kijkt
6Idee van Rob Blesma, zie Bijlage B.1 voor interview
7 Bron: http://www.thuisintechum.nl/techum/voorzieningen/stadsverwarming
10
H4 Vergelijking CSG-Comenius met de ideale school
§4.1 Hoe staat CSG-Comenius ervoor?
De ideale duurzame school CSG-Comenius
1. zonnepanelen Geen gebruik van zonnepanelen
2. Waterbesparing → regenwater De school maakt alleen gebruik van schoon
leidingwater8. Er is dus geen waterbesparing
met behulp van regenwater
3. Biogasinstallatie Geen biogasinstallatie
4. Computers volledig afsluiten De mediatheek sluit iedere dag om 15:00 uur
tenzij en is na 15:00 alleen beschikbaar voor
lessen in klassikale ruimte.
Wanneer er niemand meer aanwezig is worden
de computers wel afgesloten. Maar de stroom
gaat volledig uit om 19:00 uur.9 Wij vinden dat
de volledige afsluiting van stroom veel eerder
kan.
5. Leerlingen niet zomaar laten afdrukken op
school.
Leerlingen moeten op school betalen voor kopie
of afdruk. Zo probeert school overmatig
kopiëren of afdrukken te verminderen.
6. Wanneer kachel aanstaat raam niet
openzetten.
Gebeurt bij bijna alle lokalen wanneer leerlingen
behoefte hebben aan wat frisse lucht gaat het
raam open. Zelfs als de kachel aanstaat. We
hebben aan de TOA 10van natuurkunde
gevraagd of hem dit ook opgevallen was. Hij
verklaarde dat
7. Geen onnodig gebruik van elektrische
apparaten (onnodig TV-gebruik)
Is op CSG-Comenius wel het geval. → tv
natuurkunde lokaal. 2 TV's in de kantine.
8Hoofdcongiërge Eeltje van der Wal verklaarde dit op 04-02-2013
9Hoofd van de Mediatheek Piet Postma verklaarde dit op 04-02-2013
10Technisch onderwijs assistent vannatuurkunde
11
Extra toelichting onnodig gebruik van elektrische apparaten op school:
Voordat wij begonnen waren aan ons onderzoek was ons opgevallen dat er een televisie in de kast
staat bij het natuurkunde lokaal die altijd aan staat. Wij vroegen ons af waarom je een tv in de
kast zou plaatsen, waar toch niemand naar kijkt en wat alleen maar stroom kost? We gingen de
TOA van natuurkunde vragen om een rede van het feit dat een televisie aan staat in een kast. De
TOA liet merken het zelf ook niet echt te weten, en kwam toen met een stamelend antwoord dat
er genoeg mensen zijn die wel naar de televisie kijken. Maar waarom zou je naar zo'n kleine
televisie op de gang kijken terwijl je ook geen geluid hoort? Genoeg redenen om deze televisie op
te nemen in ons verslag. Want als het aan ons ligt, moet deze televisie gewoon weg van school en
moet deze televisie gegeven worden aan iemand die hem wellicht echt nodig heeft.
Maar dit is niet de enige “onnodige” televisie bij ons op school, zo hebben wij in onze kantine 2
televisies vlak naast elkaar staan. Wij begrepen niet waarom de nieuwe televisie naast de oude
geplaatst was en vooral waarom de oude daar nog hangt.
We hebben aan verschillende mensen gevraagd hoe het nou zit met de aanschaf van televisies bij
ons op school.
12
Zo vertelde Johan Bakker11 ons dat de school verschillende potten heeft. De 1 voor onderwijs, de
ander voor materialen etc. Er komt dan wel eens voor dat de school aan het einde van het jaar
wat geld over houdt van het te besteden bedrag aan apparatuur. Als dit geld niet wordt opgemaakt
zal dit terug gaan naar de overheid waar het geld in de eerste plaats vandaan komt. De school kan
dan besluiten aan het einde van het jaar alsnog het geld te besteden aan apparatuur, ook al is het
niet nodig.
Wij vroegen aan Johan Bakker en Douwe Beimin of het mogelijk was het overgebleven geld van
een bepaalde pot te gebruiken voor andere zaken zoals aanschaf zonnepanelen. Dit is echter niet
mogelijk. Al het geld wat in de pot zit voor apparatuur moet ook daarvoor gebruikt worden anders
kan het weer terug naar de overheid. Erg teleurstellend vonden we dit. Aangezien onnodige
aanschaf van televisies alleen maar meer stroom kosten, en dus slechter is voor het milieu. Op een
gegeven moment zal het de school ook meer gaan kosten. Iets wat ze nu niet inzien aangezien de
televisie “gratis” is.
11
Zie Bijlage B.2 voor interview Johan Bakker
13
§4.2 Veranderingen binnen het CSG-Comenius.
18-12-2012 zijn wij op bezoek geweest bij locatiedirecteur W.Bok om hem te vertellen over ons onderzoek,
en ook om te vragen naar zijn plannen op het gebied van duurzaamheid bij ons op school.
Meneer Bok vertelde ons dat er op dit moment niet heel veel duurzame maatregelen genomen worden op
het Csg-Comenius Mariënburg. Wel wordt er zoveel mogelijk gedacht om de kleine dingen zoals het licht uit
doen wanneer je de kamer/ het lokaal verlaat. Ook wordt er gebruik gemaakt van recycled papier bij ons op
school. En is er dit jaar voor het eerst ingevoerd dat leerlingen niet zomaar kunnen printen. Voor iedere
kopie of afdruk moet betaald worden. Dit om de kosten te verminderen en ook omdat het slecht is voor het
milieu zoveel te printen.
We vroegen hem of er ook al nagedacht is over aanleg van zonnepanelen op het dak van Csg-Comenius.
Meneer Bok vertelde ons dat er een nieuw dak op de begroting staat of dat het dak flink onder handen
genomen wordt. ( of er een nieuw dak komt is dus niet zeker). Hij had dus aangegeven dat als er toch
gewerkt wordt aan een nieuw dak waarom niet meteen zonnepanelen erbij?
Het grote argument is dat zonnepanelen grofweg te duur zouden zijn voor Csg-Comenius.
Aan het einde van het gesprek was het ons wel duidelijk.
Er is genoeg te doen om Csg-Comenius en de locatiedirecteur de duurzame richting op te krijgen.
14
Hoofdstuk 5: De duurzame school Csg-Comenius met behulp van
zonnepanelen
§5.1 Duurzamer worden met behulp van zonnepanelen
Na lang brainstormen over hoe wij, twee leerlingen van Csg-Comenius, de school kunnen overtuigen
duurzamer te worden hebben wij besloten zelf een plan te maken. We hebben naar verschillende
mogelijkheden12 gekeken om onze school duurzaam te maken, uiteindelijk hebben we besloten verder in te
gaan op zonnepanelen. Dit leek ons de beste keuze aangezien plaatsing van zonnepanelen geen wettelijke
beperkingen kent. De plaatsing van bijvoorbeeld een windmolen in een wijk heeft dit wel. Aangezien Csg-
Comenius een enorme dakoppervlakte heeft, kunnen hier veel zonnepanelen op. Csg-Comenius heeft ook
nog eens een plak dak, hierdoor kan je zelf de hoek bepalen die een zonnepaneel met het dakoppervlakte
maakt. Ook zal de school en de omgeving van de school geen last van zonnepanelen hebben aangezien het
op het dak ligt. Ook zijn wij in contact gekomen met Rob Blesma en Douwe Beimin die ervaring hebben op
het gebied van duurzaamheid met behulp van zonnepanelen.
Het gebruik van zonnepanelen bij ons op school is iets wat we willen bereiken bij ons op school. We willen
dus een plan opstellen waaruit blijkt hoeveel energie de school per jaar kan besparen, en na hoeveel jaar er
overproductie is. Ook hebben we gekeken wat de rol van de gemeente hierin is. Dus of er eventuele
subsidies zijn of andere mogelijkheden.
12
Zie hoofstuk §3.2
15
§5.2 Welke leverancier zonnepanelen?
Voordat er een plan is over de aanleg van de zonnepanelen op het CSG-Comenius, hebben we eerst
gekeken naar welke leverancier we kunnen uitnodigen bij ons op school voor een mogelijke offerte.
Er zijn veel verschillende zonnepanelenleveranciers in Friesland en buiten Friesland. Maar elke leverancier
heeft zijn eigen manier van aanpak. Belangrijk voor ons was om naar de voordelen en nadelen van deze
manier van aanpak van de verschillende leveranciers te kijken.
Om de voor en nadelen in kaart te kunnen brengen hebben we eerst een lijst van criteria opgesteld
waaraan de leverancier moet voldoen.
Lijst van criteria:
Criteria Toelichting
1. Goede prijskwaliteit Om de school te kunnen overtuigen zonnepanelen
aan te schaffen moeten we er goed om denken dat
we een leverancier kiezen die voor een goede prijs
kwalitatieve zonnepanelen levert.
Want de voornaamste reden van school om dit niet
te doen is dat ze het te duur vinden. Ook willen wij
een goede prijskwaliteit zodat er veel zonnepanelen
besteld kan worden aangezien de school een groot
dak heeft.
2. Hoge energieopbrengst We vinden het erg belangrijk dat de school zoveel
mogelijk energie bespaart per jaar. En dat kan alleen
met een zo hoog mogelijke energieopbrengst voor
een aanvaardbare prijs.
3. Garantie Een zo hoog mogelijke garantie is erg fijn voor de
school en dat biedt ook zekerheid dat wanneer op de
lange duur iets niet klopt de leverancier als nog
verantwoordelijk is.
4. Bedrijf is in de regio We vinden het onverantwoord als een bedrijf veel
CO2 uitstoot heeft omdat hij veel km moet rijden
naar de klant. Bijvoorbeeld een bedrijf die uit
zeeland zijn zonnepanelen levert aan de school in
Leeuwarden
16
5. Werkgelegenheid13 Werkloze mensen die in de wijk wonen kunnen helpen met de aanleg van zonnepanelen, en zo in de toekomst in dienst genomen worden door de leverancier voor bijvoorbeeld het onderhoud van de zonnepanelen van deze wijk.
Nadat we de lijst van criteria hadden opgesteld gingen we eerst uitzoeken welke bedrijven er in de regio
gevestigd zijn. Dit zijn de volgende bedrijven:
- Damstra
- LEASE Energie
- Solar Electricity
- Technea
- Awizon
- The Sun Factory
- TSF panelen
- EnergieWacht
Met de hulp van Rob Blesma14 , onder andere werkzaam bij Energie Coöperatie Leeuwarden15, hebben we
samen gekeken naar de leverancier de het beste aansluit bij onze gezamenlijke criteria voor de wijk en die
het beste aansluit bij onze criteria voor Csg-Comenius.
De leverancier die het beste aansluit bij onze criteria is Awizon.16
13
Idee van D.Beimin, zie bijlage B.1
14Rob Blesma is Managing Director van Marovision Company INT, zie bijlage B.1
15Zie Hoofdstuk 6.1 Energie Coöperatie Leeuwarden
16 Zie Bijlage C.2 Offerte Vergelijking
17
§5.3 Hoe gaat Csg-Comenius de zonnepanelen financieren?
15-01-2013 hadden wij een afspraak met Bouwe de Boer( Energiecoördinator bij Gemeente
Leeuwarden).17 We hadden hem ons plan voor gelegd en hem de offerte laten zien van Awizon met de
totale kosten.
Ons doel was om de gemeente te overtuigen dat Csg-Comenius wel degelijk vooruit zal gaan als de school
de zonnepanelen aan zal schaffen. Het grote argument die de locatiedirecteur ons gaf was dat de school
het niet voor elkaar kan krijgen zo’n groot bedrag in zonnepanelen te investeren. Wij vroegen meneer de
Boer naar de mogelijkheden.
En het volgende voorstel werd gedaan:
- Wij kunnen onze school aanmelden voor het zonnepanelen project van de gemeente Leeuwarden. en dat hebben we ook gedaan.
- Het project bestaat uit een voorfinanciering waarbij de school uit de besparing het bedrag weer terug betaalt. Elke school krijgt daarvoor een apart voorstel.
Het is dus echt wel mogelijk om als school te investeren in zonnepanelen met een voorfinanciering van
project zonnepanelen van Leeuwarden.
17
Zie Bijlage B.3 voor interview met Bouwe de Boer.
18
§5.4 Berekening energiebesparing en terugwinning kosten
Uitnodiging Johan Bakker op Csg-Comenius
We hebben Johan Bakker18 opgebeld en we vroegen hem of hij een afspraak met ons wou maken. Hij was
erg enthousiast over ons idee en wou zeker met ons samenwerken. We nodigden uit op Csg-Comenius om
te kijken naar ons plan. Op 09-01-2013 ontvingen wij Douwe Beimin 19 en Johan Bakker directeur van
Awizon op onze school. Wij hadden een afspraak met Johan Bakker gemaakt zodat hij ons wat over zijn
bedrijf kon vertellen . Ook was hij hier naartoe gekomen om het dak van CSG-Comenius te bekijken voor
een eventuele plaatsing van zonnepanelen. Nadat we een paar vragen hadden gesteld aan Johan Bakker
kwam Rob Blesma er ook bij en gingen wij met Rob Blesma20, Douwe Beimin, Johan Bakker en Eeltje van der
Wal 21 het dak op. Johan Bakker had het dak gezien en beloofde ons een offerte te maken over hoeveel
zonnepanelen er op het dak zouden kunnen en hoeveel het in totaal gaat kosten.
18
Directeur van zonnepanelen bedrijf Awizon
19 Werkzaam bij Energiecoöperatie Leeuwarden en de wijk Achter de Hoven
20Managing Director Marovision Company INT.
21 Hoofdcongiërge op Csg-Comenius
19
Offerte
Na drie weken kregen we via de mail een offerte toegestuurd van Johan Bakker. Uit de offerte haalden wij
de volgende gegevens22:
Aantal zonnepanelen: 542 kunnen er in totaal op het dak. Waarvan 233 op de school en op elke hal 103 (3 hallen)
Merk zonnepanelen: De zonnepanelen die geplaatst kunnen worden zijn van JA Solar.
Vermogen 250 wp23 per zonnepaneel Totale vermogen 135500 wp
Oriëntatie De panelen worden op verschillende daken geplaatst op aluminium light Frames en worden naar het zuidoosten of zuidwesten georiënteerd.
Opgewekte energie 115.000 kWh per jaar
Totaalprijs PV systeem inclusief btw €193.600,00
Garantie 10 jaar
Na hoeveel jaar zijn de kosten terugverdiend (€193.600,00)?
1. Berekening totale kosten aan vermogen per jaar van Csg-Comenius24
:
Hoog tarief 266161 kWh x €0,072559= €19312,376
Laag tarief 148544 kWh x €0,047743 = €7092,025
Totale kosten ( met 19% BTW) = €31421,24
2. Totale vermogen school = 266161+148544= 414705 kWh
3. 115000 kWh bespaart de school dat is 27,7% besparing per jaar.
4. De school bespaart 27,7% x €31421,24= €8703,68 per jaar
i. €193600 /€8703,68= 22 jaar en ongeveer 3 maanden voordat de investering in de
zonnepanelen is terugverdiend.
22
Zie Bijlage C.3 voor de offerte van Awizon
23Wattpiek (Wp) is een meeteenheid om het maximaal vermogen van een toestel of installatie aan te duiden,
bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wattpiek
24Gegevens komen uit de Factuur vermogen zie bijlage A.1
20
Hoofdstuk 6: Samenwerking Csg-Comenius met de wijk
§6.1 Energiecoöperatie Leeuwarden
De gemeente Leeuwarden organiseerde op 11 november 2010, de dag van de duurzaamheid, een
bijeenkomst voor bedrijven en instellingen om te praten over de duurzaamheid in Leeuwarden. Op deze
dag ondertekenden maar liefst 33 bedrijven en instellingen de verklaring waarin staat dat Leeuwarden in
2020 onafhankelijk moet zijn van fossiele brandstoffen. Dit willen ze bereiken door onder andere het
gebruik van biogas en het effectief gebruik van de restwarmte. Met de restwarme kun je dan huizen
opwarmen. Ook wil de gemeente Leeuwarden op de industrieterreinen zonnepanelen plaatsen.25
§6.2 Duurzaamste wijk Achter de Hoven
Ook in de wijk Achter de Hoven is men enthousiast over duurzamer worden. 125 Belangstellende bewoners
van de wijk wilden tijdens een wijkbijeenkomst begin april 2012 meedenken aan hoe ze de wijk Achter de
Hoven de duurzaamste wijk van Friesland kunnen maken. Om dit te bereiken heeft de bewoners Platform
Achter de Hoven de Energie Coöperatie Achter de Hoven opgericht. De bewoners Platform heeft hierbij
eerst gekozen om zich te richten op zonnepanelen op de daken van de woningen van de bewoners van de
wijk. Om de beste zonnepanelen leverancier te kiezen, zijn er offertes aangevraagd bij 6 verschillende
zonnepaneelbedrijven in Friesland. De beste van de 6 bedrijven is gekozen voor de leverancier van
zonnepanelen voor de wijk. Ook bewoners van de wijk die een woning huren kunnen zonnepanelen op hun
dak plaatsen, dit in overleg met de woningcorporaties. Maar zonnepanelen plaatsen is niet de enige
initiatief wat men wil nemen, ook wil men van Achter de Hoven de duurzaamste wijk maken door
gedragsverandering. De leerlingen van de 2 scholen in de wijken worden geconfronteerd met
duurzaamheid en hoe ze hiermee om moeten gaan. Ook is er met een Leeuwarder HBO-opleiding
gesproken over een game waar duurzaamheid in is verwerkt. Aangezien het gamen onder de jongeren erg
populair is, komen de jongeren hierdoor sneller in contact met duurzaamheid. De kinderen en jongeren
worden zo op een speelse manier geconfronteerd met energie. De leerlingen van beide scholen gaan ook
op school zich meer bezig houden met duurzaamheid.
25
Bron:http://www.leeuwarden.nl/sites/leeuwarden.nl/files/images/verslag_klimaattop_verslag.pdf
21
§6.3 Kan Csg-Comenius in toekomst energieleverancier van de wijk worden?
Csg-Comenius Mariënburg staat in een wijk die de duurzaamste wijk van Friesland wil worden en in een
stad die in 2020 onafhankelijk moet zijn van fossiele brandstoffen. Genoeg redenen dus om als school ook
plannen te gaan maken wat betreft duurzame energie. Met het oog op de enorme dakoppervlakte van Csg-
Comenius waar zonnepanelen op kan, kan Csg-Comenius een enorm hoeveelheid duurzame energie
opwekken. Door naast zonnepanelen ook aan andere manieren van duurzamer worden te werken zoals het
verhogen van de isolatiekwaliteit, gedragsverandering, de verlichting etc. kan Csg-Comenius zelfs meer
energie opwekken dan het verbruikt. Csg-Comenius is dan niet meer een gebouw die energie opvreet, maar
eerder een energieleverancier. Het punt is alleen dat het wettelijk niet toegestaan is om als
“energiecentrale” op te treden. Omdat je dan zou concurreren met grote bedrijven en dat is niet
toegestaan 26.
26
Zie Bijlage B.3 voor interview Bouwe de Boer
Hoofdstuk 7: YES!-project
§7.1 Het YES-project
De aanleiding tot onderzoek doen naar de duurzaamheid binnen Csg-Comenius is te danken aan het
YES-project. YES! staat voor Young European Specialists27, het gaat dus vooral om jonge specialisten
binnen Europa. De voornaamste oorzaak van het oprichten van het Yes-project is dat jongeren de
toekomst zijn, dus moeten zij het recht hebben om mee te kunnen denken als het gaat om de
toekomst. Het YES-project wil leerlingen van vwo 5, vwo 4 en HAVO 4 van scholen uit het voortgezet
onderwijs in contact brengen met duurzaamheid. Leerlingen die meedoen moeten een
profielwerkstuk of enkele praktische opdrachten maken die te maken heeft met duurzaamheid. Ook
Europa moet verwerkt worden in dit onderzoek. Het YES-project is verdeeld in 4 studiedagen, dit zijn
dagen waarin de leerlingen in contact komen met allerlei belangrijke mensen uit de politiek, het
beleid en de wetenschap. Leerlingen kunnen zo ideeën opdoen voor een onderwerp en vragen
stellen aan deskundigen. De studiedagen worden vooral gehouden in universiteiten, hierdoor kunnen
de leerlingen oriënteren op wat zij na hun examens willen gaan studeren
Tijdens de studiedagen krijgen de leerlingen ook te maken met verschillende wetenschappelijke
methoden. Na de 4 studiedagen moeten de leerlingen hun onderzoek afronden en een presentatie
van maken. Uiteindelijke moeten ze hun onderzoek presenteren aan rond de 900 leerlingen tijdens
de grote YES-conferentie in Het World Forum in Den Haag. Het Yes-project wordt uitgevoerd door een
klein bedrijf met een belangrijke doelstelling: ze willen dat er in het onderwijs meer aanbod komt. De
wereld lijkt soms heel klein, maar als je in contact komt met leerlingen uit andere landen weet je pas
hoe groot de meningsverschillen kunnen zijn.
27
Bron: http://www.yeswiki.nl/index.php/Categorie:Over_YES!
23
§7.2 Beleid duurzaamheid scholen binnen de EU.
Nu we hebben gekeken naar hoe het bij ons op school is en hoe we onze school kunnen verbeteren
vroegen wij ons af hoe het op Europees niveau gebeurd. Is er een bepaald beleid in Europa waar de
scholen zich aan moeten houden? Of is er iets opgezet om scholen in de EU bewust te maken over
hoe duurzaam scholen moeten zijn en wat de voordelen daaraan zijn?
Wij hebben onderzoek hiernaar gedaan en we zijn er achter gekomen dat er inderdaad wel wat
gedaan wordt. Zo is er de u4energy . Dit is een onderdeel van de Intelligent Energy Europe opzet door
de Europese Unie.
Het doel hiervan is28:
- Het bevorderen van energie-efficiëntie en het stimuleren van een rationeel gebruik van
energiebronnen
- Het verhogen van het gebruik van nieuwe en hernieuwbare energiebronnen
- Het stimuleren van energie-efficiëntie en hernieuwbare energie op het gebied van het
vervoer
U4energy is speciaal voor scholen opgezet. Het is een soort competitie waarbij de school die in dat
jaar het duurzaamst bezig is geweest een award wint, de school wordt dan uitgenodigd om het in
Brussel op te halen29.
Wij vinden dat dit goede initiatieven zijn om de scholen te motiveren. Alleen zijn wij van mening dat
dit misschien niet veel effect heeft. Dit hebben we wel gemerkt bij onze eigen school. Wij denken dat
de EU misschien wat serieuzer moet zijn. Met het concept U4energy willen ze het op een speelse
manier scholen motiveren iets aan duurzaamheid te doen. Wij vinden juist dat de EU regels (beleid)
moet opstellen waar scholen in EU zich aan moeten houden. Een maximale hoeveelheid uitstoot CO2
per jaar bijvoorbeeld. En als de scholen zich er niet aanhouden, dat moeten daar gevolgen aan vast
zitten. Het is misschien een verplichting die wordt opgelegd aan scholen maar zo voorkom je wel de
extreme energie uitstoot per jaar die eigenlijk bespaard kan worden.
Wanneer Csg-Comenius aan duurzaamheid doet kan het een soort voorbeeldschool zijn voor andere
scholen binnen Europa. Csg-Comenius kan dan laten zien dat ook oude scholen aan duurzaamheid
kunnen doen en niet alleen nieuwbouw scholen.
28
Bron: http://u4energy.eu/web/guest/upcoming-competition 29
Bron: http://u4energy.eu/web/guest/33
24
§7.3 Ervaringen YES!-project
Toen we van ons leraar te horen kregen over het YES-project waren we allebei erg enthousiast.
Aangezien we duurzaamheid belangrijk vinden, vonden we dat we zeker mee moesten doen aan dit
project.
1e studiedag: Wageningen Universiteit 09-03-2012
Op de eerste studiedag werden we verwacht in Universiteit Wageningen. We werden ontvangen met
koffie en thee en werden daarna doorverwezen naar een grote zaal. Hier kregen een college over
klimaatkwesties van prof. dr. Pier Vellinga. Hier werden we voor het eerst in contact gebracht met
klimaatverandering. Daarna was er een workshop verzorgd door Iris van Erp en Marloes van de Kamp,
de studenten van Wageningen University. Ze leggen uit hoe een debat gevoerd moet worden, hierna
moesten we in groepjes debatteren over klimaatkwesties. Ook kregen een workshop verzorgd door
Fleur Posthumus , Kawire Gosselink en Jasper Woutersen, stunden van Wageningen University, over
het maken van een goede onderzoeksvraag. Dit heeft ons erg geholpen bij het vinden van een
onderwerp.
2e studiedag: Instituut Clingendael, Ministerie van Infrastructuur en Milieu en Vereniging
Nederlandse Gemeenten 11-04-2012
Op de tweede studiedag werden we verwacht in het Instituut Clingendael. We kregen eerst een
workshop van Lucia Geuns, werkzaam bij Shell, over klimaatvraagstukken. Ze vertelde over de
grootmachten in de wereld en dat landen niet zomaar een besluit kunnen nemen. Dit was erg
interessant aangezien wij allebei daar nog helemaal geen weet van hadden. We wisten niet dat ook
landen afhankelijk zijn. Hierna gingen we debatteren over drie stellingen over het klimaat. Het debat
werd geleid door mw. Leonie Meulman, onderzoeker bij het Clingendael International Energy
Programma. Na het debat werden we in groepje gesplitst. Nilofar volgde een workshop verzorgd
door Miep Vlag en Koviljka Pajcin over het maken van toekomstscenario’s. En Narmin volgde een
workshop verzorgd door Daphe van den Berg, beleidsmedewerker van de afdeling Fysieke
leefomgeving bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), over het gemeentelijk beleid.
Na deze dag hadden we een idee hoe je een onderzoek kunt opstarten, we hadden namelijk
informatie gekregen over backcasting, wat wij goed vonden passen bij ons onderzoek. Ook werd er
verteld dat de gemeente een grote rol speelt in het duurzaam worden van een gebied. Dus we
besloten om te gaan informeren wat de gemeente Leeuwarden allemaal doet aan duurzaamheid. Het
voornaamste doel van deze studiedag was om de leerlingen een inkijkje te geven in de Europese
en internationale aspecten van energie en klimaat.
25
3e studiedag: Universiteit van Tilburg en Lessius Hogeschool 15-05-2012
Parlementarium, Rue de Wiertz 60 (Willy Brand-gebouw) 16-05-2012
Op de derde studiedag werden we ontvangen in universiteit Tilburg. Na ontvangst kregen we twee
lezingen. De eerste lezing werd gegeven door dr. John Gelissen, het onderwerp was: ‘Waarom
gedragen mensen zich soms milieuvriendelijk en waarom soms niet?’. De tweede lezing werd
gegeven door dr. Marcel van Assen, het onderwerp was: ‘Waar je aan moet denken bij het maken van
een vragenlijst’. Hierna kregen we drie workshops. De eerste workshop ‘ontwerp je eigen vragenlijst’
werd gegeven door dr. Inge Sieben. De tweede workshop ‘vertaal je onderzoeksresultaten’ werd
gegeven door Emanuelle Drissen. De laatste workshop ‘Van vaag naar vraag en van vraag naar plan’
werd gegeven door Erik Vos, directeur Worldschool/projectleider YES. Op de derde studiedag
kregen we ook uitleg van Dion Wierts, voormalig medewerker van Covenant of Mayors te Brussel,
over Europa en het Klimaat op lokaal niveau, wat er speelt en wat jou rol als leerling/onderzoeker kan
zijn. Na deze dag hadden we onze uiteindelijke onderzoeksvraag gevormd, ook hadden we globale
plan van aanpak gemaakt voor ons onderzoek.
De volgende dag kregen we een rondleiding door de Parlementarium. Hierna moesten we ons
voorbereiden voor het debat met de Europarlementariërs. We gingen vragen bedenken die belangrijk
waren voor ons onderzoek. Deze stelden we aan de Europarlementariërs Bas Eckhout (Groenlinks)
en Gerben-Jan Gerbrandy (D66). Na deze dag hadden we Informatie gekregen over wat het
Europarlement doet. En ook hadden we informatie gekregen over hoe de verschillende partijen in het
parlement kijken naar de klimaatverandering.
4e studiedag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 10-09-2012
De laatste studiedag was een dag waarin je je onderzoek kon afronden. Op deze dag kon je nog
vragen. Een paar leerlingen die al bijna klaar waren met hun onderzoek gingen kort een presentatie
houden.
26
De YES-conferentie 2012: World Forum- Den Haag 02-10-2012
Op de grote YES-conferentie kwamen er rond de 900 leerlingen naar de World Forum, hier werden de
leerlinge verdeeld in groepjes. Daarna werd elk groepje naar een zaal verwezen waar wij (leerlingen
die aan het YES-project meededen) hun onderzoek presenteren. Narmin en ik gingen ons onderzoek
presenteren aan een groep van ongeveer 30 leerlingen. We hadden toen nog niet ons onderzoek
afgerond, maar we hadden het plan compleet. Aan het eind van de grote dag konden de Young
European Specialists adviezen geven aan Robert de Groot30.
Door het Yes-project zijn wij in contact gekomen met het klimaatverandering. We hebben
verschillende standpunten en meningen gehoord van deskundigen en politieke partijen. Op deze
manier was het voor ons mogelijk om een eigen mening te vormen en dit zette ons natuurlijk ook aan
het denken. Het belangrijkste wat we van het Yes-project geleerd hebben is dat de jonge generatie
pas te maken krijgt met de gevolgen van klimaatverandering , en dat zijn wij dus. Daarom is het
belangrijk de jonge generatie bewust te maken van klimaatverandering.
30
directeur-generaal Europese samenwerking bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken
27
Conclusie
We zijn dit onderzoek begonnen omdat we wilden weten of Csg-Comenius Mariënburg iets deed aan
duurzaamheid, wij hadden hier in ieder geval niks van gemerkt op school. Voordat we met het
onderzoek begonnen hoe we Csg-Comenius duurzaam konden maken, hebben we eerst een enquête
gehouden onder 165 leerlingen. We hebben per leerjaar 15 leerlingen uit havo en 15 leerlingen uit
het atheneum gevraagd de enquête in te vullen. Uit de enquête bleek dat meer dan 84% van de
leerlingen denkt dat Csg-Comenius niets doet aan duurzaamheid. Ook gaf meer dan 95% van de
leerlingen die een enquête hebben ingevuld aan dat zij het belangrijk vinden dat de school meer aan
duurzaamheid doet. Van de leerlingen gaf meer dan 72% aan dat ook zij meer maatregelen zullen
nemen tegen onnodig energieverbruik als ze bekend zijn met het hoge energieverbruik op school. En
de meerderheid van de leerlingen, namelijk meer dan 78%, gaf aan dat de school leerlingen meer
energiebewust kan maken door de leerlingen zelf praktische opdrachten te laten uitvoeren over
duurzaamheid.
Nadat we wisten dat wij niet de enige zijn die denken dat Csg-Comenius meer moet doen aan
duurzaamheid zijn we ons onderzoek begonnen met de probleemstelling: hoe kunnen we van Csg-
Comenius Mariënburg een duurzame school maken? Om hierachter te komen gingen we eerst
uitzoeken wat duurzaamheid nou precies inhoudt. We kwamen er al snel achter dat duurzaamheid
een groot begrip is, je kan op veel manieren duurzamer worden. Dit kan door bijvoorbeeld het
plaatsen van zonnepanelen op het dak, hier haal je dan je energie vandaan. Of je kan regenwater
gebruiken in plaats het te laten wegspoelen door het riool, zo kan je water besparen. Ook zou je als
school een windenergie kunnen gebruiken door het aanschaf van een kleine windmolen. Van de
uitwerpselen van de leerlingen kan biogas gemaakt worden, en ook hier kan je dan energie uit halen.
Een voorbeeld daarvan is de wijk Techum die draait op biogas met behulp van koeienmest.
Gedragsverandering speelt ook een grote rol als men duurzamer wil worden. Mensen moeten
beseffen hoe belangrijk duurzaamheid is, en ze moeten ze hierop aanpassen. Een paar voorbeelden
hiervan zijn: computers niet op stand-by maar volledig afsluiten van stroom, niet onnodige veel
printen en wanneer de kachel aanstaat de ramen niet opzetten. Maar het is ook belangrijk om geen
onnodig gebruik te maken van de elektrische apparaten. Je hoeft bijvoorbeeld niet twee tv’s tegelijk
aan terwijl ze naast elkaar staan.
Om Csg-Comnius duurzamer te maken is het belangrijk om aan gedragsverandering te doen, zowel
de leerlingen als de school moet ervan op de hoogte zijn hoe belangrijk duurzaam worden is. Csg-
Comenius heeft een voorbeeldfunctie, je kan leerlingen dus ook alleen maar ergens van overtuigen
als je zelf het goede voorbeeld geeft.
Wij denken dat de energiebesparing het hoogst zal zijn als Csg-Comenius gebruik gaat maken van
zonne-energie. Csg-Comenius heeft een gigantisch groot dakoppervlakte, hier kunnen heel veel
zonnepanelen. Ook heeft Csg-Comenius een plat dal, dit is erg handig omdat je dan zelf de hoek kan
bepalen die de zonnepaneel met het dakoppervlakte maakt. Dit leek ons ook een goede keuze
aangezien plaatsing van zonnepanelen geen wettelijke beperkingen kent. De plaatsing van
bijvoorbeeld een windmolen in een wijk heeft dit wel. En de school en de omgeving van de school zal
geen last van zonnepanelen hebben aangezien het op het dak ligt.
28
Om erachter te komen hoeveel zonnepanelen er eigenlijk op het dak past en wat de kosten hiervan
zijn, hebben we een afspraak gemaakt met de zonnepanelen bedrijf Awizon. Hierna heeft Johan
Bakker, de directeur van Awizon, een offerte voor ons gemaakt. Uit de offerte blijkt dat er 542
zonnepanelen in totaal op het dak van Csg-Comenius passen. Waarvan 233 op de school en op elke
hal 103. De zonnepanelen zijn van het merk Ja Solar. Het totale opgewekte energie van de 542
zonnepanelen is 115.000 kWh per jaar. Als Csg-Comenius alle zonnepanelen zou aanschaffen, kan het
€8703,68 per jaar aan energie besparen. Meer dan 27% van het energieverbruik is dan duurzame
energie, en dat alleen maar door het aanschaf van zonnepanelen. En na 22 jaar en 3 maanden zijn
de kosten van de zonnepanelen al terugverdiend.
Maar een groot tegenargument van de school naar ons over de plaatsing van zonnepanelen is dat
Csg-comenius momenteel niet zo’n investering kan doen omdat er geen geld voor beschikbaar is. Wij
zijn toen op pad gegaan en we ontmoette energiecoöperator van de gemeente Leeuwarden Bouwe
de Boer. We legden hem ons plan voor en we vroegen hem of de gemeente een rol kan spelen in de
investering van zonnepanelen. En er is een mogelijkheid! We hebben onze school aangemeld voor
Project zonnepanelen van de gemeente Leeuwarden, en voorfinanciering doet voor de school. De
school betaald de besparingen per jaar dan terug aan de gemeente.
Aan het einde van ons onderzoek hebben we uiteindelijk hetgene bereikt wat we zou graag wouden.
Namelijk een goed plan voor de aanleg van zonnepanelen. Maar ook een soort van lening voor de
school geregeld , zodat de investering gewoon kan plaats vinden.
29
Nawoord
Terugkijkend op het verloop van ons onderzoek, zijn wij erg tevreden. We zijn ons onderzoek
begonnen met het doel een plan te maken waardoor Csg-Comenius duurzamer wordt. Tijdens dit
onderzoek hebben we geworsteld met tegenslagen en problemen. Maar hier zit natuurlijke ook een
positieve kant aan, we hebben namelijk geleerd dat je alleen je doel kan bereiken als je er helemaal
voor gaat. Ook zijn we tijdens ons onderzoek met veel mensen in contact gekomen, en ook dit was
een nieuwe les voor ons. We dachten in het begin dat het erg moeilijk is om als een leerling een
afspraak te maken met mensen met een volle agenda. Maar steeds verder komend, merkten we dat
je als een leerling zijnde heel veel kan bereiken, mits je doorzettingsvermogen hebt. De mensen met
wie we hebben gesproken waren juist heel open en enthousiast over ons idee. Dit motiveerde ons
om met meer mensen contact op te nemen. Het leuke aan ons profielwerkstuk is dat we niet zoals
andere werkstukjes alleen gebruik hebben gemaakt van het internet. We hebben ervoor gekozen
om zelf op pad te gaan, en kennis te zoeken bij mensen die ergens meer verstand van hebben. Het
voordeel hiervan was dat je ook gelijk vragen kon stellen als je iets niet begreep, dit kan op een
internetsite meestal niet.
Maar aller belangrijke is dat we door dit onderzoek zijn geïntroduceerd met het begrip
duurzaamheid. We hebben van verschillende mensen hun mening te horen gekregen over dit begrip,
en uiteindelijk hebben we ons mening kunnen vormen. We beseffen ons hoe belangrijk het eigenlijk
is om goed met de aarde om te gaan, want je kan het zo kwijt zijn. We zijn dan ook erg blij dat we
met het Yes-project hebben meegedaan, anders waren we nooit zo wijs geworden als nu. Het begrip
duurzaamheid heeft ons zo aangewakkerd dat we hebben besloten dat meer mensen hiervan af
moeten weten. De feiten van het klimaatverandering zijn nog niet bij iedereen bekend. Ook hebben
we gemerkt dat we zelf steeds meer letten op energie zuinig leven. Als er onnodig energie verbruikt
wordt hebben we de neiging hier wat van de zeggen.
Wat we beter hadden kunnen doen is rekening houden met het feit dat iedereen het druk heeft. We
hadden in het begin een strak planning gemaakt, en we gingen ervan uit dat we gelijk antwoord
zouden krijgen op onze vragen. Wat we ook beter hadden kunnen doen is doorzetten als er een
tegenslag was. We gingen in het begin maar afwachten tot we een antwoord kregen op onze vraag,
maar we hadden eigenlijk door moeten vragen tot we het hadden en niet wachten.
Recommended