View
228
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
1
DEMOKRASİ
BİR YAŞAM BİÇİMİ…
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
2
asdfasdfads
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
3
İÇİNDEKİLER
SENDİKA İÇİ DEMOKRASİ DEMOKRASİKAVRAM.................................... 7 DEMOKRASİKAVRAMIÇOKÇEŞİTLİ ALANLARDAKULLANILIYOR...........................8 DEMOKRASİYOLUNDA “BURJUVA”DEVRİMİ.....................................11 DEMOKRASİBOZULURMU?..........................14 KİMYÖNETECEK?..........................................16 DEMOKRASİİLKELERDÜZENİDİR...................19
DEMOKRASİNİN 4 TEMEL İLKESİ
ÇOĞULCULUKİLKESİ......................................22 KATILIMCILIKİLKESİ......................................25 AÇIKLIKİLKESİ................................................28 GÜÇLERAYRILIĞIİLKESİ.................................29
TOPLUMSAL UZLAŞITOPLUMSAL MUTABAKAT............................. 31BİR YAŞAM BİÇİMİ: DEMOKRASİ................... 32SONUÇ......................................................... 34KAYNAKLAR.................................................. 36
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
4
afdsafvasdf
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
5
SUNUŞ
Demokrasi insanlık tarihininençokkullanılan,eneskiveençoktaraftarıbulunanbirkavram.Birolgu.Birsistemveuygulamalardemetidir…
Ülkemizdedemokrasi;sıkçakesintilereuğradığıveaskıyaalındığıiçin,halkımızdemokrasiyidahaçoksiya-salalanaaitbirsüreçolarakalgılamıştır.
Halkımızdemokrasininsiyasalyanınıdahaçokhis-setmiş ve genellikle demokrasiyi askeri darbelerdensonra“ulaşılmasıgerekenbirhedef”olaraktanımıştır.Bunedenle,demokrasiileilişkisinide“sandık“ilesı-nırlıolarakdüzenlemiştir.
Emekçi kitlelerin demokratik süreçlerde “ana ak-törlerdenbiri”olduğunukavramasısürecindeTürkiyeSendikalHareketinin çokönemli katkısı olmuştur. Busüreçte işçi ve emekçiler, demokrasi ile iş ve ekmekarasındamevcutilişkininbilincinevarmışlardır.
İşçilerinekonomik-demokratikörgütleriolansendi-kalardemokrasiatmosferindesolukalabildiğinegöre,demokrasinin büyümesi ile işçilerin ekmek ve özgür-lükleriarasındadoğrudanbirilişkibulunduğunukabuletmekgerekir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
6
Engenelveençokbilinentanımla“halkınkendikendini yönetmesi” ilkesinin hayat bulması demekolandemokrasi;işçileresözvekararlarsürecindeetkinolabilmefırsatısağlayacaktır.
Buçalışmada,işçilerinveişçiörgütlerininvarlıkları-na,solukalmalarınavemücadelelerinefırsatverenenuygunrejimolandemokrasininneolduğunu-neolma-dığınıtartışacağız.
Yararlıolmasıumudumuzla,iyiokumalar…
GENEL YÖNETİM KURULU
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
7
DEMOKRASİ KAVRAMI
Bugündünyadaençoktartışılankavramlardanbirihiçşüphesizkidemokrasidir.Halkınyönetimiveyaik-tidarın kitleye yayılması anlamına gelen Demokrasisözcüğünün kökeni Yunancadır. Eski Yunan’da , “de-mos:halkvekratos:iktidar,erkkavramlarınınbileşimiolarak“halkınegemenliği temelinedayananyönetimbiçimini“ifadeetmeküzerekullanılmıştır.
Amabu,enmükemmeluygulamalarınYunanistan’daolduğuanlamınagelmiyor.Hattagünümüzdehenüzidealdemokrasiuygulamalarınasahipolanvebune-denledeher açıdan ideal bir örnekolarak gösterile-bilecekbirülkeveyauygulamadabulunmamaktadır.Ancak, çeşitli kriterlere göre bazı ülke uygulamalarıgörece ileriveyaolumluörneklerolarakgösterilmek-tedir.
Söz gelimi çoğulcu demokrasiye bazı Batı Avrupaülkeleri veya katılımcı demokrasi uygulamalarına isekimiİskandinavülkeleri‘’olumluuygulama’’örnekleriolarakgösterildiğinesıkçatanıkolunmaktadır.
(…)Ben sana mecburum bilemezsin Adını mıh gibi aklımda tutuyorum
Büyüdükçe büyüyor gözlerin Ben sana mecburum bilemezsin
İçimi seninle ısıtıyorum. “
Atillaİlhan
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
8
Ancak, herkesin ‘mükemmel ve ideal’ bir demok-rasiörneğiolarakmutabıkkaldığıbiruygulamabulun-mamaktadır.
DEMOKRASİ KAVRAMIÇOK ÇEŞİTLİ ALANLARDA KULLANILIYOR
Demokrasininoldukçafarklıalanlardaveanlamlar-dakullanılması,birtanımaulaşmayızorlaştıranetken-lerinbaşındageliyor.
Bununlaberaberdemokrasikavramınıntanımlan-masıçabasındabazen;
- biryönetimbiçimi,
- birilişkilersistemi,
- birişleyişbiçimi,
- halkegemenliği,
- çoğunluğunegemenliğivs.gibiçeşitliliğerast-lanmaktadır.
Buçeşitlilik,tanımlanmasızorolandemokrasikav-ramının ‘’tek ve ortak bir tanıma” kavuşturulmasınızorlaştırmaktadır.
İşte bu zorluğu Giovanni Sartori’ ‘’gerçek bir de-mokrasi ideal bir demokrasi ile aynı değildir’’diyerekkavramileuygulamaarasındakifarklılığaişaretetmek-tedir.
Bunedenleinsanlık,uygulamalarıngenelliklebaşa-rısızolmasınakarşındemokrasininyücebiridealoldu-ğunakuvvetleinanmayısürdürmektedir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
9
Bugünedeğin,demokrasiiçinençokkullanılan,enyaygınolarakbilinenvebirölçüdemutabıkkalınanta-nımşöyledir:Demokrasi, halkın kendi kendini yönet-mesi, kendi iktidar ve egemenlik hakkını kendi kullan-ması ve en önemlisi egemenliğin halk için kullanılması, demektir”
Bugeneltanımdışındademokrasi;
Egemenliğin halktan kaynaklandığı• yönetimbiçimi;
Buyönetimbiçiminesahipolan• devlet;
Çeşitlikademelerdebelirlenengörevleriyeri-•negetirecekkişileringörüşlerinindikkatealın-dığıkurum;
Birgrupvb.içindekurulan• ilişkilersistemi;
Halkınegemenliğinintemsilibirorganaracılığı•olmadankullanıldığısiyasalsistem;
“Birkurum,bir topluluk içindekikişilerinkar-•şılıklıhakveözgürlüklerininvarlığınadayananyaşambiçimiolarakdatanımlanmaktadır.
AnaBritaniccaAnsiklopedisiise;demokrasiyi•“halkiktidarı”olaraktanımladıktansonra,
(...) siyasalkararalmahakkınınçoğunlukyö-•netimiusulleriçerçevesindehareketedenbü-tünyurttaşlar topluluğu tarafındandoğrudankullanıldığı hükümet biçimi. ( doğrudan de-mokrasi )
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
10
Temsilidemokrasiolarakbilinenveyurttaşların•aynıhakkıkişiselolarakdeğilseçtikleriyurttaş-lara karşı sorumlu temsilciler aracılığıyla kul-landıklarıhükümetbiçimi.(temsilidemokrasi)
Bütünyurttaşlarınifadevedinselinançözgür-•lüğü gibi bazı bireysel ve toplu haklarını gü-vencealtınaalmaküzereçoğunlukiktidarınınbelirli anayasal kısıtlamalar çerçevesi içindeuygulandığıhükümetbiçimi.(çoğulcudemok-rasi)
Sosyalistsistemlerindemokrasitanımıiseoldukçafarklıolmuştur.Busistemler,üretimaraçlarındakior-takmülkiyetin,halk iradesiningerçekleşmesi için ye-terlitemelioluşturduğugörüşünedayanır.
Bugörüşüdestekleyenbiryaklaşımise,ServerTa-nilli’yeaitbulunmaktadır.“…sosyalistdevrimleger-çekleşecekolansömürüsüzbirdüzenmidir,yalnızca?..Hayır...Gerçekbirdemokrasiaynızamanda...’’
Tanilli,sosyalizmiledemokrasiarasındagüçlü,fel-sefibirbağ,anlamlıbirilişkikurmaktadır.
YineTanilli;‘’..ikiaçıdandemokrasiolmadansosya-lizmolmayacaktır.
1)İşçiSınıfı,demokrasiiçinmücadeleederekken-dinihazırlamazsa,
2) tam demokrasiyi gerçekleştirmeden sosyalizmzaferini koruyamaz ve insanlığı, devletin ortadankaldırılmasınadoğrugötüremez.”demektedir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
11
DEMOKRASİ YOLUNDA “BURJUVA” DEVRİMİ
Demokrasiyolundaönemliaşamalardanbirininbur-juvadevrimleriolduğubirgerçektir.Konumuzileilgisiaçısından4Temmuz1776 tarihliAmerikaBağımsızlıkBildirisi’ninkonumuzileilgiliolanmaddelerişöyledir:
Madde1:Kişilerdoğuştaneşit,özgürvebağımsız-dırlar.
Madde2:Bütüngüçhalktatoplanırvehalktangelir.
Madde5:Devletinyasamaveyürütmegörevleri,yargılamagörevindenayrıvebağımsızolmalıdır.
Madde6:Meclislerdehalkıntemsilcisiolarakçalı-şacaküyelerinseçimiserbestolmalıdır.
Temmuz1789 ‘da kabul edilen “İnsanHakları Ev-renselBeyannamesi”sadeceFransızvatandaşlarıiçindeğil, tümdevirlerin ve tümülkelerin insanlarını gözönünealır.
Bildirinin“İnsan Hakları “bölümündeşugörüşle-reyerverilmektedir:“ İnsanlar özgür doğar ve özgür, eşit haklara sahip olarak yaşarlar; özgürlük, mülkiyet, güven ve baskıya karşı koyma , doğal ve kaldırılmaz haklarıdır, her türlü egemenliğin asıl kaynağı halktır, özgürlük, başkalarına zarar vermeyecek her şeyi ya-pabilmek demektir; kanun genel sistemin biçimlen-dirilmesidir, her yurttaşın ister kişisel, ister temsilciler
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
12
aracılığıyla, kanun yapılmasına katılma hakkı vardır, tüm vatandaşlar kanun önünde eşittir, kanunun be-lirttiği durumlar ve öngördüğü yöntemler dışında hiç kimse suçlandırılamaz, tutuklanamaz ve alıkonamaz; hiç kimse suçtan önce yapılmış ve onaylanmış bir ka-nundan başka bir kanunla cezalandırılamaz; hiç kim-se düşüncelerinden ötürü kınanamaz, her yurttaş bu hakkını kötüye kullanmış olmanın getirdiği sorumluluk kendisinin olmak üzere, dilediği gibi konuşmakta, yaz-makta, yayımlamakta özgürdür.”
Beyannamelerinortaközelliği;buözgürlüklerinbirtoplumsalsınıftarafındanortayakonulmasıdır.Burjuvadevletininöncüleriolanburjuvazininhakveözgürlük-leritanımlamasıvebirtoplumsalsınıfolarakdakendi“mülkiyethakkını”kutsalolarakbelirlemesidoğaldır.
Bunamukabil,özellikleişçisınıfınınbirdemokrasitarifiyapmasıvekendiçıkarlarınıifadeetmesikaçınıl-mazdır.
ButartışmalarıJ.J.Rousseau’nunşuilginçgörüşüilenoktalayalım.
“Sözcüğü tam anlamıyla alırsak diyebiliriz ki, gerçek demokrasi hiç bir zaman var olmamıştır ve olmayacak-tır. Kamu işleri ile uğraşmak için halktan ara vermeden toplanması düşünülemez. (…) Bir tanrılar ulusu olsaydı demokrasi ile yönetilirdi. Böylesi olgun bir yönetim in-sanların harcı değil. “
BuifadesiileRouseaue’nundemokrasidenumudukestiği sanılmasın. Aksine Rousseau demokrasiyi yü-celtmektedir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
13
Ancak,uygulamadüzeyindesorunlaraişaretedil-diğinidegözdenkaçırmamakgerekmektedir.Ohalde,demokrasiyeilişkintartışmalarsadeceteorikdüzeydedeğil,aynızamandauygulamaboyutundadasürmek-tedir.
Nitekimuygulamada;Doğrudandemokrasi,Liberalveyaanayasaldemokrasi,Siyasalveekonomikdemok-rasi,Halkdemokrasisi,Totaliterdemokrasi,Antikde-mokrasi,Sosyaldemokrasi,Ortaçağşehirdemokrasisi,Çağdaşdemokrasi,Hıristiyandemokrasisi,Katılımcıde-mokrasi,Çoğulcudemokrasi,Amerikan,İngiliz,Fransız,Türkdemokrasisiveelbetteçalışmayaşamındadaen-düstriyeldemokrasivb.gibiçeşitlendiğinigörüyoruz.
Şimdiaklagelensoru,bukadarfarklılıklartaşıyanrejimler,nasılolurdakendilerini“demokrasi”biçimin-deifadeetmişlerdir?.
Busorununyanıtınıherşeydenönce“demokrasi-nin”erdemlerindearamakgereklidir.
Nitekim,G.Orwell’inşudeğerlendirmesisondere-ceaçıklayıcıdır:
“Demokrasi gibi bir kelime söz konusu olduğu za-man , üzerinde anlaşılmış bir tanım yok değildir. Fakat böyle bir işe kalkışmak da bütün taraflardan direnme görür.
Her çeşit rejimin savunucuları onun demokrasi oldu-ğunu öne sürerler. Ve herhangi bir anlama bağlanacak olursa kelimeyi kullanamayacaklarından korkarlar.”
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
14
DEMOKRASİ BOZULUR MU?
Irak’ı işgal ederkenAmerikalılar “demokrasi getir-mekten”sözediyorlardı.Halendünyadabir türdiktarejimleriuygulayanların;neolur,neolmazdiyerekgös-termelikdeolsademokrasininbirkuralıolan“seçime”başvurduklarınıgörüyoruz.Ancaksadecegöstermelikseçimleryapılması,rejimindemokratikolmasınısağla-mıyor.
Bu durumda demokrasi olarak ifade edilen fakatuygulamada demokratik ilkeler ile hiçbir ilgisi bulun-mayan sistemlerin “demokrasi gibi” gösterilmesi neanlamagelir?
Hitlergibibircanininseçimyoluileiktidarageldi-ğindemevcutolandemokrasinin;Hitlerinİktidarısüre-cindevarlığınıkoruduğusöylenebilirmi?
Budeğişimbizeneanlatır?
Demokrasiöylebirsistemdirki,ilkeveuygulama-ları suiistimal edilerek adı demokrasi olmaya devameden fakatözüdeğişen-bozulanbir sistemortaya çı-kabilmektedir.
Bizadıdemokrasi fakatkendidemokrasiolmayanuygulamaları,demokrasininbozulmuşbiçimleriolarakkabuledeceğiz.
Bozulmanın ilkörneklerinedeyineeski Yunan’darastlanmaktadır.
Örneğin,
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
15
Yunan’dabozulandemokrasiAristofanestara-•fındankomedilerekonuedilmiş,
Ksefonon da, demokrasinin bölünmelere ve•disiplinsizliğe yol açtığını söylemiş, yönetici-lerindegenellikleyeteneksizkişilerolduğunuilerisürmüştür.
İzokrat, demokrasinin anarşiye dönüşmesini•önleyecekyollarıarayıpdururken,
Eflatun,ölümüileyasalarasonunakadarbağlı•olduğunu ispatedenhocasıSokrat’abaldıranzehriniiçirtençoğunlukkararlarınınherzamanadilolduğunainanmamaktadır.”
Yunandüşünürlerinin yapıtlarınabakıldığındabir-birini izleyen3yönetimbiçimindensözettiklerinigö-rürüz:Monarşi,oligarşivedemokrasi..
Monarşibozularaktiraniyedönüşmekte,•
oligarşikendiiçindeyozlaşmakta,•
demokrasi ise aşırı bir biçimde uygulanınca•anarşiyedönüştüğüiddiaedilmektedir.”
Demokrasi,halkınçoğunluğununyönetimiolduğu-nagöre,“çoğunluğunyönetimi”yani“çoğulculuk“birdemokratikilkeolarakortayaçıkmaktadır.
Prof. Kongar,demokrasinineksikveeksikolduğuiçindeyanlıştanımlandığıgörüşündedir. Kongar,de-mokrasiyi;”ülke hakkında önerdikleri çözümler azınlık-ta kalanların, çoğunluk haline gelebilme hak ve olana-ğının bulunduğu rejim”olaraktanımlamaktadır.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
16
Soruna farklı bir bakış açısı getirerek, “demokrasine değildir ?.” diye soran Kongar’ın şu yaklaşımları ,görüşümüzü destekleyen mahiyettedir : Demokrasi,çoğunluğunbaskısıdeğildir....
Çoğulculuk ilkesinin neden bir demokratik ilkeolarak kabul edilmesi gerektiğinin anlaşılması bakı-mındanönce“yönetim”ve“kiminyönetimi”kavram-larınaaçıklıkgetirmekgerekmektedir.İnsanlarınfarklıözelliklerinerağmenbiraradabulunabilmelerigereğiveyabulunmuşolmaları,buyığınınyönetimisorununuortayaçıkarmıştır.Budurumda,“kimyönetecek?.”so-rusununyanıtıönemkazanmaktadır.
KİM YÖNETECEK ?
İnsanlıkta-rihimizde busorunun çokçeşitli yanıtla-rı mevcuttur.Bilindiği gibi,demokrasi veonun kurallarıinsanların biraradayaşama-yabaşlamalarıile ortaya çık-
mıştır.İnsanlık,Klanlarıkurmakiçinyüzyıllarcabekle-miştir.Klanlarinsanlığıilkkez“kimyönetecek?.”soru-suileyüzyüzegetirmiştir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
17
Yönetenlerin,yönetmekudretinikimdenaldıkları-nabaktığımızdaçeşitlikaynaklarlakarşılaşmaktayız.
Yönetme erkini kıt üretimi adil paylaştıracak•olan ailenin yaşlı kadını klan içindeki analık,yaşlılıkvebilgeliğinadaletineolaninançtanal-maktadır(komünaltoplum)Tanrıadınavetanrıdanaldığıiddiaedilengüç•ileyönetenler,(ortaçağ/teokrasi)üstünkanbağına sahipolduğu içinbabadan,•oğulaiktidardevriileyönetenler(feodalizm)veyabileğiningücüileiktidargücünüelinege-•çirenlererastlanmaktadır.
Yüzyıllarsürenbudönemler, insanlıktarihininenkaranlıkdönemleridir.
İnsanlık,yaşadıklarındançıkardığıderslersonucun-daiktidargücününancakçoğunluğadayanmasıhalin-demeşruolacağınıgörmüştür.Buaçıdanyönetenlerinyönetmegücünüçoğunluktanalmasınıngereğiyaygınbirkanaatveuygulamahalinegelmiştir.
Bunokta,demokrasidir.Vebunoktayaancak,EskiYunan’dakentsitelerindeulaşılmıştır.Yunansitelerin-dedemokrasiyeyatkınolan ilkdüşünce,Hesidios ta-rafındanortayakonulmuştur.Hesidios,çalışmayıayıpsayangelenekselaristokratikyaklaşımakarşı,çalışmayıveemeğiyüceltengörüşlerortayakoymuştur.
Bunu izleyen görüşler Solon’a aittir. Solon, ünlüyasaları ile “keyfi” yönetime karşı çıkarken, yasalarınherkes içinolduğunu ileri sürmesi iledemokrasifikriaçısındanbirileriadımatmıştır.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
18
Heredot ise, MÖ. 490-420 dönemine ilişkin de-mokrasitartışmalarıhakkındayazılıbelgelerbırakmışolmasıilekatkıgetirentarihçilerdenbirisiolmuştur.
Bundan sonraki süreçte bir aydınlanma sıçrama-sı görülmektedir. Çoğu yazarlar tarafından Sofizm ilebaşladığı ileri sürülenbusürecinenbüyükdüşünürüProtogoras’tır. Protogoras’ı, Sokrat, Platon, Aristo veEpikürizlemiştir.
Sokrat, toplumu aristokratların yönetmesi gerek-tiği anlayışına karşı çıkmış, buna karşın toplumu enyetenekliolanların,enerdemliolanlarınvebilginlerinyönetmesigerektiğinisavunmuştur.Kuşkusuzbirincisi-nekarşıçıkarkennekadarhaklıise,ikincisiniönerirkenaynıölçüdehaklıbulunmamaktadır.
Platon,sınıflarıüreticiler(çalışanlar),askerlervebil-gelerolarakkesinbiçimdeüçeayırdıktansonrahocasıSokrat’ıngörüşünesahipçıkarak,toplumubilgelersı-nıfınınyönetmesivediğerlerininbunauymasıgerekti-ğiniilerisürmüştür.
Platon’unöğrencisiolanAristoise,eniyiyönetimbiçimininmonarşiolduğunuilerisürmüştür.
Epikürise,insanlarınbiraradayaşamalarınıkendiçıkarlarıgereğivekendiçıkarları sonucugörerek birnoktada“sözleşmeteorisini”ortayakoymuştur.
Epikür,kanunvedevletigüvenliksağlayankurum-lar olarak gerekli görmekteydi. Ancak bu kurumlarındoğal kurumlardeğil, insaneseri kurumlarolduğunusavunmuştur.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
19
Gerçekten,insanlığınyerleşikdüzenegeçmesi,bu-nunsonucuolarakbiryönetensorunununortayaçık-ması,nüfusunhızlaartmasıvetaleplerileihtiyaçlarınartması,toplumolarakbelirlibirişbölümüvemülkiyetfarklılığıiçindeyaşarken“sosyal”statülerindeğişmesive çeşitlenmesi ile birlikte çıkarların farklılaşması ilebirlikteinsanların“güven”içindeyaşamaarzusuiçindebulunmaları, insanlığı demokrasi fikrine yaklaştıran,yakınlaştıranobjektifsüreçolarakortayaçıkmaktadır.
Zatendemokrasiancakyerleşikdüzeninyönetmebiçimiolmaktadır.
Birülkedehalkıntümününaynıetnikkök,aynısiya-salvedinselinançiçinde,aynıkanaatleresahipolmasıolanaksızdır.Farklılıklarınbiraradayaşayabilmelerineolanaksağlayacaküstşemsiyeise,elbettedemokrasi-dir.
DEMOKRASİ İLKELER DÜZENİDİR
Görüldüğü gibi demokrasinin bir isim, bir sözcükveyakavramolarakortayakonulmasıüzerindemuta-bakat sağlanması mümkün görünmüyor. Kanımızca,demokrasiyi ilkeleri bazında ele almak ve tartışmakdahakolaybirtanımıveaynızamandauygulamaaçı-sındandemokratikolan/olmayanayrımınıyapmamızıkolaylaştıracaktır.
Neumann’agöreDemokrasinin10ilkesi,
Egemenlik halka ait olmalıdır. Yetki sınırlı bir1.süreiçinverilmeliveistenildiğindegerialına-bilmelidir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
20
Farklıseçeneklerarasındatercihimkanıbulun-2.malıdır.Önderlikdemokrasininönemlibirparçasıdır.3.Yasalarınüstünlüğüsağlanmalıdır.4.Siyasi partilerin görevi, halka vatandaş olma5.bilincinivermekolmalıdır.Çoğulculuk gündelik yaşamdada kendini du-6.yurmalıdır.Demokrasininişlevisadecesiyasalkurumlarla7. sosyalgüçlerarasındabirdengesağlamaktanibaretdeğil,Buidealbireylerinyaşamınınheraşamasında8.biranailkeolarakgözönünealınmalıdır.Kişisel özgürlükler ve girişim zedelenmeden9.güvenliksağlanmalıdır.Demokrasikişileredayananbirrejimolduğuna10.göreherşeydenöncekişiler rasyonelolmalı-dır.Böylece,demokrasininsaltsözlüklerdeifa-deedilen,halkınkendikendiniyönetmesindendahaileribirolguolduğuortayakonulmakta-dır.
ServerTanilli’yegöreise,demokrasinin3ilkesibu-lunmaktadır.Bunlar;
1-Çoğulculuk2-Katılım3-YönetmeHakkı’dır.Demokrasiyi, “ileri” kılanunsur, demokrasinin bir
özgürlüklerrejimiolduğudur.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
21
Ancak, bu özgürlüklerden yararlanarak yönetimegelmek ve iktidarın sürdürülmesi adına özgürlükleriortadankaldırmaksözkonusuolabilirmi?.
Prof. Toktamış Ateş, “- Günümüz toplumlarındademokrasi ilkelerinin demokratik yollardan çiğnendi-ği zamanpek tepkigösterilmemektedir”demektedir.Kanımızcabununnedeni,halkkitlelerinindemokratikilkelere sahip çıkması ilebirlikte,buunsurlardanbiriolanözgürlüklerinsınırlarıkonusundakesinbiryargıla-rınınbulunmamasıdır.
Nazi rejiminin,halkınbüyükdesteğinialdığıbilin-mektedir.Yakıntarihimizdeörnekleribulunandemok-ratikolmayanrejimlerindehalkındesteğinibulduklarıbilinmektedir.Ancak,halkdesteğiniyitirdiklerindeise,gitmekzorundakaldıklarına ilişkin fazla sayıdaörnekbulunmaktadır.
Demokrasiyikorumakiçin,kimidemokratikilkevekurumların“geçici”olarakortadankaldırılması,siyasirakiplerinortadankaldırılmasınaçalışılması,sıkçarast-lananihlallerdenbiridir.
Ancak,kendidüşüncesindenayrıvefarklıolandü-şünceyi tehlike olarak görmek kadar sakıncalı bir tu-tumolamaz.
Ülkemizde, demokrasiyi ve kurumların işlemesinisağlamak iddiasıyla zaman zaman yukarıda da deği-nildiği gibi “demokrasiden kısıntı” yapıldığı yıllarda,çeşitli gerekçelerle, farklı görüşlerin ezildiği, ortadankaldırılmayaçalışıldığı, aktüeldeyimi ile “tırpanlandı-ğı”dönemleryaşandı.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
22
Sonuncusunda, demokrasiden ve laiklikten yanaolanlara uygulanan baskının üzerinden geçen buncasüredensonra,yinedemokrasininvelaikliğintehlike-deolduğuilerisürmekteolmalarıilgiçekicidir.
Prof.Ateş,“demokrasiyiciddibiçimdetehditetme-diğisürece,anti-demokratikdüşünceyedeyaşamaşan-sıverilmesidoğruolur,budemokrasiyeolangüveniar-tırırvesiyasaluyuşukluğadaengelolur”demektedir.
Prof.BahriSavcı,biçimselbazıdemokrasilerin,an-ti-demokratikrejimlereköprüolmasınınnedeniolarakhalkıngereklidüzeyeulaşmamışolmasınıgerekçeola-rakortayasürerken,demokrasininaynızamandatarih-selbir süreçveözelkültürübulunanbirolguolduğugerçeğininaltınıçizmektedir.
DEMOKRASİNİN 4 TEMEL İLKESİ Çoğulculuk,katılımcılık,açıklıkvegüçlerayrılığı...
ÇOĞULCULUK İLKESİ
Çoğulculuk ilkesi, demok-rasiahlakınıngelişerekbirkül-tür halini alması ve toplumuoluşturan bireylerin, düşünseltemeldekifaaliyetlerinintemelhakveözgürlüklerkapsamındaolmak üzere kullanılabilmesi-nin garantisidir. Bu kapsamdakendi karşıtlarının da iktidarolabilmesine yol açan dalga-
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
23
lanmalar,demokrasininveçoğulculuk ilkesininyeter-sizliğinden değil, aksine erdemlerinden birisi olarakgörülmelidir.
Bununlabirliktegünümüzdedemokrasiadıverilentümtoplumlardaçoğulculukilkesininistenenbiçimdeolgunlaşmışolduğusöylenemez.
Çoğulculukilkesi,esasenyönetimerkininhalkço-ğunluğununözgür iradesi ile tercihettiği (seçtiği)yö-neticilerdenoluşmasıgerektiğinigösterir.
Çoğunluktaolanlaryönetecekfakatçoğunlukola-mayanlarisetemsilhakkıkazanmalıdır.
Öncelikle çoğunluğun yönetimi konusunda Prof.FevziDemir’inşugörüşleriilgiçekicidir:“Halkınkendikendiniyönetmesidemek,herşeydenöncebirkişininveya bir grubun ve hatta bir çoğunluğun iradesinegöre yönetilmemesi demektir, çünkü bir kişinin veyabir gurubun iradesine göre yönetilen topluluk kendikendiniyönetenbirtopluluksayılamaz.
Hattaçoğunluğuniradesinegöreyönetilenbirtop-lulukdakendikendiniyönetenbir topluluksayılmaz.Bir topluluğun kendi kendini yönetmesi yani mutlakanlamdaözgürolabilmesiiçinkararların“oybirliği”ilealınmasıgerekir.
GerçektenDemir’ingörüşlerinetümüylekatılmakolanaklı değildir. Çünkü, felsefi açıdan tartışılabilir”olanbuyaklaşım,uygulamaaçısındanütopikbiryak-laşımdır.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
24
Günümüzde on milyonlarca vatandaşın veya onbinlerce üyenin katılımının söz konusu olduğu ülkeveyakurumlarda,Demir ‘inbelirttiğianlamda“oybir-liğininsağlanması”gerçekçiolmaktançokuzakbulun-maktadır.
Bunakarşın,“Oybirliğiilekararalabilenbirtoplu-luktaise,yönetilenveyönetenfarkımevcutolmaz.
Çünkütopluluğunoybirliği ilekararalmasıdemektopluluğuoluşturanherbireyin iradesinintamolaraktemsil edildiği bir karar alması demektir.” yaklaşımıkendiiçindetutarlıdır.
Ancakoybirliğininortayaçıktığıkoşulların“özgür”olup olmadığına bakılarak gerçekten demokratik birsürecinişleyip,işlemediğinebakılmalıdır.
Nitekim genellikle otoriter ve totaliter rejimlerdeyapılanseçimlerdeoybirliğiveyaoybirliğineçokyakınoranlardakatılımvekabulünolduğuaçıklanmaktadır.Onmilyonlarcakişinintamkatılımgöstermesininger-çekçiolamayacağı,biryanabuoybirliğininsağlandığı-nınaçıklanmasıise,ayrıcakuşkuuyandıranaçıklamalarolmaktanilerigitmiyordu.
Gerçek anlamda oybirliğinin uygulamada sağla-nabilmesininmümkünbulunmamasına rağmen,eğersağlanabiliyorsa,böylebirhaldeProf.Demir’indedi-ği gibi “Böylece herkes aslında topluluğun iradesineuyarkenaynızamandakendiiradesinedeuymuş,yaniözgürolacaktır.”
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
25
Çoğunlukveyaazınlıkfarkıgözetmeksizintümva-tandaşlarınhakveözgürlüklerininhukukigüvencealtı-naalınmasınıngüvenceside,demokrasidir.
Yoksa, mutlak ve mükemmel anlamda özgürlük,eğer mutlak oybirliği olarak tanımlanırsa, dünyanınhiçbir yerinde demokrasi ve özgürlük bulunmadığısonucuna ulaşılabilir ki, bu yaklaşım gerçekçi ve uy-gulanabilirdeğildir.Özellikledesendikaiçidemokrasibakımındanyapılacakbirdeğerlendirme,dünyanınhiçbir yerinde sendika içi demokrasinin bulunmadığını,tersine otoriter yönetimler altındabulunan ve türlübaskılarnedeniyleaynılisteyeoyvermeksuretiyle“oy-birliğinin”sağlandığıolumsuzörnekleridedemokrasi olarakkabuletmekzorundakalabiliriz.
Çoğulcudemokrasinin, farklıanlayışlarıvedeğişiktoplumsal sınıfları birlikte barındıran demokrasininenzoryanı,insanlarıbirbirinekatlanmakdurumundabırakmasıdır. Farklı olana, farklı düşünene tahammüledilebildiğiölçüdedemokrasininuygulanmasınakatkı-largetirilebilir.
Sonuçolarakçoğulculuk ilkesi;“-kimyönetecek?”sorusununyanıtınıverecekolandemokrasiilkesidir.
KATILIMCILIK İLKESİ
Katılımcılık,toplumbireylerininkendiözgürirade-leriyle kendi toplumsal örgütlenmelerini oluşturma,yön verme ve uygulamalarda bulunmalarının kısacakaderleriniyinekendilerinintayinetmelerininbirilkeolarakkabuledilmesidir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
26
Toplumdaherbireyeşit haklara sahiptir vetoplumsal işleyişte herkapıherbireyeaçıktır.
Üretim araçlarınıellerinde tutanlar top-lumdakiüretim,dağıtımve paylaşım süreçlerini
deellerindetutmaktadırlar.İştedemokrasininkatılımilkesibusınıfsalfarklılığısorgulamaktadır.Çünkükatı-lımilkesi,toplumdayaşayantümvatandaşlaravegele-nekselolanıntersineolaraközellikleemeksahiplerine,kararlarsürecinietkilemevetümtoplumsalsüreçlerekatılımhakkınıgetirmektedir.
Katılımcılığınenyaygınbiçimiolanseçimsistemin-de seçenler, seçilenlere kendi iradelerini vermezler,devretmezler. Yalnızca koşulları önceden belirlenmiştoplumsalgörevleriçinaralarındaçıkanadaylarıseçe-rektemsilettirirler.
Katılımcılığınhazmedilmediğitoplumlarda,katılım-cılıksadecebirilerininseçilmesibiçimindealgılanır.
Ülkemizdeçoğulculukgibi,katılımcılıkilkesideiste-nenyaygınlıktadeğildir.
Katılımcılıkilkesioyvermeyigereklikılarfakatyal-nızcaoyvermekdedemokrasiiçinyetmez.
Merkeziyapılanmanınheralanıvedüzeyiiçinkatı-lımcılık;oyvermedışındadageçerlidir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
27
Katılımcılığın bir başka önemli biçimi de referan-dum işleyişinin yaygın olması, toplumsal iradenin buyolladadilegetirilmesivehakimkılınmasıdır.
Katılımcılığın sonuncu önemli unsuru da, katılımıistenenkitlelerinkatılımıgerçekleştirme,katılımıart-tırmavegeliştirilmesiyönündeuygunkanallarınoluş-turulmasıdır.
Bukanallaroluşturulmadan,katılımındüşükoldu-ğunun,kitlelerindepolitizeolduğununsavlanmasıdaçokgerçekçibiryaklaşımdeğildir.
Ülkemizuygulamalarıdikkatealındığında,katılımınesasen yüksek bir oranda bulunduğu, fakat katılımınarttırılması ve dolaysıyla halk egemenliğinin arttırıl-ması yolunda yeni kanalların oluşturulduğuna tanıkolunmamaktadır. Böyle olduğunun en açık ve çarpıcıgerçeği,ülkemizdeenyeni siyasi iktidarlarınbile çokkısasüreleriçindeyıpranmasıvedeğiştirilmekzorundakalmasıdır.
Dahagenelbirifadeilede,ülkemizdekisiyasalis-tikrarsızlığınbirönemlinedenide,halkınoyvermesidışındapolitikkararlarvedemokratikdenetlemesüre-cinindışındatutulmasıdır.
Kısacakatılım;3aşamalıbireylemsürecidir.
Oturumakatılma(bilgilenmesüreci)1-
Kararlarakatılma(birliktekararalma)2-
Eylemekatılma(alınankararınuygulanması-3-nakatılım)
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
28
AÇIKLIK İLKESİ
Açıklık ilkesi, toplumdakitümsüreçleremerkeziveyatayörgütlenmelerdeki işleyişleri,kararları ve toplumu ilgilendi-renhertürtasarrufu,tümtop-lum bireylerinin anlamalarınıve haberdar olmalarını sağla-yacakbiçimdeyürütülmesidir.
Herbireyiçindebulunduğutoplumdakendinido-laylıveyadolaysızilgilendirentoplumsalniteliktekiherşeyiöğrenmehakkınasahiptir.Faaliyetleriizleme,öğ-renmevekararvermehakkınasahiptir.
Bilmedenkararverilmesisakıncalıdır.
Bilmekiçinde,bilgikanallarınınaçıkbulunmasıge-rekir.
Buaçıkbirişleyişigerektirir.
Açıklıkilkesiningerçekleştirilmesindekamuoyuile-tişimaraçlarıbüyükönemtaşır.
Açıklık ilkesini çiğneme ve ikiyüzlülük, demokrasiistemeyen iktidarların sürekli yaptığıdır.Açıklık ilkesi-nin bir yönü iktidar açısından açıklık ilkesinin hayatageçirilmesiise,diğeryüzüde,vatandaşlarınkurallarvehukukabağlıkalarak,ilkeninhayatageçirilmesiyönün-dekigirişimleri,arzularıvetalepleridir.
Sadece iktidardanbekleyerekdemokratikbir ilke-nineksiksizyaşamageçmesibeklenemez.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
29
Seçmenolarak,vergimükellefiolarakveulusunbirferdi olarak bireyler açıklık ilkesinin yaşama geçmesiyönündeoluşturacaklarısivilyapılanmalarvegirişim-leraracılığıileaçıklıktalepedilebilir.
Demokrasilerde, bu ilkeyi yaşama geçirmenin ku-rumlarıdavardır.
Denetleme kurulları bunun içindir. Denetlemefonksiyonubulunmayankurumlarınveyasisteminaçıkolduğu iddia edilemeyeceği gibi, demokratik olduğudaaslaiddiaedilemez.
Demokrasi, denetleme inisiyatiflerinin iktidardanbağımsızkurumlaraverildiğiveböyleceaçıklık içindeolanbirsistemveuygulamadır.
Ülkemizuygulamalarıdikkatealındığında,açıklıkil-kesinineksiksizuygulandığısöylenemez.Bunundaençarpıcıyansımasıvatandaşlarınkurumlaraolangüven-sizliğiniortayakoyankamuoyuyoklamalarıdır.
Açıklıkilkesininhayatageçirilmesidemekolan,si-yasi vemali saydamlık sağlanamadan demokrasinin”tam”olduğuilerisürülemez.
GÜÇLER AYRILIĞI İLKESİ
Devlet organizasyonu ilemilyonlarca kişinin, kay-nakların ve güçlerin kullanımında egemenlik kimdeolacaktır?.
Kimler, toplum adına egemenlik kudretine sahipolacaktır?.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
30
Demokratik olmayan bir düzen için bu sorununyanıtıçokkolaydıramademokrasilerdetoplumadınaegemenlikkudretininkullanılması,dolaysıylakullanıla-cakgüçdağıtılmışbulunmaktadır.
Demokratikbirsistemidiğersistemlerdenayıranenönemlifarklardanbiriolan“güçlerayrılığı”prensibiileyasama,yürütmeveyargıerkibirbirindenayrılmıştır.
Demokrasilerde,yasama,yürütmeveyargıgüçle-ribirbirindenbağımsızolarakdavranmaözgürlüğünesahipbulunmaktadırlar.Böylecebugüçlerbiryandanbirbirinisınırlar,biryandandabirbirinidenetlerler.
Birbaşkatanımagöredemokrasi;gücün,gücüde-netlemesidir..
Veancakbuşekildeçoğunluğunazınlıküzerindekibaskısıönlenebileceğigibitümvatandaşlaratanınmışolanhaklardagüvencealtınaalınmışolacaktır.
Bununaksiise,tekparti,tekmeclis,muhalefetiol-mayanbirsiyasalsistem,adaletibulunmayanbiryargıdüzenivehertürlühaksızlığıyasallığakavuşturanya-samadüzenidirki,böylebirsistemindemokrasiolma-yacağıaçıktır.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
31
Demokrasilerin,esasenilkelersistemidir.
Builkelerinise,birbiriyleilişkilibulunduğuiçinan-caktümilkelerinuygulanmasıhalindetamdemokratikbirsistemdensözedilebilir.Uygulamalardatümilkelerieksiksizolarakuygulayanbirsistemmevcutbulunma-dığıiçindirki,tamdemokratikbirülkeveyasistemör-neğiverilemiyor.
Ülkemizin ise,demokratikilkelerihementümüylebenimsemiş olduğunu, bu ilkeleri başta Anayasa ol-maküzerehukuksalbelgeleregeçirdiğini, ancaktamolarakuygulanmadığınıtespitediyoruz.
TOPLUMSAL UZLAŞI/TOPLUMSAL MUTABAKAT
Buhusustaülkemiz ilebatılı demokrasiler arasın-dakitemelfarkise,batılıdemokrasilerinilkelerkonu-sundasahipbulunduğutoplumsalmutabakat,tarihsel
süreçteoluşmuşdemokra-tik bilinç, toplumun yük-sek örgütlülük düzeyi ileyüksekkatılımarzusudur.
Demokrasiyi;“BİRKU-RUMVEYABİR TOPLULUKİÇİNDE Kİ KİŞİLERİN KAR-ŞILIKLI HAK VE ÖZGÜR-LÜKLERİNİN VARLIĞINADAYANAN YAŞAM BİÇİMİ”olarak tanımladığımızda“güçler ayrılığı ilkesinin”fonksiyonu daha iyi anla-şılabilir.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
32
Demokrasi;Yönetenveyönetilenlerinvarolduğu,özgürlüklerin mevcut bulunduğu, katılımın özgür vetümyurttaşlariçineşitolduğu,bireylerüzerindekatı-lımıengelleyecekdüzeydedirekveyadolaylımaddivepsikolojikbaskıortamınınyaratılmadığı,kararlarsüre-cinekatılanların,alınacakkararlar ile ilgiliolarak“bil-gi sahibi” oldukları, karşı çıkma ve direnmehakkınınmevcutbulunduğu,denetlemehakkınınbirkısıtlama-yauğramadanhayatageçtiğibiruygulamadır.
Demokrasi;birdizisomutilkelerinuygulanmasıdır.Gözlemlenebilenolgulardanoluşur.
Çoğunluğunyönetimhakkınasahipbulunması,hu-kukunüstünlüğü,kanunönündeeşitlik,örgütlenmevefikirözgürlüğü,basınözgürlüğügibidemokratikölçü-lersomuttur.
BİR YAŞAM BİÇİMİ: DEMOKRASİ
Ancakdemokrasidenildiğindesaltsiyasalölçülerinortayakonulmasıdemokrasiyialgılamadavekavrama-daeksiklerenedenolmaktadır.
Demokrasi günlük yaşamımızdır. Evimizde, köyü-müzde, işyerimizde,üyeolduğumuzkurumlarda, tra-fikte,sokakta,ülkemizdevedünyamızdagünlükyaşa-mımıziçindehissetmekvegörmekistediğimizdir.
Karşımızdakiinsanınvarlığınıkabuletmekan-•lamında“insanasaygıgöstermek”,
Farklıgörüşvekanaatesahipbulunankimsele-•re“hoşgörüileyaklaşmak”,
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
33
“Düşünsel veya davranışsal aykırılıklara “ta-•hammülgöstermek,
Yapıcıeleştiriyeaçıkolmak,•
Diyalogaveetkilenmeyeaçıkolmak,•
Çocuğumuzunokulproblemini,kendisiilepay-•laşmak,
Ailemizinbirprobleminieşimizilepaylaşmak,•
Trafikte başkalarının haklarına saygı göster-•mek,
Empati(kendimizikarşımızdakininyerineko-•yarak düşünmek, yapabilmek vb. günlük ya-şamiçindehayatageçirilebiliryaklaşımlar,de-mokrasininsaltsiyasalalankonusuolmadığınıgöstermektedir.
Demokrasininilkelerinigünlükyaşamıiçinetaşımışbirinsanın,siyasalalandadahaetkin,dahabilinçlikat-kılaryapacağıkesindir.
Evinde, köyünde, işyerinde, sendika vepartisindedemokrasiuygulatanyurttaş;ülkedededemokrasininteminatıolacaktır.
Demokrasininteminatı,bilinçliyurttaştır.
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
34
SONUÇ
Demokrasiye ekmek kadar, su kadar ihtiyacı olanişçi sınıfı ve emekçi kitleler ise; demokrasiyi işçi veemekçiler hayata geçirecek, uygulamasına katılacak,eksiklerindüzeltilmesi içinmücadeleverecekolandaaynıbilinçlivekararlıkitlelerolmalıdır.
Eğer demokrasi sıklıkla kesintiyeuğruyor ve anti-demokratik uygulamalar hayat buluyorsa, kitlelerindemokrasiye sahip çıkacak örgütlülük ve güce sahipolamamalarıBELİRLEYİCİfaktördür.
Eğer demokrasi askıya alındığında, sendikalar ka-patılıyorsa, işçi ikramiyelerine sınır getiriliyorsa, işçitemsilcilerivesendikacılarzindanlaratıkılıyorsa,sen-dikalözgürlükleryasalar ileortadankaldırılıyorsa, ta-rihselişçihaklarıtırpanlanıyorsaaçıktırkibu;işçisınıfıveemekçiler içinhakkayıplarıvebununsonucuyok-sullaşmaolacaktır.
Yoksullaşmaya hayır diyorsak, çağdaş, işçi-emekçikatılımınaaçıkolmasıanlamında“katılımcı”veülkedeçokolanlarıniktidarolmaihtimalinedeniyle“çoğulcu”bir düzen olan demokrasi için öncelikle alınları terliolanlarınçabagöstermesigerektiğikesindir.
Kendimiz, çocuklarımız, ülkemiz ve gezegenimiz için…
Demokrasi için daha çok çaba…
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
35
“(…)Kuvayi Milliye Şehitleri
Mezardan çıkmanın vaktidir
Biz toprak üstünde derin uykulardayız
Uyandırın bizi, uyandırın bizi…”
Nazım Hikmet
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
36
KAYNAKLAR
AkadMehmet :ÇoğulcuDemokrasideSiyasal İkti-•darveBaskıGrupları,Zyayınları1979AnaBrıtanıccaAnsiklopedisi:Anayayıncılık1987•AteşToktamış:Demokrasi,Ümityayıncılık1994•BurdeauGeorge :Demokrasi,A.Ü.Yay.No :188,•1964BernsteinE.SosyalizminVarsayımlarıveSosyalDe-•mokrasininÖdevleri(çevirenMeteTuncay)3.CiltCemİsmail:Demokrasi,Yazko2.Kitap1981•Centel Tankut : En son değişikliklerle İş Yasaları,•Betayayınları1996Demir Fevzi : Çağımız Demokrasi Anlayışı İçinde•SendikacılıkHareketiTekGıda-İşSendikasıyay.1991•DereliBengü,Türkiye’deSendikaDemokrasisi,İkti-•satFak.Yay.1977GraziadeAlfread:PolıtıcalBehavıor,1962•IşıklıAlpaslan, Sendikacılık ve Siyaset, imgeyayın-•larıIşıklı Alpaslan, Küreselleşme ve Demokratikleşme,•MülkiyelilerVakfıYay.1995İnsanHaklarıEvrenselBeyannamesi•Kapani Münci : Politika Bilimine Giriş , A.Ü.yay.•1983Kongar Emre : Demokrasi ve Kültür , Hil yayınları•1983KutalMetin:SendikaİçiDemokrasiveSendikaların•DenetimiİktisatveMaliyeDergisi,1981SendikalarınDenetimSorunu,İkt.Vemaliyedergisi•1981SosyalhukukAçısındanAnayasaSorunu(!)1983İkt.•VeMaliyeDergisi
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
37
SosyalHukukAçısındanAnayasaSorunu(2)1983•EndüstriİlişkileriniDüzenleyenİkiYeniYasa1984•Meydan Larousse Ansiklopedisi: Milliyet yayınları•1986Mis Olcay, Özsoy Erbaşar : Hazırlık Çalışmaları ile•BirlikteKarşılaştırmalı-GerekçeliSendikalarKanunu(2821)1983•Orwell George : Polıtıcs and English Selected Es-•saysTanilli Server : Devlet ve Demokrasi, Say yayınları•1981SarıcaMurat: SiyasalDüşünceTarihi, Gerçekya-•yınları1980Sartori Giovannı : Demokrasi kuramı ( çev: Deniz•Baykal)Siyasiİlimlerderneğiyayınno:23•Savcı Bahri : Demokrasi TartışmalarınınOrtayaÇı-•kardığımeseleler,SBFdergisi1959(makale)TDKSözlüğü:Milliyetyayınları1992•3DDergisiKasım1994sayı:2•Çeşitlisendikayayınları…•
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
38
ASDFASDA
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
39
ADFASD
DEMOKRASİ: Yaşam Biçimi
40
ADFASD
Recommended