View
8
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
DİNLEME
HER ŞEY BEYİNDE BAŞLIYOR
DİNLEME TÜRLERİ VE
ETKİN DİNLEME
“Söz gümüş ise sükut altındır”
Türk Atasözü
ETKĠLĠ ĠLETĠġĠM
KonuĢma ve AktarmaBecerisi
Alma ve DinlemeBecerisi
Konuşma ve Aktarma
Becerisi
DÜŞÜNDÜĞÜNÜZ
SÖYLEMEK İSTEDİKLERİNİZ
SÖYLEDİĞİNİZİ SANDIĞINIZ
SÖYLEDİĞİNİZ
KonuĢmacıysanız
ETKĠLĠ BĠR KONUġMACI;
Kiminle konuştuğunu ve konuşmanın amacını bilir.
Anlaşılır bir dille konuşur.
Zarif bir şekilde ve nazik bir dille konuşur.
Göz kontağı kurar.
Beden dilini kullanır.
Özgüvenlidir ve karşı tarafa güven verir.
Karşı tarafa konuşma fırsat verir.
DÜġÜNDÜKLERINIZI
ANLAġILIR ġEKĠLDE SÖYLEMEK
ĠSTEDĠĞĠNĠZDE;
Ġleteceğiniz mesaj kısa ne net olmalıdır.
“Ben” dilini kullanmalısınız.
Mesajınızın kime iletildiği açık olmalıdır.
Etkili bir iletişim için sorun durumunda, problemin çözümü için seçenekler sunmalısınız.
Ġleteceğiniz mesaj, sürdürülen konuşmanın içeriği ile tutarlı olmalıdır.
Dinleyiciden hangi davranışı gerçekleştirmesini istediğinizi açıkça ortaya koymalısınız.
Alma ve Dinleme Becerisi
DUYMAK İSTEDİĞİNİZ
DUYDUĞUNUZ
ANLADIĞINIZI SANDIĞINIZ
ANLADIĞINIZ
Dinleyiciyseniz
Dinlemek-Duymak
Dinleme duymaktan farklıdır.
Duymak, ses dalgalarının kulak zarına çarpmasıdır, gelen mesajların bir ses dalgası olmasıdır.
Dinleme ise kaynağın kodlayarak gönderdiği mesajıanlamaya çalıĢmak, kod açmak, iĢittiğimizi anlamak vemuhafaza etmektir.
Bazen duyduğumuzu hatırlamayız. Çünkü, dinlememiĢizdir.
Ġyi bir dinlemede sadece sözcüklerin kod açımınadeğil, kaynağın beden diline de (el kol hareketleri, mimikler, ses tonu vb.) dikkat etmek gerekir.
DİNLEMEK NE DEMEKTİR?
Dinleme dört temel bileşeni içeren karmaşık bir
süreçtir.
Duyma
Dikkat
Anlama
Anımsama
DUYMA
Dışarıdan gelen mekanik enerjinin (ses) alınmasını ve
işlenmesini içeren fizyolojik bir süreç
Ġnsan konuşma frekansı 125-8000 Hz.
Birçok sözcüğün frekansı 1000-7000 Hz.
Ses kulakta sinir sisteminde taşınabileceği nöral
sinyallere dönüştürülür.
Merkezi sinir sistemine iletilir.
Beyinde işlenir.
Duyum ve algılama süreçleri gerçekleşir.
DİKKAT
Bir uyarana yöneltilen bilinçli farkındalık demektir.
Dışarıdaki tüm uyaranlara bilinçli biçimde dikkat
edemeyiz.
Dışarıdaki bazı uyaranlara da istemesek de dikkat
ederiz.
ANLAMA
Duyduğumuz sözcüklere iletiyi gönderen kaynağın amaçladığına benzer bir anlam yükleme sürecidir.
Anlama sürecini etkileyen bir çok etken var.
Yargılama
Değerlendirme
Onaylama
Beklentiler
Benzer deneyimler
Geçmiş deneyimler
Ġletinin içeriği
Motivasyon
ANIMSAMA
Sonradan kullanılmak üzere bilginin depolanmasıdır.
3 tür bellek vardır.
Duyumsal bellek (çok kısa süreli)
Kısa süreli bellek (KSB-çalışan bellek)
Uzun süreli bellek (USB)
KÖTÜ DĠNLEYĠCĠLER;
Görünüşte dinleme
Seçerek dinleme
Saplanmış dinleme
Savunucu dinleme
Tuzak kurucu dinleme
Yüzeysel dinleme yaparlar.
GÖRÜNÜŞTE DİNLEME
Bu dinleme türü aslında dinlememek sadece
dinliyormuş gibi yapmaktır. Sınıfta veya diğer etkinliklerde
insanların gözlerini size çivilediklerini, arada sırada
gözlerini hayret ifadesi vererek açtıkları yada başlarını
salladıklarını görürsünüz; çok büyük bir dikkatle sizi
dinliyor gibidirler ancak zihnen çok uzakta olan bu
insanlara hitap ederseniz uykudan uyanır gibi sıçrarlar.
SEÇEREK DİNLEME
Bu dinleme türü bir anlamda algıda seçicilikle ilgilidir.
Bir annenin bir oda dolusu çocuğun sesi varken, kendi
çocuğunun ağlayışını ayırt etmesi yada karnı aç olan
kişilerin sadece yemek reklamlarını fark etmesi gibi
dinleyicinin sadece kendisi ile ilgili olan kısmı duyması
diğer anlatılanlara kulaklarını kapatması anlamındadır.
SAPLANMIŞ DİNLEME
Bu tür dinleyiciler siz ne derseniz deyin kendi duymak
istediğini duyar, bu tür dinleyicilerle belli bir noktaya yada
ortak paydaya gelmek çok zordur.
SAVUNUCU DİNLEME
Bu tür dinleyiciler sürekli savunma durumundadırlar.
Yapılan her tür konuşmayı kendilerine yönelik bir saldırı gibi
algılarlar ve sürekli kendileri ile ilgili aslında öyle
olmadıklarını, öyle düşünmediklerini ispatlamak gibi bir
uğraşı içindedirler. Konuşmaları genellikle kendilerine
dönüktür.
TUZAK KURUCU DİNLEME
Bu dinleyiciler sinsice bir çaba içindedirler.Dahaönceden yapılmış planları vardır,konuşmacıyı ustasorularla tuzağa çekerler.Argoda kullanılan “pundunagetirip mosmor etmek” şeklindeki deyimi bu dinlemetürüne karşılık gelir.Bu dinleyiciler genellikle ellerinde birkağıt kalemle dinlerler ve konuşmacının ,konuşmasındayakaladıkları açıkları not ederler,konuşma sonunda ilk sözalan ve bu açıkları sıralayanlar genellikle onlardır.
YÜZEYSEL DİNLEYENLER
Yüzeysel dinleyici konuşmanın ayrıntılarına dikkat
etmez, genel konu ve içerik hakkında bilgi sahibi olmak
onun için yeterlidir.Söylenen sözün görünürdeki yüzeysel
anlamın arkasında yatan derin anlamını kaçırır.
DĠNLEMENĠN ZORLUKLARI;
Dinlemeyi bilmemek
Gürültü
Mesafe
Zaman ayırmamak
Eski kayıtlar
Ġlgisizlik
Cevap yetiştirme çabası
DĠNLEMENĠN YARARLARI;
Öğrenmek
Gelişmek, geliştirmek
Çatışmaları önlemek
Anlaşmazlıkları çözümlemek
Dikkat seviyesi ve motivasyonu yükseltmek
ĠYĠ DĠNLEYĠCĠLER;
Dikkat ve ilgi ile dinler.
Sözlerin içeriği kadar duyguları da dinler.
Sabırlıdır, duygularını kontrol edebilir.
Göz teması, baş hareketi ile dinlediğini belli eder.
Konuşanın sözünü kesmez, cümlelerini tamamlamaz.
Anlamadığı yönleri sorarak açıklığa kavuşturur.
Söylenenler hoşuna gitmese de, söyleyeni
yargılamaktan kaçınır.
Anladığından emin olmak için söyleneni kendi ifadeleri
ile tekrar eder.
“DoğuĢtan iyi dinleyici olanların sayısı azdır. Ġyi
bir dinleyici olabilmek için; bilinçli bir çaba ve yeni
beceriler öğrenmek gereklidir.”
Doğan Cüceloğlu
ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;
1. Aktif şekilde sözel ve sözel olmayan mesajları dinlemelisiniz.
Tüm söylediklerini
Beden hareketlerini
Yüz ifadelerini
Sesle ilgili değişmelerini
Anatomik tepkilerini
Genel görünüşünü
ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;
2. Empatik ve yargılayıcı olmayan dinleme yapmalısınız.
EMPATĠK DĠNLEME ĠÇĠN;
Mesaj ileten kişinin söylediklerini;
Kendimizi onun yerine koyarak
Davranış ve sözlerimizle tasdik ederek
Duygu ve düşüncelerimizi aktararak
Eleştirici ve yargılayıcı ifadelerden kaçınarak
Kendi kelimelerimizle özetleme yaparak dinlemeliyiz.
ALGILARIMIZ BĠZĠ YANILTABĠLĠR MĠ?
DİNLEME VE
ETKİLİ DİNLEME
DİNLEME
Dil dört temel beceriye dayanmaktadır. Bunlardan ilki çocuğun anne karnından itibaren edinmeye başladığı dinlemedir.
Ġletişimin en önemli işlevlerinden bir tanesidir dinleme.
Dinleme konusunda bilgi verirken iletişimin tanımını da vermek gerekir.
Bireylerarası iletişim, bir duygunun bir düşüncenin bir fikrin bir kişiden diğerine geçme sürecidir.
Ġletişim çift yönlüdür. Yani mesajı iletme kadar
gelen mesajı dinleme de o kadar önemlidir.
Ġletişim işleminde arada başka faktörler olmakla
birlikte iki ana faktör vardır.
Bilginin, haberin çıktığı kimseye kaynak diyoruz.
Bilginin alındığı faktöre alıcı diyoruz.
DİNLEME NEDİR?
Konuşan ya da sesli okuyan bir kişinin vermek istediği mesajı tam olarak anlayabilme becerisidir.
Dinleme; ilgi, işitme, dikkat, kavrama, dinleme,
değerlendirme, tepki-karşılık verme gibi
aşamalardan oluşur.
DİNLEMEYLE DUYMA ARASINDAKİ FARK
Dinlediğiniz birisinin söylediklerinin daha sonrahiçbirini hatırlamadığınızın farkına vardınız mı? Oysaonun konuşmasını duydunuz.Ġşte bu durum dinlemeile duyma arasındaki farkı gösteriyor.
Duyma; pasif, biyolojik bir süreçtir.Çevreden gelensesler kulak tarafından alınır.
Dinleme ise; bilişsel bir etkinliği kapsayan bir süreçtirve gelen bilgi yorumlanır. Dinleme amaçlı vekısıtlıdır,düşünmeyi içerir.
İLETİŞİMİ ENGELLEYENDİNLEME ÇEŞİTLERİ
Görünüşte Dinleme:
Bazen karşınızdaki kişi dış görünüşüyle
dinliyormuş gibidir. Fakat iç dünyası
bambaşka yerlerdedir ya da kafasında sizin
söylediklerinizden daha önem konu vardır.
Seçerek Dinleme:
Kimileride konuşanın söylediklerinden sadece kendi ilgilendikleri bölümü duyar, diğer söylenenleri dinlemez. Bunların dikkatlerini çekecek bir sözcük ya da ifade ortaya çıkıncaya kadar görünürde dinleyici olarak kalırlar, daha sonra ilgilendikleri bölümü dinlemeye başlarlar. Ġlgilerini çeken para, bir meslek, belirli bir kimse cinsiyet gibi farklı konular olabilir. Eğer onların ilgilendiği bir konuda konuşmuyorsanız, bir duvarın karşısına geçip konuşmanız pek farklı olmaz.
Saplantı Dinleme:
Duygusal yönden saplanmış dinleyiciler vardır.Devamlı belirli bir duygusal tonu taşımak isterler.Ne söylerseniz söyleyin ondan bir hüzün çıkarmakisteyenler olabileceği gibi, her söylenenden de birespri, gülecek bir şey çıkarmaya çalışanlar davardır. Böyle belirli bir duyguya saptanmışdinleyiciler, kendi ilgilendiklerinin dışındaişittiklerini hemen o anda unuturlar bir dahahatırlamazlar. Bu duygusallığın dışında da herhangibir olay ve fikir saplantısında olan kişilerde vardır.Bir şeyin doğruluğunu ve yanlışlığını peşinenkabullenmişler, onun dışındaki her şeye kulaktıkamışlardır.
Savunucu Dinleme:
Ne duyarsa duysun her şeyi kendine yönelmiş bir
saldırı sayar ve hemen karşı savunmaya geçer. Ġlgisi
tartışılan konu değildir. Konuşma bireylerin
kişiliklerini zedeleyici duruma dönüşür. Konuyu
anlamaya çalışarak karşı düşüncemizi
söyleyeceğimiz yerde karşımızdakinin fikrini
dinlemeden bazen de sözünü keserek sözlü
saldırıya geçeriz. Konu ortada kaybolmuş sözlü
atışmalarla karşısındakini yönelmiştir.
Tuzak Kurucu Dinleme:
Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmadan
dinlerler, çünkü bunlar dinledikleri
bilgilerden yararlanarak karşıdakini zor
duruma sokacak fırsatlar yakalamaya
çalışırlar.
Yüzeysel Dinleme:
Bazı dinleyicilerde yüzeysel dinleyen olarak
adlandırabiliriz. Bu tür dinleme özelliğine sahip
olan kişiler konuşanın kullandığı kelimelerin
yüzeyinde kalır ve asıl yatan anlama
ulaşamazlar.
Dinleme, okuma gibi ,bilgi almanın öğrenmenin
önemli yollarından biridir.Ġyi bir dinleme
olmadıkça iyi konuşmaya ve iyi yazmaya da
imkan yoktur.
Yalnız örgün eğitimde değil iş ve çalışma
hayatında kurulan dostluk , arkadaşlık gibi
ilişkilerin de dinleme ile ilgisi vardır.
Dinleme becerisi eğitim ve öğretim
faaliyetlerinde önemli bir noktada durmasına
karşın eğitim kurumlarından mezun olan
öğrencilerin yeterli dinleme eğitimi almadıkları
ve hayata sağlıklı bir dinleyici olarak
atılmadıkları bir gerçektir.
Dinleme alışkanlığı kazandırılmasının yanındadinleyici konumunda bulunan çocuklarındinlemekten çabuk usandıkları ve dikkatlerinitoplayamadıkları bilinmektedir.
Dinlemede dikkatin ders süresincesürdürülebilmesi ve anlatılanların öğrenilebilmesidinleme becerisinin geliştirilmesine bağlıdır. Derstedinleme yolu ile öğrenme, öğrencinin kendi başınaöğrenmesinden hem daha etkili hem de daha kısasürede gerçekleşir.
1-Sınıf içinde yapılan sözlü anlatımlar konunun
özünü ve en can alıcı yanlarını öğrenciye verme
olanağı sağlar.
2-Anlatımda yazı tahtası, harita, çizelge vb. görsel
araçların kullanılması görsel-işitsel dinleme
olanağı sağlar.
3-Sınıf içi grup etkileşimi öğrenmede etkilidir.
4-Sınıf içi etkileşimde öğrenci,sınavlarda sorumlu
olduğu yerlerin ipuçlarını öğrenir.Buda
öğrencinin sınav hazırlığını daha bilinçli
yapmasına yardımcı olur. Dolayısıyla ders
başarısını artırır.
Anlama becerilerinden biri olan dinleme her
sınıf seviyesi için ayrı bir öneme
sahiptir.Ġlköğretim birinci sınıfta sesleri
dinleyerek öğrenmeye başlayan öğrenci üst
sınıfların her basamağında bu becerisini
geliştirmelidir.
Ġlköğretim altı,yedi ve sekizinci sınıfa geldiğinde
ise düzeyine uygun ortalama 30-40 dakikalık
bir konuşmayı, bir semineri, bir konferansı
rahatlıkla dinleyip anlayabilmelidir.
Okulda öğrenmeler büyük ölçüde okumaya vedinlemeye dayanır. Özellikle sınıflarda öğrencisayısının fazlalığı, uygulamalı dersler için gerekliortamın oluşturulmaması, derslerin dinlemeağırlıklı olmasına neden olmaktadır. Günlükyaşamda da dinleme temel bir iletişim becerisidir.Bir yetişkin ortalama olarak günün %31’nidinleyerek geçirir. diğer iletişim becerileriylekarşılaştırırsak; %7’si yazma, %1’i okuma ve%21’ini konuşma kapsar.
Ġnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak
yapılmaktadır. Bu iletişimin ancak yarısı kısa bir
süre sonra hatırlanabilir. Aradan daha fazla
zaman geçtiğinde ise %20 -25 ini bile zor
hatırlarız. Tüm bu nedenlerden dolayı etkili
dinleme ilke ve yöntemlerini öğrenmek ve
bunları uygulamak daha da önem
kazanmaktadır.
Etkili dinleme sadece söylenilenleri duymak
değil aynı zamanda bu söylenilenleri önemli
bulmak, kavramak ve değerlendirmektir.Ayrıca
etkili dinleme aktif bir süreçtir.
Etkili dinleme öğretmen öğrenci ilişkilerini
de olumlu bir yönde etkiler. Öğretmen
genellikle kendini dinleyen ve dinlediğini
çeşitli biçimlerde belli eden öğrencilere
daha fazla ilgi gösterir ve onlara dönerek
konuşur.Öğretmen dersi anlatırken
dinleyicilere ihtiyaç duyar. Bu nedenle
başını sallayan, not tutan , dikkatini
yoğunlaştıran aktif öğrencilere daha fazla
ilgi gösterir.
Öğretmenin sınıf içindeki en önemli
görevlerinden biri öğrenciye bilgi aktarmaktır ve
bunu öğretmen bunu genellikle anlatarak
gerçekleştirir.Öğrenci ise öğretmenin bu
anlattıklarını anlamak amacıyla
dinlemektedir.Ġşte önemli olan da öğrencinin bu
dinleme işlevini nasıl yaparsa daha başarılı
olacağıdır.
ETKİLİ BİR DINLEYICI OLMAK
İÇİN İFİKAN YÖNTEMİNİ UYGULAYABILİRSİNİZ.
Bu yöntem;
Ġ-Ġleriye bak
F-Fikirler
Ġ-Ġşaretler
K-Katıl
A-Araştır
N-Not tut
olmak üzere 6 basamaktan oluşmaktadır.
İleriye bak basamağında öğrenci sınıfta
öğretmenini dinlerken öğretmenin
anlattıklarından yola çıkarak daha sonra neler
söyleyebileceğini tahmin etmeye çalışmalıdır.Bu
da öğrencinin dikkatinin dağılmasını engeller ve
öğrenciyi devamlı uyanık tutar.
Fikirler basamağı ise bize önemli fikir ve
düşüncelere önem vermemiz gerektiğini ve
bunları göz ardı etmememiz gerektiğini
anlatmaktadır.Öğrenci öğretmenin bir ders
boyunca anlattıklarının ana fikrini bulmaya
çalışmalıdır.
İşaretler basamağında öğrenci sınıf içinde
devamlı uyanık olmak zorundadır. Öğretmenin
işaretlerine karşı dikkatli olmalıdır.Bir öğretmen
konuyu anlatırken mutlaka ipuçları verir.Bu
ipuçlarına dikkat edildiği taktirde öğrenci
sınavda sorulabilecek soruları tahmin edebilir.
Katıl basamağı; öğrenci sınıf içinde devamlı aktif
olmalıdır. Pasif bir öğrenci hiçbir zaman başarılı
olamaz.Öğrenci her fırsatta derse katılmalıdır.Ve ders
sırasında öğretmenin söylediklerine gülümseyerek,
kaşlarını çatarak, başını sallayarak tepki
göstermelidir.Böylece öğretmen de anlaşılan yada
anlaşılmayan yerleri rahatlıkla görebilir. Öğretmene
tepkide bulunarak dersin kalitesini yükseltmek
öğrencilerin elindedir.
Araştır basamağı; öğrenciler genelde ders
sırasında soru sormaktan çekinmektedirler ve
fikirlerini, görüşlerini rahatça
söyleyememektedirler.Halbuki ders sırasında
anlaşılmayan bir yer yada merak edilen bir soru
varsa bu soru rahatlıkla sorulmalıdır.
Not tutma; dinleme yoluyla öğrenilen bilgiler
çok uzun süre hafızada duramaz.
Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi
gerekir. Bu yüzden not tutmak çok önemlidir.
Not tutmanın 2 önemli yararı vardır.
Aktif katılımı sağlar
Unutmayı engeller
ETKİLİ DİNLEME
ALIŞKANLIKLARI Olumlu bir tutum içinde dinlemek
Aktif dinlemek
Sözel olmayan mesajları dikkate almak
Önemli bilgiyi işaret eden ipuçlarına dikkat
etmek
Ders için ön hazırlık yapmak
Not almak
OLUMSUZ DİNLEMEALIŞKANLIKLARI
Anlatılan konuya ilgi göstermemek veya
önemsememek
Anlatana karşı olumsuz tutum geliştirmek
Yarım yamalak dinlemek veya dinliyormuş gibi
görünmek
Anlatılan her şeyi aynen not almaya çalışmak
Pasif dinlemek
Dinleme Öncesi Aşama
Dinlemeyi Planlama Teknikleri
Ön bilgileri harekete geçirme
Dinleme ortamını inceleme
Dinleme amacını belirleme
Konu başlığı, resimler vb. hareketle konuşma içeriğini tahmin etme
Dinleme yöntemini ve biçimini belirleme
Bilgiyi zihinde tutma biçimlerini belirleme
Not alma biçimlerini belirleme
Dinleme Aşaması
Anlama Teknikleri
Konuşma ve bilgiler arasında bağ kurma
Soruları belirleme
Açıklayıcı noktaları not alma
Sözel olmayan ipuçlarını gözleme (jestleri, ifadeler, duruş vb.)
Anlaşılmayan yerleri belirleme ve sorular sorma
Kendi kelimeleriyle konuşmanın bir özetini yapma
Yeni bir kelimenin anlamını belirlemek için konuşma bütününden yararlanma
Bilgiyi Yapılandırma Teknikleri
Konuşmanın konusunu belirleme
Konuşmacının hareket noktalarını belirleme
Ana düşünceyi belirleme
Yardımcı düşünceleri belirleme
Konuşmacının amacını yorumlama
Aktarılan bilgileri düzenleme
Bilgileri yeniden kullanmak için zihinde düzenleme
Konuşma biçimini belirleme
Anahtar kelimeleri ve kavramları belirleme
Karşılaştırmaları ve örnekleri inceleme
Bir soruna önerilen çözüm yollarını ya da
bir olayın nedenlerini inceleme
Önerileri inceleme
Hayal ve gerçekleri belirleme
Olaylarla düşünceleri ayırma
Birincil ve ikincil bilgileri ayırma
Konuşmanın mantıksal düzenini tanıma
Konuşmada olayların oluş düzenini tanıma
Bilgiyi Düzenleme Teknikleri
Grafikler, tablolar, kavram şemaları vb.
biçimlerde düzenleme
Konuşmayı özetleme
Konuyu şemalarla ifade etme
Dinleme Sonrası Aşama
Konuşmayı Değerlendirme Teknikleri
Konuşmada verilen bilgileri değerlendirme
Sunu biçimi ve içeriğini değerlendirme
Nedenleri, kaynağını ve bakış açılarınıdeğerlendirme
Sözel ve sözel olmayan ipuçlarını değerlendirme
Anlamı değerlendirme
Dinleme amacına ulaşma durumunu belirleme
Dinleme Türleri
Dinleme üzerine söylenebilecek en özlü söz“söz gümüş ise sükut altındır.” Diğerifadesi sükut olan dinlemek ne demektir?Dinleme dört temel bileşeni olan karmaşıkbir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceriişidir ve bu beceri birtakım ilke veyöntemlerle çok daha etkili bir şekildekullanılabilir. Dinleme türleri 7 kategorideincelenebilir.
Katılımlı dinleme:
Bu dinleme türü ile dinleme sürecindebeyinde oluşan soruların konuşmayı yapankişiye iletilerek anlatılanların daha iyikavranması amaçlanmaktadır. Dinlenilenkişinin ve sorulan soruların konuşmayıyapana yansıtılarak konuşmacıyadinlediğini hissettirme, konuşmacınınrahatlamasını ve iletişimin gerçek amacınaulaşmasını sağlar.
Dinleme türlerinden olan katılımlı dinlemeninuygulanması için dinleme sırasında başka bir işleuğraşmamak ve konuşmacı ile göz temasına geçerekiletişim kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanlarıaçıklamasını istemek, konuşmacının ifadelerini vehislerini geri yansıtmak, düşünce ve duygularınıözetlemesini sağlamak bu uygulamada yapılacaklartemel davranışlardır. Uygun yerlerde konuşmacınınsözleri özetlenmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyianlamayı, istekte bulunmayı veya karmaşık bir problemiçözmeyi sağlamak amacıyla da konuşmacıya soruyöneltebilir.
Katılımsız/izleme dinleme:
Bu dinleme türü ile dinleme esnasındadinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde birazdüşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerinietkin kılmak amaçlanır. Dinlenilen metnin belli birsüreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifadeettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ileulaşılmak istenilenlere uygun olarak beyinde“Kim, ne, nerede, ne zaman?” gibi sorulara cevapbulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.
Not alarak dinleme/izleme: Bu dinleme
türünde dinlenenlerin veya izlenenlerin
daha kolay anlaşılması ve hatırlanması
sağlamak amaçlanır. Öğrencilerden
dinlemenin veya izlemenin amacına göre
not tutmaları istenir. Not alınırken dikkat
etmeleri gereken noktalar hatırlatılır.
Kendini konuşanın yerine koyarak dinleme:
Dinleyicinin kendisini konuşmayı yapanın
yerine koyarak onun ne hissettiğini, hangi
tecrübeleri yansıttığını, anlaması
amaçlanmaktır. Öğrencilerden dinledikleri
varlık ve şahıslardan birinin yerine
kendilerini koymaları, hissedilen duygu ve
düşünceleri anlamaları beklenir.
Yaratıcı dinleme/izleme:
Bir diğer dinleme türü olan yaratıcı dinleme
de amaç öğrencilerin dinlediklerini
yorumlaması ve bunun sonucunda yeni
fikirler üretmesidir. Bu yöntemin uygulaması
iki şekildedir. Bunlardan ilki katılımsız
dinleme diğeri ise katılımlı dinleme yani
konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen
düşünceleri ifade edilir.
Seçici dinleme:
Dinlenenlerin anlatılanların içinden ilgi veihtiyaçlarına yönelik olan kısımlarınseçilerek dinlenmesidir. 2 farklı şekildeuygulanabilir. Birinci uygulama şeklindedaha önce hazırlanmış sorular dağıtılır vedinleyicilerden bunların cevapları istenir.Diğer dinleme yönteminde ise amaç ve ilgialanına göre sadece ilgili kısımlar dinlenir.
Eleştirel dinleme:
Dinleme türlerinden sonuncusu olan eleştireldinlemede ise; Öğrencilere dinledikleri veyaizledikleri şeyler hakkında soru sorma alışkanlığıkazandırarak konu hakkındaki düşünmelerini;olumlu veya olumsuz yönleriyle, tarafsız bir şekildedeğerlendirmeleri sağlanarak kendi doğrularınaulaşmaları amaçlanır. Bu dinleme türündeöğrencinin konuya dair bazı soruları sormabecerisini kazanmış olması gerekmektedir. Busorulardan bazıları ise şu şekildedir.
Konuşmacının ne amaçlamaktadır?
Konuşmacı konu hakkında yeterli bilgiye sahip mi?
Verilen bilgi güncel mi?
Konuyu tarafsız ele alıyor mu? Eleştirileri doğru mu?
Alternatif çözümler sunuluyor mu?
DİNLEME DERS SUNUMU ÖRNEĞİ
DERS : Türkçe
SINIF : 6
YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika
ETKĠNLĠĞĠN ADI: : BEĞENDĠM, ÇÜNKÜ…
TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme
TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme
AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme
MATERYALLER : Akıllı Tahta, bilgisayar, çalışma kâğıdı .
•Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.
•Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin
açıklandığı bir çalıĢma kâğıdı hazırlanır.
•Öğrenciler bu çalıĢma kâğıdını doldurarak
düĢüncelerini belirtirler.
Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.
2. Çalışma kâğıdı kullanılır.
72
DİNLEME/İZLEME ETKİNLİKLERİ
73
DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : Kaset, CD, çalışma kâğıdı
1. Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.
2. Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin açıklandığı bir çalışma kâğıdı
hazırlanır.
3. Öğrenciler bu çalışma kâğıdını doldurarak düşüncelerini belirtirler.
Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.
1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.
2. Çalışma kâğıdı kullanılır.
BEĞENDİM, ÇÜNKÜ…
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
74
HİKÂYE/MASAL DİNLEME VEYA FİLM İZLEME ÇALIŞMA KÂĞIDI
ADI
Beğendim, çünkü;
Beğenmedim, çünkü;
Kahraman
Olay
Mekân
Şahıs kadrosundan biri (özellikleri)
Şahıs kadrosundan biri (özellikleri)
Diğer mekânlar
Zaman
75
DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 30 dakika TEMEL BECERİLER :Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, konuşma AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme Konuşma kurallarını uygulama MATERYALLER : Çalışma kâğıdı, CD, video
1. Öğrencilere bir çizgi film/ film / animasyon izletilir.
2. Kazanımlara yönelik olarak hazırlanan çalışma kâğıtları izlenenden hareketle doldurulur.
3. İzlenenlerden yola çıkılarak grup içinde kısa konuşmalar yapılır.
Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.
Çalışma kâğıdı kullanılır.
FİLM İZLİYORUZ
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
76
ÇALIŞMA KÂĞIDI Bu filmi izlemeden önceki düşüncelerim Bu filmi izledikten sonraki düşüncelerim
DEĞERLENDİRME
1).....................................................................................................................2).....................................................................................................................3).....................................................................................................................4).....................................................................................................................5).....................................................................................................................6).....................................................................................................................7).....................................................................................................................8).....................................................................................................................9).....................................................................................................................
1).....................................................................2)..................................................................... 3)..................................................................... 4).............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
1)..................................................................... 2)..................................................................... 3)..................................................................... 4).............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
77
DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 40 dakika TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : Dinleme metni, kaset veya CD, çalışma kâğıtları
Aşağıdaki metin kaset veya CD’ye kaydedilerek öğrencilere dinletilir.
AÇ GÖZLÜ KEDİ
Bir zamanlar yoksul mu yoksul bir nine yaşardı. Miskin bir kedisi vardı. Kendisi yemek için doğru dürüst bir şey bulamayan nine, kedisine artıkları
veriyordu.Ciğer, et, ekmek, işkembe gibi yiyecekleri kedi rüyasında bile göremezdi. Bazen bir fare yakalıyor, kendisini şanslı görüyordu. Günler böyle geçip giderken bizim miskin kedi iyice zayıflamış, çelimsizleşmişti.
Bir gün evin damına çıktı. Baktı, orada iri yapılı semiz mi semiz bir kedi var. Doğrusu onu kendisinin yanında bir kaplan gibi gördü zayıf kedi, hayıflandı. “Niçin ben böyle güçsüz, bakımsızım, sen böyle şişman, semizsin?” diye...
Semiz kedi: - Sen de her gün padişahın sarayında bulunursan türlü türlü yemekler yersin, benim
gibi olursun dedi. Güçsüz kedinin aklına yattı bu. Her gün miskin miskin oturuyordu. Yoksul ninenin evinde ne vardı ki? Ne yiyecek
ne içecek... Semiz kediye: - Ne zaman gidersen haber ver birlikte gidelim, dedi. Semiz kedi bunu kabul etti. Güçsüz kedi, akşam olduğunda durumu nineye anlattı. Nine: - Vah vah, dedi. Çok üzüldüm. Hırs insana zarar verir, şimdi sen bunu
düşünemiyorsun. Kedi, nineye gülüp geçti. Ertesi gün yiyeceği türlü yiyecekleri düşünüyordu. Sabah oldu. Semiz kedi pencereden “Miyav miyav!” diye seslendi. Zayıf kedi de
çıktı, birlikte saraya gittiler. Fakat sarayda durum hiç de tekin değildi. Padişah yüzlerce kedinin miyavlamasından bıkmış usanmıştı. Adamlarına “Bundan sonra gelecek yabancı kedileri öldürün.” diye emir vermişti. Bunun için özel olarak okçular hazırlatılmıştı.
Semiz kedi ile ninenin kedisi iştahla yemek artıklarına saldırdılar. Bunun üzerine okçular harekete geçti. Bizim zavallı kedi tam midesinden bir ok yedi.
KAFDAĞI’NA YOLCULUK
SÜREÇ
78
Anne çaylak bu hikâyeyi şahine anlattıktan sonra: - Bu hikâyeyi sana ders alasın diye anlattım. Sen de elindeki ile yetinmezsen sonun
ninenin kedisi gibi olur. Şahin yavrusu anne çaylağın anlattığı hikâyeyi ilgiyle dinledi. Çaylak kendisini çok
seviyordu. Şefkatliydi. Üzerine titriyordu. Hikâyede anlatılanları kendisini sevdiği için örnek olarak vermişti.
Mutluluk sadece yiyip içmek değildir. Gerçek mutluluk erişilmesi güç şeyleri elde etmekle olur.
“Aç Gözlü Kedi”, Kelile ve Dimne, Beydaba 1. Metinden hareketle hazırlanan çalışma kâğıtları doldurulur. (15 dakika)
2. Doldurulan çalışma kâğıtlarını değiştirerek birbirlerinin çalışmalarını görmeleri
sağlanır. (5 dakika)
3. Masalın sonunu kendilerine göre değiştirmeleri istenir. Gruplar oluşturularak
buldukları sonuçları birbirlerine anlatmaları sağlanır. (15 dakika)
Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.
1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.
2. Çalışma kâğıtları doldurulur.
DEĞERLENDİRME
79
miski
ÇALIŞMA KÂĞIDI 1 Masalda geçen şahıs ve varlıkların adlarını ve özelliklerini aşağıdaki
kutulara yazınız.
Miskin kedi
Semiz kedi
nine
Ana fikir:
Masala değişik bir sonuç yazar mısın?
Biz kimiz? Aşağıdaki kutucuklara yazınız.
80
ÇALIŞMA KÂĞIDI 2
1. “Rüyasında görememek” deyiminin bu masalda kedinin hangi durumunu anlatmak için kullanıldığını yazar mısın? ................................................. ................................................. ................................................. .................................................
2. Miskin kedi hangi hayvana özendi, işaretler misin?
3. Miskin kedi yoksul ninenin yanından ayrılıp nereye gider?
81
Padişah okçulara niçin yabancı kedileri öldürme emri verir? ........................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................
Şimdi de sen bundan sonra Miskin kedinin başına neler geleceğini aşağıya yazar mısın?
82
DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : Ders yılı süresince TEMEL BECERİLER : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, okuma, dil bilgisi AMAÇ : Söz varlığını zenginleştirme Kelimelerin ve kelime gruplarının anlam özellikleri ile ilgili bilgi ve
kuralları uygulama MATERYALLER : Defter
1. Dinlenenlerden/izlenenlerden hareketle öğrenilen kelimeler not edilir.
2. Bu kelimelerden isim ve fiil olanlar gruplandırılarak sözlük oluşturulur.
Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.
Çalışma kâğıdı kullanılır.
SÖZLÜK OLUŞTURUYORUM
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
83
ÇALIŞMA KÂĞIDI
Kelimeleri alfabetik sıraya koyarak sözlüğe yazınız.
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
.................... ....................
84
DERS : Türkçe SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 15 dakika TEMEL DİL BECERİSİ : Yaratıcı düşünme ÖĞRENME ALANI : Dinleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : kaset, teyp
Öğretmen tarafından basit bir cümle teybe beş defa kaydedilir. Her defasında yeni
bir duyguyu yansıtmak için ses tonu değiştirilir. Öğrencilerin, değişik tonlamalarla söylenen
cümlelerdeki duyguları belirtmeleri istenir. Öğrenciye doğru olarak tespit ettiği her duygu
için bir puan verilir. Yeni bir cümle farklı ses tonlarıyla değişik duygular yansıtılmaya
çalışılarak öğrencilere okutulur. Başarılı öğrencilere puan verilir.
Açık uçlu sorular sorulur.
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
DUYGUYU TAHMİ ET
85
DERS : Türkçe SINIF : 8 YAKLAŞIK SÜRE : 40 dakika TEMEL DİL BECERİSİ : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme,
iletişim kurma, girişimcilik ÖĞRENME ALANI : Dinleme AMAÇ : Dinleme kurallarını uygulama
1. Öğrenciler üç gruba ayrılır.
2. Gruplar;
• Yaşadıkları çevredeki en önemli sorunu belirleme,
• Batmakta olan şirketlerini kurtarma,
• Bireysel başarılarını arttırma konularından birini veya başka bir konu belirleyebilir.
3. Her gruba, sınıf önünde, grup üyelerinin kendi aralarında tartışmaları için onar
dakika süre tanınır.
Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.
Grup değerlendirme formu kullanılır.
GRUP TARTIŞMASI
SÜREÇ
DEĞERLENDİRME
Recommended