Ekonomika preduzeća 14

EKONOMIKA PREDUZEĆA

Prag ekonomičnosti

Deveta sedmica

3

Ekonomika preduzeća 2006

Izračunavanje praga ekonomičnosti

Trošenje elemenata proizvodnje ne može se posmatrati izolovano od rezultata reprodukcije. Troškovi se reprodukuju realizacijom proizvoda.

Izučavanjem zakonitosti ponašanja troškova uočili smo da se oni ne mogu u istoj srazmjeri smanjiti kao stepen korištenja kapaciteta. Zato treba ocjeniti do koje mjere je dopustivo u okviru poslovne politike smanjivati stepen korištenja kapaciteta.

To ocjenjivanje izvodi se upoređivanjem prihoda koji se ostvaruju na datom obimu proizvodnje uz konstantne prodajne cijene proizvoda i troškova koje izaziva takav obim proizvodnje, što se kvantitativno izražava obrascem:

4

Ekonomika preduzeća 2006

Obim proizvodnje na kome se izjednačava relizovana vrijednost proizvoda (C) sa troškovima (T) smatramo pragom ekomičnosti.

Donji stepen korištenja kapaciteta na kome prestaje ekonoično poslovanje preduzeća naziva se prag ekonomičnosti, prag korisnosti, mrtva tačka, tačka pokrića i sl.

Ispod praga ekonomičnosti nastaje gubitak u poslovanju preduzeća.

n

iqii TCCQ

1

><

5

Ekonomika preduzeća 2006

CT

C

Q

0

T

Prag ekonomičnosti korištenja kapaciteta u uslovima nelinearnog razvoja ukupnih troškova

Qx

6

Ekonomika preduzeća 2006

pc

t

q0

pt

Grafički prikaz praga ekonomičnosti po jedinici proizvoda

Utvrđivanje praga ekonomičnosti u preduzeću podrazumjeva poznavanje kvantitativne i kvalitativne strukture troškova i njihove dinamike.

qx

7

Ekonomika preduzeća 2006

Kada preduzeće sa ostvarenim prihodom pokrije troškove poslovanja, a da istovremeno ne ostvari nikakvu dobit kažemo da posluje na pragu ekonomičnosti.

Prag ekonomičnosti se nalazi na raznim stepenima korištenja kapaciteta, a to zavisi od vrste djelatnosti, organskog sastava kapitala.

Postoje dva metoda izračunavanja praga ekonomičnosti:

• naturalni metoda,izračunavamo količinu učinaka

• vrijednosni,izračunavamo visinu prihoda.

8

Ekonomika preduzeća 2006

Primjena praga ekonomičnosti

Izračunavanje i primjena praga ekonomičnosti višestruko pomaže pri vođenju poslovne politike preduzeća u uslovima rizika i neizvjesnosti.

Korištenjem praga ekonomičnosti omogućava nam da tačno izračunamo koliko:

a. možemo da smanjimo količinu proizvoda,b. možemo smanjiti visinu prodajne cijene,c. možemo povećati troškove.

9

Ekonomika preduzeća 2006

Stopa smanjenja količine proizvoda :

Stopa sniženja prodajne cijene :

Stopa povećanja troškova

1001%

QvFT

Qct

1001%

QcQvFTc

1001)(

%

vcQFTq

Prag ekonomičnosti

Def: Kada preduzeće sa ostvarenim prihodom pokrije samo troškove i ne ostvari nikakvu dobit, tada kažemo da posluje na pragu ekonomičnosti.

(drugi nazivi – prag rentabilnosti, tačka pokrića, nulta tačka, mrtva tačka, prag korisnosti...)

C = T, Cq = Tq D, G = 0

Metode za izračunavanje praga ekonomičnosti:

1. Naturalni metod (Qtp) Izračunati koliko jedinica proizvoda

preduzeće treba prodati da bi pokrilo svoje troškove, i ništa više.

2. Vrijednosni metod (Ctp) Koliki prihod preduzeće treba ostvariti

da bi pokrilo svoje troškove, i ništa više.

1. Naturalni metod

obim proizvodnje na pragu

100max

xQQtpKtp

- postotak iskorištenja

kapaciteta na pragu

vCqFTQtp

Zadaci

Ukupni fiksni troškovi u preduzeću iznose 40.000 KM, jedinični varijabilni 60 KM a prodajna cijena 140 KM. Maksimalan obim proizvodnje iznosi 1.500 kom proizvoda.

Izračunati:1. obim proizvodnje na pragu

ekonomičnosti2. stepen korištenja kapaciteta na kojem

se ostvaruje prag ekonomičnosti. 3. Grafički predstaviti rezultate.

50060140000.40

Kom

100max

xQQtpKtp

vCqFTQtp

%3,33100500.1500

x

3. Grafički prikaz praga preko ukupnih prihoda i troškova:

A (Qtp, C = T) A (500, 70.000)

Grafički prikaz praga preko jediničnih prihoda i troškova

A (Qtp, Cq =t)

Zadaci

Pri 75% korištenju kapaciteta ukupan obim proizvodnje iznosi 120.000 kom proizvoda. Tada ukupni jedinični troškovi iznose 600 KM od čega su jedinični fiksni 200 KM. Prodajna cijena iznosi 900 KM. Izračunati postotak korištenja kapaciteta na pragu ekonomičnosti.

Zadaća

Pri proizvodnji od 8.000 komada proizvoda, ukupni stalni troškovi iznose 220.000 KM a promjenjivi 150.000 KM, a ostvarena dobit 10.000 KM.

Izračunati: 1. Qtp ako je došlo do smanjenja

prodajne cijene za 25%. 2. prosječne troškove (t) za Q = 10.000 Rješenje: Qtp = 13.037 kom, t = 40,75

KM

Vrijednosni metod izračunavanja praga ekonomičnosti Računa se prihod na pragu.

Ctp = Qtp x Cq

VTCCxFTCtp