fari pachhu e j prashnarth chinh?

વાર્તાા� સંગ્રહ

વિવજય શાહ પે્રરણાઃ ગુજરાર્તાી સાવિહત્ય સરિરર્તાા ( ૨૦૧૦) હુ્યસ્ટન

“ મારો પહેલો વાર્તાા� સંગ્રહ અમે પથ્થરના મોર કેમ બોલીયે ? ૧૯૮૩માં મુકાયો. ત્યાર પછી લાંબા સમય સુધી વાર્તાા�ઓ “ ” સર્જા�ર્તાી પણ સંગ્રહીર્તા થવાની શરુઆર્તા થઇ જ્યારે બ્લોગ વિવજયનંુ ચિ1ંર્તાન જગર્તા વિનયમીર્તા રીરે્તા સ્વિ4વકારાઇ ગયુ. મે ઘણી વખર્તા અનુભવ્યંુ છેકે હંુ આઘાર્તા લાગે ર્તાો પ્રત્યાઘાર્તા ર્તારીકે વાર્તાા� કે કાવ્ય લખર્તાો હર્તાો.. પરંરુ્તા બ્લોગે એક પ્રકારની નૈવિર્તાક

જવાબદારી સોંપી અને જે રિદવસે કોઇ સજ�ન ન હોય ત્યારે જુની વાર્તા� કે જુના સ્મરણો ર્તાાર્જા થાય અને જે સજ�ન થાય રે્તા

ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હ? Page 1

મુકાય.. ાામ છેલ્લા ૪ વર્ષ� થી મારો બ્લોગ મને અસંખ્ય વા1ક ચિમત્રોને મેળવી આપે છે અને રે્તા સૌ સજ�ન સહાયક બનીને મને કાયા� ન્વીર્તા રાખે છે

ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હ? … એ શિશર્ષ� ક એ વાર્તાા� ઉપરથી લેવાયુ હરુ્તા જે નામે હંુ મારી બીજી નવલીકા મુકીશ રે્તાવો મક્કમ … વિનધા� ર હર્તાો ૧૯૭૫મા આ વાર્તાા� લખી પણ ત્યાર પછી વાર્તાા�ઓ પ્રશિસધ્ધ થર્તાી પણ અવિનયમીર્તા રુપે સંગ્રહાર્તાી.. અને આજે રે્તા વેબ 4વરુપે મુકર્તાા આનંદ અનુભવુ છુ.

મારી વાર્તાા� ના પાત્રો અને રે્તામની વાર્તાા� મારા સંવેદનોથી મુકવાની પ્રવિPયાને મારા મનની અંદર મોળવાર્તાા મોળવણ અને અંરે્તા … … રે્તામાથી રે્તાનુ દગ્ધ 4વરુપને સમયનંુ બંધન હોરુ્તા નથી ક્યારેક રે્તા પ્રસવની પીડા પણ કહંુ ર્તાો 1ાલે પણ સજ�ન થયા પછીની અનુભુર્તાી નો આનંદ અનન્ય હોય છે. કોઇને વિPકેટનો.. કોઇક્ને ફીલ્મનો કોઇક્ને ગઝલનો ર્તાો કોઇને સીરીયલો રે્જાવાનો શોખ

…હોય છે રે્તાવો જ મને શોખ છે મારા સજ�નનો અને બ્લોગ ઉપર મુક્યા પછી મળર્તાા પ્રવિર્તાભાવોનો

“ ”વૃત્ત એક અને વૃર્તાાંર્તા અનેક … એ નામ મને મારી મોટી બહેન પ્રવિર્તાભાએ આપ્યુ કારણ રે્તા વાર્તાા�ઓ અખબાર પત્રમાં આવર્તાા સમા1રોમાં થી સર્જા�ર્તાી હોય છે. …ઘણી વખર્તા રે્તા સમા1ાર ફક્ર્તા મને મા્નશિસક આં1કો જ આપર્તાા હોય છે અને ચિ1ત્ત રં્તાત્ર રે્જા રે્તાણે આમ કયુ� હોર્તા ર્તાો? અથવા રે્તામ કયુ� હોર્તા ર્તાો? ના માનશિસક વલોણામાંથી જન્મર્તાી કથાઓ છે. કદા1 જે રિદવસે રે્તા

સમા1ાર હોય અને રે્તાજ રિદવસે વાર્તાા� લખાઇ હોય ર્તાો પણ ઘણી વખર્તા.. રે્તા વાર્તાા� ર્તાદ્દન જુદી હોય છે.

ઘટના ર્તાો ઘટી ર્જાય છે પણ રે્તાના અંવિર્તામ પરિરણામો રે્જાવા સુધીની ધીરજ ઘણી વખર્તા લેખક ર્તારીકે મને વર્ષો�ના વર્ષો� સુધી …પણ રાહ રે્જાવડાવે છે . પણ રે્તા ધીરજ અંરે્તા વાર્તાા� , લઘુ નવલ કે નવલ્કથા આપે જ છે. મારી વાર્તાા�ઓને મારી ચિ1ંર્તાન પ્રવૃશિત્તની અસર પડે છે. અને રે્તાથી મહદ અંશે અંર્તા મારા વા1ક ચિમત્રોને આં1કો આપર્તાો હોય રે્તાવો લાગે પણ હંુ ર્તાો કથાનક સાથે વહેર્તાો

નાવિવક. અને નાવ સાથે વહેણ જ મને રે્તા અંર્તા આપે છે આટલુ લખીને અટકર્તાા પહેલા મારા ગુજરાર્તાી સાવિહત્ય સરિરર્તાાના ચિમત્રો અને સહુ વા1ક ચિમત્રોનો આભાર માનીને એટલુ કહીશ..

अहेसान मेरे दिलपे तुमहारा है ोस्तो ये दिल तुम्हारे प्यार्काा� मारा है ोस्तो

અનુPમણિણકા-ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હ? ૩‘મધરડે’ ને દિ�વસે ૫સાચે જ…….. ૬મહોંરી ગયો તેના મનનો ગુલમહોર. ૮ભક્ષ્ય.. ૧૨મોહપાશ ૧૬જાગ્યા ત્યાંથી સવાર…. ૨૦ઝમકુબા ૨૪ખોટો રુપિપયો જાય જ ક્યાં? ૨૭ તારો અધિધકાર ૨૮સોહાગણની જેમ ૩૦આડ અસર ૩૩પદાથ� પાઠ ૩૫પપેટ ૩૯એવા વીરલા કો’ક… ૩૭

કંુવારા મન નો માણીગર.. ૪૨ગામફોઇ ૪૪આશાનો ચમત્કાર ૪૬ધિમત્રવંૃ�માં.. ૪૯

બોંબ બ્લાસ્ટ ૫૧નં�વાયેલુ વાસણ ૫૩ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ6 ધિચન્હ..! ૫૫ફેમીલી ૫૯ફલટ6 ૬૧

અનુPમણિણકા-વૃત્ત એક વૃર્તાાંર્તા અનેકઝાંઝર ૬૩કિકંમત કોણ ચુકવશે? ૬૬મારે શ્યામાને નથી ખોવી ૬૮લાફો. ૭૦સાહેબોને સજા ૭૧એમનો વંશ ૭૩પદિરવત6 ન ૭૫મનનંુ સમાધાન ૭૭ટેસ્ટ નંુ પદિરણામ ૮૦

ભાભો ભારમાં તો વહુ લાજમાં ૮૧તરુવર ને લપેટાતી વેલ.. ૮૩

શુળીનો ઘા ૮૫નમુછ્યો ૯૨અમવીતી ૯૩નબળા હ્ર�યનો ૯૪

નોકરી ગઈ તે છોગામાં.. ૯૬ધિત્રવેણી સ્ટોરનંુ પાટીયંુ ૯૭શરત જીત્યું કોણ ? ૯૯Hate letter ૧૦૫મારી શકુનુ શુ થશે? ૧૦૯

‘ મધરડે ’ ને દિ�વસે

રાધા દાદીએ પૌત્ર અણિખલ ને હાથમાં લીધો

સાર્તા વર્ષ� નંુ કાનુની ઝ્નુન આજે ધીમંર્તાની ર્તારફેણમાં આવ્યંુ. માનશિસક નબળાઇઓથી પીડાર્તાા ધીમંર્તાનાં દુઃખનંુ અવિવભાજ્ય અંગ રે્તાનો દીકરો અણિખલને આજે રે્તા મેળવશે.. રે્તા વિવ1ારીને રાધાદાદી ખુશ થર્તાી હર્તાી. રે્તાની આંખમાં ઝળ ઝળીયા હર્તાા પણ ખુશીનાં.. આજે રે્તાનો દીકરો ધીમંર્તા ખુશ થશે..

ઝરણાને પોર્તાાના દીકરાથી છુટા પડર્તાા દુઃખ થરંુ્તા હરંુ્તા. નપાણિણયા પવિર્તા સાથે ગાળેલા યાર્તાના પૂણ� વરસોમાં એક માત્ર આશ હર્તાી રે્તાનો પુત્ર અણિખલ ..રે્તાને છોડવાની વાર્તા માત્રથી આંખો ભરાઈ જર્તાી હર્તાી. આશા મમ્મી પણ અણિખલનાં જવાથી રડર્તાી હર્તાી,રે્તાથી પણ વધુ ઝરણાનો વિવલાપ રે્જાવાર્તાો નહોંર્તાો..

મા કેવંુ હ્રદય છે રે્તા હંમેશા સંર્તાાનોને સુખી જુએ ર્તાો પણ રડે અને દુઃખી જુએ ર્તાો પણ રડે…

કરૂણર્તાા ર્તાો રે્તા હર્તાી ‘મધરડે’ ને રિદવસે બધી માર્તાાઓ ની આંખમાં આંસુ હર્તાા.. કોઇક્નાં ખુશીનાં ર્તાો કોઇકનાં ગમનાં…

સાચે જ……..

ભૂપેશ ખરેખર પરેશાન હર્તાો. વિનલમે આખરે રે્તાનુ ધાયુ� કરવુ નક્કી કરી નાખ્યુ હરુ્તા. રે્તા વાર્તા રે્તાને સમર્જાર્તાી નહીંર્તાી પણ વિનલમ 4પષ્ટ હર્તાી. બાળક દત્તક લેવુ કે આ કૃત્રીમ ગભા�ધાન (આટી�ફીસીયલ ઈનસેમીનેશન) કરાવવુ રે્તા દ્વીધામાં બહાર નીકળવા નો ભગીરથ પ્રયત્ન ના અંરે્તા વિનલમે રે્તાને કહ્યું – પારકુ લોહી રે્તા પારકુ – કમ સેકમ અહીં મારુ ર્તાો સંર્તાાન ર્તાો ખરુને.

ભૂપેશ ને આ દલીલ ઠીક લાગર્તાી નહોંર્તાી – રે્તા હજી રાહ રે્જાવાના મર્તામાં હર્તાો – હજી દવા કરાવી રે્તાની ઉણપો સુધારવા ના મર્તામાં હર્તાો – પરંરુ્તા વિનલમે સહજ રીરે્તા કહ્યું. રાહ રે્જાવામાં પાં1 વર્ષ� ર્તાો કાઢ્યા. હવે ર્તાો મને સગા વહાલામાં જવાબ આપર્તાા અને મહીને – મહીને ટાઈમ માં બેસર્તાા પારાવાર દુખ થાય છે. મને કોઈ ખોડ નથી અને મને લોકો થરુ્તા નથી… થરુ્તા નથી રે્તાવી વ્યંગવાણી સહન કરવી પડે છે. હંુ કંઈ ઢંઢેરો પીટવા નથી જવાની કે ર્તાને ર્તાકલીફ છે – આ બધુ ર્તાો ઘરમેળે પર્તાી જવાનુ છે. વીય� દાર્તાાને ર્તાો ખબર પણ હોર્તાી નથી અને હો4પીટલમાં એક રિદવસ ની સારવાર છે. પણ વિનલમ ! વિનલમની વેદના પ્ર1ુર આંખો માં ટગટગર્તાા આંસુડા રે્જાઈ – ભૂપેશ પાછો પડી ગયો. મંુબઈ જવાની ટીકીટ મંગાવી – હો4પીટલમાં ફી ભરવાનો ડ્ર ાફટ કઢાવી લીધો…. અને વિનલમનંુ મ4ર્તાક આંનંદ અને શોક બંને ના ભારમાં ગળાડુબ બની ગયંુ. ભૂપેશ ને રે્તા પુરુર્ષ માં નથી રે્તાવુ કહેવા નહોંર્તાી માંગર્તાી પરંરુ્તા રે્તા શિસવાય બાળ પ્રાવિq નો બીરે્જા કોઈ સા1ો ર4ર્તાો દેખાર્તાો પણ નહોંર્તાો. દત્તક બાળક લોવાની બાબર્તામાં રે્તાને – ઘડપણમાં લોહીનો સંબંધ ન હોય અને ઠેબે 1ઢાવે રે્તાવી ધા4ર્તાી પણ લાગર્તાી હર્તાી. પૂરા નવ મહીને રુડો રુપાળો રિદકરો રે્જાઈને વિનલમ ર્તાો મલકાર્તાી હર્તાી – પણ ભૂપેશ ને રે્તા બાળકની હસીમાં 4વત્વ ન લાગર્તાા – વિનલમ નો રિદકરો…વિનલમ નો રિદકરો. થયા કરરુ્તા હરુ્તા. જવલંર્તા નામ પણ ભૂપેશે જ પાડ્યું… અને જવલંર્તા રે્તાના નામ જેવો જ જવલંર્તા હર્તાો. પપ્પા પપ્પા કરર્તાો ભૂપેન ને વળગે – પણ કોણ ર્જાણે કેમ ભૂપેન – રે્તાનાથી દુર અને દુર જ રહેર્તાો.. રે્તાને થરુ્તા કે – આ મારુ સંર્તાાન નહીં. ભૂપેશ ના વિપર્તાા ને ભૂપેશ ની વર્તા� ણંુક ખંુ1ર્તાી – અને રે્તાથી કહે પણ ખરા – રે્જા દત્તક રિદકરો લીધો છે રે્તામ માની ને જવાબદારીથી વર્તા� ન કર – ગમે રે્તામ પણ રે્તાને ર્તાારુ નામ રે્તા આપ્યંુ છે. વિનલમને ર્તાો ઘી નો ગાડવો મળી ગયો – પણ

ભૂપેન રે્તા ઘી નો ગાડવા માં ન ર્જાણે શા ય કારણથી એમ માની બેઠો કે રે્તાને માટે રે્તા વેઠ છે. પરિરણામ 4વરુપે વિનલમ અને ભૂપેન વચ્1ે એક વિર્તારાડ જેવી પડર્તાી ગઈ. બાર વર્ષ� નો જવલંર્તા એ વિર્તારાડને સમજર્તાો ગયો અને એક રિદવસ રે્તા ઘર છોડી નીકળી ગયો. વિનલમ ર્તાો રડી રડીને અડધી થઈ ગઈ. પણ ભૂપેન જબરો અસમંજસ માં પડ્યો… એક બાજુ એને એવુ થરુ્તા હરુ્તા 1ાલો ટાઢે પાણી એ ખસ ગઈ… પણ બીજી બાજુ એનુ પણ મન રડુ રડુ થરુ્તા હરુ્તા – પોલીસ સ્ટેશને ઘક્કા – ફોન ઉપર ફોન અને ડર પણ લાગે – નાનો છોકરો… કંઈ આડુ અવળુ કરી નાખ્યંુ હશે ર્તાો…ઘરના બારણે જયારે શબવાહીની આવીને ઉભી અને નાના જવલંર્તા ની ફુગાયેલી લાશને રે્જાઈ – ભૂપેન પહેલી વખર્તા મોટા અવાજે પોક મુકીને રડ્યો… ર્જાણે સા1ેજ રે્તાનો દીકરો મરી ન ગયો હોય……

મહોંરી ગયો તેના મનનો ગુલમહોર.

સુગરલંેડ હયુસ્ટન નો સમૃધ્ધ એરીયા છે. એ વિવ4ર્તાારમાં રહેર્તાા અનુપમ અને નીરાલી પટેલ ને મળવા જવાનંુ હરુ્તા રે્તાથી ફોન કયો� – અને નીરાલીબેન ની સાલસ અને સહજ વાર્તાોથી એમ લાગ્યુ કે ગ્રામીણ પટેલ કુટંુબ છે અને રે્તામને માટે નાણાકીય સલાહો આપવાની છે.

ખૈર…. કેલીફોનીયા લોસએંજલસ ના બસ ડીપો માં ઝાડુ અને પોરુ્તા મારર્તાો ધીમા અને મીઠા અવાજે ઠરેલ વાર્તાો કરર્તાો 25 વર્ષ� પહેલા નો અનુપમ… અહીં સાહસ કરીને આવી ર્તાો ગયો… પણ અસંખ્ય હાડમારી ની વચ્1ે નાટ્ય શોખીન જીવડો જિજંદગી ના રંગમં1 ઉપર જે નાટ્ય જીવન જીવી રહ્યો છે રે્તા સાંભળર્તાા મારા ર્તાો રંુવાડા ખડા થઈ ગયા….

અનુપમ અને મધુરમ બે ભાઈઓ…. એક જ માના ઉદરે જન્મેલ શ્રવણ અને રાવણ.

અનુપમ અને મધુરમ ઉછયા� લંડન માં – ભણ્યા ખાસ કશુ નહીં પણ બાલમુકંુદે અનુપમ ના અમેરીકા ગયા પછી મધુરમ્ સાથે ભારર્તા પ્રયાણ કયુ| .

નાની દીકરી રુકમણી નીરાલી ને વારંવાર પુછર્તાી – આ દાદા કયાં ના છે. એમને કહોને મારુ આલ્બમ જુએ…. અને એ સમયે અનુપમ નો દસ વર્ષ� નો વિવરામ નવસારી હર્તાો રે્તાનો ફોન આવ્યો એટલે વાર્તાો માં હર્તાો – અને આ નાના વિવરામ વખરે્તા નાની રિદકરી નાં આગ્રહ થી મંે આલ્બમ રે્જાયંુ. સારી સારી હ4ર્તાીએ સાથે અનુપમભાઈની ઉઠક બેઠક છે…. ફોટા ઉપર થી લાગ્યુ…. ભારર્તા નાં નેર્તાાઓ – અણિભનેર્તાા ઓ અને મોટા મોટા ડોકટરો અને વિવધ્વાનો સાથે રે્તામની ઉઠબેઠક રે્જાઈને હંુ આનંરિદર્તા થયો. પણ કેટલાક કૌટંુબીક ફોટાઓમાં કયાંક કયાંક કાર્તારે કરામર્તાો કરેલી કોઈક ભાઈ – બહેન દેખાર્તાા નહોંર્તાા – અમેરીકન વિવવેક પ્રમાણે મનમાં પ્રશ્ર્ન પુછવાની ઈચ્છા હર્તાી છર્તાા ન પુછ્યો.

ઈન્ડીયાનો ફોન પુરો થયો અને અમારી ધંધાકીય 11ા�ઓ શરુ કરર્તાા રે્તામણે પ્રશ્ર્ન પુછ્યો – ર્તામને આલ્બમમાં અજુગરુ્તા કશુ ન લાગ્યંુ – મંે મોંધમ સેવ્યંુ – એટલે રે્તામણે કહંુ્ય – ર્તામને ખબર છે કોઈક ને દુશ્મન લંુટે – કોઈક ને ઘરવાળા લંુટે. મને મોટાભાઈએ અને મારા બાપે લંુટયો છે રે્તાથી આલ્બમમાં એમના કયાંય ફોટા નથી….

હંુ મારા જીજ્ઞાસુ 4વભાવને કાબુમાં ના રાખી શક્યો. અનુપમભાઈએ જે વાર્તા શરુ કરી રે્તાનો સંપુણ� અહેવાલ રે્જાઈર્તાો હર્તાો.

રે્તામણે કહંુ્ય. “મારા બાપા ને હંુ બહુજ આદરમાનથી રે્જાર્તાો એટલે લંડન થી હંુ અમેરીકા આવ્યો… અને બે 1ાર પાંદડે થયો અને એમને ભારર્તાથી અહીં બોલાવી લીધા. નીરાલી રે્તા વખરે્તા ત્રણ વર્ષ� બેજીવાર્તાી હર્તાી – અને ત્યારના મારા બાપા

અને બા મારી સાથે રહેલા…. માંદે સાજે રે્તામની દવા દારુ અને સેવા સુશ્રુર્ષા બધી મારે જ કરવાની…. મારા મધરને જેમ રે્તામ બોલી નાખે એટલે હો4પીટલમાં હંુ જ રહંુ. રે્તામને 1ાર વખર્તા ર્તાો બાયપાસ કરાવી અને અહીં ના હો4પીટલનાં ખ1ા� ર્તાો ર્તામને ખબર ને… મોટા હાથી જેવા…. રે્તામના ડાઈપર બદલવાના અને બધીજ સુશ્રુર્ષા કરનાર ફક્ર્તા હંુ જ….

મધુરમ અને નાની બેન ઈશ્ર્વરા બંને ના લગ્ન 1ાલીસ હર્જાર ડોલસ� ખ1ી� ને મંે કરાવ્યા…. આપણને એમ કે મોટોભાઈ થયો એટલે કરવુ પડે ને…. એજ સુરર્તાી લઢણમાં એમણે વાર્તા કરી…”

મને હજી મુળ વાર્તા પકડાર્તાી ન હોંર્તાી રે્તાથી મંે ટાપસી પુરાવી – પણ આ ર્તાો વહેવાર થયો… લંુટ કયાંથી આવી….

નીરાલી બેન શાંવિર્તાથી સાંભળર્તાા હર્તાા – રે્તા બોલ્યા –” અનુપમ હવે જવા દેની રે્તા વાર્તા – ર્જારે્તા કંઈ પોર્તાાની રં્જાઘ થોડી ખુલ્લી થાય? – અને જુઓ ભંેસનાં શીંગડા ભેસને ભારે.”

અનુપમભાઈ કહે ! – “નારે ! આર્તાો નાનલી એ આલ્બમ બર્તાાવ્યુ અને અરુણભાઈ વિવવેકી – આપણને માને છે – રે્તાથી મને કહેવા નંુ મન છે ર્તાો કહીશ…

મંે ફરી પાછુ મોંધમ મૌન સેવ્યુ – અને આંખથી આગળ શંુ થયુ નો પ્રશ્ર્નાથ� પુછ્યો. એટલે અનુપમભાઈએ કહંુ્ય –” નીરાલી ને ત્રણ ગોળી પેટમાં અહીંના કાળીયાએ મારી છે – નીરાલી જરા પેટ ઉં1ુ કરીને બર્તાાવર્તાો… “

હંુ મયા� દામાં – વિવવેક માં… ના હવે રહેવા દો કહેર્તાો હર્તાો ત્યાં નીરાલી બેને પેટમાં ટાંકા પડેલા રે્તા ભાગ ખુલ્લો કરીને બર્તાાવ્યો…

અનુપમભાઈની વાર્તા આગળ 1ાલી- “રે્તા વખરે્તા વિકન્નરી 3 વર્ષ� ની અને વિવરામ એક વર્ષ� નો ત્યારે આ બન્યુ… ડોકટરે ર્તાો 72 કલાક ની મુદર્તા આપી જ દીધેલી કુલ 107 ટાંકા અને મોટેલ ની ટાં1ી આવકો છર્તાા એને કૃષ્ણની ગીર્તાા ઉપર બહુજ શ્રધ્ધા રે્તાથી છોકરાવો નમાયા ના થયા…

“પણ – આમા બાપા અને ભાઈ ર્તાો કયાંય ન આવ્યા…? મંે ફરી પ્રશ્ર્ન પુછ્યો –

અને અનુપભાઈ બોલ્યા….” આપણુ નવસારી કરર્તાા નાનુ ગામ – કોલંબસ માં મારી મોટેલમાં કોઈ હબસી ને રુમ રે્જાઈર્તાી હર્તાી – જે નહોંર્તાી એટલે નીરાલીએ ના આપી – દારુમાં ધુર્તા – એ ર્તાો ગોળીઓ મારીને જર્તાો રહ્યો – પોલીસ રે્તાને પકડવા મથર્તાી – જયારે હંુ બહાવરો થઈને છોકરા અને હો4પીટલ માં ફરર્તાો હર્તાો ત્યારે મોટેલમાંથી રે્તામનો હાથ ફરર્તાો થઈ ગયો…. બાપે ગલ્લો સંભાળવા ને બદલે ગલ્લો હડપીને મધુરમ્ ને પૈસા મોકલવા માંડ્યા… ઈશ્ર્વરાને મોકલવા માંડ્યા… જે રિદવસે મંે ર્જાણ્યુ ત્યારે ખુબ જ રડ્યો… પણ આવુ કોને જઈને કહેવાય… ? મંે એમણે માંગ્યા રે્તાના કરર્તાાય વધુ પૈસા જયારે પણ જરુર પડી ત્યારે આપ્યા છે. અને એ આપીને ઉપકાર કયો� હોય રે્તાવો કોઈ જ ભાવ નથી બર્તાાવ્યો… છર્તાાય… જયારે મારા ઉપર ખુબ જ વીર્તાર્તાી હર્તાી ત્યારે જ અને રે્તા પણ મને પુછ્યા વિવના…. ખૈર રે્તા વખરે્તા ર્તાો હંુ 1ુપ રહ્યો… પણ – વિકન્નરી માંદી પડી અને પૈસાના અભાવે હંુ એને હો4પીટલ લઈ જવામાં મોડો પડ્યો ત્યારે ઈશ્ર્વરા અહીં હર્તાી – અને મંે લોન ર્તારીકે પૈસા માંગ્યા ર્તાો નાના મોઢે બહેને મને ગણીર્તા શીખવવા માંડ્યુ – પૈસા નો ર્તાો રે્જાગ ર્જાણે થઈ ગયો….પણ વિકન્નરી ડોકટરની વિનષ્કાળજીથી મૃત્યુ પામી….”

નીરાલી ની આંખમાં આંસુ – અનુપમની આંખમાં આંસુ અને ભારે થયેલ મારા 1હેરાને રે્જાઈ નાની રાધા બોલી દાદા વિકન્નરીબેન ર્તાો પરી થઈ ગયા ને…. રે્જા પેલા ફોટામાં રહ્યા…. નીરાલી પાણી પીને બોલી – “અનુપમ ને વિકન્નરી નુ ખુબ જ લાગી આવે…. પણ જે ઘરમાં ગીર્તાા નો વાસ હોય ત્યાં દુઃખ રે જ ની – (નહીં -કારણ કે કમ�નો શિસધ્ધાંર્તા. મંે ખોટુ ની કરેલુ રે્તાથી- આટલા મોટા ઓપરેશન પછી વિકન્નરી વિવના મંે ધારેલુ અને મને બે રિદકરીઓ થઈ – રાધા અને રુકમણી “

– અનુપમે સહેજ 4વસ્થર્તાા પકડી વાર્તાને આગળ વધારી…

અઢી વર્ષ� ડોકટર ની વિનષ્કાળજી બદલ વીસ લાખ્ર ડોલરનો દાવો મળ્યો – ત્યારે મારી જિજંદગી માં રડવંુ કે હસવુ મને ન સમર્જાયંુ.. નીરાલી આને પ્રભુનો ન્યાય સમજર્તાી હર્તાી – પણ ૨૦ લાખમાંથી ૮ લાખ મંે વિકન્નરીના નામે હો4પીટલ ખોલવા માટે મારા બાપાને આપ્યા – ૨ લાખ નો વિહસાબ બર્તાાવી ૬ લાખ 1ાંઉ કરી ગયા… હવે હંુ 1ુપ ના રહ્યો – મંે

મારી બા ને કહંુ્ય – આ પૈસા મારા નથી નીરાલી નાં નથી – પણ રે્તાના ત્રણ છોકરા ના છે – આ પૈસા ના ખવાય – થોડોક ભગવાનનો ડર રાખો…. મંે વડીલને પુણ્ય ના કામો કરવા યોગ્ય સમજીને આપ્યા છે… મારી બા ખુબ રડી પણ – રે્તા શંુ કરી શકે ?…. બોલો અરુણભાઈ આવુ હોઈ શકે ? આવુ થઈ શકે ? પણ થયુ છે… ર્તાો શંુ………અનુપમભાઈ નો ગુ4સો – અને આPોશ એમની રીરે્તા ર્તાો વ્યાજબી જ હર્તાા… પરંરુ્તા મારુ મન આ કળયુગ આટલો વધો ર્તાીવ્ર થઈ ગયો છે રે્તા માનવા રૈ્તાયાર નહોંરુ્તા – માબાપને મન બાળક આગળ વધે રે્તા ગવ� અને ગૌરવ ની વાર્તા હોય – પરંરુ્તા ધમ� કાય� – દાનમાં આપેલ પૈસા બાપા 1ાંઉ કરી ર્જાય રે્તા બાબરે્તા અવઢવ હર્તાી.

મધુરમ્ અત્યારે ઈશ્ર્વરા સાથે શીકાગો માં રહે છે. રે્તાનુ લગ્નજીવન અને ઈશ્ર્વરાનંુ લગ્નજીવન ખરાબે 1ઢુ્ય છે. મધુરમ્ વિન:સંર્તાાન છે. – પત્ની સાથે ફાવરુ્તા નથી રે્તાથી રે્તાને મંુબઈ છોડી અનુપમના Sponsership ઉપર અમેરીકા ર્તાો આવી ગયો… પણ ફોન સુધ્ધા નથી કરર્તાો રે્તા બાબરે્તા અનુપમને રંજ હર્તાો રે્તાથી એક રિદવસ રે્તાને ફોન કયો� ત્યારે જવાબ મળ્યો… “ર્તાારુ હવે કંઈ કામ ની મળે રે્તાથી… Sponser થઈ ગયો… ગ્રીનકાડ� મળી ગયુ એટલે… હવે ર્તાારી જરુર ની મલે….”

ઈશ્ર્વરા રે્તાના પરિરવાર સાથે રહે છે. ધમ� ના નામે મીંડુ અને કમ�ના નામે 1ાંડાલીક જીવન જીવર્તાા ભાઈ બહેન ની સાથે બાપા રહે છે. – પૈસાની જરુર પડે એટલે ભીખ માંગવાની…. બાપ ખોંખારીને બોલે પણ ખરો…. લક્ષણો 1ોખ્ખા રાખો ને… ખોટી ખાંડ શંુ કામ ખાવ છો ? પણ અંરે્તા ર્તાો બાપનો જીવ ને…. એટલે ત્રણે ને સરખુ કરવા – દીકરા ના પૈસાનો વિહસાબ રાખવાને બદલે બીજી મોટેલ માં નોટ્સ આપી (લોન આપી) અને વ્યાજ માં ભાઈ-બહેન અને રે્તામનુ જીવન ર્જાય….

અરુણભાઈએ અનુપમ ને ફક્ર્તા એટલુ જ કહંુ્ય કે માબાપનો જીવ કદી દીકરાનંુ અહીર્તા થાય રે્તામા રાજી ન હોય કંઈક સત્ય જુદુ હશે આટલો બધો મનમાં આPોશ ન રાખશો – અને જે થયુ રે્તા – ઘી ઢળ્યું છે ર્તાો ખી1ડીમાં ને….

બનવાકાળ – અનુપમ નો આ વલોપાર્તા રે્તાની બા થી ન સહન થયો – અને શીકાગો ફોન ઉપર વાર્તા કરી – ત્યારે બાપા કહે – “અનુપમ ને ગેરસમજ થઈ છે. રે્તા કલાકાર જીવ છે રે્તા દરેક વ4રુ્તાને સંવેદનાઓથી ભરી દે છે. ખરેખર જે પૈસા રે્તાના છે રે્તા રે્તાનાજ છે. મંે ર્તાો રે્તા પૈસા યોગ્ય જગ્યાએ ગોઠવ્યા છે. હા – ઈશ્ર્વરા અને મધુરમ્ એ પૈસા માટે કયારેક મથે છે. પણ અનુપમને કહેરે્જા ખોટો વિવલાપ ન કરે ! “”ભલે – બાપુજી “કહીને નીરાલી એ ફોન મુકી દીધો.

મને ફોન કરી ને અનુપમે આ વાર્તા કરી ત્યારે મને પણ આનંદ થયો… માબાપ – વેરો આંર્તારો કરી જ ન શકે રે્તાવી રે્તાની માન્યર્તાા હર્તાી – પણ પુરાવો મળર્તાો ન હોંર્તાો જે મળ્યો – અને ગેરસમરે્જા ટળી ગઈ.

રે્જા કે અનુપમ હજી 4વીકારી શક્ર્તાો નહોંર્તાો – પણ નીરાલી કાયમ કહેર્તાી ઉપરવાળા ને ત્યાં દેર પણ નથી અને અંધેર પણ નથી. આપણે ર્તાો સારા ભાવો સાથે સારુ જીવન જીવવાનંુ – જરુર પડે કોઈક ને માટે ઘસાઈ છુટવાનંુ અરુણ હજી કયારેક અનુપમના ગેરસમજ ભરેલા આંસુ રે્જાઈને વ્યથીર્તા થઈ ર્જાય છે…. પણ સુગરલંેડ ના એ ઘરમાં હવે એક નહીં બે બે વિકન્નરી જેવી કળીઓ ખીલી રહી છે… ગીર્તાા જે ઘરમાં હોય ત્યાં કંસ નો વસવાટ ન હોય. નવા 4વપ્ના ખીલે છે અને આથમે છે.

રે્તા દવસની સંધ્યા… હળવેકથી મને અનુપમ ને પુછવાનંુ મન થયુ ભાઈ – આલ્બમનાં ફોટા હવે કાઢી નાખજે…. નહીંર્તાર એ કડવી યાદો ના ઘંુટડા મીઠા નહીં બને…. પણ અનુપમે ર્તાો આખુ આલ્બમ જ ક1રા પેટીમાં નાખી દીધુ હરુ્તા – આખરે ર્તાો કલાકાર જીવ ને…. સહેજ અનુકુળ વાર્તાાવરણ મળર્તાા જ મહોંરી ગયો રે્તાના મનનો ગુલમહોર.

ભક્ષ્ય..

રે્તા રિદવસે પહેલી વખર્તા હંુ ધુ્રજી ગયો…. માબાપની છત્ર છાયામાંથી છુટીને કોલેજ માટે ઘરથી દુર એપાટ� મેટ માં રહેવાનુ શરુ કયુ| ત્યારે આવો કોઈ અનુભવ થશે રે્તાની કલ્પના પણ રે્તાને નહોંર્તાી…. સાંજના સાર્તા વાગ્યે…. સાયકલ ઉપર હંુ જર્તાો હર્તાો અને ટ્ર ક બાજુમાં આવી ઉભી રહી અને બે મેક્સીકન જેવા માણસો મને ઘેરી વળ્યા…. કાન ની બુટ પાસે ગન હર્તાી…. અને ભાગ્યા રુ્તાપ્યા અવાજ માં…. પૈસા માંગર્તાા હર્તાા… અને મૃતુ્ય નો ખોફ પહેલી વખર્તા રે્તાને 4પશી� ગયો. પરાવર્તાી� વિPયા વશ…. ગજવા માંથી પાકીટ કાઢી આપી દીધુ અને સાયકલ ફંેકી રે્તા એક બાજુ ઉપર ઉભો રહી ગયો…. રે્તાઓ નાં કહેવા મુજબ. પાકીટ માંથી ડોલસ� ની લીલી નોટો લઈ પાકીટ હવામાં ઉછાળી ટ્ર ક જર્તાી રહી…. પણ પેલુ ભયનંુ લખલખુ હજી અંદરથી એક એક રંુવાડા ને ખડુ કરરુ્તા ઉભુ જ હરુ્તા. સાયકલ લીધી – પાકીટ હાથમાં લીધુ અને સાયકલ ઉપર ઝડપથી મારા એપાટ� મેટ માં પહોંત્યો……..પાણી પીધુ… પાકીટ ફંફો4યુ ર્તાો, ક 3 ડીટ કાડ� પણ ગુમ હરુ્તા – લેપ ટોપ 1ાલુ કરી Pેડીટ કાડ� કેન્સલ કરાવ્યુ – પોલીસ ને ફોન કયો�…. હાવડ� ને ફોન કયો� અને પપ્પા ને ફોન કયો� 110 ડોલર 1ોપડીઓ ખરીદવા ઉપાડયા હર્તાા રે્તા જર્તાા રહ્યા હર્તાા…. પણ પેલી ધુર્જારી હજી જર્તાી નથી… પોલીસ ને વણ�ન આપ્યુ – પૈસા મળવાની ર્તાો આશા નથી પમ બીર્જા કોઈને ર્તાકલીફ ન થાય રે્તાની સાવ1ેર્તાી જ…. રે્તાથી ખાલી ખોળ પાછળ ખાર્તાર… હાવડ� આવ્યો રે્તાની સાથે બંસરી પણ આવી…. થોડીક ઘમંડી લાગર્તાી આ છોકરીને આજે મારી હિહંમ્મર્તા માટે અહોભાવ દેખાર્તાો હર્તાો… રે્તા બોલી – રુ્તા બહાદુર છે. નહીંર્તાર આવા પ્રસંગો એ ઘણા ગન રે્જાઈને જ બેભાન થઈ જર્તાા હોય છે… મંે થોડીક હિહંમર્તા ભેગી કરીને કહંુ્ય – એ ર્તાો અંધારુ હરુ્તા રે્તાથી ટ્ર ક નો નંબર ન રે્જાવાયો… બંસરી કહે સારુ થયુ રે્તા નંબર નથી રે્જાયો….. નહીંર્તાર વાર્તાનંુ વરે્તાસર થશે…. 1ાલ હવે અમારી સાથે – બહાર થોડુક ખાશુ અને પછી રુ્તા પાછો આવી જજે….રે્તા વખરે્તા હાવડ� – બંસરી સાથે હંુ બહાર ગયો… થોડુક ખાધુ… પણ પેલો કરડો અવાજ અને કાન પટીયા પર ગન નો ઠંડો 4પશ� હજી મારા મનમાં ભયની ધુ્રર્જારી ઉપર્જાવ્યા જ કરર્તાા હર્તાા.રિદવસો પસાર થર્તાા હર્તાા…. રે્તા એપાટ� મેન્ટ ખરાબ છે… લોકાલીટી ખરાબ છે… કહી ૧૫ રિદવસમાં એપાટ� મેન્ટ બદલ્યુ… પાછો જુના ચિમત્રો થી નજીક બીર્જા એપાટ� મેન્ટ માં જર્તાો રહ્યો… ભણવામાંથી મન ધીમે ધીમે ધટરુ્તા ગયુ અને 4વબ1ાવના ર4ર્તાાઓ શોધવા માંડ્યા… બંસરી સાથે મુલાકાર્તાો વધવા માંડી… અને રે્તાની વાર્તાો સાથે અર્જાગૃર્તા રીરે્તા સંવેદના નો રં્તારુ્તા સંધાવા માંડ્યો… બંસરી 1ાઈનીઝ છોકરી હર્તાી – પણ રે્તાનો અવાજ મધુર હર્તાો… અને રે્તાથી પણ વધુ રે્તાની આંખોમાં મારે માટે કદર અને લાગણીની ભાવના વધુ ડોકાર્તાી હર્તાી… રે્તા રિદવસે એણે રાઈડ આપી અને 3 કલાક બાદ મને મારે ગામ ઉર્તાાયો� ત્યારે રે્તાની વાર્તાોમાં થોડીક ગંભીરર્તાા હર્તાી… ઉંમર ર્જાય છે અને ભણવાની સાથે સાથે કમાવુ રે્જાઈએ… માબાપ સારા છે… પણ રે્તામના ઉપર બહુ ભાર ના આપવો રે્જાઈએ જેવા સરખા વિવ1ારો ની આપ લે 1ાલી – અને મારુ મગજ ગણર્તારી ઉપર 1ઢી ગયુ… હંુ પણ કામ કરંુ થોડાક પૈસા બ1ાવુ રે્તાથી પપ્પા પાસે હાથ ન લંબાવવો પડે… અને મારી વિવ1ારધારા પપ્પાની જિજંદગી ઉપર સ્વિસ્થર થઈ….. રે્તામની જ ઈચ્છા છે. અમને બંને ભાઈઓ ને સારુ ભણર્તાર અને સારી જિજંદગી આપવી….. અને રે્તાથી જ ર્તાો રે્તામની સ્વિસ્થર થઈ ગયેલ કારકીદી� છોડી નવેસર થી અમેરીકા માં જિજંદગી શરુ કરી. નાનો ર્તાો હજી નાનો છે… મારે ભણર્તારની સાથે થોડુક કમાઈને રે્તામને પણ મદદ કરવી રે્જાઈએ…

ભારર્તા ના રુઢીગર્તા ભણર્તાર અને અહીં અમેરીકન ભણર્તાર પધ્ધવિર્તાઓમાં લાવી અને પોર્તાાની ર્તાકલીફો નો વિવ1ાર કયા� વિવના…. મન… રે્તામના પ્રતે્ય ના અહોભાવ થી ભરાઈ ગયુ…. બંને ને મારા ઉપર કેટલો ભરોસોં છે… બંસરી રે્તાની વાર્તાો કરર્તાી હર્તાી…. રે્તાના માબાપ નંુ જીવન ડોઈવોસ� માં ખુવાર થઈ ગયુ… રે્તાની દાદીમા નાં ભરોંસે રે્તા ઉછરી ને મોટી થઈ. દાદીમા ને ત્યાં ગલુડીયા… અને રે્તાથી રે્તાને ગલુડીયા બહુ ગમે… કેટ પણ બહુ ગમે… રે્તાના એપાટ� મેન્ટ માં ડોગ ન રાખવા દે પણ કેટ નો વાંધો નહીં… રે્તાથી રે્તાની પાસે એક મંજરખાન… બીલાડો મ્યાઉં… મ્યાઉં કરે… પણ બંસરી ને ડોગ વધુ ગમે – રે્તાની વફાદારીને કારણે. મને મારંુ નાનંુ જહોની યાદ આવી ગયુ… ગામ રે્તાને લાલીયો કહે અને ભારર્તામાં ર્તાો કુર્તારા ઘરે નહીં રાખવાનાં… પણ જયારે ભુરી કુર્તારીને સાર્તા ગલુડીયા થયા રે્તામાનંુ જહોની સફેદ દુધ જેવુ અને થોડુ ર્તાગડુ રે્તાથી ઝડપથી દોડી ન શકે…. અને ભુરી પાસે જવાની 4પધા� માં કાયમ પાછુ પડે અને ભુખ્યુ રહી ર્જાય… અને કાંવ… કાંવ… કરી ને રડે…. હંુ રે્તા વખરે્તા પાં1ેક વર્ષ�નો….. પણ મને જહોની ભુખ્યુ રહે રે્તા ન ગમે…. અને મમ્મી એ આપેલ દુધ નો ગ્લાસ એને પીવડાવી આવુ…. એક રિદવસ મમ્મીને ખબર પડે ર્તાો – કહે જહોની ને દુધ પણ ભૂરીને રોટલો… ખબર છે. મંુગા પ્રાણી ના વિન:સાસા ન લેવાય… બંસરીને મંે આ વાર્તા કરી ત્યારે રે્તા બોલી… ર્તાને હજી ગલુડીયા ગમે ? હંુ થોડોક ગંુ1વાયો… પણ બોલ્યો… ત્યાં ની અને અહીં ની વાર્તા જુદી છે. મને રે્તામને નોન વેજ ખવડાવ્યુ ન ગમે… બંસરી ર્તારર્તા બોલી શંુ ખવડાવવુ રે્તા આપણે નક્કી કરવાનંુ… અને વેજી ફુડ પણ મળે છે ખરેખર ? હંુ ક્ષણ માટે ર્તાો આનંરિદર્તા થઈ ગયો. મમ્મી ને રે્તા રિદવસે પુછ્યું… હુ ડોગ રાખુ ? મમ્મી કહે દીકરા – ભણી ગલી લો પછી… અત્યારે આપણને ન પોર્ષાય… અને આપણા ધમ�માં મંુગા પ્રાણી ના વિન:સાસા લેવાની ના પાડી છે ખબર છે ને ? પાછા વળર્તાા બંસરી એ ફરી રે્તાજ વાર્તા કાઢી – ધમ� ના નામે મંે વાર્તા ઉડાડવા માંડી ર્તાો બંસરી કહે – ર્તામે લોકો ધમ� ને ર્તામારી સગવડ પ્રમાણે ફેરવી ર્તાોળો છો – એક પપી ને ર્તામે પાળો પોર્ષો અને રે્તાને મૃતુ્ય માંથી બ1ાવો રે્તા ધમ� નથી ? રે્તા લુચ્1ી હર્તાી… રે્તાને રે્તાનો શોખ પોર્ષવા મારો સાથ રે્જાઈર્તાો હર્તાો અને મને પપી ગમે છે રે્તા વાર્તાથી રે્તા વાકેફ હર્તાી… વળી ર્તાને ગન એટેક થયો રે્તા વખરે્તા પપી ર્તાારી રે્જાડે હોર્તા ર્તાો રુ્તા બ1ી જરે્તા… એણે છેલ્લો ઘા ફેરવી ને માયો� જે વિનશાન પર બરોબર ધારી જગ્યા એ બેઠો. પછી ની વાર્તાોમાં પપી રાખવા નો ખ1ા� કેટલો આવે શંુ કરવુ પડે કેટલો ટાઈમ રે્જાઈએ… બધી વાર્તાો નો વિહસાબ હર્તાો કે પપી જે કંપની આપે રે્તાની સામે રે્જાઈએ ર્તાો ખ1ો� ર્તાો કંઈ જ નથી… અને એટલો ખ1ો� ર્તાો કયાંય નીકળી જશે…. વિહસાબ મારા મનમાં 4પષ્ટ થઈ ગયા પછી મંે બંસરી ને પુછ્યુ રુ્તા એને સા1વીશ ? મારે કોલેજ માં જવાનુ હોય અને એને ખાવા પીવાનંુ અન્ય દૈવિનક વિPયાઓ… અને બંસરી કહે રુ્તા ર્તાો મને ભાવરુ્તા પુછે છે… હંુ જરુર ર્તાને બધી રીરે્તા મદદ કરીશ…. એક પપી – પછી રે્તાને કંપની આપવા બીજુ પપી રે્તાને ટ્ર ે ઈનાંગ – રે્તાનુ ફુડ – રે્તાની ર્જાળવણી માટે રજીસ્ટ્રેશન… બીલ્લો પટ્ટો…. રે્તાને રમવાના રમકડા…. અને મારા Pેડીટ કાડ� ના બીલો વધર્તાા ગયા અને ગે્રડ ઘટવા લાગી…. 1ાર કલાક છ કલાક પછી ર્તાો સમગ્ર ભણર્તાર ના સમયનો ભોગ પપી એ લેવા માંડ્યો… અને એક રિદવસ પપ્પા અને મમ્મી કોઈક કામ માટે મારા એપાટ� મેન્ટ પર આવ્યા અને મારી દશા રે્જાઈને દ્રવિવર્તા થઈ ગયા… + રિદકરા ર્તાને ભણવા મોકલ્યો હર્તાો… આ ગલુડીયા ઘર બનાવવા નહીં… વળી ર્જા – નહીંર્તાર ભંુડા હાલે પછડાઈશ… ર્તાને મારા ચિમત્ર ની વાર્તા ખબર છે ને ? પણ પપ્પા – આ ગલુડીયા ને પોર્ષણ આપી ને હંુ સારુ જ કામ કરુ છુ ને ? – બંસરી નો પણ સાથ છે – રે્તાથી ખ1ા� માં રાહર્તા છે. ”મારા એ ચિમત્ર ની વાર્તા ર્તાને કહંુ – કોલેજ ના પહેલા વર્ષ�માં અમે એના ઘરે ભણીયે… અને રે્તા ભાઈ ને પરણ ઉપડયંુ રે્તાથી રે્તાના વિવવાહ થયા. અમે ભણી રહ્યા ત્યાં સુધી રે્તા પાસ ન થયો… અને આજે 25 વર્ષ� અમે બધા સ્વિસ્થર છીયે ત્યારે રે્તા દરિરદ્રર્તાાના અંવિર્તામ 1રણમાં છે”. “પણ પપ્પા ભણવાની ઉંમર જર્તાી કયાં રહી છે. ? ““એની પણ આજ દલીલ હર્તાી – ઉંમર ઉંમરનંુ કામ કરે છે. – રુ્તા આ અવળે પાટે 1ઢ્યો છે. જવુ છે રિદલ્લી અને ગાડી પકડી છે મદ્રાસની… ઉર્તારી ર્જા – અને પાછી રિદલ્લી જવાની ગાડી પકડ…. ” ‘“પપ્પા – આ બંને પપી અને બંસરી સાથે જિજંદગી સરસ જઈ રહી છે”.” એક સાધુ ની વાર્તા ર્તાને કહંુ. એક અધોરી બાવો…. એક લંગોટી અને રે્તા રાર્તા પડે ધોઈ નાખે અને સવારે પહેરી લે. એક ઉદરડી પેધી પડી અને લંગોટી કાર્તારે રે્તાથી કોઈ ભક્રે્તા સલાહ આપી એક શિબલાડી રાખો… એટલે ઉંદરડી

નહીં આવે…. બાવાજી એ શિબલાડી રાખી રે્તાના દુધ ની ચિ1ંર્તાા… એટલે કોઈક ભક્રે્તા ગાય આપી…. ગાય ને દોવાની – 1ારો નાખવાની ર્તાકલીફ એટલે કોઈ બાઈ માણસ રાખો બાઈ રાખી…. અને વર્ષ�માં ર્તાો છોકરુ થયુ…. અને બાવાજી ની 1મકી…. આ લંગોટી સા1વવામાં હંુ ર્તાો સંન્ય4ર્તા બગાડી બેઠો… લંગોટી ફંેકી ને પાછો ભાગ્યો….”“પપ્પા… મને પેલી ગન ની બીક આ ગલુડીયાએ કાઢી… બંસરીએ કાઢી…”“પણ રે્તા બીક કાઢવાનો ર4ર્તાો ર્તાને આખી જિજંદગી દરિરદ્રર્તાામાં સબડાવશે રે્તાનંુ શંુ ? અને આ કામ માટે ર્તાો અહીં અમેરીકા ર્તાને નથી લાવ્યો ખરુ ને ?”“હા… પણ હંુ મારી રીરે્તા મેનેજ કરી લઈશ….”“એક કામ કર… ર્તાારુ એપાટ� મેન્ટ હવે ર્તાને ડોગ રાખવા નથી દેર્તાા રે્તામ કહી બંસરી ને ર4ર્તાો કાઢવા કહીશ ?”“ ભલે….”પંદર રિદવસ પછી બંસરીને મારા માટે ખુબ જ વિર્તારસ્કાર છુટ્યો એક ગલુડીયુ લઈ ડોમ�ન્ટરી માં પાછુ આપી આવી. બીર્જા પંદર રિદવસ પછી હંુ બીજુ ગલુડીયંુ પાછંુ આપી આવ્યો…. દોઢ મહીના પછી બંસરી નો ઈ મેઈલ આવ્યો – રે્તાણે મને ડંપ કયો�… મંે પપ્પા ને થંન્કયુ નોટ લખી….ર્તામે સા1ા છો… માણસો પોર્તાાના 4વાથ� માટે ગમે રે્તા કરર્તાા હોય છે… ખાસ કરીને લાગણી ઓ સાથે નો ખેલ… પોર્તાાના 4વાથ� માટે… રે્તાના કલાક ના રીPીએશન માટે મારી કારકીદી� નો ભોગ લેર્તાા પણ ન અ1કાય…ફરીથી આભાર….હવે એ ગન ની બીક લાગર્તાી નથી… કારણ કે પોલીસે રે્તા માણસને પકડી પાડ્યો છે… રે્તા એક જમાના માં બંસરી નો એક્ષ હર્તાો…. અને આ સમગ્ર નાટક નો રે્તા એક સહનાયક હર્તાો…. બંસરી ભોક્ર્તાા હર્તાી અને હંુ ભક્ષ્ય….( ગુજરાર્તા ટાઈમ્સ ન્યુયોક� માં પ્રશિસધ્ધ)

મોહપાશ

Picture Courtsey :www.rediff.com/news/2006/oct/11ajp.htmભાગ� વી ને જ્યારે ખબર પડી કે રે્તાની લાડલી અને માનીર્તાી રિદકરી એ રે્તાને છુટી કરી ત્યારે એ અવા1ક થઈ ગઈ –

માનસી એનુ મનો4વપ્ન હરુ્તા. રે્તામા રે્તાણે રે્તાના બધા 4વપ્નો વાવ્યા હર્તાા – અને એની ધારણ પ્રમાણે માનસી રૈ્તાયાર પણ થઈ ગઈ હર્તાી. સુ્કલ માં પહેલી, કોલેજમાં પહેલી – વિવનય અને સદગુણો નો ભંડાર ઘરમાં જયાં અને ત્યાં માનસીનો દાખલો અપાય…. પણ જનક મામા સાથે જયારે પહેલી વખર્તા માનસી એ રે્તાના અંર્તારિરક વલણો ની 11ા� કરી ત્યારે જનક મામા બોલ્યા – 1ાલ માનસી! મમ્મી ને છુટાછેડા આપીયે… જનક અને ભાગ� વી એ બહુ નાની ઉંમર માં મમ્મી ગુમાવેલી રે્તાથી – 17 વર્ષ� ની ઉંમરે 27 વર્ષ� ની પુખ્ર્તાર્તાા સાથે ભાગ� વી બંને નાના ભાંડુરાને ઉછેરવા લાગી. સાવકી મા ન આવે રે્તાથી મા નંુ દરેક પ્રકારનંુ કામ કરર્તાી જિજંદગી જીવવા માંડી…ભણર્તારને અનુરુપ જીવન જીવર્તાા માક� ડં સાથે વિવવાહ થયા…. અને કા1ી ઉંમરે ભાંડુરાઓની માર્તાા બનેલી ભાગ� વી પોર્તાાના ગમા અને અણગમા 4પષ્ટ રીરે્તા વ્યક્ર્તા કરવામાં હંમેશા ર્તાકશિલફ અનુભવર્તાી… મોં પર હા4ય – હાથ માં ઘરકામ નો ભાર અને મનમાં દબાયેલા ક1ડાયેલા 4વપ્નો ના ભંગાર નો અધ� ક1ડાયેલ ભાર લઈ ને જીવર્તાી ભાગ� વી ના ખોળો માનસી આવી.ભયા� ઘરમાં માક� ડં ના પરિરવાર ની સાથે ભાગ� વી માનસી ને ઉછેરર્તાી ગઈ…. પણ પેલા ક1ડાયેલા 4વપ્ના જે કા1ી ઉંમરે મા બનેલ મારૃ્તાત્વ ને જરુર કરર્તાા ગાઢા રંગ થી જીવીર્તા કરી ગયા…. અને મારૃ્તાત્વ ના એ હુમલા માનસી અને અલીશાને ઉછેર દરમ્યાને કયાંક અને કયાંક ઘાટ છોડર્તાા ર્તાો કયાંક ઘાટ કંુઠીર્તા કરર્તાા…. ખૈર…. આર્તાો થોડીક પૂવ� ભુચિમકા.જનક મામા પાસે હસર્તાી હસર્તાી માનસી બોલી…. “ મામા – મમ્મી ને ર્તાો કંઇ છુટી કરાર્તાી હશે…”

જનક મામા ઘંુઘવાર્તાા અવાજે બોલ્યા….. “પણ બેટા ! રે્તાણે ર્તાારા ઉછેર માં ક1ાશ રાખી હોય ર્તાો છુટી કરવી પડે ને…. “માનસી કહે…. “રે્તામના ઉછેરમાં ક1ાશ નથી – ક1ાશ ર્તાો અમારા માં છે…. કે અમારંુ ઘડર્તાર રે્તામના ધારવા પ્રમાણે નથી થરંુ્તા”.જનક મામા બોલ્યા…. “ભાગ� વી અમારા ઉપર ર્તાો હીટલર થઈ ર્તાો 1ાલુ્ય….. પણ ર્તામારા ઉપર પણ આટલી રે્જાહુકમી…..”” પણ મામા ! આમા કયાં રે્જાહુકમી ? ““અરે ર્તાારે ! જેમ રહેવુ હોય રે્તામ રહેને ! આ ખા ને ખા… ર્જાડી થઈ જઈશ…. અરે આ બધી ર્તાો કંઈ ચિ1ંર્તાા કરવાના કારણો છે ? ““હા મામા – ચિ1ંર્તાાના કારણો ર્તાો ખરાજ ને”…. ““નારે ના…. આ ઉંમરે ર્તાો શરીર બંધારુ્તા હોય છે. અને એ બધી ચિ1ંર્તાા જે લોકો બહુ ખાર્તાા હોય રે્તામણે કરવાની…. પણ આપણે ર્તાો આમેય ઓછુ ખાર્તાા હોઈએ અને રે્તામા વળી આવી સુફીયાણી વાર્તાો ર્તાો કંઈ 1ાલર્તાી હોય? – રિદવસની બે રોટલી ખાવાની અને રે્તામાય પાછી કોરી ! ““ મામા! ર્તામારી વાર્તા સા1ી છે… પણ હવે મારાથી નથી ખવારુ્તા… હંુ ખાવાનંુ રે્જાઉ છંુ અને ઉલટી થાય છે. ““ર્તાને ખાવાની ઈચ્છા થાય છ ખરી ?”“ હા પણ – ભય લાગ્યા કરે છે કે…..”“માનસી – આ ભય રે્તા મનનંુ કારણ છે રે્તા ર્તાને સમર્જાય છે ? ર્તાો પછી મનને કેળવવુ પડશે… જેમ મમ્મી ની વાર્તાો માનીને રે્તામ હવે મમ્મી ની વાર્તાો ન માનીને 1ાલવુ પડશે…. મમ્મી ની ખાવાની વાર્તાો નો વિવદ્રોહ કરવો પડશે… “જનકે માનસી ની સામે રે્જાયુ ર્તાો માનસી ની આંખમાં આંસુ ર્તાગર્તાગી રહ્યા હર્તાા…… માનસી ના આંસુ એ વાર્તાનંુ પ્રવિર્તાક હર્તાા કે આ વાર્તાો એને ગમર્તાી નહોંર્તાી – મમ્મી એને પ્રાણથી પણ વહાલી હર્તાી – એ વિવચિ1ત્ર મનોદશામાંથી પસાર થઈ રહી હર્તાી – એટલે વાર્તા ને ફેરવવા રે્તાણે માનસીને પુછંુ્ય – “માનસી ર્તાને હરે રામ મંદીર માં વોલન્ટીયર વક� કરવુ છે ?””મામા – ર્તામને ર્તાો ખબર છે હંુ ર્તાો ત્યાંજ જઈ ને રહંુ. રે્તાનો મને વાંધો નથી… પણ એટલી શસ્વિક્ર્તા આવે રે્તાટલી ર્તાશિબયર્તા સારી કરવી પડશે ને….”અઠવાડીયા પછી હરેરામ મંરિદરમાં જવાનંુ નક્કી કયુ| અને ત્યાં સુધી માનસી ને ખાવા પીવાની બાબર્તાો માં નહીં ટોકવા એ વાર્તા ઉપર જનક મામા એ ભાગ� વી ને સમર્જાવી દીધી…. ભાગ� વી ને ર્તાો માનસીની આ વર્તા� ણંુકો ખુબ જ દુખ પહોં1ાડર્તાી હર્તાી પણ…. નાની નાની વાર્તાો નાં અથ� ઘટનો છોડવા યોગ્ય લાગ્યા હર્તાા. રે્તાથી માનસી ને નહોંરુ્તા ગમરુ્તા છર્તાા એણે માનસી ની શારીરીક દશાની 11ા� જનક રે્જાડે છેડી હર્તાી.4વામી હરિરપ્રસાદ હરેરામ મંદીરના મહંર્તા હર્તાા – અને ધમ� ને આજનાં માધ્યમ થી રે્જાડવા સક્ષમ હર્તાા – અને ધાર્મિમંક ભાવોથી ભરપુર માનસી સા1ા ર4રે્તા 1ઢે રે્તાવુ ઈચ્છર્તાા હર્તાા…. રે્તાથી જુદી જુદી વાર્તાો થી એના મનમાં પ્રવેશવા પ્રયત્ન કરર્તાા હર્તાા. ગૌશાળા માં ગાયો ની સેવા કરવામાં માનસી વધુ રસ લેર્તાી હર્તાી. રે્તાથી એક રિદવસ હરિરપ્રસાદે કહ્યુ| – “આ ગાય ને માર્તાા કેમ માનીયે છે રે્તા ર્તાને ખબર છે માનસી ?” માનસી બોલી “રે્તા ખુબ જ પવિવત્ર છે અને સૌથી સારી વાર્તા ર્તાો એ છે કે એ કદી રે્તાના વાછરડાને કહેર્તાી નથી કે રુ્તા આમ કર કે રે્તામ કર.”4વામી હરીપ્રસાદને આ પાછલી ટકોર ન ગમી પણ મૌન રહી બધી વાર્તાો વિવ1ારી લીધી – મુળ વિવદ્રોહનંુ કારણ કયાં હરંુ્તા રે્તા શોધી નાખ્યંુ. વિવદ્રોહ હર્તાો પધ્ધવિર્તા સામે… અને એમણે જનક ને ફોન કયો� – કાલે માનસી નંુ ઓપરેશન છે – ર્તામે આવી શકશે ?બીજે રિદવસે ભાગ� વી – જનક અને માક� ડં હરે રામ મંરિદરમાં પહોંચ્યા – ત્યારે રે્તામની હાજરીમાં મહંરે્તા માનસી ને વાર્તાો વાર્તાો માં હીપ્નોટાઈઝ કરી અને હસર્તાા હસર્તાા પુછુ્ય –” માનસી આ ઝાડ ને રે્તા કેમ પકડી રાખ્યુ છુ ?”ત્યારે માનસી બોલી “ઝાડે મને પકડી રાખી છે હંુ ર્તાો છોડવા માંગુ છંુ. “ભાગ� વી આ વાંર્તાો સમજી શકર્તાી નહોંર્તાી રે્તાથી રે્તા 1ુપ રહી. મહંરે્તા રે્તાની સાથે વાર્તાો આગળ 1લાવી – “ઝાડ ના હાથ ર્તાને દેખાય છે ?”માનસી – કહે – “ના”મહંર્તા – “ર્તાારા હાથ ઝાડની આજુબાજુ છે રે્તા ર્તાને દેખાય.છે?”માનસી – “હા, પણ મને ઝાડે પકડી રાખ્યા છે.”મહંર્તા – “ના ર્તાારે પહેલ કરવાની છે રે્જા ઝાડ ર્તાને છોડી દે”.

માનસી અસંજસ માં હર્તાી. રે્તાથી એ વાર્તા ને ફરી મહંરે્તા દો હરાવી – “ર્તાારે ઝાડને છોડવાનંુ છે. રંુ્તા નહીં છોડે ર્તાો ર્તાને ર્તાકલીફ થશે…..”

માનસી ના 1હેરા ઉપર કંટાળા નાં ભાવો હર્તાા… રે્તા રે્જાઈ મહંર્તા ફરી બોલ્યા… “ર્તાારે રે્જાવુ છે આ ઝાડ ર્તાને કેવી રીરે્તા છોડરુ્તા નથી….”

માનસી – “મંે ઝાડને પકડી રાખ્યુ હરુ્તા…. હે ! હે ! અને આ છોડી દીધુ… ખડખડાટ હસર્તાા હસર્તાા માનસી એ એકદમ રડવા માંડયુ.”… મહંરે્તા રે્તાને રડવાની ના પાડી અને ફરી પુછુ્ય “રુ્તા કેમ ખાર્તાી નથી ?”“મને ખાવુ છે – મને મમ્મી ખાવાનુ કહે ત્યારે ભય લાગ્યા કરે છે.”“ કોનો ભય ?”“ મમ્મી ની દરેક વાર્તા મંે માની છે. પણ હવે મને લાગે છે કે મમ્મી ખોટી છે રે્તાથી સૃજલ ની વાર્તા મંે મમ્મી ને નથી કહી.”“ કોણ સૃજલ ? ““મારે સૃજલને મેળવવો છે પણ મમ્મી પાસે રે્તાને લઈ જવાની હિહંમર્તા નથી.”“ કેમ ?”“ મમ્મી ને મંે ખુબ દુખ વેઠર્તાી રે્જાઈ છે. અને એ દુખને રે્જાયા પછી મને લગ્ન કરવા ન હોંર્તાા – પણ સૃજલને રે્જાયા પછી મનમાં ફરી પરણવાના…..”“માનસી રે્તા ઝાડને પકડ્યુ છે…. ર્તાારા મનમાં જે વિવ1ારો 1ાલે છે રે્તાનુ વિનરાકરણ થાય રે્તામ છે… ““રે્જા રે્તામ થાય ર્તાો રુ્તા આ સત્યાગ્રહ છોડી દઈશ ! ““એમ થાય રે્તામ નથી રે્તાથી ર્તાો મારે જીવવુ નથી”” એમ કરવાનંુ કામ માઠુ છે. ર્તાારે માટે ર્તાો બંને પકે્ષ ર્તાકલીફો જ છે – રે્જા આમ ડીપે્રશન માં રહી જીવ છોડીશ ર્તાો અવગરે્તા જઈશ અને ધમ� ધ્યાન સાથે સમજ પુવ� ક દેહ છોડીશ ર્તાો સૃજલ નહીં મળે એટલે રે્તાને પામવા ફરી ભટકવુ પડશે ? ““સૃજલ ર્તાો મારી સાથે આવશે…. અહીં નહીં અમે ત્યાં ભેગા થઈશુ જયાં મમ્મી નથી – દુવિનયા ના દુઃખો નથી…..”દરેક ના મનમાં પ્રશ્ર્નો હર્તાા – અને રં્તાદ્રા ત્યાં અટકાવી દઈ મહંરે્તા જનકની સામે રે્જાયુ – ભાગ� વીની સામે રે્જાયુ – માક� ડં સામે રે્જાયુ…. અને પુછુ્ય – “આ છોકરી જીવવા નથી માંગર્તાી રે્તાના કારણો સમર્જાય છે ? ર્તામારા બાળકો ઉપર ર્તામારા આગ્રહો એટલા જ મુકો જેટલા રે્તાને જરુર હોય…..”થોડાક સમયની 1ુપકી દોને અંરે્તા ભાગ� વી બોલી “સૃજલ કયાં છે રે્તાની માવિહર્તાી મળી શકે ?”મહંર્તા ભાગ� વી ના મારૃ્તાત્વ સમજી ગયા – અને માનસી ને રં્તાદ્રામાં આગળ લઈ જર્તાા કહંુ્ય – “સૃજલ ને બોલાવી લઈએ – જરુર પડશે ર્તાો મમ્મી ને જનક મામા સમર્જાવશે, પણ ર્તામારી ર્તાપશ્ર્વયા� ને ચિમલન 4વરુપ મા ફેરવશંુ. એવુ બનરુ્તા હંુ રે્જાઈ રહ્યો છુ – હવે ર્તાો ઝાડ છુટશે ને ? “માનસી બોલી – “મમ્મી ને દુખી કયા� વિવના સૃજલ મને મળે રે્તા ર્તાો કલ્પના બહાર ની વાર્તા છે… પણ રે્તા પ્રભુકૃપાથી શકય બનશે.માનસી ની વાર્તા સાંભળી ભાગ� વી એ મનોમન નક્કી કદી લીધુ કે રિદકરી ને ઘડર્તાા ઘડર્તાા હવે એ થાકી ગઈ છે – રિદકરી મા બની ર્જાય અને મા દીકરી ર્તાો કેવુ ?બે કલાક ની ઉંધ પછી માનસી ઉઠી ત્યારે ભાગ� વી – જનક અને માક� ડં ત્યાં નહોંર્તાા – ઘણા સમયથી ઉંધ મળી ન હોંર્તાી રે્તાથી આ મોહહિનંદ્રા એ એના મન ને ભરી દીધંુ હરંુ્તા. રે્તાના 1હેરા પર સ્ફુર્તિરં્તા હર્તાી.અલીશા ર્જાણર્તાી હર્તાી સૃજલ ને….. અને ભાગ� વી સૃજલ મળી – રે્તાને રે્જાઈ મનમાં ર્તાો વિન:સાસો નાખ્યો….. પછી નુકશાન માંથી ઓછુ નુકશાન કયુ રે્તામ વિવ1ારી થંભી ગઈ. પુખ્ર્તાર્તાા દેખાડી રિદકરી ને સૃજલ સાથે પરણાવવી કે નહીં રે્તાની ગડમથલો માં અ1ાનક રે્તા બબડી પડી…. એ ર્તાો મને શંુ છુટી કરર્તાી હર્તાી – હંુ જ એને છુટી કરુ છંુ…..

માક| ડ મા રિદકરી ની દ્વીધા અને અથ� ઘટનો અને રે્તાના વિવચિ1ત્ર અંર્તાો ને રે્જાઈને ખીજવાયો – ભાગ� વી ર્તાને ખબર છે ને प्राप्तेषु षोड शे वष� पुतं्र मिमत्र ।वाचरेत સોળ વર્ષ� પછી પુત્ર ચિમત્ર બને છે અને પુત્રી પણ સહીયર – હવે માનસી નાની નથી. એમને જર્તાન પુવ� ક ઉછેરી ને

મોટા કયા� – આપણા માબાપ નંુ આપણા ઉપરનંુ જે ઋણ હરુ્તા રે્તા પુરુ કયુ| . રે્તામને ભણાવ્યા પછી જયારે રે્તામની બુધ્ધી શસ્વિક્ર્તા ખીલી ગયા પછી આપણા વિવ1ારો ને સુ1વવાના હોય – લાદવાના ન હોય. સૃજલ ને રુ્તા નહીં સ્વિ4વકારે રે્તા નહીં 1ાલે – હંુ બંને ને હસર્તાા રે્જાવા માંગુ છંુ રુ્તા 1960 માં જે રીરે્તા ઉછરી – જીવી રે્તા રીરે્તા માનસી ને ઉછેરી રે્તા 2000 માં જયાં જમાનો ઘણો આગળ વધ્યો છે ત્યાં નાના નાના આગ્રહો ને છોડી આખુ ચિ1ત્ર નવેસરથી રે્જાવાની વાર્તા ને સ્વિ4વકારો….

ભાગ� વી માટે કપરી કસોટી હર્તાી – પણ સૃજલ બહુ જ આદરથી બોલ્યો – માનસી – મમ્મી અને પપ્પાના આશિશવા� દો વિવના નવજીવન નથી શરુ કરવંુ.

ભાગ� વી – નાં મનમાં સૃજલ નો વિવનય સ્વિ4વકૃર્તા થયો અને મમ્મી એ માનસી ને મનથી છુટી કરી. ખરેખર ઘણંુ જ કપરુ હોય છે આ પુત્ર કે પુત્રીને આપણા મોહપાશમાંથી અલગ કરવા..જનકમામા હસર્તાા હસર્તાા બોલ્યા 1ાલો છુટાછેડા દુર કરો અને લગ્નની રૈ્તાયારી કરો લગ્ન નક્કી થાય છે અને માનસી મમ્મી ને પગે લાગે છે. ભાગ� વી દુઃખનાં ડંુગરો મો પર ધારીને કહે છે સૃજલ સા1વજે મારી માનસીને…માનસી બોલી “મોમ રુ્તા પણ સા1વજે…”

જાગ્યા ત્યાંથી સવાર….

જર્તાીન ભણેલો ગણેલો અને વિનવડેલો બીઝનેસમેન હર્તાો. પરંરુ્તા હર્તાાશા એ એને 1ારે બાજુથી ઘેરી લીધો હર્તાો. ડોકટરો ની દવાઓ અને રે્તાની માઠી અસરોએ રે્તાની ઉંધ હણી લીધી હર્તાી. પરંરુ્તા અંર્તારિરક શાંવિર્તા રે્તાનાથી હર્જારો માઈલ દૂર હર્તાી. ભારર્તાથી આવી ને 30 વર્ષ�માં ઘણી શિસધ્ધી એના કામમાં મેળવી હર્તાી.

અમેરીકન પધ્ધવિર્તા રે્તાના વર્તા� નમાં ક્ષણેક્ષણે દેખાર્તાી હર્તાી – કલાક ના 250 ડોલરની કમાણી ની દોડમાં – કુટંુબ – ર્તાશિબયર્તા અને મનની શાંવિર્તા – ધમ� બધાનો નાશ અને ડોલરનો એક ધારા ધોધે એને સફળ ર્તાો બનાવી દીધો પણ…. એના અંર્તારમાં 1ીસો એકધારી હર્તાી – માબાપ ની જેમ પત્ની અને રે્તાના બાળકો કયારેય સાથે ટેબલ ઉપર જમ્યા નહોંર્તાા. ઘરમાં હોટેલ નંુ વાર્તાાવરણ વધુ અને બાહ્ય દેખાડો વધારે હર્તાા. ડોકટર, વકીલો અને સાઈPીયાટ્ર ીસ્ટ ને ફીમાં પૈસા જેટલા કમાણી થર્તાી હર્તાી રે્તાટલી જર્તાી હર્તાી. ફ્રુઝ, ગીફ્ટો અને પાટી�માં આનંદ કરર્તાા મનદુખો વધારે હર્તાા. દરેક ને પોર્તાાની પડેલી હર્તાી – જર્તાીન રે્તામને માટે પૈસા નંુ મશીન માત્ર હર્તાો.

કયારેક રે્તાના મનમાં પ્રશ્ર્ન થર્તાો હર્તાો આ દોડ કોને માટે હર્તાી – રે્તાના દીકરા, દીકરીઓ માટે રે્તામના કુર્તારા બીલાડા માટે – આઈઆર એસ માટે કે રે્તાના પોર્તાાના માટે ? સમાજમાં રે્તા સફળ હર્તાો પરંરુ્તા ધીમેધીમે રે્તાનુ બંેક બેલેન્સ રે્તાને રે્તા વિનષ્ફળ છે રે્તામ જણાવી રહંુ્ય હરંુ્તા.

છેલ્લો ઘા રે્તાને ત્યારે વાગ્યો જયારે રે્તાના ત્રીર્જા ડાઈવોસ� રે્તાને હર્તાાશાની ગર્તાા� માં ધકેલી દીધો. પહેલા લગ્ન વિનષ્ફળ જવાનુ કારણ પૈસો હર્તાો – બીર્જા લગ્નમાં પત્ની પાસેની અપેક્ષાઓ કરર્તાા ફરરે્જા વધુ હર્તાી – ત્રીર્જા લગ્નમાં કંઈક દાડો વળે રે્તામ લાગ્યુ ત્યાં… જણાયંુ કે રે્તા ર્તાો ક્ષણ માત્ર નો સગવડીયો આવેશ હર્તાો… રે્તાને મન રે્તાના કરર્તાા રે્તાના ડોગનંુ મહત્વ વધુ હરુ્તા – ભારર્તાથી લાવેલ રે્તા ત્રીજી પત્ની રે્તાને ગ્રીનકાડ� મેળવવાનંુ સાધન ગણર્તાી હર્તાી – જે મળી ગયા પછી…. રુ્તા કોણ અને હંુ કોણ?

ખૈર…. એ કયાંક ભુલો પડ્યો હર્તાો… રે્તાને રે્તા ભુલ મળર્તાી નહોંર્તાી. જયારે પણ ઉપાધી આવર્તાી ત્યારે બાપાએ રે્તાને મદદ કરી હર્તાી – પૈસાથી – સમજણથી – અને લાગણીથી… રે્તાથી રે્તાણે ભારર્તા જવાની રૈ્તાયારી કરી અને….. દેશમાં પહોંચ્યો…. બાપા એમના કંુડાળામાં વ્ય4ર્તા હર્તાા… છર્તાાય જર્તાીન આવ્યો રે્તાનાથી રાજી હર્તાા. જર્તાીન અને રણણીકભાઈ દસ વર્ષ� શાંવિર્તાથી બેઠા જર્તાીન ઘણા વર્ષ� પાછો આવ્યો હર્તાો. થાકેલો અને હારેલો –

રમણીકભાઈએ જર્તાીન ને એક વાર્તાા� કહી…

નાનો બાળક રે્તા સફરજન ના ઝાડ પાસે રોજ જર્તાો અને ઝાડને રે્તા ખુબજ ગમરુ્તા… નાના નાના બાળકના કુણા કુણા પગલા ઝાડની ડાળીઓ ને ઝણઝણવર્તાા હર્તાા…. સફરજનની ડાળી પકડી રે્તા બાળક ઝુલર્તાો હર્તાો. રે્તાના સફરજન ર્તાોડી ખાર્તાો હર્તાો અને ઝાડના છાંયડામાં મઝાની કલાકેક ની ઉંધ કાઢર્તાો હર્તાો. બાળક ને સફરજન નંુ ઝાડ ગમરુ્તા હરુ્તા અને ઝાડને રે્તા બાળક… રે્તાથી જયારે જયારે રે્તા આવે ત્યારે પ્રેમથી ઝુલી ઝુલી ને કહેરુ્તા – આવ-રમ મારી સાથે અને બાળક નાનો હર્તાો ત્યાં સુધી રમ્યો.

હવે થોડુક મોટુ થયુ…. એક રિદવસ ઝાડ પાસે આવીને ઉભો રહી કહે – મને રમવા રમકડા રે્જાઈએ – ર્તાારી સાથે રમીને હંુ ધરાઈ ગયો છંુ. ઝાડ કહે મારી પાસે પૈસા ર્તાો નથી… પણ રંુ્તા સફરજન ર્તાોડીને લઈ ર્જા – પૈસા મેળવવા રે્તા વે1ી દે અને ર્તાારા રમકડા ખરીદી લે…. બાળક ના મોં ઉપર ર્તારવરાટ અને ખુશી આવી ગઈ – ઝાડ રે્તા ખુશી રે્જાઈ ને ઝુમી ઉઠ્યંુ.

કેટલાક વર્ષો� પછી રે્તા બાળક યુવાન થઈ ઝાડ પાસે આવ્યો. ઝાડે રે્તાજ લગની થી કહંુ્ય – 1ાલ મારી સાથે રમ…. બાળક કહે હવે હંુ કંઈ ર્તાારી સાથે રમુ રે્તાટલો નાનો નથી. હંુ કુટંુબ કબીલા વાળો છુ – અને મને ઘર બાંધવંુ છે. ઝાડ ગંુ1વાયુ – મારી પાસે પૈસા નથી – હંુ કઈ રીરે્તા ર્તાને મદદ કરુ રે્તા સમર્જારુ્તા નથી – પણ – હા રુ્તા મારી શાખાઓ કાપીને લઈ ર્જા – ર્તાારા ઘરમાં રે્તા જરુર કામ લાગશે…. નઠારો યુવાન – એ રે્જાવા પણ ન રહ્યો કે રે્તાની શાખાઓ વિવના ઝાડ ઝાડ ન રહેર્તાા ખાલી ઠંુઠુ રહી જશે…. એ ખાશે શંુ ? એનુ અસ્વિ4ર્તાત્વ કેમ રહેશે..?

ઝાડને ર્તાો રે્તા યુવાન ના મોઢા ઉપર દેખાર્તાી ખુશાલી આભા ગમર્તાી હર્તાી….વર્ષો�ના એકાંર્તા પછી ફરીથી ઝાડ પાસે રે્તા યુવાન પ્રોઢ બનીને આવ્યો… મને બોટ રે્જાઈએ છે – ર્તાારા થડમાંથી હંુ બોટ બનાવી ને સાર્તા સમુદ્ર ની શેર કરીશ…. ઝાડ ફરીથી રે્તા યુવાન ને કહ્યું…… ભલે રે્તામ કરર્તાા ર્તાને આનંદ થાય ર્તાો રે્તામ કર….

કપાયેલ થડ ફરી પાછુ એકાંર્તા વાસમાં સરી ગયુ… એક રિદવસ રે્તા પ્રોઢ સફેદ વાળ સાથે હર્તાાશ વદને ઝાડ પાસે આવીને ઉભો. ઝાડ ની આંખમાં આંસુ હર્તાા…. યુવાન ને રે્તા આંસુ ન સમર્જાયા….. ઝાડે કહ્યું – મારી પાસે સફરજન નથી – પ્રોઢ માણસ કહે મને પણ દાંર્તા કયાં છે ? મારી પાસે – ડાળ – શાળાઓ નથી…. મને રે્તાની જરુર નથી – મારુ ઘર મારુ નથી રહ્યું…. ઝાડ કહે – થડ પણ જરુ્તા રહુ્ય છે – હંુ ર્તાને કેવી રીરે્તા મદદ કરુ ? મારે થડ નથી રે્જાઈરુ્તા – બોટ ર્તાો દરિરયામાં ડુબી ગઈ…. હંુ ર્તાો હવે જિજંદગી ના અંર્તા ઉપર આવીને ઉભો છંુ – થોડીક શાંવિર્તા રે્જાઈએ છે…. ઝાડ નાં મોં ઉપર થોડીક 1મક આવી – મારા મૃર્તા:પ્રાય મૂળ ને ર્તાારા આરામનંુ સ્થળ બનાવ….. આખરે રુ્તા મારી પાસે આવ્યો – રે્તા મારા માટે આનંદના સમા1ાર છે.

જર્તાીન – રમણીકલાલ પાસે છુટા મોઢે રડી પડ્યો…. હા બાપુજી રે્તા ઝાડ ર્તામે છો અને એ કપાત્તર પુત્ર હંુ….

રમણીકલાલ કહે છે – ના. રંુ્તા કંઈ કપાત્તર નથી. ફક્ર્તા દ્રવિષ્ટ બીંદુ અલગ છે. સુખી માણસ અને દુખી માણસ વચ્1ે ધમ� કહે છે – જે રે્તાના માઠા રિદવસો માટે બ1ાવે છે. રે્તાને માઠા રિદવસો આવે જ છે. જે માઠા રિદવસો માટે બ1ાવ્યા વિવના જે આજે માઠા રિદવસમાં છે રે્તાને મદદ કરે છે રે્તાને માઠા રિદવસોમાં મદદ મળે જ છે. આ કુદરર્તાનો અફર વિનયમ છે.

જે પોર્તાાનુ જુએ છે રે્તાને કાયમ પોર્તાાનુ જ રે્જાવુ પડે છે. જે બીર્જા નુ જુએ છે. રે્તાને બીર્જા જુએ છે. આ બે વિવ1ારસરણ સળંગ છે. સાધુ સંર્તાો જેમણે કદી પોર્તાાનુ રે્જાયુ નથી ર્તાો રે્તામને કદી પોર્તાાનુ શંુ થશે રે્તાવુ રે્જાવુ નથી પડયુ – સમાજ રે્તામનુ પોર્ષણ કરે જ છે. રંે્તા ર્તાારો 1ોકો અલગ બનાવ્યો. કાયમ સેલ્ફમેઈડ રહ્યો – કદી રે્તા પૈસા માટે હાથ લાંબો નથી કયો� અને રે્તાથી જ રંે્તા કદી કોઈને મદદ ન કરી – ર્તાાડ ની જેમ ઉં1ો અને લાંબો થનાર માણસ જેના ફળ મોટા અને દુર કોઈને કામ ન લાગે જયારે વડ ની જેમ ફેલાર્તાો માણસ અનેક વડવાઈઓ વડે ઘણે ફેલાય અને ઘણા જણાનો આશરો બને.

‘4વ’ નો આશરો સારો – આંર્તારિરક વિવકાસ માટે આધ્યાત્મીક ઉસ્થાન માટે 4વમાન – 4વાધ્યાય – 4વાગર્તા પરંરુ્તા લૌવિકક દુવિનયામાં “4વ” ને ભુલે ર્તાોજ ર્તામારુ ધાયુ| મળે….. પેલા ઝાડને બાળક ની ખુશી રે્જાઈર્તાી હર્તાી – બાળક રે્તાની પાસે રહે અને રમે રે્તા જ રે્જાઈરુ્તા હરુ્તા – રે્તા અંરે્તા થયુ ની જેમ જ…. રુ્તા ભટકી ને પાછો આવ્યો…. મારો બધો અફસોસ લૂપી ગયો….

જર્તાીન – રે્તાના વિપર્તાાની ઉદારર્તાાને રે્જાઈ રહ્યો…. રે્તાને રે્તાનુ બ1પણ યાદ આવ્યંુ… બંને જણાએ રે્તામની જુવાની ના રિદવસો – બાળકો ના ઉછેરમાં ખચ્1ા� . મોજ શોખને કદી મહત્વનો બનાવ્યો નહોર્તાો – સદાય ધમ� અને સાત્વિત્વક વાર્તાોથી બ1પણ ભરેલુ રાખ્યુ હરુ્તા…. પપ્પા – આ રે્જાઈએ…. હા – બેટા લઈ આવશંુ – અને એ વ4રુ્તા ઘરમાં આવી જ હોય…..

ઉંમર વધર્તાા – એ બાપા સામે – Its my life – Do not bug me…. I am grown up – જેવા ર્તાીરોથી રે્તામના હૈયાને છીણી નાખ્યુ – છર્તાાંય જયારે જરુર પડી ત્યારે – લોન ઓછી લો.. ન લો. કરકસર થી જરુર પડી ત્યારે આપર્તાા માબાપને રે્જાઈ આદરથી રે્તાનુ હૈયુ રે્તામને વંદી રહ્યું.

આજે જર્તાીન ને સમર્જાયંુ કે ઘરમાં આવર્તાા બ્રાઉન પડીકામાં અને માના રોટલામાં શંુ ફેર હર્તાો. બ્રાઉન પડીકા માં એક ટાકો બેલ કે બગ� રમાં – મા નંુ હેર્તા નથી હોરુ્તા ર્તાશિબયર્તા બગડે નહીં રે્તાની ર્તાકેદારી નહોંર્તાી. પશુની જેમ જીવાર્તાી જિજંદગીમાં પૈસો કદી ભેગો થયો નહીં – ડ્ર ાય કલીનર, હોટેલ – એપાટ� મેન્ટ ના ભાડામાં, અને લોનો ના હqા ભરી ભરી જિજંદગી આખી ની1ોવાઈ ગઈ પણ બે પાંદડે કયારેય ન થવાયુ…. સંપથી સાથે રહેવાય ર્તાો જે મઝા છે રે્તા એકલ પેટુ થવામાં કયાંય નથી…. રે્તા વાર્તા રે્તાને સમજી ગઈ રે્તાથી ફરી પાછો ડુસ્કે 1ઢ્યો.

રમણીકલાલે જર્તાીન ને કહ્યું – પેલી વાર્તાા� હજી પુરી નથી થઈ…. પેલો વૃધ્ધ ઝાડના મૃર્તા:પ્રાય સ્વિસ્થવિર્તામાંથી નવપલ્લવિવર્તા કરવા મૂળમાં પાણી આપવા માંડ્યો ફરી નાનો બાળક બની વાર્તાો કરવા માંડ્યો…. અને અઠવાડીયા માં થડ ઉપર બે 1ાર કંુપળો ફુટી. નદીની આજુ બાજુ ના એ વેરાન ઉજ્જડ પ્રદેશમાં દસ બાર ખાડા ફરીથી ત્યાં નવા સફરજન ના છોડ વાવ્યા….

જર્તાીન ને વૃધ્ધ બાપની અનુભવવાણીમાં નવુ જીવન મળરુ્તા દેખાયંુ…. જે કામ હર્જારો રુવિપયા ખયા� પછી ડોકટરો ન કરી શક્યા – રે્તા હર્તાાશા – બાપની અનુભવવાણીએ ક્ષણમાં દુર કરી નાખી…. ર્જાગ્યા ત્યાંથી સવાર……… ( ગુજરાર્તા ટાઇમ્સ-ન્યુ યોક� માં પ્રશિસધ્ધ ટંુકી વાર્તાા� )

ઝમકુબા

ઝમકુબા છર્તા સામે ર્તાાકીને રે્તામના રૂમ માં વિવ1ારર્તાા હર્તાા “મારો લાલજી – મારો લાલજી કરર્તાા આખી જિજંદગી મારુ મોં ના સુકાય…. અને એ લાલજીએ આજે મારા કેવાં હાલ કયા� – રડર્તાાં રડર્તાાં વિવ1ારર્તાી હર્તાી. છ છોકરાઓ અને ત્રણ છોકરીઓનાં બહોળાં પરિરવારમાં કોણ ર્જાણે કેમ મને ભરોંસો બેસી ગયો હર્તાો કે બધામાં સૌથી નાનો લાલજી એને ઘડપણ માં ર્જાળવશે….પણ હંુ કેટલી ખોટી પડી? “

સુમનરાય ના અંવિર્તામ સમયે – સુમનરાયે કહંુ્ય પણ હરંુ્તા – ઝમકુ – બધા ર્તાારા જ છોકરાઓ છે. લાલજી પાછળની ર્તાારી મમર્તાાને કાબુમાં રાખજે. એ કંઈ ર્તાારો થવાનો નથી. પણ છર્તાાયે મારી મમર્તાાએ ર્જાણર્તાા અર્જાણર્તાાં લાલજીમાં મારી ર્જાર્તા ને રમમાણ કરી દીધી – લાલજીનાં બે છોકરા માં પણ રે્તાને લાલજીનંુ બાળ 4વરૂપ દેખારંુ્તા – અને કાલી ઘેલી ભાર્ષા માં રે્તાને રમાડવા જર્તાા – પણ લાલજી ની વહુ પેટ્ર ીસીયા ફફડર્તાી…અને કહેર્તાી કે બા ર્તામને શ્વાસનો રોગ છે મારા દીકરાને આપી દેશો. ર્તામે રે્તાને રમાડવામાં મયા� દા રાખો…. ર્તામારા લાલજી ને ર્તાો દવાઓ કરાવ કરાવી ને સારો કયો� છે – હવે એ બંને ર્તામારા નહીં – મારા “લાલજી” છે રે્તા ધ્યાનમાં રહે – ર્તામે ર્તાો મમર્તાામાં ભૂલી ર્જાવ છો કે રે્તા શોન અને પીટર છે –

અમેરિરકામાં લાલજી લેરી પટેલ હર્તાો. અને લેરી પેટ્ર ીશીયાને પરણ્યો હર્તાો – કારણ કે સુમનરાય પટેલ નો વંશ ર્તાો આખા વિવશ્ર્વમાં પથરાયેલો હર્તાો – બે છોકરી કેવિનયામાં એક છોકરો ફીજી માં બે છોકરી ઈંગ્લેન્ડમાં એક છોકરી પનામા માં રહે – બધાના છોકરા છોકરીઓ સાથે આખુ કુટંુબ 70 નાં આકડે પહોંચ્યંુ – ઝમકુબા – બધે બોલાવાય…. પણ ઝમકુબા ને લાલજી ની માયા જબરી રે્તાથી મન ત્યાં ખંે1ાય…. પેટી હસર્તાા હસર્તાા કહે પણ ખરી – ગ્રાન્ડ મા – ગ્રો નથી થયા– એને લાલજી અને શોન એક સરખાજ લાગે.

સુમનરાયે – 1935 માં દોરી લોટા સાથે આવિફ્રકા પ્રયાણ કરેલુ અને ઝમકુ રે્તા વખરે્તા 18 ની – કેવિનયામાં નાનો વેપાર શરુ કરી પટેલ એન્ડ સન્સ ની ધીખર્તાી પેઢી કરી. અંગે્રજ ને જરૂરી દરેકે દરેક વ4રુ્તા નૈરોબી માં પટેલ એન્ડ સન્સ માં મળે…. 1935 થી 1952 છોકરા અને ઘરમાં કયાં જર્તાા રહ્યા ખબર ન પડી – પણ 1952 માં લાલજી નો જન્મ થયો ત્યારે ઘરમાં અઢળક ધન આવ્યંુ અને પુવિષ્ટ માગી�ય માન્યર્તાાએ નાનકાને લાલજી બનાવી દીધો. નૈરોબીમાં માં મોટંુ મકાન – પૂરર્તાી ગાડીઓ અને અંગે્રજ પધ્ધવિર્તા ઉછેર ને કારણે છોકરા મંડાર્તાા ગયા – અને ધીખર્તાો ધંધો નવા નવા સાહસો અને હિહંમર્તાથી સાર્તા સમુદ્ર પાર ની સીમાઓ બનર્તાો ગયો.

ઝમકુ ની જિજંદગી માં લાલજી આવ્યા પછી ધમ� ધ્યાન વધ્યંુ…. અને પેલી કોઈક ડૉક્ટર ની ઓપરેશનની પ્રવિPયા પછી હવે નવા છોકરા ની ઝંઝટો રહેવાની નહોર્તાી – કારણ કે લાલજી વખરે્તા મોટી દીકરી પણ ભારે પગી હર્તાો – અને શરમે મરી જવારંુ્તા હરંુ્તા…. પણ ખેર નવ નવ છોકરા થયા પછી પણ મમર્તાા શમર્તાી નહોર્તાી. એટલે બધી જ ભેગી થયેલી મમર્તાા નાનીયા ઉપર ઉર્તારી. અને ગમે કે ન ગમે – પણ ઝમકુબા નો હુકમ થાય એટલે નાનીયો રે્તાનંુ પાલન કરે જ કરે….. અને એમ મમર્તાાનો છોડ – ઝમકુબા ર્તારફ થી નાનીયા ર્તારફ એક ર્તારફી રીરે્તા વધર્તાો ગયો…. મોટો થર્તાા લાલજી

માની આ નબળાઈ પામી ગયો…. કે જયારે પણ લાભ લેવો હોય ત્યારે….. ઝમકુબા ના નામે મોટી 1ીસ પાડવી અને જેમ અલાઉદીન ના ચિ1રાગ માંથી જીન આવે અને બધી માંગણીઓ પુરી થાય રે્તામ…. નાનકાની બધી માંગણીઓ ઝમકુબા પુરી કરે જ કરે.

સુમનરાય સમર્તાાથી ઝમકુ ને કહે પણ ખરા – ઝમકુ આ બાકી ના આઠ પણ ર્તાારા છે…. ર્તાારી મમર્તાાનો દોર નાનીયા ર્તારફ વધુ છે. ર્તાને નાનીયો કયારેક ર્તાકલીફ કરશે… કોઈપણ વ4રુ્તાનંુ અવિર્તારેક પણુ સારુ નહીં….

ઝમકુબા – દરેકના પ્રસંગો યાદ કરી એમ સાશિબર્તા કરવા મથે કે મને લાશિલયો ગમે છે પણ મારે ર્તાો બધાં સરખાં…. પણ હા – રે્તા બધા સરખાં જયારે બહારના પરિરબળો સામે ગણત્રી કરવાની હોય ત્યારે – જયારે નવે નવને ગણવાના હોય ર્તાો લાલીયો ખાનગી માં મેદાન મારી જ ર્જાય….. ઝમકુબા મોટાને સમર્જાવે – હશે નાનો છે ને…..

75 માં વર્ષ� ની જન્મરિદન ઉજવણી વખરે્તા આખુ સુમનરાય પટેલ પરિરવાર એકઠુ થયુ હરંુ્તા અને સુમનરાયને હાટ� ઍટેક આવ્યો. ફીજીમાં અક્ષય મોટી હોસ્વિ4પટલ 1લાવર્તાો હર્તાો રે્તાથી સુમનરાય અને ઝમકુબાને ફીજી લઈ આવ્યા. બીર્જા અને ત્રીર્જા ઍટેક વખરે્તા લકવાગ્ર4ર્તા શરીર થી સુમનરાયની માવજર્તા સારી રીરે્તા થઈ. પરંરુ્તા 80 વર્ષ� ની વય� 4વગ� વાસ થયો ત્યારે ઝમકુબા 77 નાં. અને મમર્તાા પાછી રે્તામને લાલજી ને ત્યાં લઈ આવી.

પેટી નંુ નુ મૂળનામ ર્તાો પ્રવિર્તામા. રે્તાનંુ પેટી થયુ – જેમ લાલજી નંુ લેરી થયુ. – અને શ્વાસનો રોગ જંપવા ન દે. કામ ધંધા 1ાલે પણ પેટી બંને બાળકો ને બેબી સીટર પાસે મૂકે અને ઝમકુબા ઘરમાં એકલાં રહે રે્તાથી મમર્તાા ના સંઘર્ષો� અંવિર્તામ 1રણે પહોં1ે. પણ પેટી એમ ગાંઠે શાની?

લાલજી એ રે્તા રિદવસે ઝમકુબા ને કહી દીધંુ. હંુ નાનો હર્તાો ત્યારે સમજર્તાો નહોર્તાો કે ર્તામને પણ ના કહેવંુ હોય ર્તાો કહેવાય….. ર્તામે જેને મમર્તાા કહેર્તાા હર્તાા રે્તા ર્તાો નયો� જુલમ હર્તાો જુલમ…. મને ગોળ નો લાડવો ભાવે કે નહીં પણ – ર્તામે લાડવા ખવડાવી ખવડાવી ને આ રાજરોગ ડાયાબીટીસ આપ્યો. ર્તામે હવે એ ભૂલ સોન અને પીટર માટે ર્તાો ન જ કરાય ને….!

ઝમકુબા ની આંખમાં પહેલી વખર્તા બોર – બોર જેવા આંસુ દેખાયા.. સુમનરાયના શબ્દો રે્તામના કાને પડધાર્તાા હર્તાા. લાગણી ના પટારા ને બંધ કરવાના પ્રયત્નો માં ઝમકુબા…. ઝાટકો ખાઈ ગયા સંર્તાોની વાર્તા યાદ આવી – ભગવાન પથ્થર 4વરુપે ર્તામારો પાસે ભાવના અને ભસ્વિક્ર્તા નો ભુખ્યો છે. બાળક જેમ જેમ મોટંુ થરંુ્તા ર્જાય રે્તામ રે્તામ રે્તામની બુધ્ધી પણ સરે્તાજ થર્તાી ર્જાય…

સંસ્કાર ના હોય ર્તાો કહી જ દે કે Leave me alone…. જેવો અઢારનો થાય ત્યારે રે્તાને સમજર્તાો બધી જ પડે પણ મમર્તાાનંુ મોલ ન આપી શકાય રે્તાથી માનથી ર્તામને રે્જાર્તાો થાય આ સમયે – આપણે વળવંુ રે્જાઈ – વાનપ્રસ્થાશ્રમનંુ પ્રયાણ સહજ રીરે્તા કરવંુ રે્જાઈએ. અને રે્તાથી જ પ્રભુ જુદા જુદા સંકેર્તાો દ્વારા ર્તામને કહે છે 1ેર્તાો – બદલાવ – અને નહીં બદલાવ ર્તાો થપ્પડો ખાઈ ને બદલાવંુ પડશે. ઝમકુબા ક્ષણ માત્ર માટે ર્તાો ઠરી ગયા… પેટી ના વિવ1ારો માં લાલજી આવંુ બોલે છે. બાકી રે્તાને ર્તાો હંુ નસેનસમાં ઓળખુ ને ? આ રે્તાના વિવ1ારો નથી. જુની પેટી હવે ત્રાસ રૂપ લાગવા માંડી. મારો છોકરો પડાવી ગઇ. ઝમકુબાને હવે સોન અને પીટરમાં લાલજી ઉપરાંર્તા પેટી પણ દેખાવા માંડી…. અને રે્તા રાર્તા ઝમકુબા રૂમમાં એકલ એકલુ ખૂબ રડ્યા…. સવાર પડી – રૂમ બહાર ન નીકળ્યા…. દસ વાગે પેટી આવી ને પૂછી ગઈ – બા – ઊઠો સેવા નો સમય થઈ ગયો….

છર્તા ને ર્તાાકી રહેલા અને નખને ખોર્તાર ખોર્તાર કરર્તાા ઝમકુબા ની મૌન સમાચિધ 3 રિદવસ 1ાલી. લાલજી એ બહુ પૂછંુ્ય. ફીજી થી 3 ફોન આવી ગયા – કેનેડાથી દીકરીઓ ના પણ ફોન આવી ગયા. ઝમકુબા ઠીક નથી – કહી વાર્તા ટાળર્તાા – ડોકટોરો બધા ટેસ્ટ કરી ગયા બધંુ જ નૉમ�લ છે. પણ ઝમકુમા સમજી ગયા હર્તાા – કે હવે કશંુ જ નૉમ�લ નથી. એકલાં પડે અને આંખમાંથી આંસુ નીર્તાયા� કરે. રે્તાને રે્તાની મમર્તાાથી કરેલા અન્યાય યાદ આવ્યા. અને અંદરથી બહુ જ પોર્તાાની ર્જાર્તા માટે દુગ| ધ આવવા માંડી – એને એવંુ થવા લાગ્યંુ મારા ઉપર ધૂળ પડે છે…. ધૂળ પડે છે. અને 1ોખ્ખા 1ણાક જેવી ઝમકુબા શરીર ઉપર થી એ ધૂળ ખંખેરવા માંડી – એમનંુ આંર્તારિરક મનમાં એ રીરે્તા લાલજી ની માયા ખંખેરરંુ્તા હરંુ્તા……

લાલજી અને પેટીએ ફરી પૂછંુ્ય બા શંુ થાય છે ? ઝમકુબાની આંખમાં મમર્તાા ને બદલે છેર્તારામણીનાં ભાવો હર્તાા… ફરિરયાદો હર્તાી – એ બોલ્યા – ર્તાને ખંખેરુ છંુ.

પેટી – ધીમે રહીને બોલી – “બા નંુ છટકી ગયુ લાગે છે”…. ઝમકુબા – ખડખડાટ હસર્તાા બોલ્યા…. હા – ખરેખર છટકી ર્તાો ત્યારે ગયુ હરંુ્તા જયારે લાલજી માટે હંુ દુવિનયા સાથે લઢર્તાી હર્તાી – આજે ર્તાો હજી ભાનમાં આવી છંુ રે્તાથી ર્તાો રે્તાને ખંખેરુ છંુ. આ થપ્પડ સહન કરર્તાા ત્રણ રિદવસ લાગ્યા….. હવે સમર્જાય છે એક વાર્તા….. વ્યવહાર ની વાર્તા – દરેક ઠેકાણે મોહ રાર્જા દગો કરે છે. મને દગો થયો છે – ર્તાને ન થાય રે્તા માટે ભગવાન ને પ્રાથ� ના કરુ છુ અને સાથે સાથે ર્તાારા રુપી મોહને ખંખેરંુ છંુ.

ભજન ના સુર ત્યારે રેલાયા…..

પંખીડાને આ પીંજરંુ જુનંુ જુનંુ લાગે –

બહંુ રે સમજાવંુ તોયે પંખી નવંુ પીંજરંુ માંગે.

ખોટો રુપિપયો જાય જ ક્યાં ?

ઘણી વખર્તા મને નવાઈ લાગે છર્તાા ઘણા અર્જાણ્યા 1હેરાઓમાં મને ર્જાણીર્તાા 1હેરા દેખાય અને રે્તા 1હેરા મન ભાવન થઈ ર્જાયત્રણ વરસનો હોઈશ ત્યારે બા નાં 1હેરાને બસ અપલક ર્તાાકી રહેર્તાો…થોડીક મોટી ઉંમરે લાગ્યંુ એટલે કે 1હેરા ર્તાો વિપર્તારાઇ અને મશિસયાઈ બહેનઓનાં પણ ગમે છે અને રે્તાથી જ ર્તાો રે્તાઓની સાથે બોર અને ગંડેરી વહંે1વી ગમર્તાી. કોણ ર્જાણે કેમ રે્તા સમયે મારા ગોઠીયા ચિમત્રને મે કહી દીધુ યાર મને ર્તાો મધુબાલાનો હસર્તાો 1હેરો ગમે છે. રે્તા ર્તાો મારી સામે અર્જાયબી થી રે્જાર્તાોજ રહ્યો અને પછી ધીમેથી કહે યાર મને પણ મારા ઘરની બાજુમાં કલ્પના હસે છે ર્તાો બહુ ગમે છે. પણ આપણાંથી રે્તાને એવુ ર્તાાકી ન રહેવાયને…અઢાર ઓગણીસની મુગ્ધર્તાાનાં વરસોમાં રે્તાને ભારર્તાી, ભાવના અને મીનળ ગમર્તાી ક્યાંય પે્રમ કે ર્જાવિર્તાયર્તાાનો કોઇ આવેગ નહીં બસ રે્તાઓને હસર્તાા રે્જાવાનંુ અને મલકવાનંુ. મારા લીસ્ટમાં રિફલ્મ અભીનેત્રી મધુબાલા પછી સાધના ઉમેરાઈ. થોડો પક્કો ર્તાો ખરો હંુ..મે બધા ચિમત્રોનાં આવા ગમર્તાા 1હેરાઓ નવરાત્રી દરમ્યાન પકડી પાડ્યા હર્તાા જેમ કે રિદશિલપને 1ેર્તાના ગમર્તાી ર્તાો કવિપલ નીલમ નીલમ કરર્તાો અને પેલો મહેશને શકુ ગમર્તાી.

એક રિદવસ ભાવનાનાં લગ્ન અમેરીકાથી આવેલ કીશોર સાથે થયા ત્યારે દરેકને લાગ્યુ.. આ ગમર્તાા 1હેરાઓની 1ોવટ છોડો અને હવે જીવન સાથી શોધો…બધા આમર્તાો નબળા રે્તાથી રે્તામના ગમર્તાા 1હેરાઓની સાથે વાર્તા કરવાને બદલે ન ગોઠવાય્. રે્તાની સાથે રે્તા ર્તાો નાની છે.

એક રિદવસ મોટી ઉંમરનો કીરણ બોલ્યો ગમર્તાા 1હેરા એ ર્તાો જિજંદગીનાં દરેક વણાંકો ઉપર મળશે પણ જે 1હેરો જીવન સાથી 4વરુપે મળવાનો રે્તા સત્ય અને બાકી બધી કલ્પનાઓ.જુઓ બહેનની બહેનપણી કે ભાઈનો ભાઇબંધ રે્જા ગમરંુ્તા પાત્ર હોયર્તાો દીલ ખોલીને સાફ વાર્તા કરી લેવાની નહીંર્તાર ગાર્તાો 1હેરો ગણીને રે્તા પણ જર્તાી રહી શકે.અને પાં1ેય ચિમત્રો પાં1 અઠવાડીયામાં સગાઈનાં દોરે બંધાઈ ગયા.

ગમર્તાા 1હેરાનંુ પ્રકરણ ત્યાર પછી પણ રાજેશે 1લાવ્યંુ અને ત્રણ વર્ષ� છુટા છેડા થયા.

બાકીના બધાએ એક જ ર4ર્તાો અપનાવ્યો. રુ્તા ભલેને હોયે કાણી પણ મારી ર્તાો રુ્તા છે રાણી..રે્તાઓનાં ઘરે હવે બીજી પેઢીએ ત્રીજી પેઢી પણ આવી છે.હવે ગમર્તાા 1હેરાઓનાં નામો બદલાય ર્તાો પણ રાણી ર્તાો સદાય હદ�મ જબાન પર રહે

છે..મારા ગમર્તાા 1હેરાઓમાં માધુરી રિદક્ષીર્તા, ઐશ્વયા� રાય અને જુલીયા રોબીન્સન આવી છે અને મારી પત્ની ને હંુ રે્તાનાથી આગળ વધુ રે્તા વાર્તા માનવી જ નથી રે્તાથી ર્તાો કહે છે “ખોટો રુવિપયો ર્જાય જ ક્યાં? મને 1ીંર્તાા જ નથી હમણાં જ પાછો આવશે…

પદ્ય અને ગદ્યન l સમન્વયનો આ નવતર પ્રયોગને આપ માણશો તેવી આશાસઃ

આવકારી શક્યા નહીં !-ડો.મહેશ રાવલર્તાફાવર્તા હર્તાો પણ, વિનવારી શક્યા નહીંસહારા ય છેલ્લે ઉગારી શક્યા નહીં

મુકદર જુઓ આપણંુ કે, અચિધકર્તારકદી સત્યને આવકારી શક્યા નહીં

પલળરંુ્તા ગયંુ પોર્તા ભીનાશ વચ્1ેજરાકે ય એને વિનર્તાારી શક્યા નહીં

જુદી નીકળી ધારણાથી હકીકર્તાઅને ધારણા, ફેર ધારી શક્યા નહીં

વકરર્તાી રહી વિનર્તા અડાબીડ ઈચ્છાવિવર્ષય 1ાર્તારીને, વિવ1ારી શક્યા નહીં

અસર વિવ4ર્તારી ગઈ, અસામાન્ય રીરે્તાઈલમ ઓળખીર્તાાં ય, ર્તાારી શક્યા નહીં

Courtsey : http://drmaheshrawal.blogspot.com

તારો અધિધકાર આ કપિવતા વાંચતા પ્રાચી પિવચારમાં પડી ગઇ. આ કપિવઓને ક્યાંથી સમજાઈ જાય છે વણ કહી બધી વાતો… પેઢીઓનો તફાવત તો હતો તેથી જ તો બંને પોત પોતાનો બંુગીયો ફંુકતા હતા ને..તમે સમજેા જરા..જમાનો બ�લાઈ ગયો અને હજી તમે ત્યાંજ બેસી રહ્યા છો? તમે �ેશમાંથી અમેરીકા આવીને બેસી ગયા પણ હજી �ેશને ભુલતા નથી? હવે તો તમારા �ેશમાં પણ આ બધુ થાય છે…તમારે જેાવુ નથી…માનવુ નથી.હા �ેવ આ બધુ કહેતોજ હતો..અને હંુ મારા અભિભપ્રાયને સંસૃ્કપિતનાં નામે એના ઉપર થોપતી ગઈ..મા �ીકરાનો સબંધ મજબુત સહારો હતો છતા…તે તેને ઘરે છે અને હંુ ભાડાનાં ઘરમાં એકલી ફરંુ છંુ…

તફાવત હતો પણ, પિનવારી શક્યા નહીંસહારા ય છેલ્લે ઉગારી શક્યા નહીં

પ્રણવનાં ગયા પછી નાનો �ેવ તો મારો સહારો હતો.. જીવવાનંુ બહાનુ હતો…પણ વરસોને જતા ક્યાં વાર લાગે છે..મારા મનમાં વસેલો નાનો �ેવ આજે તો ડેટીગ કરતો �ેવ શમા6 છે…તેની સ્વપ્ન સંુ�રી જેના ઇચ્છે છે તે બધુ �ેવ કરે છે અને તે ઇચ્છે છે મા નામનંુ આ ઘેલુ પ્રાણી તેના �ેવથી જેાજનો �ુર રહે..રોજ રોજ ફોન ન કરે.. રપિવવારે ખાલી મં�ીરમાં અલપ ઝલપ મળે…અને મુઈ હંુ જેને મારો માની રહી છંુ તે તો ક્યારનો કહી રહ્યો છે “મોમ ગ્રો અપ.. મારે હવે તારી જરુર નથી..મારી પણ જિજં�ગી છે..હંુ પણ ઝંખુ છંુ મારી જેના સાથે મારી જિજં�ગી જીવવાની..”

મુક�ર જુઓ આપણંુ કે, અધિધકતરક�ી સત્યને આવકારી શક્યા નહીં

પણ બેટા મને ક્યાં વાંધો છે તારી જેના સાથેની તારી જિજં�ગીનો..પણ હંુ સંપુણ6 પણે તારી જિજં�ગીમાંથી નીકળી જઉ તે મને મંજુર નથી..તુ જેનાનો પે્રમી બન પણ મારો દિ�કરો બનવાનુ કેમ ટાળે છે? મોમ ગ્રો અપ..અઢાર વર્ષ6 નો થયા પછી

અહી હજુ મોમ મોમ કરંુ તો અહી બધા હસે છે અને આ યુવા અવસ્થામાં મને ગમતુ મારંુ સ્નેહ પાત્ર તને ગમતુ થાય ત્યાં સુધી રાહ જેાવી મને જરુર નથી લાગતી..તુ જ તો કહેતી હતીને ટેક ઈટ ઓર લીવ ઈટ. આજે મારે તને કહેવુ પડે છે

મોમ..આઈ એમ લીવીંગ યુ.

પલળતંુ ગયંુ પોત ભીનાશ વચ્ચેજરાકે ય એને પિનતારી શક્યા નહીં

અશુ્ર તો ઘણાં નીતરી ચુક્યા..જેાકે હવે તો �ેવને ત્યાં પણ જ્હોન અને કેટરીના છે.. મને કોણ જાણે કેમ હજુ પણ જ્હોન ઉપર વહાલ આવ્યા કરે છે પણ જેના મને કહેતી રહે છે કે �ા�ીને હેરાન ના કરતો..હંુ કેવી રીતે સમજાવંુ કે મારંુ �ેવ પર વરસેલા વહાલનો કેટલોક પિહસ્સો હજી શ્વસ્યાં કરે છે મારા વહાલના �દિરયામાં..તે મારા �ેવનાં સંતાનો છે.. પણ જેના ને લાગે છે ક�ાચ હંુ �ોરા ધાગા કરી તેના દિ�કરાને તેનાથી છુટો પાડી �ઈશ..જેના તને કેમ સમજાવંુ..કે હંુ પણ મા છુ અને હંુ સમજી શકુ છંુ માતૃત્વને..અને આશા છે કે તુ પણ સમજ કે �ેવ કે જે તારો પપિત પછી પણ તે પહેલુ મારંુ પણ સંતાન છે…

જુ�ી નીકળી ધારણાથી હકીકતઅને ધારણા, ફેર ધારી શક્યા નહીં

આજે મંે મારી અં�રની મા ને મારી નાખી..મારે �ેવ તારા બાળકોની બેબી સીટર નથી બનવંુ. પ્રણવનાં ગયા પછી મંે આજે પહેલી વખત મને મંે મારી રીતે જેાઈ. મને જિજં�ગી સાથે સમાધાન નથી કરવંુ. પ્રણવનાં ગયા પછી તને ભણાવ્યો ગણાવ્યો અને સમાજમાં ગવ6 ભેર જીવી શકે તેવો બનાવી મા તરીકે ની મારી જવાબ�ારી પુરી કરી. હવે હંુ �ેશમાં જઈ મારા અત્માનંુ કલ્યાણ કરીશ..ભલેને તુ મને કહે “મોમ યુ આર એસે્કપીંગ..”

વકરતી રહી પિનત અડાબીડ ઈચ્છાપિવર્ષય ચાતરીને, પિવચારી શક્યા નહીં

�ેવ્! તુ મારુ પીંડ છે..તુ ઉણો ઉતયો6 એવુ કહેવુ ગમતુ નથી તેથી કહંુ છંુ મારી અપેક્ષા વધુ હતી..આ હ્ર�યમાં સળંગ ઉઠતી મમતાને વારંવાર �ાબવી અને પિનઃસાસા નાખવા તે કરતા પિવર્ષય બ�લીને જીવી જવંુ તે અમેરીકન વહેવારીક સત્ય સ્વિસ્વકારી લઉં છંુ. હા સાથે એક પિનઃસાસા સાથે કહી �ઉ..મારા મૃત�ેહને આગ �ેવાનો તારો અધિધકાર હંુ છીનવી ને જઉ

છંુ.

અસર પિવસ્તરી ગઈ, અસામાન્ય રીતેઈલમ ઓળખીતાંય, તારી શક્યા નહીં

સોહાગણની જેમ

બાને હો4પીટલમાં દાખલ કયા� છે રે્તાવો ફોન ર્તાો મોટી એ નાનકા ને કયો�.

બા નુ મન 1કરાવે 1ઢંુ્ય. ખાસ કંઈ છે નહીં આ ર્તાો એના બાપા બહુ અધીરીયા અને કંઈક ફરિરયાદ કરો અને ડોક્ટરને ફોન કરીદે.. અલ્યા ડો જનક્ને કહેરે્જા કાકી માંદા છે ઘરે આવી ર્જાય અને જનક એમના ભાઈબંધનો છોકરો એટલે પાછો ફોન આવે કાકા શંુ થયુ? અને કાકા અહેવાલ ર્તાો આપે અને એ અહેવાલ પર જનક વિનણ�ય લઈને કહે કાકા સાંજે આવીશ્.

સાંજ પડે મને સારુ થઇ ગયુ હોય છર્તાા જનક કહે ર્તાો જ સા1ુ..રે્જાકે હવે રે્તામને પણ મારી હિકંમર્તા સમર્જાય છે અને મને પણ આ મોટી ૬૨ની થઈ એટલે ૬૩ વરસનો સંગાથ..એટલે એ એવા લાડ કરે ર્તાો ગમે.. પણ ઘણી વખર્તા જમાઈની હાજરીમાં કહે આ નાનકાની બા ર્તાો જરાય સમજર્તાી નથી. એને કેટલંુય સમર્જાવંુ કે હવે આ નાનકો જર્તાો રહ્યોછે દુબાઈ અને મને કઈ ઉં1ીની1ી થઈ ગઈ ર્તાો આ ઘરમાં બધુ ક્યાં મુક્યુ છે રે્તાની ખબર રાખ ત્યારે બહુ લાજ આવે અને કહેવાની ઇચ્છા પણ થઈ ર્જાય્ કે બળ્યુ ર્તામને કંઈ ઉં1ી ની1ી થાય ત્યાં સુધી મારે કેમ જીવવાનુ? એ પુરી લીલી વાડી છે..આ મોટી ર્તાો દાદી થઈ ગઈ અને નાનકો પણ નાના થઈ ગયો…1ોથી પેઢી રે્જાવા ર્તાો મારા બાપા પણ ક્યાં રોકાયા હર્તાા?

સહેજ પડખુ ફયુ� અને મોટી બોલી “બા”

“હં ” મંે હંુકારો કયો�..

” ઉંઘ આવર્તાી નથી?”

“હા વિવ1ારે 1ઢી ગઈ છંુ”

“નવકાર ગણ ને”

“રે્તા ર્તાો 1ાલુ જ છે..પણ કેમ ર્જાણે કેમ આ ર્તાારા બાપાને આટલી બધી મારી 1ીંર્તાાઓ થાય છે. ખાલી બે ઉલટી થઇ ને હો4પીટલમાં દાખલ કરી દીધી.”

“હવે રુ્તા કા1નુ વાસણ છે ને બા રે્તાથી?”

” મારા કરર્તાા ર્તાો રે્તાઓ વધુ મોટા છે પણ મને એમની એટલી ફીકર નથી થર્તાી.”

” ખાલી બોલે છે રુ્તા પણ!..બંને એ લાકડી પકડી લીધા પછી હવે અમે દુર થર્તાા ગયા અને ર્તામે લોકો બંને અમને ઇષ્યા� આવે રે્તાવંુ સુખી જીવન જીવો છો.”

“લેણ દેણની વાર્તા છે.. બાકી મારી 1ંપાબેને સુવાવડમાં છોકરી છોડીને દેહ છોડ્યો અને સત્તર વર્ષ� ની ઉંમરે આવી હર્તાી આજે ૭૯ થયા પણ રે્તામનો 4નેહ મારા માટે કદી ઘટ્યો નથી.”

બા રાર્તાના બાર વાગ્યા.. ર્તામે સુઈ ર્જાવ્. . ર્તામને ઠીક ર્તાો છેને?

હા. રુ્તા સુઈ ર્જા અને મને હમણા દવાની અસર થશે અને હંુ પણ સુઈ જઈશ.

મોટી સહેજ આડે પડખે થઈ અને ભગવાનનૂ નામ લેર્તાા લેર્તાા સહેજ આંખ મળી અને સપનુ શરુ થયુ…1ંપાબેનની પન્નાને રે્તા ઉછેરર્તાા હર્તાા અને મોટી આઠમે મહીને હર્તાી.. પન્નાને ર્તાાવ હર્તાો અને ઉર્તારવાનુ નામ લેર્તાો નહોંર્તાો..બહુ પ્રયત્નો છર્તાા રે્તા ના બ1ી. રે્તા વખરે્તા મારી બા કહેર્તાી હર્તાી જમાઇ બાબુને સા1વજે.. એક પછી એક એમ બે ઘાર્તા ગઈ છે. મોટી બરોબર વીસમે રિદવસે આવી અને પહેલી વખર્તા રે્તામને હસર્તાા રે્જાઈ મને આનંદ થયો..સમયનુ 1P ફરરુ્તા ર્જાય છે. મારી બા બહુ ખુશ છે મારા જમાઈ એક લીલી નોટ કમાય છે એને લેવા મુકવા સરકારી જીપ આવે છે. મોટા સાહેબ છે. ઓગણીસ વર્ષ� ની વયે મુગ્ધર્તાાથી રે્જાર્તાી મને હંુ 4વપ્નમાં રે્જાઉં છુ.

હો4પીટલમાં પાળી બદલાઈ હશે અને નવી પાળીની નસ� આવીને રે્જાઇને કાગળમાં માં લખી ને જર્તાી રહી.. મોટી થોડુક સળવળીને સુઈ ગઈ. આંખો હજી પેલુ 4વપ્ન સા1વીને બેઠી હર્તાી..રે્તા ચિ1ત્રપટની જેમ 1ાલુ થયંુ.. મોટી પછી છેક આઠ વર્ષ� નાનકો રહ્યો..વચ્1ે ત્રણ કસુવાવડે શરીર ભાંગી નાખ્યુ હરંુ્તા એમની નોકરી ફરર્તાી રહેર્તાી રે્તાથી ઘર 1લાવવાનુ અને સંભાળવાના કામો કરર્તાા કરર્તાા નાનકો કોલેજમાથી ગે્રજુએટ થઈને આવ્યો ત્યારે રે્તામણે શ્વાસ હેઠો મુક્યો. હાશ! જિજંદગીનાં બધા કામો પુરા થઈ ગયા.. મોટીને સાસરે વળાવી અને નાનકાને ભણાવ્યો અને ગણાવ્યો..

1ાલ હવે થોડંુક આપણે આપણી જિજંદગી પણ જીવીયે…

મને થયુ ર્તાો આટલુ આ ૩૫ વસ�થી ર્તાો જીવ્યા જ કરીયે છે ને..ર્તાો કહે આ બધુ આપણે સંર્તાાનો માટે જીવ્યા..હવે નોકરીમાંથી રીટાયર થઈને આપણંુ ગમરુ્તા કરવાનુ..એમ ગમરુ્તા કરવામાં વિર્તાથા� ટનો.. ધમ�સ્થાનો..અને રે્તામને ગમર્તાા સમુદ્ર વિકનારાનાં બધા ભરર્તાીનાં પરપોટા રે્જાર્તાા રે્જાર્તાા રે્તા બોલર્તાા પણ ખરાકે

“મોર્જાની આવન ર્જાવનની જેમ એક રિદવસ આપણે પણ પરપોટાની જેમ ફુટી જઈશંુ ને? ”અને હંુ બોલી

“પણ ર્તામે ર્જાવ રે્તા પહેલા હંુ જવાની 1ૂડી 1ાંદલા સાથે સોહાગણની જેમ્”

..રે્તા રિદવસે રે્તામને મને ખુબ જ વહાલથી રે્જાયુ હરુ્તાને બોલ્યા પણ હર્તાા કે

“મૃત્યુ ક્યાં આપણા હાથમાં છે? ર્તાારા કરર્તાા ૫ વર્ષ� મોટો છંુ ને.. કદા1 મારો નંબર વહેલો લાગી ર્જાય ર્તાો…”

સવાર પડી ગઈ છે..મારુ 4વપ્ન હજી આગળ્ 1ાલે છે..મને બા અને બાપા દેખાય છે. આવી ગઈ બેટા…મોટૉભાઈ, 1ંપાબેન અને પન્ના પણ દેખાય છે.. અને મંે મલકર્તાા અવાજે વાર્તા શરુ કરી…એમની..

ત્યાં આ રડારોળ શાની છે. મોટી અને નાનકો બંને હીબકા ભરે છે ડોક્ટર જનક માથુ હલાવે છે અને કહે છે કાકી ગયા…

હંુ એકદમ હલકી થઈ ગઈ છંુ..

એમનો અવાજ ભારે છે અને નાનકાને છાનો રાખર્તાા કહે છે.

.“રે્તા ર્તાો સુહાગણ ગઈ છે રે્તાને માથે 1ાંદલો કરો. મોડ પહેરાવો અને શણગાર કરો..પ્રભુએ કેવુ ઉત્તમ મોર્તા આપ્યુ છે ન કોઈની 1ાકરી લીધી ન પીડાઈ અને સુર્તાા સુર્તાા જ દેહ છોડી ગઈ.

.”Please find this story being published in Sandesh Ahmedabad sanskar purti 20/12/2008

આડ અસર

રિદવાન ખંડમાંથી વિવદ્યા બુમો મારર્તાી હર્તાી.. અરે સાંભળો છો?કોમ્પ્યુટરમાં ખંુપેલો શિશવમ્. બે ત્રણ બુમે 1લાયમાન થયો.. રોજ્ની જેમ સાથે બેસવા અને રે્તાની લુ્યસીનાં શોમાં બેસવા બોલાવર્તાી હશે માનીને રે્તાણે કહંુ્ય“શંુ છે? મને સંભળાય છે હંુ બહેરો નથી..”

ત્યાં ર્તાો ધમ ધમ કરર્તાી વિવદ્યા મારા રુમમાં આવી પહોં1ી…રુ્તા ય ખરો છે શિશવમ ઘરમાં આગ લાગી ર્જાય ર્તાો ય ર્તાારુ રંૂવાડુ ય ન ફરકે. શિશવમે ઠંડા કલેજે કહુ્ય..રે્જા આગ લાગી રે્તામ હોય ર્તાો રુ્તા મને બુમો ના પાડે ૯૧૧ ખખડાવર્તાી હોય્… 1ાલ વાર્તા કર શંુ થયુ છે?

આપણા છાપરા ઉપરથી ર્તાડ ર્તાડ ર્તાડ્ અવારે્જા આવે છે..હંુ બહાર નીકળ્યો ત્યારે ર્તાડ ર્તાડ અવારે્જા 1ાલુ હર્તાા પણ ઘરનાં છાપરા પર નહોંર્તાા બાજુની શેરીમાંથી સંભળાર્તાા હર્તાા. હંુ શાંર્તાીથી મારા કોમ્પ્યુટર ર્તારફ જર્તાો હર્તાો ત્યાં

“પણ શિશવમ આપણે રે્જાવુ ર્તાો રે્જાઈએ ને એ થાય છે શુ?”

ક1વાર્તાા મને મંે શટ� પહેયુ� અને ઘરની બહાર નીકળ્યો..ર્તાો રોજની જેમ શેરી સુની હર્તાી કોઈ બહાર નહોંરુ્તા અને વિવદ્યાનો બબડાટ્ પાછો શેરી ર્તારફ વળ્યો..”કેવા છે આ લોકો કોઈને પડી જ નથી… આ ર્તાડ ર્તાડ અવારે્જા હજી આવે છે ને કોઈ શેરીમાં દેખારુ્તા પણ નથી અને આ રે્જા સામે ધુમાડા જેવંુ ય દેખાય છે..”“મને લાગે છે કોઇ વાદળ છે…” મારો કંટાળો અવગણીને રે્તા બોલી“મને ર્તાો આરં્તાકવાદીઓ ક્યાક હુમલો કરર્તાા લાગે છે”મંે રે્તાને કહુ્ય..”આરં્તાકવાદીઓને અહી આ સોસાયટીમાં શંુ મળવાનુ છે…કદા1 પેલી ફટાકડાઓની દુકાન સળગી

હશે..”ત્યાં સાયરનો વાગવા માંડી. પોલીસ ક્યાંક આવી ગઈ અને મને મારુ કોમ્પ્યુટર ઉપર વાર્તા કરર્તાો હર્તાો રે્તા યાદ આવ્યંુ.. અને વિવદ્યા બોલી “રુ્તા ગાડીની 1ાવી લે અને ગાડી બહાર કાઢ. 1ોક્કસ બાજુનો લીકર સ્ટોર ઉપર જ મશીનગનો 1ાલી છે અને પેટ્ર ોલ પંપ લંુટાયો છે.મંે કહંુ્ય “વિવદ્યા ર્તાને શંુ થયુ છે.. રુ્તા અને ર્તાારુ ઘર બંને સલામર્તા છેને…. ? સાયરનો વાગી એટલે પોલીસ આવી ગઈને?હવે આપણે બહાર નીકળવાનંુ શંુ કામ્?” ”ના. પણ ર્જાણવુ ર્તાો રે્જાઈએને? હા રંે્તા લાઈટની મુખ્ય 4વી1 બંધ કરી? આપણી સોસાયટી વાળા પણ ખરા છે કોઈ સળવળર્તાા સુધ્ધા નથી…”

ગાડી કાઢીને ૧૫ કીમી નાં ઘેરાવામાં આવેલા બધા પેટ્ર ોલ પંપ, ફટાકડાની દુકાનો અને લીકર સ્ટોરની પરક્કમા કરી ઘરે આવ્યા સુધી વિવદ્યાને કશંુ મળ્યું નહીં.. રે્તાની આ શિજજ્ઞાસા હર્તાી કે ભય રે્તા શિશવમ નક્કી ન કરી શક્યો..છેલ્લે મંે રે્તાને કહંુ્ય “આમ પેટ્ર ોલ બાળવા કરર્તાા રુ્તા ૯૧૧ પર ફોન કરી લેજે…”ઘરમાં દાખલ થયા પછી મંે રે્તાને પુછંુ્ય “વિવદ્યા આટલા વર્ષો�માં આજે પહેલી વાર આટલુ વિવચિ1ત્ર વર્તા� ન મે રે્જાયુ..”ત્યારે રે્તાના 1હેરા ઉપર ભય કરર્તાા વધુ 1ેળાઇ ગયુ રે્તાવો ભાવ 4પષ્ટ હર્તાો અને રે્તાથી 4વગર્તા બોલી..“જબરંુ થઈ ગયંુ? શિશવમ રંે્તા ર્તાો સાંભળ્યા હર્તાાને રે્તા અવારે્જા..રે્તા સાયરનો..?

ડૉ ગાંધીને મંે પુછુ્ય ત્યારે રે્તામણે કહંુ્ય કદા1 મનોપોઝની આડ અસર હશે…નાની વારે્તા ભયભીર્તા થઈ જવાય રે્તા સામાન્ય છે

પ�ાથ6 પાઠ

Picture Courtsey Mahendra Shah Pittsburg

તે સમજી શકતી નહોંતી કે લગ્ન પહેલા અને લગ્ન પછી આટલો માણસ બ�લાઈ જઈ શકે…સ્મીતાને મન તો સપ્તપ�ીના સાત ફેરા એટલે સાત ભવનંુ બંધન..જ્યારે હર્ષ6 નો હરખ તો હનીમુન પુરતો પણ ન રહ્યો..સ્વિસ્મતાને મન હર્ષ6 એટલે સાત �દિરયા જેટલી યુવા તરસોને ક્ષણ માત્રમાં ઈલમી હાસ્યથી �ુર કરતો જા�ુગર…કઁઇ કેટલાય શમણા સજાવતી નવવધુ ભારતથી આવી પણ અમેદિરકાની ધરતી પર મુકતાજ સ્વિસ્મતા ને બીજા હર્ષ6 નો અનુભવ થયો

“સ્વિસ્મતા કસરત કર નકિહંતર તારી મા જેવી જાડી થઈ જઈશ”“સાવ ગમાર છે તંે હજી પેરીસ જેાયુ નથી?”“તારા બાપાએ લગ્નમાં જેટલો પૈસો વાપયો6 તેના કરતા તેટલા ડોલરની સીડી કરી હોત તો લેખે લાગત”“સાવ ખાલી હાથે આવતા તને લાજ નથી આવતી”“તુ નોકરી કરવા જાય તો ગાડી તારા બાપને ઘરેથી લાવવી હતીને?”“ઘરે તારા તુ શેની પૈસા મોકલવાની વાત કરે છે ?”“તારા ભણતરની લોન મારે કેમ ભરવાની?”સ્વિસ્મતા અમેદિરકા પિનવાસનાં નાં પાંચમે દિ�વસે સમજી ગઈ કે લગ્ન પહેલાની મીઠી મીઠી વાતો કરતો હર્ષ6 ખરેખર તો પૈસા ભુખ્યો છે. હવે લગ્ન થઈ ગયા ક્યાં જશે?નો ભ્રમ તોડવા સ્વિસ્મતાએ પહેલુ ઘુરકીયંુ કયુ6 ..“હર્ષ6 તને ખબર છે લગ્ન એટલે શંુ?”“સપ્તપ�ીનાં ફેરા �રમ્યાન બ્રાહ્મણ તને સમજાવતો હતો ત્યારે ઉંઘતો હતો?” ”હંુ પરણીને તારે ત્યાં આવી છંુ. મારી ફરજ તને જમાડવાની, તારુ ઘર જળવવાનુ અને તારો વંશ વધારવાનો.. અને તારી ફરજ હંુ જીવુ ત્યાં સુધી પાલવવાની અને ઘર માટે કમાવાનુ.”

હર્ષ6 ને લાગ્યુ કે આ ગમાર તો જબરી છે.

હર્ષk તેની મમ્મીને વાત કરી“આપણને તો એમ કે સહેજ �બડાવશંુ ને તેના ઘરેથી �ાયજેા લાવશે પણ આ તો લાવવાવાળી આ નથી.”

થોડીક ચણભણ ને અંતે બે લાખ ડોલરની માન હાનીનાં �ાવા સાથે પં�ર જ દિ�વસ્માં સ્વિસ્મતાએ ઘર છોડંુ્ય. આખી જિજં�ગી કમાતી છોકરીના પૈસે ઘર ચલાવશુ નાં નપાણીયા હર્ષk ભંુડી નામોશી અને બ�નામી સાથે બીજે મહીને છેડા છુટા કયા6 …ગમાર અને �ેશી છોકરીઓને ફસાવતા નપાણીયા અમેરીકા બોન6 કન્ફુ્યઝ્ડ �ેશીને આવો પ�ાથ6 પાઠ શીખવતી સ્વિસ્મતા આજે સ્વમાન ભેર ભારત ભેગી થઈ અને ૭૮ લાખ રુપિપયા ઉપર મજાથી જીવન જીવે છે

એવા વીરલા કો’ક…

નવી નવી પેઢી જમાવવી રે્તા સહજ વાર્તા નહોંર્તાી અને રે્તા પણ મશીન ટૂલ્સમાં કે જ્યાં ગળાકાપ 4પધા� માં પૈસા વિવના રે્તા ર્તાો લગભગ અશક્ય જ કે રે્તા કામને અખીલે પોર્તાાનુ સવ� 4વ બનાવી દીધુ અને ઓછા નફે બહોળો વહેપારની રણ નીવિર્તા અપનાવી નાના ખોબલા જેવી ઓફીસમાં ભાણા ને સાથે લઈને કામ શરુ કયુ� . જબાને સાકર અને વહેવાર 1ોખ્ખો વેપારી ર્જામર્તાા વાર ના લાગી પણ રે્તા બહુ જ ફરર્તાો અને દરેકે દરેક વાર્તામાં સા1ી સલાહ આપર્તાો અને પૈસા કરર્તાા સબંધોને વધુ મહત્વ આપર્તાો પ્રશાંર્તા રે્તા રિદવસે સી જે ટુલ્સના 1ેરમેનને પ્રભાવીર્તા કરી એજન્સી મેળવી લઈ શક્યો.

એજન્સી હાથમાં આવર્તાા વિવશ્વાસ વધ્યો અને બંેકમાં શાખ વધી. જે આવકો નોકરી છોડ્યાને કારણે અસ્વિસ્થર થયેલી રે્તા સ્વિસ્થર થઈ.

છો બેનો નો સૌથી નાનો ભાઈપત્ની અને બે પુત્રીઓનો વિપર્તાા

કુદરર્તાને શંુ સુજ્યું કે એક પગે એક હાડકુ રોજે રોજ વધે.. એક ઓપરેશન, બે ઓપેરેશન, ત્રણ ઓપરેશન થયા પણ જેમ ઓપેરેશન વધે રે્તામ રોગ ઘટવાને બદલે વધ્યા જ કરે. ઘણા ઈલારે્જા થયા પૈસા પાણી ની જેમ વહ્યાં. દુખર્તાા પગે પણ સૂ્કટર ઉપર ધંધાની દોડર્તાો એવીજ્..સહેજ રે્જા ઢીલો પડે ર્તાો એજન્સી રે્જાખમાય…

રે્તા રિદવસે ખુબ જ લોહી વહી ગયંુ ડોક્ટર પાસે ઓપરેશન ઉપરાંર્તા કોઇ જ ઈલાજ નહોંર્તાો ડોક્ટરે કહી દીધંુ વધરુ્તા હાડકંુ કીડનીને નુક્શાન કરે છે ર્તામે હવે આરામ કરો કે ભ્ગવાનનુ નામ લો કારણ કે બોન કેન્સર હવે છેલ્લા ર્તાબક્કામાં છે. બધી બહેનો ની રડારોળ સાથે પત્ની અને બે પુત્રીઓની 1ીંર્તાા..ને શરુ થયો જીવલેણ કેન્સર સાથે ખરાખરીનો જંગ. બને રે્તાટલુ રોકાણ ફીક્ષ અને બોંડમાં ફેરવાયુ. ભાણેજ ને છુટો કયો� અને રે્તાની દુકાન માંડી અપાવી પત્નીને ધંધામાં બેસી સમર્જાવવા માડ્યું કે ગમે રે્તા થાય આ પેઢી રુ્તા જીવે ત્યાં સુધી રહેવી રે્જાઈએ..આ મારી અન્નપુણા� છે અને રે્તા ર્તામને પણ પાળશે.

પત્ની ખુબ જ સહે છે રે્તા ખબર હોવા છર્તાા રે્તાને કહેર્તાો આ દેહ નાં દંડ છે દેહે ભોગવવા પડે છે..હંુ ગમે રે્તાટલી વેદના ભોગવુ રુ્તા બહુ જ મજબુર્તા રહેજે..જર્તાા જર્તાા છેલ્લે એટલે કહુ છંુ મને આત્મા અને દેહને છુટો પાડવાની પ્રવિPયા પ્રભુ શીખવાડે છે.રે્તા શીખર્તાા મારુ હૈયુ ર્તામને ત્રણેયને રે્જાઈને વલોવાયા કરે છે. પ્રભુની મહેરબાની થી ઘર ગાડી બધુ લોન મુક્ર્તા છે ધંધો પણ ધીખર્તાો છે.. ખાલી પડેલી બાકીની જિજંદગી લાંબી છે..મારી વિવધવા બનીને જિજંદગી રુ્તા ન કાઢીશ.. રે્જા યોગ્ય પાત્ર મળે ર્તાો હંુ ર્તાો રાજી થઈશ.

પત્ની 1ોધાર આંસુ એ રડર્તાી રહી અને બાળકની જેમ નાડી દાયણ કાપે રે્તામ વિવધાર્તાાએ છ મવિહનામાં પ્રશાંર્તા જર્તાો રહ્યો..અકથ્ય વેદના છર્તાા મન પર અને આત્મા પર કોઈ બોજ લીધા વીના રે્તાણે ર્જાર્તાને સંકો1ી લીધીરે્તા સમય દરમ્યાન ર્જારે્તા રોજ મણબંધી કેળા કેટલાય અબોલ પ્રાણીઓને ખવડાવર્તાો રહ્યો અને મનમાં અને મનમાં પ્રભુને પ્રાથ� ર્તાો કે સૌનંુ કલ્યાણ થાય

કેન્સરના કેટલાય દદી�ઓ પોર્તાાના શરીર ઉપર બંધાયેલ ટાઈમ બોંબને ફાટર્તાા પહેલા કંઇ કેટલીયે વાર મરર્તાા હશે પણ પ્રશાંર્તા ર્તાો વીર હર્તાો રે્તા મૃત્યુને પણ પોર્તાાના આત્મબળે જીવી ગયો રે્તા વાર્તાની ખબર મને ત્યારે પડી જ્યારે ડોક્ટરે કહંુ્યકે રે્તાનુ છેલ્લુ ઓપેરેશન ર્તાદ્દન વિનષ્ફળ હરંુ્તા અને રે્તાઓ માનર્તાા હર્તાા કે રે્તા દસ પંદર રિદવ4નો મહેમાન છે. પણ રે્તા ત્યાર પછી ખાસુ જીવ્યો લગભગ નવ મહીના .. અને જેટલુ ધમ� ધ્યાન, વટ વહેવાર અને કુટંુબ વહાલ અચિમ વહેવડાવ્યુ..ત્યારે મનમાં અવાજ ઉઠે હા એવા વીરલા કો’ક…

સત્ય ઘટનાનાં આધારે..

પપેટપત્તાનો મહેલ

પત્તાનો મહેલ બનાવવા બેઠો

એક પછી એક ગોઠવાર્તાા પત્તાએકબીર્જાના ટેકે ઊભાએકબીર્જા ઉપર ઊભા

ક્યાંક રાર્જા, ક્યાંક રાણીક્યાંક લાલ, ક્યાંક કાળી

ઊં1ાઇ વધર્તાી 1ાલીઅને વધર્તાી ઊં1ાઇ સાથેવધરુ્તા ગયુ મારુ જર્તાનપણ

ઠંડી પડેલી હવાઆ ર્તામાશો રે્જાઇનેગાલમાં હસર્તાી હર્તાી

અ1ાનક, એક સહજશી થપાટના, જેની ભીવિર્તા ર્તાો ક્યારનીય વરર્તાાર્તાી હર્તાીએવી એક થપાટ અનેઅને બધુય કડડભૂસ

સ્મશાનવર્તા શાંવિર્તા 1ોર્તારફ ઊંધા1ત્તા પડેલા પત્તાઓની1ોર્તારફ લાશો અનેઅને એમના ઢગલામાં ઉદાસ હંુ

-હેમંર્તા પુણેકર

આ કવિવર્તાા વાં1ર્તાા જ કેમ આશ્કાનુ મન ઉદાસ થઇ ગયુ. રે્તાનો અંશ, રે્તાનુ 4વપ્ન રે્તા ધારર્તાી હર્તાી રે્તાના કરર્તાા વિવપરીર્તા વર્તા� ર્તાો હર્તાો. આજે ર્તાો રે્તાણે હદ કરી નાખી હર્તાી.‘મમ્મી રુ્તા એમ ન માનર્તાીકે રુ્તા ના પાડીશ અને હુ સોફીયાને છોડી દઇશ. મારે રે્જા એની અને ર્તાારી વચ્1ે પસંદગી કરવાની હશેને ર્તાો હંુ ર્તાને છોડી દઇશ એને નહીં.રે્તાથી એવુ ન કરીશ કે મને રે્તાને માટે ર્તાને છોડવી પડે.’૨૦ વર્ષ� ની કા1ી ઉંમર અને ઇશ્કી સમુદ્રમાં ગળાડૂબ અંશ આ સોફીયાનાં 1ઢાવે 1ઢેલો છે.મા ર્તારીકે રે્તાને થયુ કે આ નાનુ બચ્1ુ સાપને દોરડુ માનીને ખેલી રહ્યો છે. રે્તાને જ્યારે સાપ કરડ્શે ત્યારે થર્તાી વેદનાનાં ભય થી ખુબ ગભરામણ થઇ. પહેલા પ્રયત્ન ર્તારીકે રે્તાને ગમર્તાા અને સોફીયા વચ્1ેની કડી રુપ પવિપ ‘જ્હોની’ને આવવાની મનાઇ ફરમાવી.પરિરણામ એક મહીનામાં જુદુ એપાટ� મંેટ યુનીવસી�ટી નજીક લીધુ અને ઘરે આવવાનુ ઓછુ કયુ�…૨૨ નો થયો ત્યારે સેલ્ફોન ઉપર આશ્કાએ રે્તાને બોલર્તાા સાંભળ્યો ‘

હની! મમ્મી ર્તાો પાંદડુ છે રે્તા ર્તાો ક્યારે ખરી પડશે ખબરે ય નહીં પડે હંુ થડ ર્તાારી સાથે છંુ ને પછી ર્તાારે 1ીંર્તાા શંુ કરવાની?’૨૫ વર્ષ� સોફીયાનાં બાપે આશ્કાને ખખડાવર્તાા કહુ્ય‘પાં1 વર્ષ�થી રે્તાઓ ડેટીંગ કરે છે અને ર્તામે હવે ના પાડો છો?’આશ્કાએ કહ્યુ ‘અમે ર્તાો ક્યારેય હા પાડીજ નહોંર્તાી સોફીયાને પણ રે્તા ખબર હર્તાી છર્તાા રે્તા વળગેલી રહી રે્તાથી ર્તાો રે્તાનુ 1રિરત્ર સારુ નથી રે્તામ કહીયે છેને..’‘ર્તામારો છોકરો રે્તાને વળગેલો રહ્યો છે’”હા રે્તાથી જ ર્તાો ડર છે ને કે રે્તાને જ્યારે સાપ કરડશે ત્યારે રે્તાનુ શંુ થશે?’

રે્તા સાંજે અંશે ફોન ઉપર જણાવ્યુ‘મમ્મી! મંે ર્તાને કહુ્ય હરુ્તા ને કે રુ્તા નહી માને ર્તાો હંુ ર્તાને છોડી દ્ઇશ?રડર્તાા અવાજે આશ્કા બોલી ‘પ્રભુ ર્તાને બ1ાવે!’

પછીની વાર્તા ર્તાો સાવ સામાન્ય છે અમેરીકામાં જેને મેલ્ટીંગ પોઇંટ કહે છે. હની મુક્ર્તા મને દેવા કરે છે અને અંશ ભારર્તાીય પવિર્તા ર્તારીકે બધુ હની હની કરીને ભરે છે અને ઘરમાં પ્રાણીસંગ્રહાલયનાં અનેક પેટ સાથે પપેટ બની ને રહે છે.

કદા1 આ રે્તાનો પત્તાનો મહેલ છે જેને હજી હવાની થાપટ નથી વાગી.

એક કાવ્ય- મનીર્ષા જેાર્ષી

હંુ મોટે ભાગે ર4ર્તાા પરનાં મકાનોમા રહી છંુઅડધી રાતે્ર આવર્તાા જર્તાા વાહનોનો અવાજ

મંે સાંભળ્યા છેશહેરો બદલાયાં એમ એ ટ્ર ાફીકનો લય પણ બદલાયો.

ઘણી વાર રાત્રીના બીર્જા-ત્રીર્જા પ્રહરમાંકવેળા ઊંઘ ઊડી ર્જાય ત્યારે, હંુ રે્જાયા કરંુ

ર4ર્તાા પર દોડ્યે જર્તાી એ રંગ બેરંગી ગાડીઓનેએમાં બેઠેલા લોકોના 1હેરાઓમાં મને રસ નથી

કે ન ર્તાો એમની મુસાફરીના કારણોમાંમને માત્ર ગમે છે,

મારી બારીમાંથીદેખાર્તાા ર4ર્તાાનાં એ એટલાક ભાગમાંસડસડાટ પ્રવેશર્તાી અને ઓઝલ થઈ જર્તાી ગાડીઓને રે્જાવાનંુ.

પણ, ગઈ કાલે રાતે્ર થયંુ એવંુ કે,હંુર્તાો ભર ઊંઘમાં સુર્તાી હર્તાી.

ત્યાં ર4ર્તાા પર પૂરપાટ દોડર્તાી એક મોટર ગાડીમારા શરીર પર ફરી વળી

કોઈ કારણ નહીં, કશુ જ નહીંમારા રુમ અને ર4ર્તાા વચ્1ેની દીવાલ ર્જાણે કે રૂ્તાટી પડી

રાર્તા ભર હંુ પડી રહી ર4ર્તાા વચ્1ે.અને એક પછી એક રંગબેરંગી મોટરોમારા શરીર પરથી માગ� કરર્તાી રહી.

મને હજીયે ખબર નથી,એ મુસાફરો કોણ હર્તાા અને ક્યાં જર્તાા હર્તાા.

“સંધી”માં આ કાવ્ય વાંચ્યુબીજી વાર વાંચ્યુ અને કાવ્યની પૂખ્ર્તાર્તાા અને કથાનક સમર્જાયુ…જિજંદગીમાં ઘણા મુસાફરો આવે અને જર્તાા રહે અને ખબર પણ ન પડે કે રે્તાઓ શંુ કામ આવ્યા અને કેમ જર્તાા રહ્યા…આગાઉ હેમંર્તા પૂણેકર ના કાવ્ય “પત્તાનાં મહેલ” ઉપરથી મને એક લઘુકથા સ્ફુરેલી લગભગ રે્તાજ અવસ્થામાં અત્યારે છંુ અને સર્જા�ય છે લઘુકથા

કંુવારા મન નો માણીગર..આમ્રપાલી આમ ર્તાો નગરવધુ જ હર્તાી.પણ રે્તાને એક ર્તારસ હર્તાી કોઈક ર્તાો એના હ્રદયને 1ાહનારુ અને સમજનારંુ ક્યારેક ર્તાો મળશે. સોળમા વર્ષ� કોયલનાં ટહૂકાથી રે્તાને પીયુ સાંભરર્તાો..રે્તાના હ્રદયમાં પોર્તાાના સાથીની ખેવનાઓ કોળર્તાી જર્તાી હર્તાી ..રે્તાના 4વપ્ના નો સાથીદાર ક્યારેક “રાજકુમાર” ચિ1ત્રપટનો નાયક હર્તાો ર્તાો ક્યારિરક “આરાધના” ચિ1ત્રપટનો નાયક્..

શાળાના વાર્મિર્ષંકોત્સવો અને નવરાત્રીના મેળાઓમાં રે્તાના મન નાં માણીગરને શોધરુ્તા કંુવારુ મનસુરેશ, રાજેશ્, કેયુર અને આકાશની વચ્1ે ભટકાયા કરરંુ્તા.

વર્ષો� વીર્તાર્તાા ગયા અને રે્તા દરેક્ના દેહની ર્તારસ શમાવર્તાા શમાવર્તાા રે્તા ક્યારે શાંર્તાા માસીના 1ક્કરમાં આવી ગઈ રે્તા રે્તાને સમર્જાયુ નહીં.વર્ષો� વીર્તાર્તાા ગયા માસીઓ અને ગામો બદલાર્તાા ગયારાર્તા ભર હંુ પડી રહી ર4ર્તાા વચ્1ેઅને એક પછી એક રંગબેરંગી મોટરોમારા શરીર પરથી માગ� કરર્તાી રહી

પણ ક્યાં ખોવાયો છે મારા કંુવારા મન નો માણીગર..

ગામફોઇ

Picture courtsey: Mahendra Shah Pittsberg PA

.૫૫ વર્ષ� ની કૃષ્ણવદનભાઈની પત્ની સુભદ્રા એ આપઘાર્તા કયો�.. કશંુક પી લીધંુ હરંુ્તા અને બે છોકરા મા વિવનાના થઈ ગયા.બે વહુઓ સાસુ વિવનાની અને ત્રણ પૌત્રો અને એક પૌત્રી દાદીમા વિવનાના થઈ ગયા.પોલીસને પત્રમ પુષ્પમ અને હો4પીટલના ખ1ા� ને અંરે્તા કૃષ્ણવદન્ નાં બંેક ખાર્તાામાં ૩ લાખ ઘટી ગયા પણ જેલ અને વકીલોની ર્તાકલીફ જર્તાી રહી

નીર્તાાને કૃષ્ણવદન ઉપર બહુ જ ગુ4સો આવર્તાો હર્તાો રે્તાથી રે્તા બેસણામાં ના ગઈ.મનો મન સુભદ્રાના અત્માને વૈકંુઠધામ આપો પ્રભુની પ્રાથ� ના કરીઆ ને સુભદ્રાની જીવન કથા મમળાવવા બેઠી.. સુભદ્રા છેલ્લા રિદવસોમાં બહુ ઉદાસ રહેર્તાી..વરંવાર કહેર્તાી મારે ર્તાો મરી જવુ છે. નીર્તાા રે્તાની હર્તાાશાને બે ત્રણ વાર્તાો કરી હળવા કરવા મથર્તાી. પણ સુભદ્રા

ર્તાો હર્તાી ત્યાં અને ત્યાં..રે્તા રિદવસે રે્તા બોલી પણ ખરી હંુ મરી જઉં ર્તાો હંુ ર્તાો છુટુ અને રે્તામને બીજીને લાવવાનો ર4ર્તાો મળેને?

નીર્તાા બોલી પણ ખરી સુભદ્રા બેન એવુ ના વિવ1ારો ૫૮ વર્ષ� કંઇ રે્તામને બીજી કોઇ ના મળે..

કૃષ્ણવદનભાઈએ રે્તારમુ પતુ્ય અને કોટ� માં લગ્ન ની અરજી દાખલ કરી ત્યારે નીર્તાાને ગાંધારીની જેમ આંખે પાટા બાંધીને બેઠેલા ખોખલા સમાજ ઉપર ખુબ જ ગુ4સો આવ્યો…ખુબજ ધંુધવાઈ અને રે્તાણે પોલીસને ફોન કરીને જણાવ્યુ કે સુભદ્રાને બળજબરીથી ઝેર પાયુ છે કૃષ્ણવદન ભાઈએ..

નીર્તાા ને ઘણા બધા લોકો એ ખખડાવી.. આ શંુ શરુ કયુ� છે રંે્તા.. અને એ કૃષ્ણવદન સાથે આપણે શંુ પં1ાર્્તા પોલીસે ર્તાો ત્યાં સુધી કહંુ્ય વિવના પુરાવાને આધારે ર્તાારી વાર્તા હવામાં ઉડી જશે.

ત્યારે નીર્તાા ફક્ર્તા એટલુ બોલી મને ગાંધારીની જેમ આંખે પાટા બાંધીને બેસવુ ગમરુ્તા નથી, મને ખબર છે કૃષ્ણવદને રે્તાને ઝેર પાયુ છે.

કૃષ્ણવદન નાં બંેક ખાર્તામાંથી બીર્જા 1ાર લાખ ઘટી ગયા.ભીનુ સંકેલાઈ ગયુ અનેનીર્તાાને ભાગે ખોટુ આળ આવી ગયુ..રે્તા ર્તાો ગામફોઇ છે.

પણ રે્તાનો ગુ4સો વેડફાઈ નહોંર્તાો ગયો..મીરાબેને કૃષ્ણવદનને લગ્નની ના પાડી રખડાવી દીધા હર્તાા….ગામફોઈઓ પણ ક્યારેક ગામનુ ભલુ કરી જર્તાી હોય છે.પૈસા હોય એટલે કંઈ બધુ ના કરી શકાય્..રે્તા પાઠ ખોખલા સમાજને શીખવાડી ગઈ

આશાનો ચમત્કાર

રાધા અને ગોવિવઁદનંુ લગ્નજીવન આમ ર્તાો સુપેરે આનંદ દાયક હરુ્તા. નાની નીરા રાધાની આબેહુબ નકલ હર્તાી અને મોટો રિદકરો જગર્તા ગોહિવંદ જેવો.. અમેરિરકાનંુ નાનુ ગામ જ્યાં રબરની ફેક્ટરીમાં એન્જીનીયર ગોહિવંદ મોટો સાહેબ હર્તાો..નીરા કોલેજ નાં પહેલા વર્ષ� માં અને જગર્તા માઈPો સોફ્ટની કંપનીમાં ઇન્ટન� ર્તારીકે સ્વિ4વકારાઈને સ્વિસ્થર થર્તાો જર્તાો હર્તાો.

રાધા ડે કેર 1લાવર્તાી હર્તાી રે્તા રિદવસે થોડી ચિ1ંર્તાીર્તા હર્તાી કારણ કે રે્તાની મેનેજર લુ્યસીએ રાજીનામુ આપ્યુ હરુ્તા અને નજીકમાંજ પોર્તાાની ડે કેર સંસ્થા શરુ કરી હર્તાી અને ગોહિવંદનો ફોન આવ્યો. સવારથી રે્તા 1ાલવા ર્જાય છે પણ સ્વિસ્થર ઉભા નથી રહેવારુ્તા.. રાધાએ કહંુ્ય “હંુ આવી જઉં?” ગોહિવંદે કહંુ્ય “લં1માં સમયસર આવી જજે!” બપોરે જ્યારે રાધા ઘરે પહોં1ી ત્યારે ગોહિવંદ સુર્તાો હર્તાો અને રાધાએ ઝટપટ રોટલી બનાવી. શાક અને કઠોળ ફ્રીઝમાંથી કાઢી માઈPો વેવમાં ગરમ કરવા મુક્યુ. રસોડામાં થર્તાા અવારે્જા સાંભળી ગોહિવંદ ઉઠ્યો અને સહેજ 1ાલવા ગયો અને જમીન ઉપર ફસડાઈ ગયો. રસોડામાંથી રાધા દોડર્તાી આવી પણ ગોહિવંદને હાથ ઉપર થોડુ વાગ્યુ અને લોહી નીકળરુ્તા હરુ્તા. રાધાને ગભરામણ ર્તાો થર્તાી હર્તાી અને એકદમ 4વસ્થ ગોહિવંદને વિવના કારણ 1ક્કર આવે અને ગબડે રે્તાનુ કારણ રાધાને સમર્જારુ્તા નહોંરુ્તા… ગોહિવંદ ને જરુરી પાટા પીંરિડ કરી બંને સાથે જમવા બેઠા.રાધા કહે “લુ્યસી જર્તાા જર્તાા આખા સ્ટાફ ને લઈ ગઈ હવે ૩૦ જેટલા છોકરા અને એક ઘરડી માથા� રહી છે.” ગોહિવંદ કહે ” ર્તાારુ લાયસંસ જરુ્તા રહુ્ય રે્તાથી ર્તાો લુ્યસી રાર્જા થઇ ગઈ. 1ાલ જવાદે હવે બહુ કામ કયુ� હવે ડે કેર બંધ કરી દે.“પણ..જગ્યાનુ ભાડુ..1ાર ઓરડા ભરીને રમકડા અને સાજ સર્જાવટ ફની�1ર..કેટલુ બધુ રોકાણ ખાડે જશે”” મને ખબર છે..આપણે પ્રયત્ન કયો�..પણ આ પરવાના રાજમાં પરવાનો ગયો એટલે આવુ ન થાય ર્તાો નવાઇ લાગે..આ દેશમાં પ્રોફેશનલ રહે રે્તા જ 1ાલે. બુચિધ્ધ લાગણીનાં ખૉળામાં કદી નથી બેસર્તાી..! ર્તાારુ જે થવાનંુ હોય રે્તા થાય પણ મને ર્તાક મળી ર્તાો રે્તા મેળવવા ર્તાારા ભોગે પણ હંુ આગળ નીકળુ નીકળુને નીકળુ જ.”” મારુ મન માનરુ્તા નથી. લુ્યસીને ફરી મનાવી રે્જાઉં..”“ર્તાારે પ્રયત્ન કરવો હોય ર્તાો કર પણ પાણીનંુ નામ ભુ છે. એ જે રીરે્તા આખી સંસ્થાને રે્તાની સાથે લઇ ગઇ રે્તા ર્તાો બર્તાાવે છે

કે વધુ સમય બગાડવાને બદલે સડ્યું ત્યાંથી કાપો અને ખોટ ઘટાડો વાળી વાર્તા અપનાવો”જમી રહ્યા પછી ડો રાણાને ફોન કરી બોલાવ્યા હર્તાા રે્તામણે રે્જાર્તાાની સાથે કહંુ્ય-“નજીકનાં મોટા ગામમાં લઇ ર્જાવ કાન નો નવો રોગ છે. ર્તાાબડ ર્તાોડ માવજર્તા થશે ર્તાો ઝડપથી પાછુ વળાશે.”

સમયની ગંભીરર્તાા સમજી લુ્યસીને ફોન કરી બાકી રહેલા બાળકો અને ઘરડી માથા� ને લઇ લેવાનો નમ્ર આગ્રહ કયો�..લુ્યસી બાળકોને લઇ જવા રાજી હર્તાી પણ માથા� ને નહીં કારણ કે રે્તાની ઉંમર વધુ હર્તાી અને રે્તાને લે ર્તાો કામ ઓછુ અને પગાર વધુ આપવો પડેને..?

માથા� ને ફોન કરી કહંુ્ય ગોહિવંદની ર્તાશિબયર્તા બગડી છે અને રે્તા ડે કેર બંધ કરશે..રુ્તા સારી નોકરી શોધી લે અને રાધા રે્જાઇ શકર્તાી હર્તાી કે બાસઠ વર્ષ� ની માથા� ની આંખમાં આંસુ હર્તાા..હવે આ ઉંમરે રે્તાને નોકરી ક્યાં મળવાની હર્તાી? કલાકનાં સાર્તા ડોલરમાં રે્તાનુ શંુ થશે? રાધાએ રે્તાને રિદલાસો આપર્તાા કહંુ્ય લુ્યસીને વાર્તા કરી છે રુ્તા રે્તાને મળી આવજે.. અત્યારે ર્તાો ગોહિવંદને લઇ રે્તાને જવુ પડશે..રાધા મનથી ર્તાો સમજર્તાી હર્તાી કે માથા� ને રે્તા જવા દઇને પોર્તાાને પણ રે્તા નોકરીમાંથી કાઢી રહી હર્તાી.હવે શંુનો પ્રશ્ન એને પણ નડર્તાો હર્તાો.

ડો જેક્શન ડો રાણાનાં ગુરુ હર્તાા અને રે્તામનુ વિનદાન પણ એજ આવ્યંુ વાઇરલ ઇંફેક્શન છે દવા લો આરામ કરો અને આ રોગ જર્તાો રહે રે્તાના સમયની રાહ જુઓ.. કેટલાક રોગ દવા વિવના અઠવાડીયે મટે ર્તાો દવા સાથે સાર્તા રિદવસે..! દવા ર્તામને થોડુ ઘેન આપશે પણ આશા રાખીયે કે સારુ થઇ ર્જાય… શનીવારે નીરા અને જગર્તા આવી ગયા..રાધાને સારુ લાગ્યુ પણ રે્તા વિવ1ારી શકર્તાી નહોંર્તાી કે ગોહિવંદને આ અ1ાનક શંુ થઇ ગયુ?

અઠવાડીયાનાં મહીના થયા અને મહીનાઓ વિવર્તાર્તાા વરસ થયંુ..હવે ર્તાો ગોહિવંદની નોકરી પણ જશે જે એંસી ટકા ડીસેબીલીટીની આવકો આવર્તાી હર્તાી રે્તા પણ જશે..ડો. રાણાના કહેવાથી સારે્તાક વર્ષ� પહેલા લીધેલો વિવમો પ્રીમીયમ વધુ હોવાથી પગારનાં સાહીઠ ટકા કરાવી હર્તાી ત્યાં મેડીકલ 1ેક અપ અને અન્ય માહીવિર્તા ભરી લાભો મેળવવા અરજી કરી. નોકરી ર્તાો ગઇ હર્તાી અને રે્તા બેકારી ગોહિવંદને માનશિસક ર્તાાણો આપર્તાી વળી વારે વારે પડી જવાની ધા4ર્તાી અને સ્વિસ્થર વ4રુ્તા સહેજ પણ હલે ર્તાો ગોહિવંદને પડી જવાની બીકથી રાધા રે્તાને એકલો મુકર્તાી નહોંર્તાી. ગોહિવંદને રાધાની આ વધુ સર્જાગર્તાા અને કાળજીથી બહુ જ ર્તાકલીફો થર્તાી. પરંરુ્તા સમજર્તાો પણ્ થયો કે આ રે્તાનો પે્રમ હર્તાો..રે્તાને કોઇ ર્તાકલીફ પડે અને જે થોડુ ઘણંુ સ્વિસ્થરર્તાા ર્તારફ જિજંદગીનંુ વહેણ 1ાલુ્ય છે રે્તા રંુધાઇ જશે.રાધાએ જગર્તાને કહંુ્ય અમે રુ્તા જ્યાં કામ કરે છે રે્તા શહેરમાં આવી જઇએ કે જેથી ફરી થી સાથે રહેવાય.. જગર્તા ને થોડીક રાહર્તા થઇ મમ્મી સાથે હશે ર્તાો “બ્રાઉન બેગ”નાં ખાવામાંથી બ1ાશે..રે્તાને આમેય અમેરીકન ખાવાનુ ભાવરુ્તા નહોરંુ્તા..જે રિદવસે નોકરી ગૈ રે્તા રિદવસથી વિવમાનંુ આરક્ષણ મળ્યુ અને જગર્તાને ગામ રવાના થયા

વરસ ના હવે ર્તાો વરસો થવા લાગ્યા પણ કોઇ ચિ1ન્હ નથી કે સારુ થાય. કોઇકે કહંુ્ય આયુવ� દ કરો રે્તા અજમાવ્યુ, કોઇકે કહંુ્ય હોમીયો પેથ કરો. રે્તા પણ કયુ� .. ગોહિવંદ એકલો પડર્તાો ત્યારે રે્તાના શારીરિરક પછાર્તાપણાથી કૃધ્ધ થર્તાો. રે્તાને ર્જારે્તા ગાડી લઇને ફરવા જવુ હોય. પણ જવાય નહી..રે્તાના વર્તા� નમાં ર્તાોછડાપણુ આવી ર્જાય ત્યારે રાધા ઉપર ઘણો ગુ4સો કરે..રાધા રે્તાને રે્તા વખરે્તા બબડર્તાો છોડીને પ્રભુ સામે પ્રાથ� ના કયા� કરે..રે્તાને વાળે સમર્જાવે પણ ફરીથી રે્તા આવેગો આવે અને ઘર કલાકો માટે વ્યથાનંુ કાળુ ડીબાંગ વંટોળ બની ર્જાય.એક વખર્તા નીરાની હાજરીમાં ગોહિવંદ ઉત્પારે્તા 1ઢ્યો..મારે હવે કોને માટે જીવવાનુ? મારી આ ઘરમાં જરુર શી? બી1ારા થઇને મારે જીવવુ નથી.ત્યારે નીરા બોલી પપ્પા આપણે આપણા એકલા માટે ર્તાો જીવર્તાા નથી હોર્તાાને? ર્તામે જે વેઠો છો રે્તાના કરર્તાા વધુ વેઠર્તાા માણસોને જુઓ ર્તાો ખબર પડે કે સુખ શંુ છે? ર્તામે આશા છોડી દીધી છે પણ મને ગળા સુધી આશા છે કે એક રિદવસ ર્તામારો આ વાઇરસ જર્તાો રહેવાનો છે.ઘણી જીભા રે્જાડી છર્તાા ગોહિવંદ ન જંપ્યો અને બધાની ના છર્તાા ર્જારે્તા ગાડી લઇને નીકળ્યો. નીરાને મમ્મીની દશા ઉપર ખુબ જ રડવંુ આવરુ્તા હરુ્તા.રાધાએ રે્તાને છાની રાખર્તાા કહંુ્ય..એકલર્તાા અને પરાધીનર્તાા રે્જા ગોહિવંદે જન્મ થી રે્જાઇ હોર્તા ર્તાો આ ઉત્પાર્તા ન હોર્તા..પણ આ મળ્યા પછી છીનવાયેલી આઝાદી છેને રે્તાથી..રે્તાણે આશા છોડી દીધી છે મંે નહીં.મને ખબર છે જિજંદગી બહુજ લાંબી છે અને રે્તાને રડર્તાા રડર્તાા જીવો કે હસર્તાા હસર્તાા જીવવી ર્તાો પડે જ છે. ર્તાો પછી હસર્તાા હસર્તાા જ જીવવુ રે્જાઇએને?ગોહિવંદ પાછો આવ્યો સાથે પોલીસને પણ લાવ્યો..રે્તાનુ ડ્ર ાઇવર લાયસંસ જq થયુ હરુ્તા…ગુ4સાથી રે્તાનો 1હેરો લાલ ઘુમ હર્તાો..રે્તા રે્તાની ર્જાર્તા ઉપર ખુબ જ કૃધ્ધ હર્તાો..વિનષ્ફળર્તાા અને બેકારી રે્તાને ડંખર્તાી હર્તાી.રાધાએ રે્તાને પાણી આપ્યુ અને નાના બાળકને છાવરર્તાી હોય રે્તામ રે્તાને પંપાળર્તાી રહી..

નીરાને પપ્પા પર ખુબ જ ગુ4સો આવર્તાો હર્તાો અને મમ્મીની બહુ જ દયા..રે્તાની આંખમાંથી પણ પાણી સરર્તાા હર્તાા..

જગર્તા અને નીરા રે્તા રિદવસે કશુ બોલ્યા નહીં પણ મનથી નક્કી કયુ| કે રોગીની વર્તા� ણંુકને નહીં રે્તાના રોગને મારો..રિદવસનાં અઢાર કલાકમાં ગોહિવંદને કદી એકલો નહી રાખવાનો અને કદી રે્તાની માનશિસક કુદશાને યાદ નહી કરાવવાનુ. હંમેશા આશાવંર્તા રહે રે્તાવુ વાર્તાાવરણ રાખવાનુ..દવા 1ાલુ દુઆ 1ાલુ અને વહાલની વર્ષા� 1ાલુ..1ેસ, કોમ્પ્યુટર, કેરીઓકી ,ભજન અને ફેમીલી પાટી�ઓ 1ાલુ કરી..અને દરેક ચિમત્રોની મદદ થી રે્તાનો રોગ ભયંકર નથી વાળી વાર્તાો કહેવડાવા માંડી..ગોહિવંદ મુળે હર્તાો ટોળાનો માણસ અને રે્તાને એકલો પાડી દીધો રે્તા ર્તાો મોટી વ્યથા હર્તાી..રે્તા ખીલર્તાો ગયો..

રિદવાળીની વહેલી પરોઢે નીરા અને જગર્તા પગે લાગવા આવ્યા ત્યારે પપ્પા અવિર્તા પ્રસન્ન હર્તાા.રાધાની આંખમાં હર્ષ�નાં આંસુ હર્તાા..આઠ વર્ષ� ની કપરી કસોટીને અંરે્તા બધાની ર્તાપ4યા ફળી હર્તાી.રે્તા 4વસ્થર્તાાથી અરધો કલાક ગબડ્યા વિવના અને રાધાનો હાથ ઝાલ્યા વિવના 1ાલ્યો હર્તાો. રાધાએ કદી આશા છોડી નહોંર્તાી અને રે્તા આશાનો જ આ 1મત્કાર હર્તાો(સત્ય ઘટનાનાં આધારે)

published in”Utsav” divyabhaskar

ધિમત્રવંૃ�માં..

રક્ષાબંધન ના રિદવસે ટપાલમાં રે્તાના નામની રક્ષા રે્જાઇને કુણાલ 1મક્યો. રે્તાને ર્તાો પુરી છ બહેનો હર્તાી. કૃવિર્તા રે્તાનાથી બે વરસે નાની પણ એક જ કોલેજમાં બધા સાથે ધમાલ મ4ર્તાી કરર્તાા. કૃવિર્તાની બહેનપણી રન્ના રે્તાને ગમર્તાી હર્તાી મનમાં રે્તા ઇચ્છર્તાો હર્તાો કે કોલેજમાંથી બહાર નીકળે અને રન્નાને પોર્તાાની જીવન સંગીની બનાવે. રન્નાએ રક્ષા મોકલી રે્તાથી પહેલાર્તાો રે્તા હ1મ1ી ગયો. મનમાં પોર્તાાની લાગણીઓ વ્યક્ર્તા ન કરી રે્તાનો અફસોસ પણ થયો.

રે્તાણે 4વસ્થર્તાા કેળવી અને 4નાન કરી ભગવાન ને રિદવો કયો� રે્તા રિદવાનાં ઘીમાં રક્ષા મુકી અને રે્તાને ધીમે ધીમે નાની જ્યોર્તામાંથી મોટી જ્યોર્તા થર્તાા રે્જાઇ રહ્યો.

આ બાજુ કૃવિર્તા પણ ભગવાન નાં મંરિદરમાં પ્રાથ� ના કરર્તાી હર્તાી. કેયુરનો ફોન હર્તાો રે્તા કૃવિર્તા પાસે રક્ષા બંધાવવા આવર્તાો હર્તાો. ને ભાઇ બહેન જે ઇચ્છર્તાા હર્તાા રે્તાથી વિવરુધ્ધ થઇ રહંુ્ય હરુ્તા. રે્તા સમજી નહોર્તાાં શકર્તાા કે આ 1ાલી શંુ રહંુ્ય છે?

કેયુર આવ્યો ત્યારે કૃવિર્તાએ ર્તાો 4પષ્ટ ભાર્ષામાં કહંુ્ય “કેયુર મંે ર્તાને ક્યારેય ભાઇની દ્રષ્ટી થી રે્જાયો જ નહોંર્તાો.. “કેયુરે ખમ1ાઇને પ્રશ્ન કયો� “ર્તાો કેવી નજરે રે્જાર્તાી હર્તાી?”કૃવિર્તા કહે “ર્તાારા જેવા સંપૂણ� ને પામીને હંુર્તાો સંસાર માંડવાનાં મર્તામાં હર્તાી”ફરી પાછુ ફેરવી ર્તાોળર્તાા રે્તાણે પુછંુ્ય “પણ આ રાખડી બંધાવાનો વિવચિ1ત્ર ખ્યાલ આવ્યો ક્યાંથી રે્તા જરા કહીશ?”મને પેલી તે્રર્તાા ખાળર્તાી હર્તાી રે્તા કહેર્તાી “ભાઇબંધની બહેન ને આ 4વરુપે ન રે્જાવાય. એટલે 1ોક્કસાઇ કરવાનો આ કુવિવ1ાર આવ્યો..

કુણાલ નંુ મન કેયુરની વાર્તા થી 4વસ્થ થઇ ગયુ એણે રન્નાને ફોન પર કહંુ્ય ” ર્તાને બાદલે ભડકાવી છે કે શંુ?”રન્ના કહે હા રે્તાઓ કહેર્તાા “ચિમત્રવંૃદમાં આવુ બધુ સારુ નહીં”કુણાલ કહે ” હવે ર્તાાળો મળે છે..”ણ ર્તાને હંુ 4પષ્ટ કહીં દઉં “મને રુ્તા ગમે છે રે્તા પ્રીર્તાની રીર્તા છેભાઇ બહેન વાળી વાર્તા નથી. બોલ રુ્તા શંુ કહે છે?”રન્ના એકદમ રાજી થઇ ને બોલી ” મને પણ રુ્તા એજ રીરે્તા ગમે છે”

સાંજે બાદલ અને તે્રર્તાાને કૃવિર્તા અને કુણાલે વ્યંગમાં કહંુ્ય -“ચિમત્રવંૃદમાં ર્તામારી વાર્તા સા1ી છે પણ અમે આજે છૂટ લઇને અમને ગમર્તાા પાત્રો સાથે વિવવાહ ર્જાહેર કરવાનાં છીયે.બાકીનાં બધા હવે અમારે માટે ભાઇ બહેન….”

કદા1 તે્રર્તાા અને બાદલને માટે રક્ષાબંધનનો રિદવસ પરોક્ષ રીરે્તા હ્રદયભંગનો રિદવસ બની ગયો હર્તાો.

બોંબ બ્લાસ્ટ

રે્તા રિદવસે અલ્પા અને વિનરવ નાનકડા સેરુ્તાને લઇને ખુબજ ઝઘડ્યા. આમર્તાો રે્તામનુ જીવન બે સમાંર્તાર પાટા જેવુ હરુ્તા. ક્યારેય કોઇ વાર્તા પર એક મર્તા નહીં. વિનરવ અને રે્તાનુ કોંપ્યુટર્ જ્યારે 1ા પીવાની ર્તાલપ લાગે ત્યારે ની1ે આવવાનુ અને સેરુ્તાને 1ા ઉકળે ત્યાં સુધી રમાડવાનો. ગબડાવવાનો અને ટી બે્રક પરે્તા એટલે પાછો રે્તાના "ક્લીકો" નાં વનમાં એક કલાક ગુમ થઇ જવાનુ. રુપીયાનો ઢગલો થર્તાો પણ અલ્પા હંમેશા કહેર્તાી ઘરેથી કામ કરવાનો મર્તાલબ એવો નહીં કે 1ોવિવસ કલાક એકનુ એક "ક્લીક્..ક્લીક્" કયા� કરવાનુ. સેરુ્તા પહેલા હંુ છુ અને ઘર ગુ્રહસ્થી છે.

વિનરવ અલ્પાને કહેર્તાો આ ક્લીક ક્લીક છે રે્તાથી ર્તાો રુપીયા ઘરમાં આવે છે અને આ 4પધા� ના જમાનામાં જ્યારે ર્તામને કામ મળરુ્તા હોય ર્તાો મ્હોં ધોવા જનારાને ર્તાકલીફ થર્તાી હોય છે. સેરુ્તાનુ બ1પણ જરુ્તા રહેશે રુ્તા અને હંુ ક્યાં જર્તાા રહેવાના છીયે. સહેજ ધંધાને ધીરો પડવા દે. હમણાં ર્તાો ટાઇમ જરા પણ બગડવા દેવાય નહીં. અલ્પા રે્તાની

બહેનોનાં જીવન રે્જાઇ વિનઃસાશા નાખર્તાી અને બબડર્તાી પણ ખરી કે આના કરર્તાા કોઇ બેઠી નોકરીવાળાને પરણી હોર્તા ર્તાો એટલુ ર્તાો સારુ હોર્તા કે સાંજ પડે વર ઘરે આવે અને સાથે બેસીને ટી.વી. સીરીયલ ર્તાો રે્જાવાય...

ડેડ લાઇન ને પહોં1ી વળવાની ધમાલમાં રે્તા રિદવસે અલ્પાએ સોંપેલ કામ સેરુ્તાની દવા લાવવાની રે્તાનાથી રહી ગઇ.આ વારે્તા વરે્તાસર કયુ� અને માંદા સેરુ્તાને લઇને રે્તા ખુબજ લઢી પછી ખુબજ રડી અને કાંદીવલી રે્તાના વિપયર જવા નીકળીગઇ.

અલ્પાને વિનરવ બહુજ ગમર્તાો પણ રે્તાના આગ્રહયુક્ર્તા વલણો વિનરવને ત્રાસરુપ થઇ જર્તાા રે્તાથી કહેર્તાો સેરુ્તાને મુકીને ર્તાારે જ્યાં જવુ હોય ત્યાં ર્જા રે્તાથી આજે અલ્પા સેરુ્તાને ધરાર જીદ કરીને લઇ ગ્ઇ. રે્જા કે રે્તાના મનમાં ર્તાો એવુ હરુ્તા કે ડેડ લાઇન પર્તાી ર્જાય ત્યાં સુધી સેરુ્તા માંદો રહે રે્તા કેમ 1ાલે?

વિનરવને અલ્પાની જીદ ગમર્તાી નહોંર્તાી અને ખાસ કરીને કામના સમયે ર્તાો બીલકુલ જ નહીં. આજની રડારોળથી ર્તાો રે્તા ત્રાસી ગયો હર્તાો અને એમાં પાછુ હાડ� ડ્ર ાઇવ Pેશ થયુ રે્તાથી બધોજ ગુ4સૉ અલ્પા પર ઉર્તાયો� અને વલવલાટમાં વિનઃસાસો નંખાઇ ગયો. ‘ સમજર્તાી પણ નથી અને વચ્1ેથી ટળર્તાી પણ નથી.’ કંટાળીને ની1ે 1ા પીવા ઉર્તાયો� અને સેરુ્તાની યાદ આવી રે્તા ર્તાો હર્તાો નહી રે્તાથી ટી.વી. 1ાલુ કયુ� અને રે્તાને ફાળ પડી. બોંબ બ્લા4ટ્થી આખુ મંુબઇ ખળભળી ગયુ હરુ્તા અને આ અલ્પુડીને આજે જ કાંરિદવલી જવુ હરુ્તા.. મન એક વિવચિ1ત્ર પ્રકારનાં અવઢવથી ખીન્ન થઇ ગયુ. સેલ્ફોન પર ફોન કયો�.. રીંગ વાગ્યા કરર્તાી હર્તાી. મનમાં ને મનમાં પોર્તાાની ર્જાર્તાને ખુબજ ભાંડી. અલ્પા રુ્તા સાચ્1ી

છે.. હંુ જ રુપીયા પાછળ ઘેલો થયો હર્તાો. પરમાત્માને કેટલીય વખર્તા યાદ કયા� અને માફી પણ માંગી લીધી. કાંદીવલી ફોન કરીને વાર્તા કરવાની હીંમર્તા કરર્તાો હર્તાો ત્યાં ફોન રણક્યો." વિનરવ ટેક્ષી નહોંર્તાી મળી એટલે બ1ી ગઇ

છુ." અને વિનરવ છુટ્ટા મોઢે રડી પડ્યો.. અલ્પાને પણ નવાઇ લાગી પણ ત્રણ વરસનાં લગ્નજીવનમાં પહેલી વખર્તા એને સારુ લાગ્યુ કે વિનરવ સેરુ્તાને એકલાને નહીં રે્તાને પણ 1ાહે છે. ટેક્ષી કરીને રે્તા ઘરે પાછી વળી ગઇ.

નં�વાયેલુ વાસણ

પવનની ઝડપે સમા1ાર ફેલાઇ ગયા કે શાંવિર્તાલાલ્નાં મોટા છોકરા ભાગ� વને cancer જણાયુ. cancer એટલે cancel નાં ભાવો આપો આપ આવી ર્જાય..દયા કરુણા અને અરેરાટીની ભાર્ષા સંભળાર્તાી અને બંને નાના ભુલકા અને રે્તામની મા ભાગ� વી પણ મંુઝારો અને અકળામણ વેઠર્તાા હર્તાા. ભાગ� વ સાથે સંકળાયેલા સૌ એક પ્રકારનો ભાર વેઠર્તાા હર્તાા. 1ીનની લડાઇ વખરે્તા એક પછી એક નીકળર્તાા જર્તાા 1ીની જ્વાનોની જેમ એક પછી એક ટેસ્ટ સુ1વાર્તાા જર્તાા હર્તાા અને બે મહીના પછી આજે વિનદાન આવી ગયંુ કે ફેફસામાં cancer છે.ભાગ� વને ભાગ� વી અને મોંટુ અને પીંટુ સાથે બા અને બાપુજીનાં 1હેરા દેખાર્તાા હર્તાા…દરેક્ને માણસ ખોવાનંુ દુ:ખ વઢી 1ઢીને દેખારુ્તા હરુ્તા. ભાગ� વી હવે મારંુ શંુ થશે કરીને રડર્તાી હર્તાી..હંુ એકલી ર્જાર્તા આ બંને ને કેમ મોટા કરીશ અને કેમ જીવીશ નો પ્રશ્ન હર્તાો..ર્જાનકી બા ને રૈ્તાયાર થયેલો કમાર્તાો છોકરો ખોવાનો અને ઘડપણેમાં કેમ જીવાશે નંુ દુ:ખ હરુ્તા.

શાંવિર્તાબાપાને ર્તાો રિદકરો ગુમાવવાનંુ ર્તાો દુ:ખ હરુ્તા પણ સાથે સાથે ઘડપણ માટે બ1ાવેલી મૂડી વપરાઇ જશે અને છોકરો ર્તાો બ1વાનો નહીં નો ગમ કોયા� કરર્તાો હર્તાો. ચિમત્રો સગા સબંધીઓનાં ટોળા વચ્1ે પણ ભાગ� વનો જીવ 1ંુથાર્તાો હર્તાો. રે્તા સૌની દયા દ્રષ્ટી થી અકળાર્તાો હર્તાો. સૌ કંઇક ગુમાવવાનાં હર્તાા જ્યારે હંુ ર્તાો બધુજ ગુમાવવાનો છંુ રે્તા વિવ1ારથી રે્તાની આંખો વારે વારે ભરાઇ આવર્તાી હર્તાી. ર્જાનકી બા રડર્તાા રડર્તાા રે્તાને રિદલાસો આપર્તાા હર્તાા.

ભાગ� વે રડર્તાી ર્જાનકી બાને કહંુ્ય ‘ બા હંુ ર્તાો કા1નંુ વાસણ ..ર્તાીરાડ પડી ગઇ એટલે નકામંુ નહીં?’‘ના બેટા વિર્તારાડ ક્યાં પડી છે દવા 1ાલુ છે ને? સૌ સારુ થઇ જશે.’‘બા ર્તાો પછી રડો છો કેમ? ર્તામેજ મને શિશખવર્તાા હર્તાાને કે રડે રે્તાનુ વિકસ્મર્તા પણ રડે?’ ભાગ� વે મંદ અને ધુ્રજર્તાા અવાજે કહંુ્યર્જાનકીબા થી ન સહન થયુ અને છુટ્ટા મોંએ રડી પડ્યા. ‘ હા બેટા હા મારંુ વિકસ્મર્તા જ રડવા બેઠંુ છે અમારે જેમનો જવાનો સમય આવી ગયો છે રે્તા રહી પડ્યા છે અને જેમને જીવવાનુ છે રે્તા પહાડ જેવા રિદકરાનાં રે્તાડા આવે ..’શાંવિર્તા બાપા ભાગ� વને ખીજવાયા’ ભાગ� વ રુ્તા જરા શાંર્તા રહીશ?’ભાગ� વ ર્જાનકીબાની સામે રે્જાર્તાા ફરી બોલ્યો‘ મારા જન્મ વખરે્તા પીડાની માયા� ર્તામે રડર્તાા હર્તાા.. આજે પણ જર્તાા જર્તાા ર્તામને રડાવુ છંુ નવિહ?’ભાગ� વની આંખમાં આંસુ હર્તાા..ભાગ� વની નજર ભાગ� વી, મોંટુ અને પીંટુ ર્તારફ ફરી અને ખુલ્લી જ રહી ગઇ…નંદવાયેલુ વાસણ બટકી ગયંુ

ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ6 ધિચન્હ..!

સામે પંખાનાં મેજ ઉપર રૂમની 1ાવી પડી છે.રે્તાની કડીમાં ઓહ્મ શબ્દ લખેલો છે.1ાવી અને ઓહ્મ શબ્દનો સંગમ મનને જંકૃર્તા કરી ર્જાય છે કારણ કે ઓહ્મ શબ્દ સમગ્ર ભાર્ષાનાં દરેક સાવિહત્ય 4વરૂપોને પ્રકાશીર્તા કરી ર્જાય છે જેમ યોગ્ય 1ાવીથી ગમે રે્તાવા અડીખમ ર્તાાળા પણ ખુલી ર્જાય છે. 1ાવી ગમે રે્તા હોય. ર્તાકદીરની, જિજંદગીની, કે હ્રદયની કે ગમે રે્તા..

હ્રદયની 1ાવી કેવી હોય રે્તા ર્તાો હમણા જ મને ખબર પડી.એક નજર..ર્તાીરછી નજર..ર્તાીરછી છર્તાા મીઠ્ઠી નજર. રે્તા નજર માત્રથી હ્રદયમાં વ્યાપેલો શુન્યાવકાશ શુન્ય થઇ ગયો. કારણ ખબર નથી અને એ કારણોનાં રાક્ષસોને શોધવા હંુ કદી મથ્યો પણ નથી પરંરુ્તા એ કારણોનાં રાક્ષસોને ન શોધવાનંુ કારણ મને ખબર છે કારણકે કારણોનાં રાક્ષસો કારણ વિવના ગમે ત્યાં પેદા થઇ જર્તાા હોય છે અને કારણ વિવના પાછા પેલા અલ્લાઉદ્દીન નાં ચિ1રાગમાં પેસી જઇ શકર્તાા હોય છે અને આજ કારણે રે્તાઓ ધારે ત્યાં, ધારે ત્યારે અને ધારે રે્તાને ઝંકૃર્તા કરી શકર્તાા હોય છે. બરોબરને?

નજર 1ાવીની કડી ઉપરથી હઠીને ભીંર્તા પરની ઘડીયાળ ઉપર ર્જાય છે. સર્તાર્તા અને અવિવરર્તા 1ાલર્તાા રહેર્તાા પેલા ઘાં1ીનાં બળદની જેમ ફરર્તાા એ બે છોટે અને બડે ભાઇઓ પર મને ર્તારસ આવે છે. અને પેલો સેકંડ કાંટાનો ર્તાો દોડી દોડીને શ્વાસ જ રહી જર્તાો હશે. રે્તાની સરખામણીમાં મોટા કાંટાને થોડોક આરામ અને છોટા ઉસસે ભી જ્યાદા નમક હરામ!ઘડીયાળ પરથી નજર છર્તા પરનાં પંખા ઉપર પડે છે અને કમકમીયા આવી ર્જાય છે. સેકંડ કાંટા કરર્તાા પણ કેટલી ઝડપે દોડવુ પડે છે હંે? ઓલીમ્પીકનો પણ કોઇ રેકોડ� નહીં હોય આટલી ઝડપે દોડવાનો… આટલી ઝડપે દોડાય ખરંુ? જવાદોને યાર! આ દુનીયામાં કશંુ અશક્ય નથી_દુનીયા..! એક અટ્ટહા4ય કરવાનંુ મન થઇ ર્જાય છે.શંુ છે આ દુનીયા? ર્જાર્તા ર્જાર્તાનાં અને ભાર્તા ભાર્તાનાં ઘંેટાઓનો મોટો વાડો_ ઘંેટાઓમાંર્તાો થોડુ ઘણંુ પણ સામ્ય રે્જાવા મળે પરંરુ્તા માણસોની બાબર્તામાં ર્તાો…!!! કશંુ જ સામ્ય ના મળે. નખથી શીખ સુધી કશંુજ સરખંુ નહીં.અરે આંગળી કાપીને લોહી જુઓ ર્તાો રે્તામા પણ સામ્ય નહીં..જુઠની નરાર્તાળ દુવિનયામાં લોહીને બદલે પાણી પણ નીકળે ર્તાો નવાઇ નહીં. દરેક માનવીનાં રૂપ જુદા, રંગ જુદા, રીર્તા જુદી, વર્તા� ન જુદા, મન જુદા, મર્તા જુદા,બધંુજ જુદુ…પેલો ઉપર બેઠેલો કંુભાર ઉઘે છે કે શંુ? બધાજ માટલા જુદા. કોઇ એક સરખુ નહીં…ઉપર સામેનાં ફ્લેટમાં ક્વીકી ની1ે બારી પાસે ઉભેલા ટીનુ ને પુછે છે કે “ટીનુ આટલી ખી1ડી ખાઇશ?”ટીનુ કશંુય સમજ્યા વિવના ડોકુ હલાવીને હા પાડે છે. રે્તાથી ક્વીકીનો બીરે્જા પ્રશ્ન વધુ હાથ પહોળા કરીને આવે છે.

”આટલુ પાણી પીશ?”

ટીનુ ફરીથી ડોકુ હકારે ધુણાવીને હા પાડે છે. રે્તાથી ક્વીકી ફરી પુછે છે “વાઘ આવે ર્તાો બીશ?”

ટીનુ ર્તાો આ રમર્તા છે રે્તામાં પ્રશ્ન પુછે રે્તાને હા કહેવાનંુ રે્તાટલંુ જ સમજ્યો હોવાથી હા પાડે છે અને રે્તાથી ક્વીકી ગંુ1વાઇ ર્જાય છે. ધારણા નકારની હર્તાી છર્તાા હવે રમર્તામાં પહોળા કરેલા હાથ રે્જાર થી ભેગા કરી ર્તાાળી પાડી. રે્તાથી ટીનુ ગંુ1વાયો અને ક્વીકી મલકી ઉઠી “હંે બી ગયો..બી ગયો.”ટીનુ બાઘો બનીને રે્જાઇ રહ્યો..રે્તાને ર્તાો પહેલે થી જ સમજ પડી નહોંર્તાી છર્તાા ક્વીકી મલકી રહી હર્તાી રે્તાથી રે્તાની સામે રે્તા પણ એજ આનંદમાં મલકી રહયો. ટીનુ રે્તાની મમ્મીને રૈ્તાયાર થર્તાી રે્જાઇ પુછે છે

“મમ્મી ક્યાં ર્જાય છે?”એની મમ્મી છણકો કરર્તાી કહે છે

“ભગવાનને ઘેર”ટીનુ પાછો પુછે છે “હંુ આવુ?”ટીનુની વિનદો�ર્ષ માંગણી પર એની મમ્મી મલકી પડે છે- મમ્મીને હસર્તાી રે્જાઇને ટીનુ સામેનાં ફ્લેટમાં રહેર્તાી રે્તાની નાની બેનપણી ક્વીકીને બૂમ પાડીને કહે છે” હે..એ.. હંુ ર્તાો ભગવાનને ઘેર જવાનો..ર્તાને નહીં લઇ જઉ..’

ક્વીકી પણ બરોબર ટીનુ જેટલીજ એટલેકે ત્રણ વરસની રે્તાથી રે્તાણે ટીનુની મમ્મીને પુછંુ્ય”માસી! ભગવાનનંુ ઘર ક્યાં આવ્યંુ? મને લઇ જશો?”કેટલા વિનદો�ર્ષ અને વિનલ�પ હોય છે આ નાના ભુલકાં અને રે્તાવંુ જ રે્તામનુ બ1પણ..સમયની સાથે જેમ જેમ રે્તામને જિજંદગીનાં રંગો રે્તામને 4પશ� ર્તાા ર્જાય છે રે્તામ રે્તામ રે્તા વિનદો�ર્ષર્તાા જર્તાી રહેર્તાી હોય છે.જિજંદગીનાં રંગોજ કંઇક એવા હોય છે.. એવા એટલે કેવા?

પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હ..શિશર્ષા�સન કરર્તાા ઉંધા માથા યાદ આવે આ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હને રે્જાઇને..કૌમુદીને 1શ્મા આવ્યા ત્યારે લોકોએ રે્તાને શિશર્ષા�સન કરવા કહેર્તાા હર્તાા.પણ શિબ1ારી એક ર્તાો સુ્થળ કાય અને એવા મેદ ભરેલા શરીરને શિશર્ષ� ઉપર ઉભા રાખવાનાં પ્રયત્નોમાં નહીં નહીંને દસ વખર્તા ભીંર્તા સાથે અથડાઇને ની1ે ગબડી પડી હશે. એક વખર્તા ર્તાો એટલા રે્જાર સાથે રે્તા ભીંર્તા સાથે અથડાઇ કે આખી ભીંર્તા હ1મ1ી ગઇ અને ઉપર છર્તા પરથી વાસણ ખડીંગ કરરુ્તા રે્તાની મેદ ભરેલી કાયામાં ગોબો પાડી ગયુ..રે્જાકે ત્યાર પછી એણે શિશર્ષા�સન કરવાનુ દુ:સાહસ કયુ� નહોંરુ્તા.એને પ્રશ્નો કરવાની બહુ ટેવ..પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હો ર્તાો ર્જાણે રે્તાનાં શ્વાસોચ્છ્વશ્વાસ.. આ લોઇડ કોણ છે? રે્તાણે સંેચ્યુરી મારી? સંેચ્યુરી એટલે સો રન? આપણા બોલરો “ઢ’ છે નહીં? આટલા બધા રન રે્તા કંઇ અપાર્તાા હશે? બસ મનમાં આવી રે્તા બધુ જ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હમાં જકડીને ભ1ડી નાખે. આપણે કંટાળીને કહેવુ પડે કે અરે જરા ઝંપ. જ્યારે ને ત્યારે પ્રશ્ન પ્રશ્ન અને પ્રશ્ન જ..પ્રશ્ન પુછવા હોય ર્તાો જરા ધીમે પુછને. આ ર્તાારી પ્રશ્નો પુછવાની ગર્તાી ર્તાો ર્જાણે ઉડર્તાા ભમરાની પાંખ! એક સેકંડમાં ર્તાો રુ્તા કેટલાં પ્રશ્નો પછી મારે છે હંે?

ઓરડામાંનો સહપાઠી હર્ષ� દ 1ાનો ઘંુટડો ભરે છે અને લીજ્જર્તાથી સડાકો ભરે છે અને મને સહજ ઘૃણા થઇ. હાથમાંનંુ ઉલીયુ રે્તાને ફટકારવાની ઇચ્છા થઇ ગઇ. રે્તાને ખબર છે કે રે્તા અવાજ કરે ર્તાો મને નથી ગમરુ્તા છર્તાા રે્તા ર્તાો અવાજ કરે કરે ને કરે જ.અને મનમાં પ્રશ્ન ઉઠ્યો એવુ કેમ? આવો જ પ્રશ્ન ગઇ કાલે રિફલ્મ રે્જાઇને પાછા ફરર્તાા એકાંર્તા ર4રે્તા હાથમાંની કાંડા ઘડીયાળ જ્યારે ગજવામાં મુકી ત્યારે થયો હર્તાો..મંે આવુ કેમ કયુ|?પેલો ટીનુ પીપડુ ઉંધુ કરીને એક હાથમાં વેલણ અને બીર્જા હાથમાં સાણસી લઇને ઢોલ વગાડવાનો 1ાળો કરે છે અને રે્તાની બેન 1ીની મા પાવા રે્તા ગઢ થી ઉર્તાયા� નો ગરબો લે છે. 1ીની નામ ર્તાો મંે એનુ પાડેલુછે કારણ કે રે્તા નાકે 1ીબી છે ખરુ નામ ર્તાો એનુ પીંકી છે પણ રે્તા પીંક બીલકુલ નથી. છ વર્ષ� ની રે્તાની ઉંમર છે પણ ગુ4સો ર્તાો ર્જાણે દુવા� સાનો બીરે્જા અવર્તાાર. એક ર્તાો વાને શામળી અને જ્યારે ગુ4સામાં પગ પછાડી પછાડીને ઘાંટા પાડર્તાી હોય ત્યારે ર્તાો રે્તા રે્જાવા જેવી હોય છે. પણ અત્યારેર્તાો ટીનુ મહારાજ સાથે આનંદમાં છે રે્તાથી શાંવિર્તા છે. ટીનુની મમ્મી દુરથી અવાજ ઓછો કરવા સુ1ના આપે છે અને ઢોલ ધીબાર્તાો બંધ થાય છે અને ભંેકડો 1ાલુ થાય છે

“મમ્મી 1ાલને ભગવાનને ઘેર..” મમ્મી રે્તાને ક્યાં લઇ ર્જાય? મારી નજર ફરર્તાી ફરર્તાી પેલી રિદqીનાં લગ્નની કંકોર્તારી ઉપર ગઇ. વિનલેશને રિદqી ખુબ જ ગમર્તાી હર્તાી પણ રિદqીનાં લગ્ન ર્તાો અવિવનાશ સાથે થર્તાા હર્તાા રે્તાથી મને ર્તાો એમ હરુ્તા કે વિનલેશ ર્તાો બહુ દુ:ખી હશે પણ રે્તા ર્તાો લગ્નમાં

ખુશખુશાલ હર્તાો. મનમાં મને થયુ કે રે્તાણે કેમ ખુશ ન રહેવુ રે્જાઇએ?પછી પાછો પ્રવિર્તાપ્રશ્ન થયો રે્તાણે ર્તાો કાલે દુ:ખી જ થવુ રે્જાઇએ પણ રે્તા કેમ ન થયો?

આ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હનાં મારામાંથી બ1વા હંુ વિવ1ારોની ગુફા ઉપર પથરો મુકવા મથુ છુ પણ સફળ થર્તાો નથી.

જ્યાં જ્યાં મારી નજર ફરે છે ત્યં ત્યાં મને પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હો જ દેખાયા કરે છે. વિહમાચ્છારિદર્તા પવ� ર્તાોમાંથી ઉગર્તાા સુરજને પણ પ્રશ્ન હર્તાો કે મારે રોજ સવાર પડે ને ઉગવુ કેમ પડે છે? પીગળર્તાા એ હીમ માં પણ પ્રશ્ન હર્તાો કે અમારે પીગળવુ કેમ પડે છે? દોડર્તાો પવન પણ વાદળોને ખંે1ર્તાા ખંે1ર્તાા 1ીસો પાડર્તાો હર્તાો કે રે્તાણે દોડવુ કેમ પડે છે?વહેલી પરોઢની રે્તા ઠંડી સવારે હંુ રં્તાદ્રામાં ઝોકે 1ઢી ગયો ત્યારે 4વપ્નમાં પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હોની દુવિનયામાં દરેક નાનામોટા પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હો એક મેકને પુછર્તાા હર્તાા અમારે ઉંધા થઇને લટકવંુ કેમ પડે છે?આ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હની ની1ે મીંડુ કેમ મુકારુ્તા હશે ભલા? મને કોણ ર્જાણે પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હનાં એ મીંડામાં મારુ માથુ ભરાઇ ગયુ હોય અને પેલા સદેહે 4વગ� જવા નીકળેલા ચિત્રશંકુની જેમ 4વગ� અને પૃથ્વીની વચ્1ે લટકર્તાો રહેર્તાો હોય રે્તાવુ કેમ લાગ્યા કરરુ્તા હશે? અરે પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હનાં રે્તા માળખામાં ખુદ ભગવાન જ કલાકોનાં કલાકો સુધી ઉંધો લટક્યા કરર્તાો હોય ર્તાો ભલા હંુ કોણ છુ રે્તા પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હોની સર્જા ર્જાણવા વાળો?

ઉફ! ફરી પાછુ એજ પ્રશ્નાથ� ચિ1ન્હ…!!

( 1974 માં લખેલી આ વાતા6 ને વાતા6 કહેવા કરતા ફરતી નજરે જન્માવેલા પિવચાર સ્પં�નો વધુ છે. અમ�ાવા�નાં આકાશવાણી નાં “યુવવાણી” પિવભાગમાં આ વાતા6 ને સ્વર �ેહ મળ્યો હતો)

ફેમીલી

ક્યારેક આ ઘર એવંુ હરંુ્તા કે જ્યાં શંકા નવિહ_

ડર નવિહ_ સબંધો વણસી જશે રે્તાવો કોઇ ભય નવિહ_ આશંકા નવિહ _

માન અપમાનનંુ અવઢવ ભયુ| વલણ સુધ્ધા નવિહ.

જ્યાં ફક્ર્તા હા4ય_ પે્રમ અને વાત્સલ્ય જ વિનર્તારરંુ્તા હોય_

મા માથા પર હાથ ફેરવર્તાી હોય અને સંર્તાાનોની બાળ 1ેષ્ટાઓ રે્જાઇ મા બાપ હરખાર્તાા હોય_

બેનોનાં હેર્તાાળવા સાદ હોય અને ભાઇઓથી ખીલખીલટ મલકરંુ્તા રિદવાનખાનુ હોય…

સમયે કરવટ બદલી…

બેનો સાસરવાસી થઇ. ભાઇઓ વ્યવસાયે વળગ્યાં

ભત્રીર્જા અને ભાણીયાઓથી વિકલ્લોલરંુ્તા ઘર શાંર્તા અને કુ્ષબ્ધ બની એકાંર્તાવન બની ગયંુ.

આધી વ્યાધી અને ઉપાધીથી ઘેરાર્તાા જર્તાા માબાપ ખાલીપાનાં રાસ ખેલાર્તાા રે્જાઇ રડે છે.

રિદકરાઓને ઘર પોર્તાાનુ નથી લાગરુ્તા ઉપાધીનંુ વન લાગે છે.

રિદકરીઓને સાસરવાસ પોર્તાાનુ જીવન લાગે છે.

મા બાપ ને ઘર ઘર ન લાગર્તાા ઉજડી ગયેલ બહારનંુ કંકાલ ર્તાન લાગે છે.

બાવન વર્ષ� ર્જાણે બાવન અઠવાડીયા બની એક જુની ડાયરી બની ર્જાય છે.

સરવૈયામાં ખાલી હાથ અને હર્તાાશ આવર્તાી કાલ રહી ર્જાય છે.

‘થંેક્સ ગીવીંગ’ એ ઠાલી લપડાક છે.

રિદવાળી નાં સૌ વહેવાર કોરા કાગળનાં ફુલોની સુગંધ જેવા ચિમથ્યા લાગે છે.

Pીસ્ટમસ અને નવુ વર્ષ� રડર્તાાં 1હેરા પરનો હસર્તાો મુખવટો માત્ર રહ્યો છે.

આવુ રે્તા કંઇ ફેમીલી હોય?

ફટ રે ભંુડાઓ… 1ુલ્લુ ભર પાણીમાં ડુબી મરો.

ફેમીલી કોને કહેવાય રે્તા ખબર છે ખરી?

‘સંપ હોય ત્યાં જંપ હોય’ રે્તા વાર્તા સાઁભળી છે ખરી??

ફેમીલી સુખમાં અને દુ:ખમાં બધે સાથેજ હોય રે્તાવુ દાદા કહેર્તાા રે્તા યાદ છે???

ફલટ6

સેPેટ્ર રી સાથે ફલટઁ કરવાનો દરેક મેનેજરને જન્મશિસધ્ધ અચિધકાર હોય છે, જે બંન્ને પકે્ષ સહજ છે. કેમકે રિદવસ ના 1ોવિવસ કલાક માં આંઠ કલાક ઉંઘવાનુ, આંઠ કલાક નોકરી અને આંઠ કલાક ઘરમાં કુટંુબ સાથે. એટલે જેટલો સમય પત્ની સાથે કાઢવાનો હોય રે્તાટલોજ સમય સેPેટરી સાથે પણ કાઢવાનો હોવાથી ઘરોબો વધે. અને એ ઘરોબો વધે એને પત્ની ઓ ફલટઁ કહે અને સેPેટરી પ્રમોશનો સરળ ર4ર્તાો.પણ આજે અમીર્તા ખરેખર અપસેટ હર્તાો, કારણ કે રે્તાની બે ધારી લાઇફ એક બની ગઇ.રે્તાની પત્ની રે્તાની સેPટરી બની ગઇ.પત્ની ર્તાો આનંદમાં હર્તાીજ.

પણ સેPેટરી વિવનાનો અમીર્તા ઉદાસ થઇ ગયો

અખબાર પત્ર વાં1ર્તાા જન્મેલી કથાઓ

ઝાંઝર

“ભાઈ હવે રુ્તા મને મારી નાખ.. મારે હવે જીવવુ નથી…” જિજંદગીની દોડમાં ૮૯ વર્ષ� નાં ચિત્રભુવનદાસ નકારાત્મક મનોદશાની ઉંડી ગર્તાા� માં જઈ રહ્યા હર્તાા. રે્તામનો ત્રીરે્જા રિદકરો રમેશ રે્તામને આ અકસ્માર્તાને લીધે થયેલ શારીરિરક જખ્મો અને રે્તાને લીધે આવેલી હર્તાાશામાંથી રે્તાને બહાર કાઢવા મથી રહ્યો હર્તાો.

આજના શબ્દોથી રે્તા 1ોંક્યો અને પરાવર્તાી� વિPયા 4વરુપે રે્તા બોલ્યો ” અને હંુ પછી આખી જિજંદગી જેલમાં જર્તાો રહંુ કેમ ખરુને?” પણ ર્તારર્તા જ ભાન થયંુ કે બાપા ર્તાો હર્તાાશામાં બોલે છે રે્તાથી વિવનમ્ર થઈ ને પાછુ વાક્ય અનુસંધાન કયુ�… ” બાપા ર્તામે ર્તાો અમારા જન્મ દાર્તાા..અમારાથી ર્તામને મૃત્યુ કેવી રીરે્તા અપાય? જરા શુભ શુભ બોલો..”

ચિત્રભુવનદાસને 1ારેક વર્ષ� પહેલા પડી જવાથી ડાબો પગ ભાંગ્યો હર્તાોને રે્તા વખરે્તા સજ�રી કરી સ્ટીલનાં સળીયા નાખ્યા હર્તાા. રે્તા છ મવિહનાનો ખાટલો ર્તાો રમાબા ની હયાવિર્તામાં ભોગવ્યો હર્તાો. ગયા સોમવારે ફરી પડ્યા અને જમણા પગની બેઠક પાસે ર્તાીરાડ પડી રે્તાથી ડોક્ટરો એ વજનીયા બાંધી રે્તામને પથારી વશ કયા� હર્તાા. જે રે્તામનાથી સહન થરુ્તા નહોંરુ્તા.. વળી રમાબાના ગયા પછીપદેલી એકલર્તાાની ખાઈ રે્તામને વધુ ભયભીર્તા કરર્તાી હર્તાી. રમેશંુ્ન વાક્ય પુરુ થાય રે્તા પહેલા ર્તાો રે્તા ર્તાાડુક્યા..“ર્તાો હંુ શંુ કરંૂ? મને જીવવામાં રસ રહ્યો નથી અને આ વજનીયા બાંધી મને રીબાવો રે્તાના કરર્તાા મને મારી નાખો એટલે બધાં છુટે.”

રમેશે બાપાને સમર્જાવર્તાા કહંુ્ય, ” બાપા એ વજનીયા ર્તામારા પગની હલન 1લન રોકવા માટે છે કારન કે પગનાં…” ” હા, મને ખબર છે મને પગનાં હાડકામાં ર્તાીરાડ પડી છે..પણ મને આ વજનીયા અને બેડી નથી રે્જાઈર્તાી. મારે બંધાઈને જેલનાં કેદીની જેમ નથી જીવવંુ.. કાં બેડી કાઢો કાં મને કાઢો” રૌદ્ર 4વરુપમાં ધુ્રજર્તાા પણ મક્કમ અવાજમાં ચિત્રભુવનદાસે જણાવ્યંુ

રમેશ ધંુધવાયેલા અવાજે ફરી બોલ્યો, ” બાપુજી, ર્તામે ડોક્ટર નથી અને આ વિનણ�ય ર્તામારો નથી” ” પણ સહન ર્તાો હંુ કરંુ છંુ ને ” રમેશની વાર્તાને અધ�થી કાપર્તાા ચિત્રભુવનદાસ ફરીથી બોલ્યા.

આવી વિનરાશાજનક વાર્તાો અને માંગણીઓનો દોર 1ાલુ રહ્યો. રમેશે 1ુપ્પી સાધી અને રે્તામના કહ્યા પ્રમાણે વર્તા� વા ડોક્ટરને પુછશે રે્તાવુ મનોમન વિવ1ારી લીધુ. બાપુજીની દરેક ગવિર્તાવિવધી રે્જાર્તાા રે્જાર્તાા રે્તા અર્જાણે જ ચિત્રભુવનદાસનાં વિપર્તાા જગજીવન સાથે સરખાવી બેઠો. બાપુજીને પણ પથારીમાં સુઈ રહેવાથી કાળા 1ાઠા પડેલા હર્તાા..૮૯ વષ્ની� ઉંમર્. 1ોકઠુ કાઢી નાખેલ મ્હોં શ્વાસોચ્છ્શ્વાસ દરમ્યાન ફુગ્ગાની જેમ ફુલે અને સંકો1ાય..આ બધંુ રે્તાણે યુવાન વયે જગજીવનદાસનાં મૃત્યુ પહેલા રે્જાયંુ હરુ્તા રે્તાથી રે્તાનંુ મન ક્ષણ માટે ર્તાો ધબકારો 1ુકી ગયંુ.

દાદાની ખબર રે્જાવા આવેલા લાલાભાઈએ ઘડીયાળના સેકંડ કાંટાને ગુરુત્વાકર્ષ�ણ નાં વિનયમને ર્તાાબે થર્તાા રે્જાઇ કહંુ્ય-” ફોઈ બા! આ ઘડીયાળર્તાો ધીમી પડવા માંડી”

રમેશનાં મને ફરી થી ઉથલો માયો�.. આ બાપુજી પણ ઘડીયાળની જેમજ દેહવિવલય્ની ગવિર્તામાં ધીમ પડવા નથી માંડ્યાને? પણ આ ડરને દાબીને રે્તાણે કહંુ્ય ” બાપુજી દાદાની જેમજ ર્તામે પણ ફુગ્ગ ફુલાવો છો. પણ રે્તાઓ કદી ર્તામારી જેમ માંગી માંગીને મૃત્યુનાં ઉધામા નહોંર્તાા કરર્તાા.

” ભાઈ મારાથી આ વજનીયા સહન નથી રે્તાથી ર્તાો કાઢી નાખોની વાર્તાો કરંુ છંુ.”

“બાપુજી ર્તામે જે વિવ1ારો છો ને કે આ વજનીયા બેડી છે રે્તા વિવ1ાર ખોટો છે. થોડોક સમય રાખશો એટલે ર્તામે ટેવાઈ જશો. હાડકાની ર્તાીરાડ પુરવા હલન1લન રોકવુ જરુરી છે ને?”

મોટીબેને લાલાભાઈને રુપીયા આપીને કહંુ્ય “1ાર બેટરીનાં સેલ લઈ આવો બધી ઘડીયાળોનાં બદલી નાખીયે..”

રમેશ બાપુજીની પીડાથી દ્રવિવર્તા હર્તાો રે્તા બોલ્યો ” બાપુજી કાશ કે ર્તામારી પીડા હંુ લઈ શક્ર્તાો હોર્્તા…ર્તામે મૃત્યુ ના માંગો રે્તા માંગે ર્તાો મળરંુ્તા નથી. અને ત્યાં પણ લાઈન છે જ્યારે વારો આવશે ત્યારે કોઇ રોકી નહીં શકે”

બાપુજી આદ્ર�ર્તાાથી બોલ્યા ” ભાઈ ર્તામે મને પીડાર્તાો જુઓ છો પણ ડોક્ટરની આડમાં મારંુ કશંુ સાંભળો નહીં ર્તાો હંુ શંુ કરંુ?”

રમેશ કહે “બાપુજી આપણુ મન કાબુમાં રાખો ર્તાો ચિમત્ર અને નહીંર્તાર દુશ્મન છે.”

બાપુજી કહે ” શંુ આ બેડીઓને હંુ બેડીઓ ના સમજંુ એમ રુ્તા કહે છે?”

રમેશ કહે છે ” રે્તાને કાબુમાં રાખવાનુ કહંુ છંુ. આ વજનીયા બેડી નથી રે્તા ર્તામારી સારવારનો એક ભાગ છે. રે્જા ર્તામે સહકાર નહીં આપો ર્તાો રે્તા ત્રણ મહીનાને બદલે છ મહીના લંબાશે અને પીડા ર્તાો ર્તામારે જ ભોગવવાની છે.”

થોરિડક 1ુપકીદીની ક્ષણો વીર્તાી ના વીર્તાીને બાપુજી ફરી બોલ્યા ” મારાથી આ દુખાવો સહન નથી થર્તાો..ભાઈ મને ગળ1ુ દાબીને મારી નાખો…”

મોટીબેન અને રમેશ બંને અંદરથી હ1મ1ી ગયા. આ દુઃખ કે ધાયુ� કરાવવાની આડ ધમકી? રમેશે બાપુજીનો હાથ પકડી માથા ઉપર મુકાવીને કહંુ્ય,” બાપુજી આ મરવાની વાર્તા ના બોલો ર્તામને મારા સોગંદ..થોડીક સમર્તાા રાખો…”

લાલાભાઇ સેલ લઈને આવી ગયા હર્તાા. રે્તામને ઘડીયાળો ઉર્તાારી દરેકના સેલ બદલી નાખ્યા. ઘડીયાળનો સેકંડ કાંટો હવે ગુરુત્વાકર્ષ�ણનાં વિનયમને ગાંઠર્તાો નહોર્તાો.

બાપુજીની ટેપ હવે બદલાઈ હર્તાી. “ભાઈ કાલે સવારે હંુ નહીં હોઉં”

રમેશે વજનીયા કાઢ્યા પગે થોડોક 1ામડી ઘસાયાનો દાગ હર્તાો. પાવડર છંટ્યો અને પગ થોડીક વાર પંપાળ્યા.

“ભાઈ બહુ દુઃખે છે”

” હવે સારુ લાગે છે? મંે વજનીયા કાઢી નાખ્યા છે”

” કેમ મને રીબાવી રીબાવીને છ મહીના આ પથારી પર રાખવો છે?

ઘડીયાળ બરોબર 1ાલવા માંડી હર્તાી..રમેશે બાપુજીને પુછયંુ “આ ઝાંઝર ર્તાો પાછુ બાંધી દઉને?”

કિકંમત કોણ ચુકવશે?

picture courtsey : Pooja Shah

હજી ર્તાો ગયા અઠવાડીયે ર્તાો વિનખાર મને કહેર્તાો હર્તાો “આપણી ઝીલને ર્તાો હંુ દુવિનયાનંુ સુખ આપવાનો છંુ. ભલેને રંુ્તા મારાથી છુટી થઈ પણ ઝીલ આપણંુ સંર્તાાન. અને રંુ્તા મારો પહેલો પે્રમ…”

ભૂર્તાકાળમાં પ્રવેશરંુ્તા કેર્તાાનંુ મન…એક વખર્તા ર્તાો કમકમી ગયંુ..કેટલી મુરખ હર્તાી કે આવા ભોળા પવિર્તાને વારંવાર ત્રાસ આપીને ઘરે નાસી આવર્તાી હર્તાી. અને વિવખવાદનંુ કારણ પણ શંુ? હંુ મારી ભાભીના ભાઈ સાથે વાર્તાો કરંુ રે્તા ના ગમે.. મારા પર વહેમાયા કરે.અમેરિરકાથી આવેલી ફોઈને આ વાર્તાની ર્જાણ થઈ ત્યારે રે્તા કહે“કેર્તાા જે રીરે્તા રુ્તા આ વાર્તા કરે છે રે્તા રીરે્તા રે્જાવાને બદલે આને બીજી રીરે્તા રે્જા. પવિર્તા ર્તારીકે ર્તાારા ઉપર રે્તાનો અચિધકાર છે. અને પવિર્તા ર્તાને કોઇની સાથે વાર્તાો કરવાની ના પાડે ર્તાો રે્તામા રે્તાનંુ આચિધપત્ય અને છુપાયેલી ઇષ્યા� છે. આ પે્રમનો પ્રકાર પણ હોઇ શકેને?”ફોઇની વાર્તા સાંભળીને કેર્તાા ર્તાો વિવ1ારમાં પડી ગઈ..રે્તાને ભાભીના ભાઈ કલ્પેન ની વાર્તાો યાદ આવી..”કેર્તાા ક્યાં રંુ્તા? અને ક્યાં વિનખાર? રે્તા ર્તાો ગામડીયો છે..અને રંુ્તા ર્તાો 4વરુપવાન..કાગડો દહિહંથરુ લઈ ગયો જેવા હાલ.. આર્તાો મને રુ્તા પહેલાં મળી નહીં અને મારા લગ્ન થઈ ગયા નહીંર્તાર હંુ ર્તાને ભગાડીને લઈ ગયો હોર્તા. મનોમન કેર્તાા કલ્પેન અને વિનખારની રુ્તાલના કરવા લાગી. રે્તાણે વિનખારને કેમ હા પાડી..રે્તા વાર્તાો વિવ1ારવા લાગી. વિનખાર ભોળો ર્તાો હર્તાો જ..પણ નોકરી રે્તાની સ્વિસ્થર હર્તાી..ભાયખલાથી મ4જીદ બંદર રોજ ટ્ર ે ન પકડીને ર્જાય. જૈન લત્તામાં પોર્તાાનો ફ્લેટ હર્તાો. અંધેરીથી ભાયખલા કંઇ બહુ દુર નહીં રે્તાથી કોઇને કશંુય ના કહેવાનંુ કારણ ન મળ્યું અને કેર્તાા અને વિનખારનાં લગ્ન થયા..વિવવાહ દરમ્યાન જે વિનખાર હર્તાો રે્તા ર્તાો લગ્ન પછી ર્તાદ્દન જ બદલાઈ ગયો.એક રિદવસ કલ્પેન મોટાભાઈ સાથે ભાયખલા આવ્યો..બહુ જ મર્જાકીયો અને હસાવી હસાવીને પેટ દુખાડી દે. રે્તાને ફ્લેટ બાંધકામનો મોટો કોંટ્ર ાક્ટ મળ્યો હર્તાો. રે્તાથી હસર્તાા હસર્તાા કેર્તાા બોલી “ર્તામારી અનુકુળર્તાા એ આવર્તાા જર્તાા રહેરે્જા” અને રે્તાણે ર્તાો રે્તા પકડી લીધુ..”ભલે ત્યારે બપોરની 1ા ર્તામારે ત્યાં..”થોડો સમય ર્તાો બધુ ઠીક ઠીક 1ાલંુ્ય..પણ એક રિદવસ વિનખાર બોલ્યો..”કેર્તાા..આ કલ્પેનને રંે્તા જબરો પેધો પાડ્યો છે.. મારી ગેરહાજરીમાં રે્તા ઘરે આવે રે્તા મને ગમરુ્તા નથી.”ત્યારે કેર્તાા ગભ�વર્તાી હર્તાી અને છંછેડાઈને બોલી એટલે “ર્તામે મારા ઉપર શક કરો છો?”વિનખાર કહે “રંુ્તા ગમે રે્તાટલી વિનયંત્રીર્તા હો પણ મને ઘી અને આગ ભેગા થઈ શકે રે્તાવંુ એકાંર્તા બાળે છે અને કલ્પેન પરણીર્તા હોઇ આમ વર્તા� રે્તા અજુગરુ્તા ર્તાો છે જ. હંુ મારંુ લગ્નજીવન ખરાબે ના 1ઢે રે્તાની ર્તાકેદારી રાખંુ છંુ સમજી?”પછી ર્તાો આકે્ષપ પ્રવિર્તા આકે્ષપોની હોળી સળગી..રે્તા ઝીલ ત્રણ વર્ષ� ની થઈ ત્યાં સુધી ના શમી. કોટ� ફારગર્તાી આપવાની રૈ્તાયારી બર્તાાવી ત્યારે વિનખારે ર્તાો ના જ પાડી પણ હવે આ પાર કે પેલે પાર નાં ઝનૂને કેર્તાા ઝીલને લઈને અંધેરી આવી ગઈ.કેર્તાા રે્તા ભડભડ સળગર્તાા ભૂર્તાકાળની ભૂર્તાાવળને રે્જાર્તાી રહી.એના ચિ1ત્તને ફોઇની ટકોરે ડહોળી નાખ્યંુ હરંુ્તા. આ રીરે્તા ર્તાો મંે મારા જીવનને મંે કદી રે્જાયંુ જ નહોંરુ્તા.ફોઇ કહે “લગ્ન એટલે એક મેકનાં પૂરક થવાનંુ ટાણંુ.. બંને એ એકબીર્જાની ઉણપો શોધી દુર કરવી અને સારી વાર્તાોને વિવકસાવવી રે્તા જ સા1ુ લગ્ન જીવન..મને એક વખર્તા ફુઆએ ના પાડી કે ભારર્તા બહુ ફોન ના કર રે્તા રિદવસની વાર્તા અને આજે રે્તા વાર્તાને ૩૦ વર્ષ� થયા પણ કોઇ વિવરોધ નહીં કે ના કોઇ વિવ1ાર પણ કે મને કેમ ફોન ના કરવા દે..પણ રે્તામને સાસરીમાં હંુ 1ં1ુપાર્તાકરંુ રે્તા ગમે નહીં રે્તાથી રે્તામનો બોલ શીરોમાન્ય કયો�..અને મને રે્તા સીગરેટ પીયે રે્તા ના ગમે ર્તાો મે ફક્ર્તા એટલંુ કહંુ્ય ર્તામે પણ આ સીગરેટ છોડો રે્તા રિદવસથી આજ રિદન સુધી રે્તામણે સીગરેટ પીધી નથી.કેર્તાા મનમાં ને મનમાં બોલી કલ્પેન ને ઘરે આવર્તાો બંધ કરવો રે્તા વાર્તાને હંુ કારણ વગર આટલી કેમ 1ગાવંુ છંુ? અને હિકંમર્તા કોણ 1ુકવશે? હંુ. મારી ઝીલ અને વિનખાર…ત્યાં ઝીલે આવીને રે્તાને વિવ1ાર સમાધીમાં થી ઝંઝોટીને બહાર કાઢી..મમ્મી ફોન લે ને ક્યારની ઘંટડી વાગે છે…ફોન ઉપર વિનખાર હર્તાો.કેર્તાાની આંખમાં આંસુ હર્તાા ફોન ઉપર રે્તા બોલી-”વિનખાર્..મને માફ કરીશ હંુ અને ઝીલ બંને ર્તાારા વિવના અધુરા છીયે..”વિનખાર બોલ્યો.. “હા મારા મનનાં અને ઘરનાં દ્વાર હજી ર્તામારી રાહ જુએ છે…4વાગર્તામ..”કેર્તાા રડર્તાી હર્તાી અને રે્તા આંસુમાં વિનખાર પ્રવિર્તાનો આPોશ વહી ગયો.

મારે શ્યામાને નથી ખોવી

www.flickr.com

વાને શામળી રે્તાથી શ્યામા રે્તાના શ્યામ પાસે અને સાસરે હડધુર્તા થયા કરે.. વળી દસ વર્ષ� નાં લાંબા દાંપત્ય જીવન પછી પણ વિનઃસંર્તાાન હોવાથી શ્યામ દારુની લરે્તા 1ઢ્યો. ભણેલી ગણેલી શ્યામા સફળર્તાાથી ટુ્યશનનાં ક્લાસ 1લાવે અને શ્યામની લગભગ સમકક્ષ રહેર્તાી રે્તાથી શ્યામસંુદર ઠાકોરનો પારો હંમેશા ૧૦૨ ડીગ્રી પર રહે. અને પીન્નર્તામાં ગાળો ભાંડે- ”રુ્તા કાળી જ્યારથી મારા જીવનમાં આવી ત્યારથી મારી જિજંદગી મેશ કરી નાખી ” ” વાંઝણી રંે્તા ર્તાો મારો વંશ કાઢી નાખ્યો” ” મારા જેટલુ કમાય છે રે્તા કંઈ ઉપકાર નથી કરર્તાી…ર્તાારા બાપનંુ ઘર ભરે છે..”

પણ ક્યારેક જ્યારે શ્યામાએ સવારનાં ઉઠર્તાાવંેર્તા લીંબુ પાણી આપ્યુ હોય અને સરસ 1ા બનાવી હોય્..ત્યારે પાછો માફી પણ માંગી લેર્તાો શ્યામ બધી ર્તાકલીફોનંુ કારણ દારુ ઉપર ઢોળી રાર્તાની બૂમાબૂમ અને ગાળોનો લગ્નજીવનમાંથી બાદબાકી પણ કરી લેર્તાો. શ્યામા આ ઠાગા ઠૈયા કરી સરર્તાા જીવનથી ખુશ ર્તાો નહોંર્તાી પણ એ કરે ર્તાો શંુ કરે? રે્તાના બા અને બાપુજીએ રે્તાના નામે ઘર લીધુ ત્યારે શ્યામને ખબર નહોંર્તાી..પણ જ્યારે ખબર પડી ત્યારે ઉઠીને રે્તાના મકાનમાંથી શ્યામાનંુ નામ કાઢી નાની બેન અને ભાણીયાનંુ નામ દાખલ કરી દીધંુ.

શ્યામાનાં સાસુર્તાો લગ્ન પછી બે વર્ષ� ગામર્તારંુ કરી ગયા અને સસરા ર્તાો શ્યામનાં જન્મ પછી બે મહીને મોટર અકસ્માર્તામાં મૃત્યુ પામેલા રે્તાથી..પાર્તાળી આવકોમાં મા એ લોકોના કામ કરીને છોકરા ઉછેરેલા એટલે નાના ભાઈ બેન ક્યારેક મોસાળ ર્તાો ક્યારેક ગામડે ઉછરેલા અને ઢંગનંુ કદી જીવન પામ્યાં નહોંર્તાા. વિનશાળો શરુ થઈ ત્યારે વડોદરા ભાડે આપેલુ મકાન છોડાવી રે્તામા રહેવાનંુ શરુ કયુ� અને ભણર્તાર પુરુ કયુ� અને સારી જગ્યાએ નોકરી મળી. શ્યામાનાં પલ્લામાં નાની બેન સુલભાને પરણાવી ત્યારે બાંધીમુઠ્ઠી લાખની સલાહ આપર્તાી શ્યામની મા મોટે ગામર્તારે ગઈ ત્યારથી શ્યામ ઉપરનંુ વિનયંત્રણ ગયુ અને શ્યામાના દુઃખનાં રિદવસો શરુ થયા…

સુલભાને આ વારે અને આ ર્તાહેવારે આ કરો ને રે્તા કરો રે્તાવા રિરવારે્જામાં બેન ભાણેરે્જાને ગર્જા કરર્તાા વધુ આપવાનંુ 1ાલુ થયંુ અને 1ાલુ થઈ અપેક્ષાઓની વણઝાર્…

રે્તા રિદવસે શ્યામાએ ના પડી રે્તાથી સુલભાએ દેકારો કયો�..ગામની જમીન વે1ીને રે્તાનો અડધો અડધ ભાગ શ્યામે સુલભાનાં નામે એફ ડી કરીને મુક્યો. ર્તામે ર્તાો બે જ જણ અને બંને સારુ કમાવ છો ર્તામારે શંુ પૈસાની જરુર્? એટલે સુલભાને ત્યાંથી વહેવાર આછા પાર્તાળા પણ જ્યારે શ્યામે કરવાના હોય ત્યારે પાકા અને મોટા થાય. શ્યામ રે્જા બોલે ર્તાો એકની જગ્યાએ પાં1 થાય રે્તાથી ત્ર4ર્તા શ્યામા વહેવારોમાં રે્તાના વેડફાર્તાા જર્તાા પૈસાને રોકવા જુદા મકાનનો પ્લોટ રાખી રે્તામા બંધાર્તાા મકાનનાં હqા ભરર્તાી…

લગ્ન જીવન નો બીરે્જા દાયકો શરુ થયો અને દારુએ રે્તાની અસર બર્તાાવી..લીવરનો સોરે્જા, મધુ પ્રમેહ અને ઉં1ો રક્ર્તા દબાવ જણાયા…હો4પીટલમાં ખબર કાઢવા આવવાનો સુલભાને સમય જ નહોંર્તાો મળર્તાો અને જ્યારે ને ત્યારે કાળીને લીધે મોટાભાઈને રોગ થઈ ગયોનંુ ગાણુ 1ાલરુ્તા. દવાનો ર્તાો ખ1� કંપની આપર્તાી હર્તાી પણ સોયો ર્તાો શ્યામને ખાવી પડર્તાી હર્તાીને…શ્યામા સા1ા મનથી અને ર્તાનથી સેવા કરર્તાી હર્તાી. શ્યામ ર્તાો વિવ1ારર્તાો કે એમા શંુ એ ર્તાો એની ફરજ છે. પણ મનથી ઝંખર્તાો કે સુલભા આવે અને રે્તાની સાથે વાર્તાો કરે…

હો4પીટલમાં રે્તાની બાજુનાં પલગ ઉપર સોમાજી ડામોર કરીને વડીલને હ્્રદય રોગની સારવાર અપાર્તાી હર્તાી. રે્તા શ્યામ અને શ્યામાની રક્ઝક રે્જાર્તાા અને એક રિદવસ કહે શ્યામ ર્તાને મારી જિજંદગીની એક વાર્તા કરંુ?

શ્યામે હા પાડી રે્તાથી રે્તામણે કહંુ્ય

સાહીંઠ વર્ષ� મને અનુભવ થયો કે મંે 1ંદાને બહુ દુભવી. રે્તા જે કહેર્તાી રે્તા બધુ સા1ુ હોવા છર્તાા પુરુર્ષપણાનો માભો એવો 1ઢેલ કે રે્તા કહે એટલે ના જ થાય. અને આજે 1ંદા નથી ત્યારે ખબર પડે છે કે પોર્તાાનંુ માણસ એટલે પોર્તાાનુ..બાકી આખી દુનીયા રે્તાનો રંગ રે્તાના સમયે બર્તાાવે અને બર્તાાવે જ.. આ ત્રીરે્જા હ્રદય રોગનો હુમલો છ મવિહનામાં આવ્યો… કોઇને સમય નથી..જેને પોર્તાાના માન્યા હર્તાા રે્તામને અને જેમની પાછળ ર્જાર્તા ખ1ી� હર્તાી પૈસા ખચ્યા� હર્તાા રે્તામને પણ.. રે્તા સૌની આજે મને જરૂર છે ત્યારે કોઇને સમય નથી..રે્જા 1ંદા હોર્તા ર્તાો આ ર્તામારી શ્યામાની જેમ મારી ખડે પગે સેવા કરર્તાી હોર્્તા…

શ્યામ કહે “દાદા ર્તામે સા1ુ બોલ્યા ર્તામને ર્તાો સાહીંઠ વર્ષ� સમર્જાયંુ અને રે્તા 1ંદાકાકીને ખોયા બાદ…પણ મારે શ્યામાને નથી ખોવી.”

લાફો .

અને હરીને રે્તાના બાપાને લાફો મરી દીધો…બધા સડક થઈને રે્જાર્તાા રહ્યાં

હીમાની કેન્સરનાં છેલ્લા ર્તાબક્કામાં હર્તાી અને રે્તાને બ1ાવવા હરેન ઝઝુમર્તાો હર્તાો..હીમાનીની પીડા હરેનથી રે્જાવાર્તાી નહોંર્તાી..દુકાન વે1ી દીધી..બધી બ1ર્તાો સાફ કરી દીધી..થાય રે્તાટલુ દેવુ કયુ� હરુ્તા અને આવર્તાી કાલે છેલ્લો કેમોથેરાપીનૉ ડોઝ હર્તાો. હીમાનીનાં કેન્સર વિનષ્ણાર્તા ડો. Pીપલાની અને હરેન ને આશા હર્તાી કે હીમાની બ1ી જશે..પણ આર્તાો ફેફસાનંુ કેન્સર..હરીનના બાપાને ર્તાો ખબર જ હર્તાી કે હવે હીમાની પાછળ પૈસા ના બગાડાય્. રે્તાના વાળ જર્તાા રહ્યાં

હર્તાાં. રે્તાને શ્વાસ લેવાની પારાવાર મુશ્કેલી પડર્તાી હર્તાી. આઇ સી યુ માં છેલ્લા 1ાર મહીનાથી હર્તાી. રોજનાં ૫૦૦૦ રૂપીયાનંુ બીલ આવરુ્તા હરંુ્તા.

હીરેન નાં પપ્પા માનર્તાા કે આયુષ્ય કમ� જેટલુ લખાવીને આવ્યા હોય રે્તાટલંુ જ જીવન હોય્..ડોક્ટર ર્તાો કદી કહે જ નહીં કે દદી� નહીં બ1ે..રે્તા ર્તાો રે્જા આશાવાદી ન હોય ર્તાો રે્તામની હો4પીટલ કેમ 1ાલે? હીરેન ને બધી રીરે્તા હીમાનીની પાછળ ખુવાર્ થર્તાો રે્જાઇ રે્તા રિદવસે કર્તાલખાને જઇને બે જીવ છોડાવી આવ્યા..બાપનો જીવ હર્તાોને..

હીમાનીએ રે્તા રાતે્ર જીવ છોડી દીધો…ધંુવાફંુવા થર્તાા હરેને રે્તાના બાપને લાફો રશીદ કરર્તાા કહંુ્ય ર્તામને કોણે કહંુ્ય હરુ્તા જીવ છોડાવા જવાનંુ? મારો અને હેમલનો વિવ1ાર ર્તાો કરવો હર્તાો?

બાપા ગાલ પર પડેલા લાફાનો 11રાટ સહેર્તાા સહેર્તાા બોલ્યા “એ વિવ1ાર કયો� એટલે ર્તાો આ કામ કયુ� ..”

સાહેબોને સજા

પોલીસ સબ ઇન્પેક્ટર રણજીર્તા જિસંહ આમર્તાો હસમુખ અને વિનખાલસ જીવ..દરેક સાહેબોને અનુકુળ થનારો અને રે્તામનો પડ્યો બોલ ઝીલનારો રે્તાથી દરેક સાહેબોનાં રે્તાના ઉપર 1ાર હાથ..અને એ મહેરબાની ર્તાળે રે્તાનંુ છ જણાનંુ કુટંુબ સરસ રીરે્તા શાંવિર્તાનંુ જીવન જીવરુ્તા.

પણ છેલ્લા કેટલાક સમયથી રે્તાના શાંર્તા જીવનની કુદરર્તાને ઇર્ષા� આવી હોય રે્તામ ઉપરા છાપરી રે્તા 1ારે બાજુથી ભીંસાર્તાો જર્તાો હર્તાો. ક્યાંકથી નનામી અરજી થઈ રે્તા કાય� વાહી શરુ થઈ રે્તાજ સમયમાં ઉપરી અચિધકારીની બદલી થઈ. નવા ઇન્4પેક્ટરને રણજીર્તાજિસંહની ઉપરીઓની ભસ્વિક્ર્તામાં દાળમાં કાળુ લાગ્યંુ અને દસ વર્ષ�થી જે 1ોકી ઉપર રે્તા સ્વિસ્થર હર્તાો રે્તાને આ નનામી અરજીનાં આધારે ગાળાગાળી કરી બદલી કરી નાખી.

પાં1 પોલીસની હાજરીમાં લાં1ીયા હોવાનંુ આળ સહન કરવાનંુ અવિર્તા દુષ્કર હરુ્તા. પાછો ઉંમરમાં નાનો અચિધકારી ગાળ દે રે્તા કેમ 1ાલે…ધંુવાફંુવા થર્તાો ઘરે આવ્યો અને નાનકાને ધોલ મારી..મોટીને ઘાંટો પાડ્યો. 1ા લઈને આવર્તાી પચિત્ન માલાએ બદલાયેલ રે્તાવર રે્જાઇને છોકરાને આઘા પાછા કરી ધમ ધમ ફરર્તાા પવિર્તા પાસે આવીને કહંુ્ય-” કેમ ઠાકોર આજે ઘરને 1ોકી બનાવવા બેઠા છો?”

” આ નાનંુ છોકરડંુ હજી ર્તાો સીધ્ધુ ર્તાાશિલમમાં થી આવ્યંુ છે ને મને ગાળ દે રે્તા કંઈ 1ાલે…?”

“હશે કાલે ર્તામારો વારો આવે ત્યારે ર્તામે રે્તાને ગાળ દેરે્જા ..પણ હમણા ર્તાો આ 1ા ટાઢી પડે છે..રે્તા ર્તાો પી લો.” મસાલા આદુની 1ા ર્જાણે દવા હોય રે્તામ પીને બાઈક ને કીક મારી પોલીસ ક્વાટ� સ�માંથી રણજીર્તા જિસંહ નીકળી પડ્યા.. રે્તામની બાઈક 4પીડ લીમીટ કરર્તાા વધુ ઝડપે રે્તામના મગજનાં ર્તાપેલા પારાને દશા� વર્તાી બે 1ાર જણ ને ઓવરટેક કરીને નીકળી ગઈ ત્યારે કોઇક બોલ્યુ પણ ખરંુ કે મરવાનો થયો લાગે છે!

છેલ્લા કેટલાક સમયથી રે્તાને શરીરે અસુખ ર્તાો હરુ્તા જ અને રે્તામા આજની ગાળાગાળીએ ર્જાણે બળર્તાામાં ઘી હોમ્યંુ. શહેર દુર વહેર્તાી નદીનાં વિકનારે પહોં1ીને રે્તાણે બાઈક રોકી. ખળખળ વહેર્તાા નદીનાં વહેણમાં રે્તાને ડુબકી મારવાનંુ મન થયંુ. મંરિદરની આરર્તાીનાં ઘંટારવમાં સામન્ય રીરે્તા રે્તાને શાંવિર્તા મળર્તાી પણ આજે રે્તા ઘોંઘાટ લાગ્યો અને બોલ્યો પણ ખરો આ ભગવાન રે્તા કંઇ બહેરો છે કે રે્તાને જગાડવા આટલો અવાજ કરો છો? મંરિદરની નજીક નીલગીરિરનાં છોડવામાંથી આવર્તાી મહંેક અને સાંજનો ડુબર્તાો સુરજ આજે રે્તાના અસુખને વધારર્તાો લાગ્યો રે્તાથી પ્રસાદ લઈને ઘરે પાછુ પ્રયાણ કયુ� .

પાછા વળર્તાા રે્તાના ચિમત્રોની સલાહથી રે્તાણે રર્જા પર ઉર્તારી જવંુ યોગ્ય લાગ્યુ આમેય શરીરે અસુખ ર્તાો હરુ્તા જ…મન પણ ઘવાયેલુ ર્તાો હરંુ્તા જ..

રિદવસો ઉપર રિદવસો વિવર્તાર્તાા જર્તાા હર્તાા..અને રોજે રોજ નીર્તાનવી વાર્તાો આવર્તાી હર્તાી…રણજીર્તાજિસંહ સાહેબોને પૈસા પહોં1ાડર્તાો હર્તાો..રે્તા પણ રે્તામા કટકી રાખર્તાો હર્તાો…કોઇ પણ રે્તાના ઉપરી અચિધકારી રણજીર્તાજિસંહને બ1ાવવાની પેરવી કરર્તાા નહોંર્તાા..દરેક જણ રે્તાને બલીનો બકરો બનાવી સાફ છુટી ગયા હર્તાા…

રે્તાને હવે યાદ આવ્યંુ મોટીનાં લગ્નની રૈ્તાયાર માટે રઘુ સોની પાસે રુઆબથી દાગીનો અધા� ભાવે લીધો હર્તાો..નાનકાને કોમ્પ્યુટર અપાવવા જે કે ને દબડાવ્યો હર્તાો…ર્તાોડ પાડીને જય4વાલનાં પૈસા સોલંકી સાહેબને ઓછા આપ્યા હર્તાા ને ફ્લૅટ માટે રે્તા હqો ભયો� હર્તાો…બાઈકમાં પેટ્ર ોલ ભરાવાના ક્યારેય પૈસા આપ્યા હોય રે્તાવંુ યાદ આવરુ્તા નહોંરુ્તા.

કમીશને ર્તાો છેલ્લા દસ વર્ષ� ના 1ોપડા ખોલાવ્યા છે..Pીમીનલ 1ાજ� પણ મુકાશે અને કચ્છમાં બદલી થવાની છે રે્તાવી વાર્તાો સાંભળ્યા પછી રે્તાનંુ અસુખ રે્તા રાતે્ર ખુબ જ વધી ગયુ…જે સાહેબોને ટોપલે ટોપલા ભરીને આપ્યંુ હોય રે્તાઓ જ હવે કટકીનો વિહસાબ માંગે છે?..અ ર ર ર્. આ સાહેબોનાં હાથા બની જઈને મંે કેવી ભયંકર ભુલ કરી? અને હવે રે્તા ભુલનો ભોગ બનશે માલા અને આ 1ારેય ભુલકા?

રણજીર્તાજિસંહને થવા લાગ્યંુ કે આ સાહેબોની ર્જાર્તા જ ભંુડી…ધારે ર્તાો મને બ1ાવી શકે પણ શંુ કામ બ1ાવે..રે્તામને ર્તાો એક નહીં બીરે્જા પી.એસ.આઇ.મળી જશે…પણ મને જેલ થઈ જશે રે્તાનુ શંુ?

રે્તાનો વિવ1ારવાયુ વળી બીજી રિદશામાં ફંટાયો..શાંવિર્તાથી સુરે્તાલી માલા અને સંર્તાાનોને રે્જાઇ રે્તાને ગુ4સો આવ્યો..આ બધુ ર્તામારે માટે કયુ� અને ર્તામે બધા શાંવિર્તા થી ઉંઘો છો? મારી આ જે દશા છે રે્તાના માટે મારા સાહેબો જેટલાજ ગુનેગારો ર્તામે છો. અંદરથી ઉઠર્તાા ગુ4સને ઠંડો કરવા રે્તાણે કાગળ પેન હાથમાં લીધી અને કયા સાહેબને કયારે કેટલા આપ્યાનો વિહસાબ લખ્યો સહી કરી. અને આ ગીધડા (સાહેબો જ ર્તાો વળી) રે્તાના કુટંુબને 1ંુથી ન નાખે રે્તાટલા માટે રે્તાણે રિરવોલ્વર ઉં1કી માલાને ઠાર કરી..અવાજથી ર્જાગી ગયેલા 1ારેય બાળકોને એક પછી એક ગોળીથી ઠાર કયા�…

અંદરથી રે્તાને એક રે્જારદાર ધક્કો વાગ્યો..રે્તા ક્ષણભર માટે ડરી ગયો..રે્તાણે ર્જારે્તા પોર્તાાનાજ કુટંુબને ઠાર કયુ�? હવે મારંુ શંુ થશે રે્તા કલ્પના આવર્તાા રે્તા ધુ્રજી ગયો…બધા સાહેબો ર્તાો રે્તામના ગુનાની સર્જા ભોગવર્તાા ભોગવશે મંે મારા કુટંુબને મારે જ હાથે ઠાર કરીને સર્જા આપી? ત્યાં રે્તાને યાદ આવ્યંુ રીવોલ્વરમાં હજી છેલ્લી ગોળી છે..ક્ષણ ભરર્તાો રે્તાને રડવંુ આવ્યંુ પણ સાહેબોને સર્જા કરવા છેલ્લી ગોળી રે્તાણે રે્તાની ર્જાર્તા ઉપર 1લાવી દીધી.

એમ નો વંશ

અને આPોશમાં ધારા પોકે ને પોકે રડી પડી. એને સમજ નહોંર્તાી પડર્તાી કે વિપ્રયમ ને આટલુ સમર્જાવ્યા છર્તાા પણ રે્તા

બા ની વાર્તાોને જ કેમ વધારે મહત્વ આપર્તાો હર્તાો. બે છોકરી પછી પણ હજી એજ પુત્ર લાલસા..રે્તાનામાં હવે સુવાવડ લેવાની ર્તાાકાર્તા ર્તાો હર્તાી જ નહીં. વિપ્રયમ રે્તાને 4પંદીર્તા કરવા મથે ર્તાો 4પંદનો જન્મે ર્તાો ખરા પણ અજંપા, દુઃખ અને એકલર્તાા ભરીરે્તા સુવાવડની રાર્તાો યાદ આવર્તાાજ રે્તા ઠરી જર્તાી. વિપ્રયમને મન ધારાનંુ દદ� એ હંગામી ઘટના હર્તાી પણ બાને રાજી રાખવા રે્તા બધુ કરી છુટવા હરદમ ર્તાત્પર હર્તાો..અને રે્તા પણ માનર્તાો કે વંશ 1લાવવા બા જે પુત્ર માટે આગ્રહ કરે છે રે્તા લોકધારે પણ સા1ો છે.

વિપ્રયમ પણ આમર્તાો ત્રીજે ખોળે હર્તાો રે્તાથી બા માનર્તાા કે ત્રીજુ સંર્તાાન પુત્ર હશે…રાર્તા પડે અને વિપ્રયમનો મનગમર્તાો સાથ શરીરનો થાક ઉર્તાારર્તાો પણ સુવાવડની ભીવિર્તા અને ત્રીજી પણ પુત્રી થશે ર્તાો?નો કાલ્પનીક ભય ધારાને રડાવર્તાો..રે્તાના ગભ�ધારણ ન થાય રે્તા પ્રયત્નોથી વિપ્રયમ પણ ખીજવાર્તાો અને એક પ્રકારની ર્તાાણથી ધારા પણ ત્ર4ર્તા રહેર્તાી..પહેલી રાધા બીજી 4વરા વિપ્રયમની શીફ્ટ ની નોકરી અને પાછી ધારાની નોકરી ર્તાો 1ાલુ જ્..રે્જાકે બા ઘણંુ કરર્તાા છર્તાા અપેક્ષાઓનાં બે 1ાર વાક્યોમાં જેવો વંશજનો ઉલ્લેખ આવે એટલે ધારાને રે્તાના પપ્પા જે વાર્તા કહેર્તાા રે્તા યાદ આવે. આજના જમાનામાં પુત્ર હોય કે પુત્રી બંને દરેક રીરે્તા સમાન. પણ બાને આ વાક્ય વિપ્રયમ કહી શકે ધારાથી થોડંુ કહેવાય?

રે્તા વિપ્રયમની જીદ સામે હારી ગઈ..બા ર્તાો ઘણા રાજી હર્તાા અને રે્તામને ગળા સુધી ખાર્તારી હર્તાી કે આ વખરે્તા ર્તાો બાબો જ છે રે્તાથી રાધાને કહેર્તાા કે આ વખરે્તા ર્તાો રાખડી બંધાવનારો જ આવે છે.અંજના બહેન ને સુવાવડ ધારાની સાથે જ હર્તાી અને રે્તામને ત્રણ બાબા પછી બેબીની આશ હર્તાી..બા દીકરી અને વહૂ બંનેની સુવાવડમાં વહંે1ાઈ ગયા હર્તાા અને બુધવારે રાત્રે એકદમ દદ� ઉપડ્યું. લોહી ખુબ જ વહેરુ્તા હરુ્તા રે્તાથી ખુબ જ 1ક્કર આવર્તાા હર્તાા…ધારાથી ર્તાો દદ� લેવારુ્તા જ નહોંરુ્તા અને હો4પીટલમાં પહોંચ્યાને અંધારા આવવાનાં 1ાલુ થઈ ગયા.અંજના બેન પણ આગલે રિદવસે જ દાખલ થયા હર્તાા..ધારાનંુ બીપી ખુબજ ની1ંુ હરંુ્તા રે્તાથી દદ� લેર્તાા લેર્તાા રે્તાણે ભાન ગુમાવ્યંુ અને સીઝેરીયન ની રૈ્તાયારી શરુ થઈ. બા અંજના બેન અને ધારા બંનેને ર્જાળવર્તાા..મોડી રાતે્ર અંજના બેન ને પણ દદ� શરુ થયુ…નસો� અને લેડી ડોક્ટર ધારા બેહોશ હોવાને કારણે ખુબ જ અકળાર્તાી હર્તાી.

વિપ્રયમને અને બાને લેડી ડોક્ટરે કહી દીધંુ કે આવી પરિરસ્વિસ્થવિર્તામાં એક જ જીવ બ1શે…ધારાનો દુબળો દેહ પ્રસુવિર્તા સહન કરી શકે રે્તામ જ નથી. અંજના બહેનની પ્રસુર્તાી સામાન્ય હર્તાી પણ ધારા નંુ રે્જાખમ મોટુ હરુ્તા…બાની સામે રે્જાર્તાો વિપ્રયમ એક વખર્તા ર્તાો ફફડી ગયો રે્જા ધારાને કશુ થશે ર્તાો..ઓપરેશન ટેબલ ઉપર લઈ જર્તાા લેડી ડોક્ટર અને નસો� વિપ્રયમ અને બા સામે બહુ વિવચિ1ત્ર રીરે્તા રે્જાર્તાા હર્તાા ર્જાણે કે રે્તામણે ધારાનંુ ખુન કરવા આ પ્રસુવિર્તા ના પ્રયોજી હોય્…

રાધા અને 4વરાને સુ્કલે મુકવા જવાની હોઈ વિપ્રયમ બાને ઘેર મુકવા આવ્યો. પાછો હો4પીટલમાં આવ્યો ત્યારે અંજના બેનનાં છેડા છુટી ગયા હર્તાા રે્તામની આશા વિવરુધ્ધ 1ોથો બાબો હર્તાો રે્તાથી રે્તા રડર્તાા હર્તાા. ધારા હજી ઓપરેશન થીયેટરમાં હર્તાી. સમય મંથર ગવિર્તાએ જર્તાો હર્તાો..ધારા ખાલી ખોળે આવી ત્યારે રે્તાની બેહોશી રુ્તાટી નહોંર્તાી..પણ જ્યારે રે્તા ભાનમાં આવી અને ર્જાણ્યંુ કે બાબો હર્તાો ત્યારે ખુબ રડી. રે્તાને રડર્તાી રે્જાઈ વિપ્રયમ પણ ખુબ જ ઉદાસ થયો. ખાલી ખોળો ભરાયેલી છાર્તાી અને દુઝરુ્તા વ્યથીર્તા હૈયંુ લઈ જીવનની ઘટમાળ ફરી શરુ થઈ..

બે એક મહીના પછી જ્યારે બાએ ર્જાણ્યંુ કે વિપ્રયમે ઓપરેશન કરાવી નાખ્યંુ ત્યારે રે્તા ખુબ જ ગુ4સે થયા..વિપ્રયમ બે જ વાક્ય બોલ્યો..”બા દીકરાની આશમાં મારે ધારાને ખોવી નથી. એ મરર્તાી મરર્તાી બ1ી છે.”

સાર્તા વર્ષ�માં પહેલી વખર્તા ધારાને થયંુ કે વિપ્રયમ રે્તાને આટલો બધો 1ાહે છે. રે્તા રાર્તા અને રે્તા પછીની રાર્તાોની ઉદાસી દુર થઇ ગયાની કલ્પનાથી મલકર્તાી ધારાને રે્જાઇ બાએ વિનઃસાસો નાખ્યો..મુઈ હંુ જ અભાગણી! એમનો વંશ ગયો..

પદિરવત6 ન

વકીલાર્તાની પે્રક્ટીસમાં ભરુ1માં શિસર્તાાંશુ વસાવડાનંુ ઉજળુ નામ. એ રે્જા કેસ હાથમાં લેર્તાો સામેના વકીલની હાર વિનશ્ચિ¼ંર્તા થઈ ર્જાય. કાયદાની આંટી ઘંુટી ર્જાણે એટલી સહજ બનાવીને રજુઆર્તા કરે કે જજને લાંબુ વિવ1ારવાનંુ રહે જ નહીં. ર્તાીક્ષ્ણ બુધ્ધી અને દલીલોથી સામેના વકીલોની દલીલો અને મુદ્દાઓ ર્તાોડર્તાા ક્ષણનો પણ વિવલંબ ન લાગે.

આસુર્તાોર્ષ એકનો એક રિદકરો પણ રે્તાને ર્તાો વકીલ થઈ બાપની પે્રક્ટીસ સા1વવી નહોંર્તાી. રે્તા રે્તાના મોસાળ ઉપર પડ્યો હર્તાો રે્તાથી ફાઈન આટ્સ�માં ભણી પ્રાચિ1ન રૈ્તાલચિ1ત્રો ઉપર પી. એ1.ડી. કરી. રે્તા માનર્તાો કે વકીલાર્તા એટલે અસીલનાં હીર્તામાં કાયદાનંુ અથ� ઘટન અને રે્તા કરવા લેવાર્તાા બુધ્ધીનાં ઉપયોગને રે્તા હીણપર્તા સમજર્તાો. રે્તાથી ર્તા કલાકાર થયો. માધુરી સાથે રે્તાના લગ્ન થયાં અને રે્તામના લગ્નજીવનમાં સુકેરુ્તા જન્મ્યો. શિસર્તાાંશુભાઈઅને રિદવ્યા ત્રીજી પેઢી રે્જાઇ ઘણા રાજી થયા.રે્તામનંુ મન હવે વિનવૃવિર્તા લેવા ર્તારફ વળરંુ્તા હરંુ્તા પણ બુધ્ધી રે્તામને રોકર્તાી હર્તાી રે્તાના બે કારણો હર્તાા એકર્તાો ધીખર્તાી પે્રક્ટીસ અને આશુર્તાોર્ષની આછી પાર્તાળી કમાણી. આખી દુવિનયામાં જેમની દલીલોનો ડંકો વાગર્તાો રે્તામના ઘરેજ રે્તાઓ દલીલબાજીમાં કદી જીત્યા નહોંર્તાા. આસુર્તાોર્ષ ર્તાો 4પષ્ટ ભાર્ષામાં કહેર્તાો જ્યારે કાયદાને અસીલનાં હેરુ્તા પ્રમાણે ર્તાોડવામાં આવે…રે્તાની અવળી રજુઆર્તા કરવામાં આવે રે્તા નયુ� જુઠાણંુ જ હોય્… જિસંર્તાાશુભાઇ કહેર્તાા કે પૈસાની હિકંમર્તા સમજીશ ત્યારે કહેજે હંુ કરંુ છંુ રે્તા મારી બુધ્ધી કૌશલ્ય છે કે જુઠાણંુ…

પ્રકૃવિર્તા પે્રમી આસુર્તાોર્ષ રંગોળી અફલારુ્તાન બનાવર્તાો અને જ્યારે ટીવી ઉપર રે્તાની પ્રથમ આવેલી રંગોળીએ રે્તાની યશ ગાથા લહેરાવી અને રે્તા પગલે મળેલી ફીલ્મજગર્તાની કલાવિનદ�શક્ની ર્જાહેરારે્તા રે્તાને રાર્તાો રાર્તા લાખો રુવિપયાનો ધણી બનાવી દીધો. બાપના નામે નહી આપબળે રે્તા આગળ વધર્તાો હર્તાો…આ પ્રગવિર્તા લાંબી એટલા માટે 1ાલી નહીં કે સુ્ટડીયો પરથી ઘરે આવર્તાા ર4ર્તાામાં કોમી રમખાણોનો રે્તા ભોગ બની ગયો.

નાનો સુકેરુ્તા સમજણો થયો ત્યાર પછી દાદાને પુછર્તાો દાદા આ કોમી રમખાણો એટલે શંુ? એ શા માટે થાય છે? કોણ કરાવે છે અને શા માટે કરાવે છે? પપ્પાને શંુ કામ મારી નાખ્યા? આ દાજી કાકા મને જુએ છે અને કેમ રડે છે? આટલો બાહોશ વકીલ પણ આપ્રશ્નોને સહજ રીરે્તા પૌત્રને સમર્જાવવામાં ર્તાકલીફ અનુભવર્તાા. માધવી કહે કોમી રમખાણો એટલે ધમ� ઝનુન. દાજીકાકા અને ર્તાારા પપ્પા સારા ચિમત્રો રે્તાથી ર્તાને જુએ અને રે્તામને ર્તાારા પપ્પા યાદ આવે રે્તાથી રે્તા રડે.

આસુર્તાોર્ષ કહેર્તાો કેસ ન્યાયની મદદ કરવા લઢાવો રે્જાઇએ નહીંકે અસીલને જીર્તાાડવા. આ વાર્તા શિસર્તાાંશુભાઇને આસુર્તાોર્ષનાં મૃત્યુ પછી સર્તાર્તા સંભળાયા કરે. સફળર્તાા અને લક્ષ્મીની રેલમ છેલે બે વાર્તાો રે્તામને સમર્જાવી હર્તાી કે શામ દામ દંડ કે ભેદની જે પણ રીર્તા અપનાવવી પડે રે્તા અપનાવીને પણ સફળ થાવ લક્ષ્મી હોય ત્યાં અધી� સફળર્તાા આવે જ અને પછીની અધી� સફળર્તાા સામે વાળાની નબળાઈને શોધી દેવાથી આવે.આ સફળર્તાાનો નશો ઘણી વાર અંદરનો અવાજ સાંભળવા દેર્તાો નથી. આ અવાજ જેમ સમય ર્જાય રે્તામ ઘેરો થર્તાો ર્જાય છે..અને ક્યારેક જ્યારે વળર્તાા પાણી શરુ થાય ત્યારે રે્તા અવાજ આંર્તારમન નબળૂ પાડી દઈ બુધ્ધી જન્ય 1મત્કારો ઘટાડે છે.

શિસર્તાાંશુભાઇને આસુર્તાોર્ષ નાં અવાજમાં આર્તારમન સંભળાવા લાગ્યુ હરુ્તા…ખાસ ર્તાો રાજકરણી દાસ પટેલનો ફોન આવ્યો કે નજરુનો કેસ ર્તામે ના લેશો..રે્તા નબળો કેસ છે. ત્યારે આંર્તારમનમાં દાસ પટેલનંુ રાજકરણ સમર્જાયુ. નજરંુ એટલે દાજી હનીફની બહેન..આ દાજીનાં માણસોએ આસુર્તાોર્ષને મરાવ્યો હર્તાો રે્તાનંુ કારણ દાસ પટેલનાં કહેવાથી દાજીનાં બાપાને ગંેગવોરમાં ફસાવીને ફાંસીએ 1ઢાવ્યો હર્તાો. આસુર્તાોર્ષ છેલ્લી વખરે્તા કહંુ્ય હરંુ્તા કે દાજી ર્તાો હથીયાર છે ઘા ર્તાો દાસ પટેલનો છે રે્તા ત્યારે સમર્જાયુ નહોંરુ્તા પણ હવે બધુ 4પષ્ટ હરુ્તા…વેરની આગ આગળ વધારવવી હોય ર્તાો દાસ પટેલને માનરે્જા નહીંર્તાર નજરુનો કેસ લઢી રે્તાને સાસરીયાઓના ત્રાસમાંથી બ1ાવરે્જા…આંર્તારમન આસુર્તાોર્ષ નીજ ભાર્ષા બોલરંુ્તા હરંુ્તા.

દાસ પટેલનાં વિવસ્મય સાથે શિસર્તાાંશુ વસાવડાએ નજરંુનો કેસ લીધો.1ીવટર્તાાપૂવ� ક લઢ્યા અને નજરંુને સાસરીયાનાં ત્રાસમાંથી છૉડાવી ત્યારે હનીફ શિસરં્તાશુભાઇનાં પગ પકડીને ખુબ જ રડ્યો.રે્તાને છાનો રાખર્તાા શિસરં્તાશુભાઇ બોલ્યા.”કમ� નંુ ગણીર્તા મને કદી સમર્જાયંુ નહોંરુ્તા. પણ રંે્તા જે કયુ� રે્તા વ4રુ્તા આગળ 1લાવવાનો કોઇ જ ફાયદો નહોંર્તાો અને ક્ષણીક આવેગો ભવ ભવાંર્તારોનાં વેર બાંધે રે્તા કરર્તાા આસુર્તાોર્ષ કહે છે રે્તા કેટલાંક કામો આત્માની શુધ્ધી માટે પણ કરવા રે્જાઇએ. કોમી રમખાણો મહદ અંશે વેરનો બદલો વાળવા કે પાટી�નાં ર્તાોફાની ર્તાત્વોને ડામવા કે લોક્ધ્યાન બીજે વાળવા થર્તાા હોય છે. પણ રે્તાનો ભોગ બનર્તાા માણસોને ઘેર જઈને રે્જાશો ર્તાો ખરી સર્જા ર્તાો વિનદો�ર્ષ અને રહી ગયેલા કુટંુબીજનો ભોગવે છે.

આસુર્તાોર્ષ ને ગુમાવીને હંુ આ સત્ય સમજ્યો..હવે સુકેરુ્તાનાં પ્રશ્નોને હંુ સચ્1ાઈથી સમર્જાવી શકીશ કે વેરની જ્વાળા પે્રમથી શમે.રુ્તા પણ આસુર્તાોર્ષ ને મરાવીને ખુશ ર્તાો નહોંર્તાો જ અને રે્તાથી ર્તાો સુકેરુ્તાને રે્જાઇ ર્તાને આંસુ આવર્તાા. માધ્વી સુકેરુ્તા અને રિદવ્યા મારા પૂણ્યની ટોકરી છે. નજરંુનો કેસ એ મારી ભુલનંુ પ્રાયણિ¼ર્તા છે”.

આસુર્તાોર્ષ નો આત્મા પ્રસન્ન ચિ1તે્ત શિસર્તાાંશુભાઇનાં પરિરવર્તા� નને રે્જાઇ રહ્યો હર્તાો…શિસર્તાાંશુભાઇ 4પષ્ટ રીરે્તા સાંભળી રહ્યા હર્તાા રે્તા અવાજ ને..જે ત્યાગે રે્તા પામે અને જે પકડે રે્તા પકડાઈ ર્જાય ભવાટવીનાં જંગલમાં..

મનનંુ સમાધાન

કોઇકે સા1ુજ કહંુ્ય છે કે જીવન જીવવંુ ર્તાો “આજ”માં રહીને પણ મહત્તમ લોકો યુવાની “આવર્તાીકાલમાં” અને વૃધ્ધો”ગઇકાલમાં” જીવે છે. ગુણવંર્તારાયને આ પ્રશ્ન કાયમ થર્તાો કે આમ કેમ? અને ખાસ ર્તાો જ્યારે પૌલોમી અને શાંર્તાામાસીની વાર્તાો આવે ત્યારે ર્તાો ખાસ! પૌલોમી એટલે અમારા પાડોશીની પ્રસુર્તાા દીકરી અને શાંર્તાામાસી એટલે રે્તાની નાની. પૌલોમી ૨૮ની શાંર્તાામાસી ૮૦ના અને હંુ ૫૨નો.

ગુણવંર્તારાયને બંનેની વાર્તાો સાંભળવા મળે..પૌલોમી આવીને કહે ગુણૂકાકા આ નાનીને સમર્જાવોને અને શાંર્તાામાસી આવીને રે્તાજ વાર્તા ગુણુબેટા પૌલોમીને સમર્જાવોને કહી ગુણવંર્તારાયને અંપાયર બનાવે. ટંુકમાં બેમાંથી એક જગ્યાએ કડવો બનવાનો વારો રે્તામને ભાગે આવે જે રે્તામણે ના બનવંુ હોય એટલે ટ્ર ાન્ઝેક્શન એનાલીસીસવિન પધ્ધવિર્તાઓનંુ અમલીકરણ 1ાલુ. નાની પાસે પૌલોમી શંુ વિવ1ારર્તાી હશે રે્તા કહેવાનંુ અને પૌલોમી પાસે દાદીના વિવ1ારો રજુ કરવા.

ગઇ કાલની જ વાર્તા..પૌલોમી આવીને કહે “ગુણુકાકા આ નાની હજી મને 1ાર વર્ષ� ની પૌલોમીજ ગણે છે. આવુ ર્તાો કેમ 1ાલે?”

“પણ થયંુ શંુ એર્તાો કહે.”

“મૌલીક સાથે બાઈક પર પાછી આવીર્તાો કહે રામાં આવવુ રે્જાઇએને? પડી જઇશર્તાો..હવે નાની ને કેમ સમર્જાવવંુ કે બાઈક ઉપર મૌલીક સાથે ની મોજ એટલે કેટલો સુખદ અનુભવ્”

“ જિજંદગી એક સફર હૈ સુહાના ગીર્તામાં રાજેશખન્ન અને હેમા માલીની જુહુ બી1 ઉપર ફરર્તાા અને ગાર્તાા હર્તાા રે્તામજને..”

” ના રે્તાવંુ ર્તાો નહીં પણ આજુ બાજુ સન્નાટો અને મૌલીકને 1ીપકીને બેસવંુ મને ગમે છે રીક્ષામાંર્તાો રીક્ષા વાળો આગળ રે્જાવાને બદલે પાછળ રે્જાયા કરે.”

” નાનીને “અંદાજ” ફીલ્મનો રાજેશખન્નાનો અકસ્માર્તા દેખાર્તાો હશે રે્તાથી ના કહેર્તાા હશે”

“ગુણુકાકા ર્તામે પણ…નાનીનંુ કદી ની1ે ના પડવા દો.”

” ના એવંુ ર્તાો નથી પણ નાનીની રીરે્તા પણ વિવ1ારવુ પડેને જ્યારે રુ્તા ભારે પગે છે..બનવા કાળ એવંુ કંઇક થાય ર્તાો બે જીવને રે્જાખમને..”

“નાની સા1ી છે પણ મન મક� ટ મૌલીક સાથેની મ4ર્તાીભરી જિજંદગી કદી ન ખુટે રે્તાવંુ સદાય ઝંખે છે રે્તાથીર્તાો..”

“ઉગર્તાા સુરજનો બાર કલાકે અ4ર્તા હોય રે્તામજ મુગ્ધર્તાા અને યૌવનૌન્માદનો પણ આ સમયે સંયમીર્તા વિવરામ જરૂરી છે બેટા..”

“ગુણુકાકા ર્તામરી સાથે વાર્તા કરંુ છંુ ત્યારે નાનીની વાર્તા સા1ી લાગે છે પણ ઘણી વખર્તા વાર્તાનંુ વરે્તાસર કરી નાખે ત્યારે ખુબ જ ગુ4સો આવે અને ખાસ ર્તાો મૌલીકની હાજરીમાં મને ખખડાવે ત્યારે ર્તાો માથા વાઢ જેવી લાગે..પણ નાની છે રે્તાને કેમ સમર્જાવાય.”

” ર્તાો એમ કહેને કે નાનીની વાર્તા રુ્તા મનવા રૈ્તાયાર છે પણ મૌલીકની હાજરીમાં ર્તાારંુ 4વાણિભમાન ઘવાય છે.”

“ગુણૂકાકા, નાની મને હજી પાં1 વર્ષ� ની ‘કીકી’ સમજે છે રે્તામને કેમ સમર્જાવંુ કે હવે ર્તાો મારે ત્યાં પણ કીકી અવવાની રૈ્તાયારી થાય છે”

“રે્તા ર્તાો રુ્તા નાની થયા પછી સમજીશ કે આ પણ એક વહાલનો પ્રકાર છે. રે્તામની ચિ1ંર્તાા છે આ વહાલની એક આડ અસર છે રે્તા કદી મોટા થર્તાા સંર્તાાનને મોટા થયેલા રે્જાવા નથી દેરંુ્તા. રે્તાઓ કહેવા માટે ર્તાર્તા� જ કહેશે प्राप्तेषु षोडसे वष� पुत्र मिमत्र वाचरेत પણ રે્તા સ્વિ4વકારર્તાા રે્તામને વરસોનાં વરસ લાગે છે”

“વાર્તા ર્તાો સા1ી છે. હજી ર્તાો જે બાળ જન્મ્યુ નથી રે્તાની ચિ1ંર્તાા કરે છે અને કહે છે જેમણે સંર્તાાનો જણ્યા હોય અને ઉછેયા� હોય રે્તામનેજ ખબર પડે કે સુવાવડને સારા સમા1ાર કેવી રીરે્તા કહેવાય્.”

“1ાલ બેટા ભુલી ર્જા.નાની ર્તાો માની પણ મા છે.ર્તામને ઉછેરર્તાા ઉછેરર્તાા રે્તામણે પણ કેટલંુય વેઠ્યંુ હશે.રે્તાથી રે્તામની આવી જીદો સમર્તાાભાવે સહી લેવાની.”

“પણ મૌલીકની હાજરીમાં..મને કહે ર્તાો કેવંુ લાગે?”

” એવંુ નહીં વિવ1ારવાનંુ.મૌલીકને પણ રે્તાની દાદી કહેર્તાીજ હશેને?”

“નારે રે્તા મૌલીકને નહીં પણ મને જ કહે છે”

“એનો મર્તાલબ એવો થયોને કે બંને દાદીઓ ર્તામારી સુખાકારી ઇચ્છે છે?”

” પણ કહેવાનો સમય અને પધ્ધવિર્તા હોયને?” પૌલોમી માથુ ઝંઝોટીને બોલી.

” વહાલથી કહે અને રુ્તા ન માને ત્યારે ભાર્ષામાં કડપ આવે.”

“ગુણુકાકા ર્તામે પણ..”

“રુ્તા સમજ્_ નાની ર્તાારી સાથે દરેક શ્થળે ર્તાો ના આવી શકે? અને બનવા કાળ કંઇ ન બનવાનંુ બની ર્જાયર્તાો રે્તામનુ હૈયંુ કકલે..રે્તા વખરે્તા રડવા કરર્તાા અત્યારે થોડંુક કડક બની રે્તા વ4રુ્તા થવા જ ન દેવામાં રે્તામને ડહાપણ લાગે.”

“હા એ વાર્તા સા1ી પણ..”

” બસ ર્તાો માની લેને કે એ વાર્તા સા1ી” પાછળથી નાની ટહુકી.

“નાની!”

“ગુણૂ બેટાની અને ર્તાારી વાર્તાો મંે રજે રજ સાંભળી.. હા બેટા હંુ મૌલીકની હાજરીમાં કંઇ નહીં કહંુ પણ બેટા રુ્તા પણ એ સમજ કે એવંુ કંઇ નાની નથી સમજર્તાી એમ કેમ માને છે.. અને અમે પણ મા બનર્તાા પહેલા ર્તામારી ઉંમરમાં નહોંર્તાા એમ કેમ ર્તામે માનો છો? અમારી પણ દાદી અને નાની હર્તાી એમની 1ીર્તાાઓ જ્યારે અમે સમજ્યા ત્યારે ર્તાો ર્તામે લોકો હસર્તાા અને શ્વ4ર્તાા મોટા થયાને?”

નાની અને પૌલોમીનાં મનના સમાધાનને ગુણવંર્તાભાઈ માણી રહ્યાં.

ટેસ્ટ નંુ પદિરણામ

http://farm1.static.flickr.com/14/91396078_8c5752c658_o.jpg

ડોક્ટરે જ્યારે એ1 આઇ વી ટેસ્ટ કરવાનંુ કહંુ્ય ત્યારે દશ� નનાં પગ ની1ેથી ધરર્તાી ખસી ગઈ. ડોક્ટરનાં મરે્તા આ ફોડલી નંુ કારણ ર્જાણવંુ જરૂરી છે. રે્તાણે દશ� નાને ફોન કરીને કહંુ્ય ”ડોક્ટર એ1 આઇ વી રોગની ર્તાપાસ કરવા કહે છે. અને આ બધા રોગ મને થવાનંુ ર્તાો કોઇ જ કારણ નથી.”

દશ� ના પણ વિવ1ારમાં ર્તાો પડી જ ગઈ.

ટેસ્ટ માટે પેથોલોજીસ્ટને ત્યાં જઈને લોહી આપ્યંુ ત્યારે ટેકવિનશિશયનને પણ નવાઇ લાગી દશ� નભાઇ..ર્તામને..આ રોગ હોય રે્તાવંુ માનર્તાો નથી. ખૈર, હર્જાર રુવિપયા થશે. કાલે સાંજે પરિરણામ આપીશ.

દશ� નાનો ફોન ફરીથી રણક્યો. “દશ� ન ગૂગલ ઉપર એ1 આઇ વી નાં કારણો રે્જાયાં ર્તાો રે્તા ર્તાો બહાર ભટકર્તાાં લોકોનો રોગ છે. રંુ્તા ક્યાંય બીજે ર્જાય છે?”

“1લ રે! ગાંડી થઈ છે? રંુ્તા પણ…બહાર જવા જેવા કોઇ કારણો રે્તા કદી આપ્યા જ નથી.”

” ર્તાો ડોક્ટર કંઇ અમ4ર્તાો જ ટેસ્ટ કરાવે?”

અજંપાભયા� અવિવશ્વાસમાં પવિર્તા પત્નીએ રાર્તા કાઢી.

ડોક્ટરની ઓફીસે સાંજે છ વાગ્યે રીપોટ� લેવા ગયા ત્યારે બહાર વેઈટીંગ રુમમાં હર્તાાં ત્યારે પેથોલોજીસ્ટ અને ડોક્ટરની વાર્તામાં થોડાક શબ્દો દશ� ના અને દશ� ને સાંભળ્યા.“ર્તામે કહેર્તાા હર્તાા રે્તામ ર્તામારી એ1 આઇ વી ની કીટ એક્સપાયર્ થર્તાી હર્તાી બ1ાવી રે્તાનંુ કમીશન ૩૦૦ ર્તાો રે્જાઇએ જ ને…”

દશ� નાની આંખમાં શરમ અને દશ� નની આંખમાં હાશ દેખાઇ…ટેસ્ટ નંુ પરિરણામ ર્જાણવાની હવે કોઇ જરૂર જ નહોંર્તાી.

ભાભો ભારમાં તો વહુ લાજમાં

અ1�ના જયારે પરણી ને સાસરે આવી ત્યારે રે્તાના વિવ1ારો અને આદશો� ખુબજ ઉં1ા હર્તાા. રે્તા માનર્તાી કે અવિવનાશના માર્તાા વિપર્તાા એ મારા માર્તાાવિપર્તાાજ છે. એમની સંવા કરી એમની આંર્તારડી ઠારવી છે. એનાથી બાળકોને સંસ્કાર પણ પડે છે. રે્તાથી જ નવી નવી જયારે ઘરમાં આવી ત્યારે બા ર્તામે રહેવા દો. હંુ કરી નાખીશ. બાપુજી ઉઠો, 1ા થઈ ગઈ. બા ર્તામે મંરિદર અને ધમ� સંભાળો. ઘરમાં હવે હંુ બેઠી છંુ ને. બાપુજી બર્જારનંુ કામ હંુ કરી નાંખીશ ર્તામે વિનરાંરે્તા વિનવૃશિત્ત માણો. જેવી કેટલીય મધમીઠી વાર્તાો એની જીભ ઉપરથી નીર્તારર્તાી રહેર્તાી.અવિવનાશ કયારેક કહેર્તાો પણ ખરો – આ શંુ એમનાથી થાય રે્તાટલંુ કામ કરવા દે –થોડંુક શરીર 1ેર્તાનવંરુ્તા રહે ર્તાો ર્તાશિબયર્તા સારી રહે પણ અ1�ના કહેર્તાી – “મા બાપને આપણે છોકરા – વહંુ હોઈએ એથી ર્તાો રાહર્તા હોવી રે્જાઈએ, ભાર રુપ નહીં.”

અવિવનાશ કહેર્તાો – “ર્તાારી વાર્તા ખરી છે પણ પછી આ આદર્તા બનશે ર્તાો ર્તાને જ ભારે પડશે – એટલુ ધ્યાન રાખજે”.

અ1�ના નો પ્રત્યુત્તર સાંભળવા જેવો હર્તાો. “એમ ર્તાો કઈ થાય અને થાય ર્તાો પે્રમથી સમર્જાવીશંુ. એટલે વાંધો નહી આવે !”

અવિવનાશ મન માં ખુશ થર્તાો પણ છર્તાાં પોર્તાાની ફરજ બંને પકે્ષ છે. રે્તા સમર્જાવવા બોલ્યો. “રે્જા અ1�ના કોઈ પણ વ4રુ્તા નો અવિર્તારેક સારો નહીં. વહેવારુ બનીને રહીશ ર્તાો ઘરમાં અને આપણાં દાંપત્યમાં બંનેમાં શાંવિર્તા રહેશે.”

સમય વહેર્તાો 1ાલ્યો. બધુ રૈ્તાયાર ભાણે મળરંુ્તા 1ાલંુ્ય. પણ બધા રિદવસો કંઈ સરખા થોડા ર્જાય… મારૃ્તાત્વ ધારણ કયા� પછી અ1�ના ધીમે ધીમે સાસુ સસરા ર્તાથા અવિવનાશ ર્તારફ હાથમાં આપર્તાી 1ીરે્જા ઘટાડર્તાી ગઈ. ખરુ પુછો ર્તાો એ પહોં1ીજ વળર્તાી ન હોર્તાીં. કારણ કે નાની સરલી પણ. કયારેક દૂધ – કયારેક 4નાન. કયારેક ગંદા કપડા કયારેક ભુખ જેવા કારણોમાં રે્તાનો સમય માંગર્તાી અને માણસનંુ શરીર કંઇ મશીન ર્તાો નથી જ… રે્તાથી પેલી પડેલી આદર્તાોમાં વિવધ્નો આવર્તાા ગયા.

એક રિદવસ અ1�નાએ બાને કહંુ્ય પણ ખરુ – “બા આ સરલી ને ર્તામે સા1વો. મારાથી થોડંુક ઘરનંુ કામ થાય પણ સવારના પહોરમાં નાહ્યા પછી દેવપુર્જા કયા� વિવના સરલી ને અડાય.. નાહી ન હોય. ઝાડો પેશાબ કરે… ફરીથી નહાવંુ ન પડે… સવારે ર્તાાપમાં ર્તાપર્તાા બાપુજી ને એક વખર્તા શાકભાજી લાવી આપવા નંુ કહંુ્ય. ર્તાો એક નાનકડો પ્રત્યાધાર્તા. “અ1�ના મને નહી ફાવે નો મળ્યો.”

અવિવનાશ રે્તાનાં બીઝનેશ અને ટુરમાંથી નવરો થાય નહીં. અને જયારે રે્તા હોય ત્યારે ર્તાો રે્તાને કંઇ ર્તાકલીફ જ નહીં. પરંરુ્તા બીજી પ્રસૃશિત્ત વખરે્તા અ1�ના બહુ જ ભાગી પડી. એ જે લાગણીઓ ધરાવર્તાી હર્તાી રે્તાવી જ લાગણીઓ રે્તાને પરર્તા મળશે રે્તાવી એની અપેક્ષામાં રે્તા વખરે્તા ખોટી પડી. હો4પીટલ માં ટીફીન લાવર્તાી વખરે્તા બા એ સરલી બહંુ વિવર્તાાડે છે ની વાર્તાો કરી. સંુઠ ઘી બદામના ભાવોમાં વધારાની વાર્તા બાપુજી એ હસર્તાા હસર્તાા કહી ત્યારે અવિવનાશે કહંુ્ય – “હશે ગમે રે્તાટલો વધારો થાય પણ લાવ્યા વિવના 1ાલવાનંુ નથી” – અ1�ના એ જ ના પાડી દીધી. નાં કંઈ જરુર નથી. પહેલી પ્રસૃશિત્ત વખરે્તા માને ઘેર જે લાગણી અને હંુફથી એનાં શરીરની માવજર્તા થર્તાી હર્તાી રે્તાનો દસમો ભાગ પણ એને અવિવનાશના કુટંુબમાં થર્તાો ન દેખાયો

અવિવનાશ ને ત્યાર પછી અ1�નાની બદલાર્તાી વર્તા� ણંુકો વિવશે એનાં બા બાપુજી એ જયારે વાર્તા કરી ત્યારે એ 4ર્તાબ્ધ બની ગયો. અ1�ના અમને કામ કરવાનંુ કહે છે. ના કરીયે ર્તાો ના 1ાલે અમને ર્તાો એની બીક લાગે છે. રે્તા રિદવસે જયારે આ બાબર્તા 11ા� ર્તાી હર્તાી ત્યારે અ1�ના છંછેડાઈ ને બોલી “બાપુજી – હંુ ર્તાો સારી હર્તાી – પણ મારી સારપને યોગ્ય થવા

જેટલી સારપ ર્તામે ન દાખવી – મંે વિવનયથી અને પે્રમથી ર્તામને સમર્જાવ્યા પણ ખરા – પરંરુ્તા મને નહી ફાવે – કહીને ર્તામે ભારમાં ના રહ્યા. હવે – આવી પરિરસ્વિસ્થવિર્તા માં જયારે મારી ર્તાશિબયર્તા સારી નથી. મારા સંર્તાાનો પણ મને એમનંુ ધ્યાન રાખુ રે્તામ ઈચ્છાર્તાા હોય. ત્યારે મારી પાસેથી પહેલા જે હંુ કરર્તાી હર્તાી રે્તા કયા� કરુ રે્તામ ઇચ્છો રે્તા કેવી રીરે્તા શક્ય બને ?”

અવિવનાશ મનમાં વિવ1ારર્તાો હર્તાો. જે અવિર્તારેક પણંુ અ1�નાએ કયુ| . રે્તાજ અવિર્તારેક પણંુ બા બાપુજી એ કયુ| છે. હવે બંને વહેવારીક બને રે્તા શંુ જરુરી નથી ?

અવિવનાશ નંુ મૌન સમજર્તાા હોય રે્તામ બા બોલ્યા – ર્તાારી વાર્તા સા1ી છે. અ1�ના… ભાભો ભારમાં ર્તાો વહુ લાજમાં……

તરુવર ને લપેટાતી વેલ..

divyabhaskar.co.in

લગ્નની વેદી ઉપર પગ મુકવા જર્તાી ભાગ� વી અ1ાનક ભૂડે મોએ પાછી પડી. ભાગ� વે એની લાગણીની કુણી કુણી વા1ા વ્યવહારને – લજ્ર્જાહીન અને બીન વહેવારીકનાં નામે ક1ડી નાખી. ભાગ� વી નો પહેલો પે્રમ અકાળે મુરઝી ગયો. વાર્તા મૂળે એમ હર્તાી કે, લાગણીના ગાંડા આવેગોમાં ભાગ� વ પણ સંકો1ાય રે્તા હદે રે્તા વહેર્તાી હર્તાી. અને આ ઉન્માદક વહેણ ને લજ્ર્જાહીન ના ઓછા હેઠળ ભાગ� વે ઠુકરાવી દીધી.

નાનકડંુ જગર્તાપર ગામ – ઉજળી છોકરી – ભણવા સુરર્તા મોકલી – અને ભંૂડે હાલે પાછી ફરી. ભાગ� વ – એનાં માર્તાા વિપર્તાા એ શોધેલ રાધા સાથે પરણી સ્વિસ્થર થઇ ગયો. વગોવાઇ ગયેલ ભાગ� વીમાં કોઈ પણ ઉણપ નહોર્તાીં છર્તાા કયાંય ન મંડાઇ અને એનંુ ન મંડાવંુ એ એનાં કુટંુબને કલંક રુપ બનરંુ્તા ગયંુ હરંુ્તા. મનમાં ને મનમાં કો1વાર્તાી ભાગ� વી ધીમેધીમે વિવકૃર્તા મગજની છોકરી ર્તારીકે પંકાવા માંડી. ઘરમાં ભાઈ – ભાભી બહેન-બનેવી, મા-બાપ દરેક સાથે લઢી ઝઘડી અલ્લડ વલણ અપનાવવા માંડી એના ર્તારફ લાગણી રાખનાર ને રે્તાનાં ઉપર દયા આવે અને એને ગાંડી ગણનાર ને ચિધક્કાર છૂટે રે્તાવંુ વિવચિ1ત્ર વલણ હરુ્તા એનંુ.

એનો વાંક ફક્ર્તા એટલોજ કે એ લાગણીશીલ હર્તાી. સમાજને વિવચિ1ત્ર લાગે રે્તાવા વિક4સાઓની રે્તા સજ�ક બનવા લાગી હર્તાી ભાઈઓ પાસે ચિમલ્કર્તાનો ભાગ માંગર્તાી એકલી શહેરમાં ફલેટ રાખીને રહેર્તાી અને ઘણા પરિરણિણર્તા રે્જાડાઓ. એને ગમર્તાા દરેક પુરુર્ષ માં રે્તા ભાગ� વને રે્જાર્તાી હર્તાી રે્તા જ ર્તાો એનો અક્ષમ્ય ગુનો હર્તાો.

હર્ષ� ગમ્યો. અને એનુ લગ્નજીવન ભાંગ્યંુ. શિશશિશરની અદાઓ ગમી એની પત્નીના ભંૂડા હાથે માર ખાઈને પાછી આવી ફાલ્ગુન ને રે્તા આંગળીના ટેરવે ન1ાવર્તાી. ક્ષીર્તાીજ એનાં રુપનો રિદવાનો હર્તાો રે્તા આ વાર્તા ર્જાણર્તાી હર્તાી – ખૈર… કયારેક રે્તાના એકાંર્તાોમાં રે્તા પોર્તાાની ર્જાર્તા રે્જાડે લઢર્તાી હર્તાી.

એને દરેક પુરુર્ષમાં રે્તાને ભાગ� વજ દેખાર્તાો હર્તાો. ભાગ� વને એના માટે કશુ ય હરંુ્તા કે નહી એની 1કાસણી કરવા જેટલુ સાબુર્તા હૈયંુ રે્તા વખરે્તા નહોરંુ્તા એ ર્તાો પહેલો પે્રમ હર્તાો…. 1ૌદ વર્ષ� ના આ ગાળામાં એની સાથેની વિPના, રોમા અને આભા બે છોકરાની મા બની દાંપત્ય જીવન માં સ્વિસ્થર બની ગયા હર્તાા. પણ એ, ભાઈને માથે શ્રાપ અને કુટંુબને માથે કલંક બનીને જીવર્તાી હર્તાી. એને પોર્તાાને ઘણી વખર્તા લાગરંુ્તા હરંુ્તા કે કેવી જંીદગી એ જીવે છે. કેટલાના વિનશાસા એ લે છે. દરેક વખરે્તા પારકાનંુ જિસંદુર લેવાનંુ એક રિદવસર્તાો એકલી બેઠી બેઠી વિવ1ાર કરર્તાાં કયાંય 1ઢી ગઈ કે આત્મ હત્યા કરવા સુધી જઈ બેઠી.

હિહંમર્તા કરવા ગઈ ત્યાં ફરી એને ભાગ� વે દેખાયો… લાગણીવશ બનીને પાછી પડી ગઈ. કયારેક ર્તાો ભાગ� વ ને મારી જરુર પડવાની છે જ… શરીરની ભુખ શોધર્તાા સંર્તાોર્ષવા પત્નીથી કંટાળેલા ઉશકેરાયેલા લોકો રે્તાને શોધર્તાા અને એ રાહ રે્જાર્તાી કે કયારેક ર્તાો ભાગ� વના દાંપત્યજીવનમાં વિર્તારાડ પડશે. અને મારી જગ્યા થશે.

અને આમને આમ જિજંદગીના… કઠીન 1ૌદ વર્ષ� વિવર્તાાવ્યા પછી. એને એની ર્તાપશ્ર્યયા� નંુ ફળ મળ્યું ત્રણ બાળકો ના વિપર્તાા ભાગ� વ. વિવધુર થયો… બહુ આશા ઓ લઈને ભાગ� વ પાસે રે્તા પહોં1ી.

ભાગ� વે રે્તાને કહંુ્ય – મારા બાળકોને માર્તાાની જરુર છે રુ્તા બની શકીશ ? ભાગ� વી ર્તાો આનંદના અવિર્તારેકમાં બોલી ના શકી પણ ડૂમો બાઝી ગયેલા 4વરે હા પાડી. ભાગ� વ પુછર્તાો હર્તાો. આટલા વર્ષ� રંે્તા શંુ કયુ|… લગ્ન કેમ ન કયુ|… હર્ષ� .. શિશશિશર.. શિક્ષવિર્તાજ… અને એવા કેટલાય ર્તાારા ભૂર્તાકાળનો વિહસાબ આપ… અને હવે પછી ભવિવષ્યમાં ફક્ર્તા હંુ અને મારા સંર્તાાનો – મંજુર છે ર્તાને ?

લાગણીથી છંછેડાયેલી ભાગ� વીને બોલવંુ હરંુ્તા – એ બધા માં મંે ર્તાો ર્તાને જ રે્જાયો હર્તાો, પણ એ લોકોની જેમ રંુ્તા પણ સાવ 4વાથી� અને માટી પગો છે. ભાગ� વ, ર્તાને મંે મારો આરાધ્ય દેવ માન્યો, પણ આજે મને મારી ભુલ સમર્જાય છે. રંુ્તા ર્તાો સીધો સાદો માટી પગો માનવ છે. પાણીમાં પડર્તાાંની સાથે પીગળી જરંુ્તા રમકડંુ. પણ એનાથી કંઈ ન બોલાયંુ.

એને spare wheel ર્તારીકે હવે રહેવંુ નહોરંુ્તા રે્તાથી એનાં મૌન ને સંમવિર્તા માની કોટ� માં લગ્ન કરાવવા નીકળી પડ્યા. 1ૌદ વર્ષ� પહેલા ભાગ� વની સાથે નીકળેલી ભાગ� વી ની જેમ સંકો1 અને લજર્જા થી રે્તા ભાગ� વ ના આશરામાં ર્તારુવર ને લપેટાર્તાી વેલની જેમ ગોઠવાઈ ગઈ.

શુળીનો ઘા

ocw.mit.edu

વિનકંુજ ગુ4સાથી ર્તારફડી ગયો. એના સગાનંુ કામ કોઈક કારણસર એમની ભાગીદારી પેઢી દ્વારા થયંુ હરંુ્તા. રે્તાનંુ પેમેન્ટ કરવાનો સમય આવી ગયો હર્તાો. પરંરુ્તા રે્તા પેમેન્ટ એક યા બીર્જા કારણોસર હર્ષ� દ અને અવિવનાશ વિવલંબીર્તા કરી રહ્યા હર્તાા. એણે બે ત્રણ વખર્તા બંને ને વાર્તા કરી પણ પૈસાની ગોઠવણ થર્તાી અને બીજે અપાઈ જર્તાા – સગાનંુ પેમેન્ટ રવડી જરંુ્તા. વિનકંુજના સગા પણ આ પરિરસ્વિસ્થવિર્તા પામી ગયાં હર્તાાં. રે્તાથી જ ર્તાો ફોન ઉપર કહંુ્ય – “વિનકંુજ મને એવુ લાગે છે કે ર્તામારુ કંઈ ઉપજરુ્તા નથી. અને મંે ર્તાો ર્તામને રે્જાઈને કામ આપેલંુ – ર્તામારા પાટ� નર ને – કે ર્તામારી ર્તાકલીફોનો મને ભોગ બનાવો રે્તા વહેવારીક ન કહેવાય. ન થાય રે્તામ હોય ર્તાો ના કહીદો જેથી હંુ મારો ર4ર્તાો ર્જારે્તા કાઢંુ.”

વિનકંુજ સમસમીને અટકી ગયો. એ વિવ1ારર્તાો હર્તાો. અવિવનાશનંુ મૌન, વિવલંબીર્તા ન્યાય અને હર્ષ� દની ધાયુ| કરવાની કુટેવનો ભોગ હંુ બનંુ છંુ. અમારી પેઢી ફક્ર્તા પૈસા પેદા કરવાનંુ સાધન બનીને રહેર્તાો કેમ 1ાલે.. ગુ4સામાં ધુઆ પંુઆ થર્તાાં વિનકંુજ કાગળ લખવો શરુ કયો�.

ભાઈશ્રી હર્ષ� દ – અવિવનાશ.

આપણી ફમ�માં જણાર્તાી અસંરિદગ્ધ વિવગર્તાો ર્તામને કહેવાની આ પત્ર દ્વારા ર્તાક લઉ છંુ. આપણી ફમ� ફક્ર્તા પૈસા બનાવવાનંુ એક માત્ર મશીન બની ગઈ છે. નૈવિર્તાકર્તાા – 1ારિરત્ર કે 4વમાન જેવંુ કશંુ રહંુ્ય જ નથી. આપણે વાયદા કયા� પ્રમાણે આપણાં ધરાકોને પેમેન્ટ આપર્તાા નથી. કારણ ગમે રે્તા હોય, રે્તા કારણ દુર કરવાને બદલે એ કારણ ઘરીને ધરાક ને આપણે ટાળીયે છીએ. વાયદા કરીયે છીયે રે્તા ઘટના ખુબજ સખર્તા રીરે્તા હંુ વખોડંુ છંુ અને એનો વિવરોધ કરંુ છંુ.

આપણાં આડર્તાીયાઓ દ્વારા આપણંુ કાય� આગળ 1ાલે છે. પરંરુ્તા રે્તામનો પણ હક્ક ડુબાડવા પ્રયત્ન થઈ રહ્યો છે એમને રે્જા ડુબાડીશંુ ર્તાો આપણંુ ભવિવષ્ય ડુબવાથી કેટલુ દુર રહેશે રે્તા મને સમર્જારુ્તા નથી. મારા 4નેહી ભાઈશ્રી નંુ payment due થયે ત્રણ મહીના થયા. રે્તા દરમ્યાન પેમેન્ટ આવ્યંુ અને બીર્જાને અપાયંુ – એમ કેમ 1ાલે ? સગા છે એટલે એમને દંડવાના અને જે મોટુ કામ લાવે (કયારેક) રે્તાને 1ાલુ રાખવા સમય કરર્તાા વહેલંુ પેમેન્ટ આપવંુ આ નરાર્તાળ અંધેર જ છે. Priority list હોવુ ખુબ જરુરી છે. કે જેથી રે્તાજ પ્રકારે પેમેન્ટ આવે અને જયાં આપણંુ વે1ાણ છે ત્યાંથી આપણંુ પેમેન્ટ જલ્દી છૂટે રે્તા પ્રકારના દરેક પ્રયત્નો ને નક્કર અને વધુ પરિરણામ લક્ષી બનાવવા રે્જાઈએ.

પરંરુ્તા અવિવનાશભાઈ મૌન રહે છે અને હર્ષ� દભાઈ ર્તામે ર્તામારી રીરે્તા જ 1ેક ફાડ્યા કરો અને ઉચિ1ર્તા ન કરો રે્તા ન 1ાલે. દરેક જણ પોર્તાાની ફરરે્જા વિવશે સભાન હોવા છર્તાા આ આંખ ચિમં1ામણાં ખુબ ગંભીર અને ધાર્તાક પરિરણામો ર્તારફ આપણને દોરી રહ્યા છે. રે્તાવંુ મને લાગે છે અને રે્તાનાં વિવરોધ રુપ આ પત્ર દ્વારા ત્રીસમી પહેલા વિહસાબો પર્તાાવી મને પાટ� નર ર્તારીકે છૂટો કરવા ર્જાણ કરંુ છંુ. મારો આ વિનણ�ય જુઠાણાઓ અને શિબનજવાબદાર વર્તા� ણંુકોના અનુસંધાન માં છે રે્તાથી ત્વરિરર્તા અમલ કરશો.

ધન્યવાદ

વિનકંુજ.

પત્ર લખીને થોડીક રાહર્તાની લાગણી અનુભવર્તાાં વિનકંુજ પગ લાંબા કરી ટેબલ ઉપર મુક્યા – અને રીવોલ્વીંગ 1ેર માં ઝુલર્તાાં ઝુલર્તાાં વિવયાયુ| . બરોબર લખાયંુ છે. જે થવાની હોય રે્તા થાય… હવે ર્તાો કફન બાંધીને ઝઝુમવાનંુ શરંુ થયંુ છે. રે્તાણે વિવ1ાયુ| કે વિનકંુજ ! રંુ્તા એક સફળ વેપારી હર્તાો. ધ્યાન રાખ જે ર્તાારી સફળર્તાા એક ભૂર્તાકાળ બની ગઈ છે.

ભૂર્તાકાળની સફળર્તાા ના નશામાં ર્તાારુ વર્તા�માન ર્તાો કયાંક નથી બગાડર્તાો ને ? – વિનકંુજના હ્દયે રે્તાને ટકોર કરી. મન અને હ્દય નંુ દં્વદં્વ શરુ થઈ ર્જાય અને કયાંક આ વિનણ�યને ઝડપી અમલમાં મુકવામાં વિવધ્ન આવી ના પડે રે્તા હેરુ્તાથી રે્તાણે વિનરાલીને જમવંુ નથીની વાર્તા કરી અને ઉભો થયો બે ત્રણ 1ક્કર માયા� પાણી પીધંુ. અને પેઢી ર્તારફ નીકળી ગયો

હ્રદયની ટકોરથી ક્ષણીક પછડાટ ખાઈ ગયેલંુ મન પાછંુ ઉભંુ થયંુ અને એની સાથે ઉભો થયો પેલો સફળ વેપારી. હ્રદય ની સામાન્ય ટકોર એ ર્તાને સામાન્ય માણસનાં વિવ1ારોનંુ પ્રવિર્તાજિબંબ છે. રંુ્તા સામાન્ય માણસ નથી. ર્તાારી વિનષ્ફળર્તાાઓને ઢાંકવા હ્દય સામાન્ય માણસની જેમ વર્તા�માન ને રે્જાવા કહે છે. રંુ્તા ર્તાો જિસંહ બાળ છે. બાકર બચ્1ાના ટોળામાં ભરાઈ ને બંે બંે કેમ કરે છે. ભલા આદમી ! આગળ સફળ હર્તાો અને હવે પણ સફળ જ રહીશ. એટલી સીધી અને સરળ વાર્તા માટે ર્તાારા મનમાં કેમ શંકાઓ રહે છે. ઉઠ – ગજ�ના કર… વિનકંુજ માં રહેલો સફળ વેપારી જુ4સા ભેર બોલ્યો અને ઉમેયુ| – રે્તા કશુ ખોટુ નથી કયુ| . પત્ર લખ્યો છે. રે્તા યોગ્ય છે.

વિનકંુજ 4ર્તાબ્ધ બેઠાં બેઠો રે્તાની અંદરના બે વિનકંુજના ર્તાણાવા રે્જાર્તાો હર્તાો. સફળ વિનકંુજ અને સામાન્ય વિનકંુજ-મન અને હ્રદય. મન સફળર્તાાનો નશો કરરંુ્તા હરંુ્તા, હ્રદય એ નશા પછીની પછડાટને સામાન્ય વિનકંુજના રુપમાં યાદ અપાવરંુ્તા હરંુ્તા. વિનકંુજ બે લઢર્તાા વકીલ ને સાંભળર્તાા જજની જેમ મૌન રહી આ બંનેની વર્તાો – દલીલો લઢાઈઓ સાંભળર્તાો હર્તાો, રે્જાર્તાો હર્તાો.

વડીલની જેમ સામાન્ય વિનકંુજ બોલ્યો. ભુલી ગયો એ વિનષ્ફળર્તાાઓની પછડાટો? ર્તાારી એક સફળર્તાાની પાછળ કેટલી બધી વિનષ્ફળર્તાાઓ હસે છે રે્તા ર્તાને કયાં ખબર નથી ? વારંવાર બદલાર્તાા જર્તાા મનમાં અશ્ર્વોને નાથ. – વિવ1ારોના વલયોને રોક. – ર્તાારી સફળર્તાા હવે એક ભૂર્તાકાળ છે. એને ભુલી ને વર્તા�માનમાં જીવ. સામાન્ય માનવી બનીશ ર્તાો આ વિનષ્ફળર્તાા ઓના પછડાટને સહી શકીશ.

સફળ વિનકંુજ થી આ ટકોર કેવી રીરે્તા સહન થાય ? રે્તા ખીજવાઈને કહે “વિનષ્ફળર્તાા એર્તાો ક્ષણિણક હાર છે, વિવસામો છે. સાંજ પડે અને યુધ્ધોના રિદવસોમાં આરામ કરવા ઝંપર્તાા સૈવિનકોની એક રાર્તા છે. બીરે્જા રિદવસ ઉગે છે. અને ફરીથી શસ્ત્રો સજવા અને કસવા રૈ્તાયાર થઈ ર્જાય છે. રે્તામજ…. આવી ક્ષણિણક હારોને વિવસામો ગણી રૈ્તાયાર થઈની સફળર્તાા ના રિદવસોમાં રંુ્તાજ ર્તાો ર્તાારા સહકાય� કરોને સલાહો આપર્તાો હર્તાો ને કે… અડગ મનમાં મુસાફરને વિહમાલય પણ્ નડર્તાો નથી. ત્યા આવી ક્ષણિણક હારોને ર્તાાબે થઈને ભાંગેલી ર્તાલવારને રણમાં નાખીને રણ મેદાન છાંડી જર્તાા સૈવિનકની જેમ શંુ પાણીમાંથી પોરા કાઢે છે. એજ ભાંગેલી ર્તાલવારથી શુરવીર રાજકુમારે હારની બાજીને કેવી જીર્તામાં પલટી હર્તાી. રે્તા ભુલી ગયો – આમ ભડ જેવો થઈને પો1કા કાં કાઢે છે?”

પણ સામાન્ય વિનકંુજને આનાથી શૂર 1ઢરંુ્તા ન હોરંુ્તા. રે્તા ધીરે ગંભીર અવાજે બોલ્યો. “એ બધી 1ોપડીઓની વાર્તાો- પોથી માંના રીંગણા જેવી – રે્તાનાથી પરોપદેશે પાંડીત્યમ આવે રે્તાનાંથી વહેવાર ન 1ાલે શંુ.. રુ્તા જ કહે રંે્તા કેટલા ધંધા કયા�? કેટલી 1ઢ ઉર્તારો રે્જાઈ? પેલી સસલા અને કા1બાની 4પધા� માં ધમંડી સસલાની જેમ દરેક ધંધામાં – 4પધા� માં રમર્તામાં રંુ્તા હાયો� નથી? જરા આ બધી હારોને યાદ કરીને ર્તાો આ સફળર્તાાનાં નશામાંથી ની1ે ઉર્તાર. આ સુફીયાણી વાર્તાો છોડ – રંુ્તા સફળ હર્તાો. ર્તાારી સફળર્તાા ભૂર્તાકાળ બની ગઈ છે. રંુ્તા નવા કે્ષત્રમાં છંુ. નવા દરેક કે્ષત્રમાં શરુઆર્તામાં મહેનર્તા કરવાની છે. સફળર્તાા કે વિનષ્ફળર્તાા હજૂ દૂર છે. ર્તાને વિનષ્ફળર્તાા ર્તારફ દોરી જર્તાાં દરેક પરિરબળોને ખાળર્તાા આવડવંુ રે્જાઈએ. ત્યારપછી સફળ થવાશે આગલી સફળર્તાાનો નશો ર્તાને ઉન્મર્તા મ4ર્તાકે 1ાલર્તાાં જરુર શીખવે છે. પરંરુ્તા રે્તા જે રે્તા કે્ષત્રમાં. નવા કે્ષત્રમાં ર્તાો ની1ંુ રે્જાઈને જ 1ાલો ભાઈ – કયાં ખાડો છે. કયાં પથરો છે. રે્જાર્તાા શીખો – ઉન્મર્તા બની ને 1ાલશે ર્તાો ઠોકરો જ ખાવાની છે. સમજયા? આ શંુ બાળક બુધ્ધી છે. આમ નથી ફાવરંુ્તા. પેલો મને આમ બોલે છે. આવા જુઠાણા ર્તાો કંઈ 1લાવાય ? જેવા ગાણા ગાયા કરે છે. ધીરો પડ – સામાન્ય બન…. અને શીખાઉ વિવઘાથી�ની જેમ ર્જાણકાર ને આજ્ઞાહિકંર્તા બન”

પેલો સફળ હિનંકુજ ધંુધવાઈને બોલ્યો. “ર્જાણકાર અને અનુભવી હોવંુ રે્તા ઠીક છે – પણ દરેક પાટ� નર જયારે સરખા હી4સામાં પાટ� નર હોય ત્યારે દરેકનંુ વજન પણ સરખંુ હોવંુ રે્જાઈએને? જેમનંુ પેમેન્ટ ડ્યું થયંુ હોય રે્તામને ન આપવાનુ અને ન હોય રે્તાવા ગ્રાહકને સા1વવા એડવાન્સમાં આપવાનંુ એ કેમ પરવડે ?”

સામાન્ય વિનકંુજ ખૂબ વિવ1ારીને બોલ્યો. “વાર્તા સામાન્ય બુચિધ્ધથી રે્જાઈએ ર્તાો સા1ી છે. પણ જયારે ર્તાાવ આવ્યો હોય ત્યારે જ ઓસડીયંુ પવાયને?. છોકરાને રે્તાની મા એ ક્હુયં બુધ્ધીથી એમ કરવંુ યોગ્ય ન પણ લાગે પરંરુ્તા મા એ કડવંુ ઓસડીયંુ પીવડાવીને છોકરાનંુ ભલુ જ કરર્તાી હોય છે ને. આ દ્રવિષ્ટકોણથી આ ઘટના મુલવીયે ર્તાો મને એમ લાગે છે કે એની આ પધ્ધવિર્તા ધંધાની એક અવિનવાય� દુચિર્ષર્તા પધ્ધવિર્તા પણ હોઈ શકે ને ? ર્તાારા પાટ� નર ને આ ધંધામાં ર્તાારા

કરર્તાાં વધુ સમજ પડે છે રે્તા વાર્તાને રે્તા સ્વિ4વકારીશ ને. એ જે કરર્તાો હશે રે્તા ર્તામારા વિહર્તામાં કરર્તાો હશે રે્તાવો વિવશ્ર્વાસ નથી બેઠો રે્તામજ આ વાર્તા પરથી જણાય છે. અને રે્જા રે્તામજ હોય ર્તાો ખુલાસો કર – પણ આ શંુ લઈને બેઠો છે. મારુ કહંુ્ય કરો નહીર્તાર છુટો કરો”.

“છટ્ એવા પો1કા કાઢે છે. મારી બાલારાર્તા! – કંઈ એ ધંધા ઉપર છાપ નથી મારી મારો ભાગ લઈને જુદો ધંધો કરીશ. કોઈક નીવિર્તાવાળંુ કામ કરીશ, અને સફળ થઈશ કહે છે ને શિસધ્ધી રે્તાને જઈ વરે જે પરસેવે નહોય…. કે પછી Future belougs to those who dare…. કે કોઈની ખોટી ર્તાાબેદારી સહનના થાય……”

“ભલા આદમી Roling stone galhers no moss – વાળી ઉસ્વિક્ર્તા ભુલી ગયો ?”હ્રદયે ટાઢે કલેજે કહંુ્ય

“But it gets rounded…. સમજયો” ઉગ્ર મને ર્તારર્તા છણકો કયો�.

“ર્તાારી ઉંમર કેટલી થઈ ભાઈ ?”

“બેર્તાાલીસ.. કેમ ?”

“ર્તાારે માથે જવાબદારી કેટલી છે?”

“ઘણી બધી – પણ એનંુ અત્યારે શંુ છે?”

“ર્તાારી સાથે નોકરી કરર્તાા હર્તાા રે્તા દરેક જણ કયાંના કયાં પહોં1ી ગયા છે રે્તા ખબર છે? અને રંુ્તા કયાં છંુ? રે્તા કાંઈ સમર્જાય છે?”

“હશે, એક સમય હર્તાો જયારે હંુ સાહેબી માં મહાલર્તાો હર્તાો ત્યારે રે્તાજ લોકો કહેર્તાા નસીબદાર છે ભાઇ – કયાં હર્તાો અને કયાં પહોં1ી ગયો?

“આજે એજ લોકો એજ કહે છે પણ ભાવ બદલાઈ ગયો છે ખરુને. પહેલા ઈર્ષા� ચિમશ્રીર્તા અહોભાવ હર્તાો હવે અનુકંપા પે્રરીર્તા દયાભાવ……”

સફળ વિનકંુજ સમસમી ગયો… કડવંુ પણ સત્ય હરંુ્તા. સફળર્તાાનો નશો ઉર્તાારી નાખે રે્તાવંુ મારણ હરંુ્તા. વિનકંુજ માંના બેને વિનકંુરે્જા એક મેકને ર્તાારી રહ્યા…. ધીમે ધીમે બંને વિનકંુરે્જા ઓગળી જઈને મન અને હદય બની ગયા… નાની પ્રકૃશિત્ત ના અવારે્જા… અને પત્ની રીમાની રે્તાને સમર્જાવટો ધીમે ધીમે સમર્જાવા માંડી.”

“પપ્પા લાંબાં સમય સુધી ઘરમાં ન આવે ર્તાો સમજવંુ કે પપ્પાનો ધંધો ર્જામી ગયો છે. પછી રે્જા અ1ાનક લાંબો સમય સુધી ઘરમાં રહેર્તાો સમર્જાવંુ ધંધામાં કોઈકની સાથે ર્જામી ગઈ છે. નહી મમ્મી? “

રીમા નાનકડી પ્રકૃશિત્તની ર્તાક� સંબધ્ધ વાર્તા સાંભળી સહેમી ર્તાો ગઈ – પછી કહે – “પ્રકૃશિત્ત – પપ્પા છે ને એમનો ધંધો ઘરે પણ લઈને આવે છે રે્તાથી – બાકી ધંધામાં ર્તાો ઉત્તર 1ઢર્તાો રહેજ ને?”

ઉદવિવગ્ન મન બોલ્યું “મનની વરાળ ન કાઢુ ર્તાો ગાંડો ન થઈ રં્જાઉ?”

રે્તાને ટપારરંુ્તા ઉદય બોલ્યું – “ગાંડો થવા જેવી હદ સુધી જવાની જરુર નથી – પણ કહે છે ને નમર્તાો રે્તા સૌને ગમર્તાો ને અકડર્તાો રે્તા રખડર્તાો – જે કંઇ કહેવંુ હોય રે્તા શિશષ્ટ ભાર્ષામાં ગુ4સે થયા વિવના શંુ ન કહેવાય?”

“કહેવાય પણ એ રીરે્તા ર્તાો ઘણી વખર્તા કહી 1ુક્યો છંુ – પણ એને ર્તાો ઘોળીને પી ગયા છે. મારે મારો અવાજ કાઢવો હોય ર્તાો કેવી રીરે્તા કાઢંુ?”

હદય હવે વડીલ હોય્ રે્તામ બોલ્યું – “આ મુદાની વાર્તા છે. ર્તાારા 4નેહીએ ટકોર કરી કે ર્તામારંુ કશુ 1ાલરંુ્તા નથી લાગરંુ્તા એ પ્રશ્ર્ન ર્તાને કોરે છે. રંુ્તા અપમાનીર્તા થયો હોય રે્તામ લાગે છે. અને એને માટે ર્તાારે ર્તાારુ 1લણ છે રે્તામ બર્તાાવવા માટે ર્તાારુ કેટલંુ સંભળાય રે્તા માટે મને છૂટો કરો એ રીરે્તાની વાર્તા કરે એ ઘર ફંુકીને ર્તામાશો કરવા જેવી વાર્તા નથી?”

“હા છે ર્તાો એવુજ……. પણ રે્જાખમ ર્તાો લેવુ જ પડે ને?”

“પણ આ રીર્તાનંુ રે્જાખમ કે – જઈએર્તાો પુરેપુરા અને રહીયે ર્તાો કંઈ જ નહી?”.

“એટલે?”

“એટલે એમકે પાટ� નર ર્તાો આવા ધંધામાં એને ર્તારર્તા મળી જશે .એટલે જઈએ ર્તાો પુરેપુરા – અને ધારો કે એમણે ર્તાારા પત્રને ગણકાયો� નહી – અને કંઇજ ન થાય – એક આવેશમય ઘટના ગણીને અવગણે અને રહેર્તાો કંઈજ નહી વાળી વાર્તા બને ને?”

“હા – એવંુ બને ર્તાો ખરુજ.”

“એવંુ બને જ છે. રે્તાથી કંઈક એવો ર4ર્તાો કાઢકે સાપ મરી ર્જાય અને લાકડી ન ભાગે.”

“એ ર્તાો શક્ય નથી લાગરંુ્તા. મે ર્તાો રે્જાયુ છે આ જમાનામાં મારે એની ર્તાલવાર છે. અને 1મત્કાર વિવના નમસ્કાર નથી.”

“1મત્કાર થી ટંુકા ગાળાની સફળર્તાા જરુર મળે છે. પરંરુ્તા અંરે્તા ર્તાો નુકશાન જ છે. અનુભવી અને પુખ્ર્તા માણસો બંને વિવ1ારર્તાા હોય છે. લાંબા ગાળાનંુ અને ટંુકાગાળાનંુ બંનેનંુ પરિરણામ. આવા સમયે આપણે આપણી ર્જાર્તાને આપણી ર્જાર્તાથી દુર લઈ જઈને જ પુછવંુ રે્જાઈએ – What is next ? ર્તાો જવાબ મળશે Next is worst. એટલે ધીરજથી કામ લે.”

“ એ લોકો જુઠાણા 1લાવે અને હંુ યુચિધષ્ઠીરની જેમ નરો વા કંુજરો વા કહી 1લાવી લઉ?”

“ના ર્તાને જેમાં વાંધો છે રે્તા રજુ કર. પરંરુ્તા વિનણ�ય લેવાનંુ હંમેશા એમના ઉપર છોડ – વિનણ�ય ર્તાારે શુ કામ લેવા રે્જાઈએ?”

“અગમ બુચિધ્ધ છંુ રે્તાથી. પરંરુ્તા રે્તા કલ્પી લીધેલી રીરે્તા જ રે્તાઓ વર્તા� શે – અને પછી જે જવાબ આપવાનો છે રે્તા જવાબ એ વર્તા� રે્તા પહેલા આપી દઈને રંુ્તા ર્જારે્તા જ કાલીદાસની જેમ ર્તાારી બેઠેલી ડાળ નથી કાપર્તાો…. શક્ય છે રે્તા લોકો ર્તાારી વાર્તાને યોગ્ય રીરે્તા વિવ1ારે પણ ખરાં… ર્તાારા ભૂર્તાકાળની સફળર્તાા ર્તાારંુ જમા પાસુ છે – રે્તાનંુ સુગર કોટીંગ કરીને પત્ર ફરી લખ – અને રે્તામાં છુટા થવાનંુ ન સુ1વાય ર્તાો ન 1ાલે ?”

“એ ર્તાો વજન મુકવાજ લખ્યંુ છે”.

“પરંરુ્તા રે્તા ખરેખર સા1ુ બની ર્જાયો ર્તાો?”

“ર્તાો રે્તાની રૈ્તાયારી રાખવી જ પડેને?”

“એક કામ કર આ પત્ર ફરીથી લખ અને એમાં કોઈજ પ્રકારના વિનણ�યાત્મક કથનો ને અવગણ.” હ્રદયના આદેશને આચિધન રહી વિનકંુજ ફરી પત્ર લખવા બેઠો.

ભાઈ હર્ષ� દ ર્તાથા અવિવનાશ.

આજે મારા 4નેહીનંુ ત્રણ મહીને પણ ડ્યું પેમંેન્ટ થયંુ નહીં. મારા શબ્દોની કોઈ હિકંમર્તા જણાર્તાી નથી આપણે પ્રોયોરીટી લીસ્ટ જેવંુ બનાવીયે અને અંદરો અંદર આવા મન દુખોને અવગણીયે રે્તાવો કોઈ ર4ર્તાો કાઢીયે ર્તાો ન 1ાલે?

રે્તાજ પ્રમાણે આપણી રકમો જયાં ફસાય છે રે્તા કઢાવા ર્તાાત્કાલીક ઉપાયો કરીયે ર્તાો હંુ માનંુ છંુ આજે મારે ની1ા રે્જાણુ ના થરે્તા ખરેખરર્તાો આ આપણી ફમ� નુજ ની1ા રે્જાણંુ છે એમ કહીયે ર્તાો પણ ખોટંુ નહીં.

આપણા આડર્તાીયા દ્વારા કાય� ધપી રહંુ્ય છે. રે્તામના હક્કો – આપણા થકી ડુબે છે રે્તા પણ્ અયોગ્ય છે. ર્તામે કહેશો – આપણને ન મળેર્તાો આપણે કેવી રીરે્તા આપી શકીયે પરંરુ્તા ત્યાં ફરીથી એજ 1ારિરત્રની વાર્તા છે આપણે જયાં આપણાં નાણા ડુબાડાય છે. ત્યાંથી કઢાવીને પણ રે્તામનાં હક્કને ન ડુબાડવા રે્જાઈએ – કારણ 4પષ્ટ છે. રે્તા દ્વારા આપણને ડુબર્તાા કેટલી વાર લાગશે.

હર્ષ� દભાઈ આ લાઈન ના ર્જાણકાર છે. રે્તામનાં જ્ઞાનનો પેઢીને લાભ પણ થાય છે. પરંરુ્તા આવી નાનકડી ક્ષવિર્તા પેલા વહાણમાં મધદરિરયે પડર્તાાં શિછદ્ર જેવી હોય છે. અને આ વાર્તા એક ને કાને થી બીર્જા પાં1ને કાને પહોં1ે રે્તા આપણાં માટે ઠીક પણ નહીં. અવિવનાશભાઈ નંુ મૌન કઠે છે. એક મેકનંુ માન સ1વાય અને પેઢીમાં મન દુખોનાં વધે રે્તા હેરુ્તા થી મે વારંવાર આ વાર્તાની મૌણિખક ર્જાણર્તાો કરીજ છે. છર્તાા આલેખીર્તા આપીને મારા મનનો ભાર હળવો કરંુ છંુ જેથી ધ્યાનમાં રહે અને મારે જે ની1ા રે્જાણંુ થયંુ રે્તાવંુ ફરીથી અન્ય કોઈને આવી ક્ષવિર્તા બદલ ન થાય.

ધન્યવાદ.

આપનો વિનકંુજ.

પત્રની ગડીવાળી ગજવામાં મુકીને વિનકંુજ પેઢી ર્તારફ રવાના થયો.

પેઢીમાં પેલા 4નેહી હાજર જ હર્તાા – અવિવનાશ અર્જાણ થઈને પુછર્તાો હર્તાો –“ વિનકંુજભાઈ આપનાં 4નેહીનઁુ પેમેન્ટ ત્રણ મહીનાથી બાકી છે?”. વિનકંુજે હકારમાં મ4ર્તાક હલાવ્યંુ. “હમણાં હર્ષ� દભાઈ આવે એટલે વાર્તા કરીયે.” પેલા 4નહી હસર્તાા હસર્તાા બોલ્યા “ભલા માણસ ર્તામે પણ પાટ� નર અને વિનકંુજભાઈ પણ પાટ� નર – હવે હર્ષ� દભાઈ ને શંુ પંુછવાનંુ – 1ેક ફાડી દો. એટલે વિનરાંર્તા.. અને હા – ર્તામે ના કહેશો ર્તાો બંેકમાં નહી પે્રઝન્ટ કરંુ પણ આ ર્તાો જરા ધક્કા ખાવાના અટકે ને રે્તાથી…”

અવિવનાશ ને માથે ધમ� સંકટ હરંુ્તા. વિનકંુજે રે્જાયંુ કે કામ સરળર્તાાથી પરે્તા છે – રે્તાથી મૌન રહ્યો.

અને 1ેક ફાટી ગયો.

વિનકંુજ મનમાં વિવ1ારર્તાો હર્તાો. શુળીનો ઘા સોયે સયો�. ગજવામાનો પત્ર ગજવામાં રહ્યો. હવે હર્ષ� દ અને અવિવનાશ કરશે વ્યવસ્થા – આપણે ર્તાો રામ નાહ્યા. રે્જા કાગળ આપીને દીધો હોર્તા ર્તાો?

સામાન્ય વિનકંુજ અને સફળ વિનકંુજ બંને પ્રસન્ન હર્તાા.

નમુછ્યો

જીલુભા રીટાયડ� મીલીટ્ર ી ઓફીસર હર્તાો. ભારે બળુકો મુછોનો થોભીયે ર્તાાવ દે…. અને ખોખારા ખાય આજુ બાજુમાં ધાક બેસાડવા ર્જાર્તા ર્જાર્તાનાં પંેર્તારા કરે, રે્તા રિદવસે ખેડ પડોશી કાનજી વાળંદ એનાં પેર્તારામાં અટવાઈ ગયો વાડ વાળવમાં બોલા1ાલી કરી પાવડો પડાવ્યો. વયો વૃધ્ધ કાનજી એ કહંુ્ય, જીલુભા, ર્તામારા વિપર્તાાજી એ આ જમીન અમને આપી ત્યારે જે ભાગ પડ્યા છે રે્તા વ્યાજબી છે ર્તામે વહેવારીક કરો. મુછે હાથ દેર્તાાં જીલુભા બોલ્યો…… થાય રે્તા કરીલે આ ભાયડાના કામ છે. કાનજીએ કહંુ્ય, રજપુર્તાો ર્તાો રક્ષણ કરે…. ભક્ષણ નહીં….. મંુછોના થોભીયા પંપાળર્તાો જીલુભા હ4યો, ર્જાણે રુ્તાચ્છ મગર્તારા ને ર્જાણે વાધ ન રે્જાર્તાો હોય ને રે્તામ…..

બહુ સંખ્યામાં હોય રે્તાવા નબળા રે્જાડે બાથ ભીડવી નહીં એ મોંધમ વાર્તા જીલુભાને એમના ઘરવાળા એ કરી ત્યારે…. પણ રીવોલ્વોર ફેરવર્તાો જીલુભા ખાલી હ4યો. કાનજી વાળંદ નો નાનો છોકરો પાવડો લેવા આવ્યો ત્યારે ઉલ્ટુ સીધંુ બોલર્તાાં જીલુભાને ખ1કાટ ના થયો જમીન પડાવી લેવાનો છુપો આનંદ અને આ મીછુ મર1ંુ ભભરાવાનો આનંદ એ માણર્તાો હર્તાો એમનાં ઘરવાળા ને આ ઠીક ન લાગરંુ્તા. વાડ 1ીભડા ગળે જેવી વાર્તા લાગર્તાી.

અ1ાનક જીલુભા ગુમ થઈ ગયા. પાં1 રિદવસ….. પંદર રિદવસ બહુ શોધને અંરે્તા કંઈ પત્તો ન લાગ્યો. ત્યારે છાપામાં ર્જાહેરાર્તા અપાવી મુછોવાળો ફોટો છપાવ્યો. ત્રીજે રિદવસે એ ફોટા પરની મુછો કાપેલો ફોટો કાગળ સાથે પાછો આવ્યો…. પછીના રિદવસે ખાલી મુછોના બે વાળ આવ્યા. ત્રીર્જા રિદવસે બધી મુછો ના વાળ કવરમાં આવીયા.. કાગળ ઉપરનો શિસક્કો ગામનો હર્તાો.

પોલીસો ગામના ઘરેઘર ખુદી વળ્યા. કાનજી વાળંદ અને રે્તાના પાં1 રિદકરા ને લોકો અવિવશ્વાસની નજરે રે્જાર્તાા હર્તાા. કાનજી શિબમાર હર્તાો. કાગળના ત્રીર્જા રિદવસે ફુગાયેલી લાશ મળી જેની મંુછો કાપેલી હર્તાી. ગામવાળા ર્જાણર્તાા હર્તાા કે આ કરરુ્તાર્તા કાનજીનાં છોકરાઓનંુ… પણ… કોઈ બોલ્યું નહીં – જીલુભાના ઘરવાળા 1ુડલો ફોડર્તાા - પોક મુકી….. અ વાળંદ એની ર્જાર્તા ઉપર ગયો… મુછાડાને નમુચ્છો કયો�… કાનજી વાળંદ આ પોકથી ગભરાયો પણ અટકી ને ખોખાંરો ખાધો.

રજપુર્તાો અને બીજી ર્જાર્તા ભેગી થાય અને વિવદ્રોહ થાય રે્તા પહેલા પોલીસ ઈન્4પેક્ટર કાનજીના મોટા રિદકરાને પકડી ગઈ.

અમવીતી

સુચિમત્રાકાકી એ એની સાસુને દુખ દેવામાં પાછંુ વાળીને રે્જાયંુ ન હોરંુ્તા. મનસુખ કાકા ના મૃત્યુ સાથે એમની ર્તાૌરી એમનો રુઆબ ઘટવો રે્જાઈર્તાો હર્તાો પણ રે્તાવંુ થરુ્તા ન હોરંુ્તા. કકળર્તાી આંર્તારડી એ જીવકોર, ડોશી બોલી ગઈ હર્તાી. ર્તાારો વંશ જર્તાો રહેશે…… રે્તા વખરે્તા ઘગઘગર્તાા અંગારા 1ાપી દેવાની ઘાર્તાકી વૃશિત્ત કરર્તાી સુચિમત્રા આવનાર ભાવિવથી અર્જાણ અકળાર્તાી હર્તાી, સવિર્તા શ્રાપ દે નહીં – અને શંખણીના શ્રાપ લાગે નહીં.

જે રિદવસે મનસુખકાકા કેન્સરમાં મૃત્યુ પામ્યા ત્યારે સુચિમત્રાકાકીને પહેલો આં1કો લાગ્યો, પછીર્તાો પાડાની કાંધ જેવા જુવાન રે્જાધ બે રિદકરા ઓને છ જ મહીનાનાં ટંુકાગાળામાં અકસ્મારે્તા ભરખી લીધા. ત્યારે ર્તાો જબરુ અ1રજ થયુ બંને રિદકરાને ત્યાં રિદકરીઓ….જ….

કેટલી સરળ વાર્તા.. સવિર્તા શ્રાપ દે નહીં… પણ આંર્તારડી કકળીર્તાો ખલાસ થઈ જવાનાં બધાં ખેલ…. સાવિવચિત્ર બબડે છે…. એ જીવકોર ડોશીને મારો સંસાર ગમર્તાો ન હોર્તાો…. પણ એ મારો એકલીનો થોડો હર્તાો. એમના રિદકરાનો પણ હર્તાો જ ને….?

મનસુખકાકાને જયોવિર્તાર્ષ રે્જાર્તાાં આવડરુ્તા હરંુ્તા રે્તાથી રે્તા કહેર્તાા, સુચિમત્રા પછી જ હંુ જવાનો છંુ. રે્તાથી ઘર જમીન, પેન્શન, કશામાં સુચિમત્રાનંુ નામ મુકવાનંુ જરુરી નથી. મારા પછી જે છે રે્તા રિદકરાઓનંુ જ છે ને. એટલે ઘરમાં મોટો રિદકરો – જમીનમાં નાનો રિદકરો અને પેન્શનમાં પણ વારસદાર ર્તારીકે નાના રિદકરાનંુ નામ મુક્યું હરંુ્તા છ એક મહીના ના ગાળામાં ઘરમાં ત્રણ વિવધવા અને 1ાર છોકરીઓ…. જીવકોર ને બહુજ સર્તાાવી હર્તાી રે્તા વાર્તા આગળ વધી. બે વહુઓને કહેનારા કહેવા માંડ્યાં કે સુચિમત્રા એર્તાો જીવકોરને બહુ સર્તાાવી હર્તાી. એટલે બંને જણીઓ ભેગી થઈને. મનસુખકાકાની ચિમલ્કર્તા ઉપર કબરે્જા જમાવી બેઠી….

કેવી કરમની કઠણાઈ. ભોગવનારા મુળ માલીકો જર્તાાં રહ્યાં…. અને પારકા ચિમલક્ર્તાના માલીક બની ગયા. ઘરનંુ ભાડુ મોટી લે જમીનની દાણ અને પેન્શન નાની લે….

કાયદા પણ રે્તામની સાથે પેન્શન ડીપાટ� મેન્ટ માં ધક્કા ખાઈ ખાઈ બાર વરસ અથડાઈ આ પેપર અને પેલંુ પેપર કરર્તાાં કરર્તાાં જયારે સીધુ પડ્યું.. અને પેન્શનનો ડીફ્રન્સ એમાઉન્ટ ત્રણુ હર્જાર હાથમાં આવ્યો રે્તા રિદ સુચિમત્રા ને થાક લાગ્યો… એ પણ અકળાઈ ને શ્રાપ દેવા ગઈ… પણ વળી ગઈ – એમ વિવ1ારી ને કે અમ વીર્તાી રુ્તાજ વિવર્તાશે… ધીરી બાપુડીયા……..

નબળા હ્ર�યનો

પ્રકાશ ધીમે થી બોલ્યો. “મારી પાસે એક રીવોલ્વર છે. અને ત્રીસ ગોળીઓ છે. ઓગણત્રીસ માણસોનંુ લીસ્ટ હરંુ્તા. ર્તાારંુ નામ ત્રીસમંુ છે.” – ફીલ્મોમાંથી પે્રરણા લઈને ર્જાણે સંવાદ બોલર્તાો હોય રે્તામ રે્તા બોલ્યો.

સર્તાીશ સહેજ ખ1કાયો – ધીમે રહીને એણે જવાબ આપ્યો “આગળના 29 જણાં જીવે છે ને ?”

જવાબમાં પ્રકાશ ખડખડાટ હ4યો……. એનાં હા4યનાં પડધા સર્તાીશના પેટમાં ઉંડે ઉંડે ઉર્તારર્તાા જર્તાા હર્તાા. એણે ધીમે રહીને ફોન મુકી દીધો. ફરી પાછી ફોન ની ઘંટડી રણકી…. રણકર્તાી રહી… લાંબા સમય બાદ એણે ફોન ઉપાડ્યો…. ઘડકર્તાા અવાજે રે્તા બોલ્યો “હેલો…” સામેથી સ્વિસ્મર્તાા ઘંુઘવાયેલા અવાજે બોલી –“ શંુ કરર્તાો હર્તાો. આટલી બધી રીંગ વાગી ર્તાો પણ….”

“ મને એમ કે પ્રકાશ નો ફોન છે.”

“શંુ કયંુ એણે ?”

“ કંઈ નહીં એણે ઘમકી આપી ગાંડો માણસ છે. એટલે જ ર્તાો બીક લાગે છે. એને ર્તાો કંઈ નહાવંુ ની1ોવવુ નહીં. બે ત્રણ રિદવસ જેલમાં આંટો મારી આવે ર્તાો પણ કંઈ ફેર ન પડે. પણ આપણી ર્તાો હાલર્તા બગડી ર્જાય ને ?”

“સારંુ હવે બહુ વિવ1ાર કયા� વિવના ઘરે નકળી આવ પંુશિજર્તા ને બહંુ ર્તાાવ 1ઢ્યો છે.”

“ ભલે” સર્તાીશે ફોન મુકી દીધો.

ફરી ઘંટડી વાગી – યંત્રવર્તા સવિર્તાશે ફોન ઉપાડ્યો…” હેલો !” એજ ખડખડાટ હા4ય… પછી પ્રકાશ બોલ્યો – “રંુ્તા કહેર્તાો હર્તાોને કે એ 29 જીવે છે કે પહોં1ી ગયા…. રુ્તા પહેલો જઈશ. ર્તાારી સાથે રે્તા બધા આવશે… હા….હા….હા….સવિર્તાશ… રંુ્તા લાંબુ નહીં જીવે…… ર્તાારી પાછળ જ અજય…. સરોજ પંક્ર્તાી – જયોવિર્તા – 4પંદન – શિશરાઝ – ઝરીના. બધા આવશે…. રોજ એક પછી એક….”

“પ્રકાશ – ર્તાારી પાછળ રે્જા – એક પોલીસ ઈન્4પેક્ટર ર્તાારી રાહ રે્જાઈને ઉભો છે. રુ્તા સૌથી પહેલા એનંુ ખુન કર. એટલે એક ગોળી ઓછી થઈ. એ ગોળી મારી હશે.”

“ સર્તાીશ રંુ્તા શંુ બોલે છે રે્તાની ર્તાને ખબર છે.?”

“ હા ર્તાારા ફોન પછી મંે પોલીસ ઓફીસે ફોન કયો� હર્તાો… કદા1 આજ કારણે ર્તાને મારો ફોન અંગેજ મળ્યો હશે. ર્તાને ખબર છે પોલીસ સે્ટશન રંુ્તા જયાંથી ફોન કરે છે. ત્યાંથી એકજ ઘર દુર છે. મંે એ પાછળ રે્જાયંુ છે”

“. રંુ્તા જુઠુ બોલે છે. ત્યાં કોઈજ નથી. હવે આગળ સંભાળ ર્તાારુ ખુન હંુ એટલા માટે કરવા માગંુ છંુ કારણ કે રંે્તા ચિમત્ર ર્તારીકે મને ઉં1ો લાવવાની કોશિશશ નથી કરી. મને અપમાવિનર્તા નથી કયો� ર્તાો માન પણ નથી આપ્યંુ હંુ ઉર્તારર્તાો છંુ એમ વારંવાર અહેસાસ કરાવ્યો છે. આ દરેક અહેસાસ મને જેણે જેણે કરાવ્યા છે. રે્તામને દરેકને હંુ છોડવાનો નથી.“ એણે ફોન મુકી દીધો.

સર્તાીશે થોડાક વિવ1ાર કરીને ફોનનાં ડાયલ પરનાં નંબર ફેરવવા માંડ્યા. પ્રકાશ ધીમે રહીને પાછળથી આવીને ઉભો રહ્યો – હાથમાં કશુ નહોરંુ્તા જેવો સર્તાીશે ફોન મુક્યો…. અને પાછો વળ્યો – અને પ્રકાશ ખડખડાટ હ4યો… નબળા હ્રદયનો સર્તાીશ ર્તારર્તાજ ઢળી પડ્યો.

નોકરી ગઈ તે છોગામાં ..

ફેક્ટરીમાં કામ કરર્તાા અ1ાનક મોટાં ઘડાકો થયો સેફ્ટી ગ્લાસ પહેરેલ જનકની આંખમાં અથડાયેલ લોખંડની કર1ે સેફ્ટી ગ્લાસ ફોડ્યો. અને એ ગ્લાસની કર1 આંખમાં પેસી ગઈ. સાયરનો વાગર્તાી એમ્બ્યુલન્સ આવી…. અને જનક ને હો4પીટલમાં દાખલ કયો�. ફેક્ટરી ના એનાં ડીપાટ� મંેટલ હેડથી માંડીને ફેક્ટરીએ ઓપરેશન કરવાનંુ કહ્યું – કયુ| , સફળ થયુ કે નહીં રે્તા પંદર રિદવસ પછી જયારે પાટો ખુલે ત્યારે ખબર પડે. એમ કરર્તાાં કરર્તાાં હો4પીટલમાં મહીનો થયો. એની પત્ની બાળકો – ભાઈ ભાભી બધાં હવે ધીમે ધીમે આવર્તાા ઘટી ગયાં.

ઓપરેશન ખુલવાના રિદવસે મહીનાનો પગાર ઘર બેઠા ફેક્ટરીમાંથી મળી ગયો. ઓપરેશન ને રિદવસે પટ્ટીર્તાો ખુલી પણ આંખ ન ખુલી. ઓપરેશન વિનષ્ફળ વિનવડ્યું. ડોકટરે ફરી આશા બર્તાાવી…. બીરે્જા ડોકટર…. ફરી ઓપરેશન… ત્રીરે્જા ડોકટર…. ફરી ઓપરેશન… આ ઘટમાળમાં છ મહીના જર્તાાં રહ્યાં. પગાર વિનયચિમર્તા મળર્તાો રહ્યો. ફેકટરી મેનેજરે જનકને સમર્જાવ્યો.

“ભાઈ સત્યનો સ્વિ4વકાર કરીલો ર્તામારી એક આંખ જર્તાી રહી છે. હવે આ ડોકટર અને ઓપરેશનનાં ઘક્કા છોડો અને ડ્યુટી ઉપર 1ઢી ર્જાવ.” જનક ને વકીલે કહ્યું. “આંખ જર્તાી રહેવી કંઈ રે્જાક નથી ડુ્યટી ઉપર એક્સીડન્ટ થયો છે. ફેકટરી ર્તામને પગાર પણ આપશે. અને 1ાલુ પણ રાખશે”. એનો ભાઈ આ દાવાની વિવરુધ્ધમાં હર્તાો. એ કહેર્તાો કંપની માનવર્તાા સભર વર્તા� છે. હો4પીટલાઈઝેશન ર્તાથા પગાર આપે છે. આપણે અંગર્તા રજુઆર્તા કરવી રે્જાઈએ. પણ કોટ� રાહે કામ ન લેવંુ રે્જાઈએ. પરંરુ્તા જનકે ફેકટરી ઉપર લાખ રુ. નો દાવો માંડી દીધો. ઘર બેઠા આવર્તાો પગાર બંધ થયો. કોટ� નાં 1Pો શરુ થયા. સે્ટમ્પ ફી. આ. ફી… ટાઈપીંગ…. આ દાખલો…. રે્તા દાખલો…. સગા સબંધી ચિમત્રો પાસેથી ઉછીના કરી ઘર શરંુ થયંુ. માનશિસક ત્રાસ વધર્તાો ગયો. ફેકટરીના મેનેજરને આ 1ેષ્ટા બાશિલશલાગી… હો4પીટલ ખ1� છ મહીનાનો પગાર બધુ થઈ 1ાલીસ હર્જાર ભરવાના નીકળ્યા કંપની ના વકીલ વધુ અસરકારક સાશિબર્તા થયો. બે વરસે 1ુકાદો આવ્યો.. ઘડાકો થવામાં જનકની વિનષ્કાળજી કારણભુર્તા હર્તાી. મશીનરીનંુ નુકશાન પણ પેલા દાવામાં ઉમેરાયંુ અને બદનક્ષી નો દાવો. ર્તાથા નોકરી ગઈ રે્તા છોગામાં…….

ધિત્રવેણી સ્ટોરનંુ પાટીયંુ

અનીલ, અશોક અને અરહિવંદ ત્રણે એ મળીને ધંધો શરુ કયો�.. અનીલ કુનેહબાજ, ધંધાનો ર્જાણકાર. અશોકની શહેરની વચ્1ે જગ્યા અને અરહિવંદ પૈસા પાત્ર, એમ એકની જગ્યા- એકના પૈસા અને એકની બુધ્ધી એમ ચિત્રવેણી સંગમ થી શરુ થયો ચિત્રવેણી સ્ટોર.

પાટ� નરશીપ નક્કી થઈ – સરખાભાગે કામ વહંે1ાય. સરખો નફો – સરખી જવાબદારી – અને ગાડી 1ાલી સડસડાટ શરુ શરુમાંર્તાો બધુ સરખુ 1ાલંુ્ય – અનીલને માથે ભાર વધુ, કારણ કે ર્જાણકારી એનામાં રે્તા ધીમે ધીને અશોક અને અરહિવંદને કેળવર્તાો ર્જાય. મનમાં…. હરખાર્તાો ર્જાય… કેવી આવડર્તા છે મારી – આ પૈસા વાળા અને જગ્યાવાળા મને પુછીને આગળ 1ાલે છે…. કઈક ખ1ો� કરવાનો હોય ર્તાો પણ મારા શિસવાય એમને ના 1ાલે…. વાર્તાનો ફણગો ફુટ્યો…. અને હસર્તાાં હસર્તાાં અનીલ બોલી પડ્યો,…. અશોક અને અરહિવંદર્તાો મારા કારણે ઠેકાણે પડ્યા…. બાકી જગ્યા હોય કે પૈસા હોય ર્તાો શંુ બને ? આવડર્તા રે્જાઈએ, આવડર્તા !!…. એક સાપનંુ બચ્1ંુ દરમાંથી છંુટંુ પડી ગયુ હોય અને સળવળરંુ્તા હોય રે્તામ અનીલનંુ અણિભમાન સળવળંુ્ય…

અશોક ના કાને આ સાપના કણનો સળવળાટ જયારે આવ્યો ત્યારે છંછેડાઈ ગયો. શહેરની વચ્1ોવ1 જગ્યા મળવી કેટલી અઘરી છે. રે્તાની કયાં ખબર છે. લાખ પાઘડી આપર્તાા પણ આ જગ્યાન મળે ખબર છે. ? ટેલીફોનનંુ ભાડુ લાઈટબીલ ટેક્ષ-બધંુ ગણોર્તાો હર્જાર રુપીયાર્તાો સહેજે ભાડુ થાય. એ ર્તાો શરુઆર્તા હર્તાી રે્તાથી ત્રણસો ભાડે 1લાવ્યુ.

હવે ર્તાો છસો થી ની1ે એક પૈસો ના ખપે. ના ફાવે ર્તાો નીકળી ર્જાય….. મારી પાસે જગ્યા એટલે શંુ મારે માર ખાવાનો ? કણંુ ખરેખર કાળોર્તારો નાગ બનીને…. ફંુફાડા મારર્તાો હર્તાો.

અરહિવંદને આ વાર્તા સંભળાઈ ત્યારે મુછોમાં હ4યો. એણે વિવ1ાયુ| કેવા મુરખા છે, આ લોકો ? વિવના મુડીએ કદી ધંધો થયો છે ? એમની કુશળર્તાા હર્તાી ર્તાો આટલા વર્ષો� કેમ 1ુમાઈને બેસી રહ્યા હર્તાા ? કરવો હર્તાોને ધંધો…. અને જગ્યાર્તાો વે1વા કાઢી હર્તાી…. ટેલીફોન બીલ પણ ભરારંુ્તા નહોરંુ્તા મારી પાસેની મુડીર્તાો હંુ બંેકમાં મુકી દેર્તા ર્તાો પણ વધર્તા, આ ર્તાો ધંધામાં રોકાણ કરીયે ર્તાો મુડી વધે અને રે્જાડે સમય પણ ર્જાય…. એકડા વિવનાના મીંડાઓ, ર્તામારી કીંમર્તા ર્તાો મારા એકડાને કારણે છે. સમરે્જા જરા…. પેલો ફુફાડા મારર્તાો નાગ ફેણ ફુલાવી ને ર્તાકની રાહ રે્જાર્તાો 1ોકન્નો થઈને બેઠો છે.

ચિત્રવેણી સ્ટોસ� નંુ પ્રભાર્તા એક રિદવસ જરા વાંકુ ઉગ્યંુ. અશોક કોઈની ઉઘરાણી લાવી ન શક્યો અને અરહિવંદ બબડી ઉઠ્યો – અશોક ધંધો આમ ન 1ાલે. પૈસામાં ભાઈબંધી ન 1ાલે. પંદરસો રુવિપયા કંઈ નાની રકમ નથી.

અશોક બોલ્યો, અરે એની વાઈફ માંદી છે. હો4પીટલમાં દાખલ કરી છે. અને એટલે મને ભેગો નથી થર્તાો રે્તામાં હંુ શંુ કરંુ ?

અરહિવંદ, રે્તા હો4પીટલમાં પકડ. વ્યાજ કંટલુ 1ઢે છે કંઈ ખ્યાલ છે. ?

મને વ્યાજનંુ ગણીર્તા ન શીખવાડ અરહિવંદ, કયારેક મોડંુ થાય પણ ખરંુ અશોક ધુઆ ફુઆ થર્તાો બોલ્યો.

અનીલ અરહિવંદનો પક્ષલઈને બોલ્યો, અશોક અરહિવંદની વાર્તાર્તાો ખરી છે. આગમાં ઘી હોમાયને કેવો ભડકો થાય રે્તામ અશોક ભડકીને બોલ્યો, એટલે શંુ કંઈ મને પૈસા વેડફવાનો શોખ છે. ઉઘરાણી કરવી કેટલી કપરી છે રે્તા ર્તામને કયાં ખબર છે. કેટલુય બોલવંુ પડે છે. કેટલાય ઘક્કા ખાવા પડે છે ત્યારે બને છે.

રે્તા અમે પણ અહીંયા પંખા ની1ે બેસીને હવા નથી ખાર્તાા. મજુરો રે્જાડે માથંુ 1ઢાવીએ છીએ ત્યારે માલ બને છે. અનીલ બોલ્યો.

અને હા અશોક આ વખરે્તા ભાડાનો 1ેક 600 રુ. નો કેમ ઉપાડયો ? અરહિવંદ બોલ્યો.

રે્જા અરહિવંદ અને હા અનીલ ર્તામે બંને ર્જાણીલો હવેથી ભાડુ હંુ 1000 થી ની1ે નહી લઉ. એ ર્તાો ઠીક છે શરુઆર્તા હર્તાી પણ હવે પાટ� નર હોવાનો મને માર થોડો ઘટાડો અશોકે અલ્ટી મેટમ આપ્યંુ.

અનીલ ખીડવાઈને બોલ્યો – એ નહીં બને.

અશોકે કહંુ્ય ના બને ર્તાો બીજી જગ્યા લઈએ…. પણ હવે આ 1ારસોનો માર સહન ના થાય.

અશોક આવી ઢીલી ઉઘરાણીમાં રંુ્તા હર્જાર ભાડુલે રે્તા ના 1ાલે એમ વિવ1ારર્તાો હોય ર્તાો મારે વ્યાજ ખાઘ ના વિવ1ારવી રે્જાઈએ ? અને મારે મારા અનુભવનો પગાર લેવો રે્જાઈએ ?

અનીલે પગાર ઉપાડ્યો – અશોકે ભાડુ વઘાયુ| – અરહિવંદે વ્યાજ ગણ્યંુ.

પેઢીનો નોકર શાંરુ્તા આ ઝઘડાને રે્જાર્તાો ગણ ગણ્યો….. ચિત્રવેણી સંગમ પછી મહાનદ બની ત્રણે નદી સમુદ્રમાં મળે… આ ત્રણ નદી ર્તાો વિહમાલયે પાછી વળી – હવે રહેશે શંુ ? ખાલી ચિત્રવેણી સ્ટોરનંુ પાટીયંુ ?

શરત જીત્યું કોણ ?

http://www.gujaratsamachar.com/beta/images/stories/magazine/ravi/010209/24-r4.jpg

મંગુભાઈ એ દુખમાં માથુ ઘુણાવ્યંુ. “હા. એ સુશલી એમજ દુખી થઈને રહેવાની છે.”

હંુ મનુભાઈ અને સુશીલા ને સારી રીરે્તા ર્જાણંુ રે્તાથી મંે ધડાકો કયો�.” રે્જારે્જા મંગુભાઈ સુશીલા પાં1જ વર્ષ�માં સુરેશને સુધારીને રહેશે. અને એ એના નામ પ્રમાણે ગુણ શિસધ્ધ કરશે. બોલો લગાવવી છે શરર્તા ! “

“હારી જશો નવનીર્તાભાઈ કારણ કે ર્તામે ર્તાો ખાલી મારી જ વાર્તાો સાંભળી છે અને રે્તા પણ અધક1રીજ…..”

“ર્તામે એમ કહુ્યને કે એ સુરેશને આગળ લાવવા બહુજ પ્રયત્ન કરે છે. એને એના ભૂર્તાકાળ માંથી બહાર કાઢવા ર્તાનર્તાોડ પ્રયત્ન કરે છે.”

“હા. પણ પેલા જડસુને એની કયાં ખબર છે. અને ર્તાો રે્જા એનંુ 1ાલેને ર્તાો સુશીલા પાસે નોકરી પણ કરાવવી છે. અને ઘરમાં નોકરાણી જેવુ કામ પણ… રાર્તામાં અગીયાર બાર વાગે ચિમત્રોના ઠઠ્ઠામાંથી – જુગાર – રમીમાંથી હારીને આવીને ઘરે હુકમ 1લાવવા છે. રાર્તાના પણ એને સુશીલા ગરમ ગરમ ખાવાનંુ કરીને જમાડે છર્તાાં પણ – એમાં શંુ ? એ ર્તાો એની ફરજ છે – કહીને છૂટી પડે.”

“એ ગમે રે્તા હોય પણ એની સામે સુશીલા ને કયાં એનાં ભણર્તારનંુ , જ્ઞાનનુ, નોકરીનંુ ગવ� છે ? રે્જા એ ગવ� હોર્તા ર્તાો આ સર્તારમી સદીમાં જીવર્તાા પવિર્તારાજ સાથે કયારનુયે અચ્યુર્તામ કેશવમ્ થઈ 1ુકુ્ય હોર્તા ! – પણ હજી સુધી નથી થયંુ એ શંુ બર્તાાવે છે ? – એજ કે એમની જીવન નૈયા ને ખરાબો નડવાનો નથી કારણ કે સુશીલા સમજુ છે અને એના પવિર્તાને સુધારવાની 1ેલેન્જ લઈને એને પરણી છે.”

“પણ નવનીર્તાભાઈ ર્તાાળી હંમેશા બે હાથે વાગે એક પંૈડે રથ દોડર્તાો પણ કેટલે ? હંુ ર્તાો કહંુ છંુ – આ રે્જાડુ એકજ વર્ષ�માં છૂટુ પડી જશે.”

“અને હંુ કહંુ છંુ સુરેશને સુશીલા સુધારીને રહેશે. બોલો લગાવવી છે શરર્તા.”

“હંુ કહંુ છંુ એકજ વર્ષ�માં કે બહુ બહુર્તાો દોઢ વર્ષ�માં એ છૂટા પડશે – અને ર્તામે કહો છો એ છુટા નહી પડે. 1ાલો લાગી એ વાર્તાની શરર્તા.”

“રે્જા ર્તામે હારો ર્તાો રોજ લં1 અવરમાં મારે ર્તામને 120 નંુ પાન ખવડાવવાનંુ અને હંુ હારુ ર્તાો રોજ 5 સીગારેટ પીવડાવવાની કબુલ ?”

“કબુલ !”

*******

મંગુભાઈ અને નવનીર્તાલાલ બંને માધ્યચિમકશાળા ના શિશક્ષકો હર્તાા અને સુશીલા નવનીર્તાલાલ ના ગામની છોકરી અને મંગુભાઈ ની પડોશણ હર્તાી.

જયારથી હાલોલ નજીક સુ્ટડીયો ખુલ્યો હર્તાો ત્યારથી સુરેશને નશીબ અજમાવવાની 1ટપટી લાગી હર્તાી. એનો ભૂર્તાકાળ બહુ યાર્તાના સભર હર્તાો. માબાપના સાર્તા સંર્તાાનો માં એ સૌથી મોટો – અને એકના ડબલ ના 1સ્કામાં એના બાપની જેમ રે્તા પણ અધો� પગાર ખોઈ બેસ ર્તાો એ ખોટ પુરી પાડવા સુ્ટડીયોમાં જુનીયર આટી�સ્ટ સપ્લાયર હરગોહિવંદ સીંધને કાયમ કરગરર્તાો રહેર્તાો. મહીનો એક 1ા પાણીના ખ1ા�બાદ એકાદ ફીલ્મના નાનકડા શોટમાં જુનીયર આટી�સ્ટ ર્તારીકે પહોં1ી જર્તાો. અને 1ાપાણીના ખ1�લા પૈસા બે એક ક્ષણ ચિ1ત્રમાં દેખાવા પુરર્તાા કાઢી લેર્તાો.

એક રિદવસ હરગોહિવંદ જિસંધે મોટો રોલ આપ્યો એક વેઈટરનો જેને વિહરોઈનને એક ચિ1ઠ્ઠી આપવાની હર્તાી. અને વિહરોઈન 1ીઠ્ઠીવાં1ીને જવાબ આપે ત્યાં સુધી કેમેરા સામે એને ઉભા રહેવાનંુ હરુ્તા કમસેકમ 25 રીટેક થયા પછી શોટ ઓકે થયો પણ સુરેશ ર્તાો હવામાં ઉડર્તાાં થઈ ગયો હર્તાો. હવે એ હીરો થઈ જ ગયો……

શોટનાં મળેલા 50 રુવિપયા માંથી 25 રુવિપયા હરગોહિવંદ લઈ લીધા. અને બાકીના 25 રુવિપયા લઈ સુરેશ પાછો ફયો�. સુશીલા એ આ વાર્તા ર્જાણી – અને શ્રધ્ધાથી એનો હાથ હાથમાં લઈ કહંુ્ય – સુરુ ! આપણુ નશીબ હવે ઝળકંુ્ય છે. ર્તાારામાં થોડીક હિહંમર્તા ને ઘગશ હશે ર્તાો આપણે જરુર કયાંક સ્વિસ્થર થઈશંુ.

સુશીલા નો ભાઈ દીલીપ – એક સમયનો નવનીર્તાલાલ નો વિવઘાથી� હર્તાો. રે્તાની પાસેથી નવનીર્તાલાલ સુશીલાના વલણ ને ર્જાણર્તાા થયા હર્તાા 1969 માં જયારે સુશીલા એ સુરેશને પરણવા અ1ાનક હા પાડી ત્યારે દીલીપ સહીર્તા રે્તામના ઘરમાં બધાને બહુ આં1કો લાગ્યો હર્તાો. જૂના રીર્તા રીવાજ પ્રમાણે બાળ લગ્નથી બંધાયેલા આ રે્જાડાને સુશીલાને મા એ અવિવચિધસર ર્તાોડીજ નાખેલા કારણ કે સુરેશના બાપાએ એ જમાના માં ઠગવિવધ્યા કરીને દેવાળંુ કાઢેલંુ પૈસા – વિવશ્ર્વાસે લોકો પાસેથી ઉઘરાવીને એક 1ીટફંડ શરુ કયુ| હરંુ્તા. અને નામ પ્રમાણે 1ીટફંડ વડે લોકોને 1ીટ કરી ગયેલા પમ હરામના પૈસા ઝાઝંુ ટક્યા નહીં. રેસ અને સટ્ટાના શોખમા એ પૈસા આવ્યા એટલી જ…. બલ્કે એથી વધુ ઝડપે પગ કરી ગયા. અને સાથે સાથે થોડા ઘણા જે કંઈ સુરેશની માના ગાદીના હર્તાા રે્તા પણ 1ાઉ થઈ ગયા.

દીલીપની સુશીલા નાની બહેન. કૌટુબીક સબંધો સ્થપાયા. પણ નવનીર્તાલાલને પહેલે થી જ સુશીલા ખુબ જ 1રુ્તાર અને બુધ્ધીશાળી લાગર્તાી અને જયારે સુરેશને પરણવાની હા પાડી ત્યારે દીલીપના પ્રશ્ર્નનો બહુ સંુદર અને બુચિધ્ધગમ્ય જવાબ આપેલો. સુરેશ ભલે અભણ જેવો છે. જડભરર્તા છે. પણ મારો એ પવિર્તા છે. એને નાનપણથી મારો દો4ર્તા માનેલો છે. એનામાં રહેલી સુરુ્ષવિqને હંુ મારા પે્રમાળ લાગણીશીલ વ્યસ્વિક્ર્તાત્વ વડે દૂર કરીશ. એને મારી વિનષ્ઠાથી હંુ 1ેર્તાનવંર્તા કરીશ.

દીલીપે રે્તા વખરે્તા કહંુ્ય હરંુ્તા “મા4ર્તાર સાહેબ ! આ સુશીલા હાથે કરીને રે્તાના પગે કુહાડો મારે છે. ભણર્તાર છે કુશળર્તાા છે. ઘાટ છે. અને ઉંમર છે. – યોગ્ય મુરર્તાીયો મળે રે્તામ હોવા છર્તાાં પેલા જડભરર્તા ને સુધારવાની ઘેલછામાં ખાડામાં પડે છે. શંુ કરવંુ ?”

નવનીર્તાલાલ ત્યારે પણ મૌનજ હર્તાા. પરંરુ્તા અંદર ની કોઈક લાગણી એમ કહેર્તાી હર્તાી કે સુશીલાની શ્રધ્ધા જીર્તાશે. 1ોક્કસ જ જીર્તાશે.

સુરેશના નાનાભાઈ, નાનીબહેન, સુરેશની બા. બધાં એ સુશીલાને એક અવાજે વધાવી લીધી હર્તાી. શરુઆર્તામાં એમ થરંુ્તા હરંુ્તા કે 1ાલો પથરા જેવો દીકરો ઠેકાણે પડ્યો પછી એમ થયંુ કે ઘરમાં કમારંુ્તા માણસ આવ્યંુ પછી એમ થયંુ કે હવે ઘર કંઈક ઉ1ંુ આવશે. એક ર્તાો કમાવવાની તે્રવડ અને કરકસરથી ઘર 1લાવાની આવડર્તા જરે્તા દહાડે બાપનંુ લાંછન દૂર કરી છોકરી પરણાવશે. કંઈક એવી અંગર્તા ગણત્રીઓ વડે સુશીલા ઘરમાં ઓર્તા પ્રોર્તા થઈ ગઈ, પણ પીગળ્યા નહીં

સુરેશ અને સુરેશના વિપર્તાા જચિમયર્તાપ્રસાદ. આમેય ખુબ સારા માણસો ખરાબ માણસો માટે ત્રાસદાયક જ હોય છે…. રે્તામ સુશીલા રે્તામના મન પર બોઝ બની ગઈ.

*******

“મંગુભાઈ ! કેમ છો ? – નવનીર્તાલાલે બુમ પાડી અરે નવનીર્તાભાઈ ! ર્તામે કયાંથી અહીંયા ?”

“હમણાજ મારી બદલી કાલોલથી ડીસા થઈ છે. રે્તાથી રે્જાઈનીંગ પીરીયડ નંુ અઠવાડીંયંુ અહીં નાનાભાઈને ઘરે આવ્યો છંુ. પણ ર્તામે અહીંયા કયાંથી ?”

“અમદાવાદથી ર્તામારી બદલી કાલોલ થઈ અને હંુ બીર્જા જ વર્ષ� આણંદ આવ્યો. અહીંર્તાો મારા સાળાના દીકરાના લગ્ન માં આવ્યો છંુ.”

“ઘણો સમય થઈ ગયો, નહીં ! અમદાવાદ છોડયે ? કેમ છે ભાભી ? પેલી ર્તામારી રિદકરી-ટીકુ-હવે ર્તાો સુ્કલમાં જર્તાી થઈ ગઈ હશે નહીં ?”

“હા શીલ્પા 6 ઠ્ઠામાં છે. મોટો રજની એવિનજીનીયરીંગ ના પહેલા વર્ષ�માં છે. શાંવિર્તા છે.”

“હા મારો દીપક પણ બી. એનાં છેલ્લા વર્ષ�માં છે. પછીનો જર્તાીન આઈ.આઈ.ટીનંુ કરે છે. અને છેલ્લો કૌશિશક આ વખરે્તા હાયર સેકન્ડરીનંુ માટલંુ ફોડવાનો છે.”

“શંુ બીર્જા સમા1ાર ? “

“ખાસ નહી”.

“ર્તામે પેલી સુશીલાને ઓળખોને ?”

“પેલી ! અમદાવાદમાં મારી બાજુમાં રહેર્તાી હર્તાી રે્તા ને ?

“હા રે્તાજ.”

“રે્તાનુ શંુ”

“ અરે હા. પછીર્તાો એ બે જણ વચ્1ે બહુજ ઝઘડા થર્તાા હર્તાા. ખાસર્તાો પેલી એનો પગાર પણ સુરેશને ઘરખ1� બાદ કરીને આપર્તાી હર્તાી. રે્તાથી રે્તા ખૂબજ 1ીઢાર્તાો અને એનો ગંજેરી બાપ – પણ છોકરાને બગાડવામાં પાછી પાની ન કરર્તાો શંુ થયંુ રે્તામનુ પછી ?”

“ખાસ કશંુ નહી પણ….”

“બંને છુટા પડી ગયા ?”

“હા અને ના”.

“એવુ ગોળ ગોળ કેમ બોલોછો નવનીર્તાલાલ?”

“એની સહનશસ્વિક્ર્તા અને ધીરજથી સુશીલાએ ધારેલા શિસધ્ધ મેળવી ર્તાો ખરી, પણ એ પ1ાવી ન શકી”

“એટલે ?”

“એટલે આ સામે ર્તામે જે ચિ1ત્રનંુ બોડ� જુઓછો ને રે્તામા જે નાયક અંબરકુમાર છે રે્તાને જરી ધારીને જુઓને ?”

“કંઈ ખબર નથી પડર્તાી ?”

“સુરેશ જ અંબરકુમાર છે.”

“રે્તાને અંબરકુમાર બનાવી ને સુશીલા છુટી પડી ?”

“ના અંબરકુમાર બનાવ્યાનંુ ગવ� રે્તા લઈ ન શકી.”

“આમ, વાર્તાને ઉખાણામાં ન ફેરવો કંઈ સમર્જાય રે્તામ કહોને યાર”.

“બહુ લાંબી વાર્તા છે. એમ કરોને ઘરે જ આવો.”

“ર્તામે યાર ! વાર્તા ર્જાણવાની ઈન્રે્તાર્જારી વધારીને ઠંડુ પાણી રેડો છો હં કે.”

“1ાલો એમ કરીયે હુ ર્તામને 120 નંુ પાન પહેલા ખવડાવી દઉં શરર્તા હારી ગયો ને રે્તાનુ ?”

“…….”

“કેમ ! મંુગા થઈ ગયા યાર !”

“શંુ બોલંુ ? મને એમ થરુ્તા હરુ્તા કે હંુ શરર્તા હારુ ર્તાો સારુ !બે જણનો સંસાર બની રહેને !”

“બે જણનો સંસાર જરુર બની રહેર્તા પણ…. જે ક્ષણથી સુરેશ સુધરવા માંડ્યો. રે્તા ક્ષણથી સુશીલા બગડવા માંડી હર્તાી.”

“એટલે ?”

“એટલે જે ક્ષણથી સુરેશને પોર્તાાની પચિત્નની મહત્વકાંક્ષાઓ સમર્જાવા માંડી હર્તાી રે્તાજ ક્ષણથી સુશીલાના મનમાં જીર્તાનો ગવ� જન્મવા માંડ્યો હર્તાો.”

“એવુ બનીર્તાો ન શકે…. ખરેખર સુશીલા નામ પ્રમાણે સુશીલજ રહી હશે.”

“પણ…. એની ર્તાપશ્ર્વયા� નંુ ફળ મળર્તાા પહેલાજ… સુરેશ અંબરકુમાર બનર્તાા પહેલાજ… નમણી ગવ� રવિહર્તા સુશીલા ગવી�ષ્ઠ બની ગઈ. અંબરકુમાર બનાવ્યાનો મદ રે્તામને લગ્નજીવનનાં ભંગાણ ર્તારફ લઈ ગયો.”

“1ાલો ત્યારે ર્તાો મારે પણ ર્તામને સીગરેટ પીવડાવવી રહી.”

“પણ કેમ ?”

“શરર્તા ર્તાો હંુ પણ હાયો�જ ગણાઉં”

“કઈ રીરે્તા ?”

“મંે ર્તાો માન્યુ હરુ્તા કે એમનાં લગ્નજીવનનંુ ભંગાણ સુરેશ ને કારણે બનશે. પરંરુ્તા આ ર્તાો સુશીલાને કારણે બન્યંુ રે્તાથી ર્તાો હંુ પણ શરર્તા હાયો�જ કહેવાઉં !”

“ર્તાો પછી શરર્તા જીતંુ્ય કોણ ?”

પ્રશ્ર્નાથ� ના ભાર હવામાં ર્તારર્તાો ર્તારર્તાો આવર્તાી એસ.ટી બસની બે્રકમાં વિવલીન થઈ ગયો.

Hate letter

અક્ષય ઉદાસ બેઠો હર્તાો. વિવPમે એને આવીને જે વાર્તા કરી રે્તાનાથી રે્તા પગથી માથા સુધી હ1મ1ી ગયો હર્તાો. વિનશા એની બાળપણ ની સખી. મુગ્ધાવસ્થામાં પે્રયસી અને યૌવન કાળની 4વપ્ન રાણી. એને 1ાહર્તાી હર્તાી – વોટ નોન્સેન્સ !

હંુ પણ એજ કહંુ છંુ વિવPમ she is pretending. મંે પણ એને એજ કહંુ્ય. you are pretending રંુ્તા ઢોંગ કરે છે. એ 1ીબાવલી ! ઓહ સોરી ! એ કહે why should I pretend? મારે ઢોગ કરવાની શી જરુર? ર્તાોબા ! ર્તાોબા ! ગળા સુધી હા હોય ર્તાો પણ…. મારે ર્તાો કશંુ નથી – સુ્ટપીડ નહીં ર્તાો ? અક્ષય – રંુ્તા ર્તાારી વાર્તા જવા દે પણ મંે નીશાના ઢગલાબંધ પ્રસંગો રે્જાયા છે જે દીવા જેવંુ 1ોખ્ખંુ કહી શકે કે એને ર્તાારે માટે શંુ છે અને શંુ નહીં ?

પણ વિવPમ રે્તા શરુઆર્તા કઈ રીરે્તા કરી એર્તાો કહે.. ફરીથી… હા હજી મારંુ મન માનરંુ્તા નથી – વિવPમ મારી સામે રે્જાર્તાો હર્તાો કદા1 રિદલોસોજી કે આશ્ર્વાસન કે એનાં જેવંુ કંઈક એની અંખમાં ભરીને.

You see! આ વખરે્તા યુનીવસી�ટીમાં અમારે જબરી ઉથલ પાથલ કરવાની હર્તાી. રંુ્તા ર્તાો ટાઈફોઈડ માં પડેલો રે્તા વખરે્તા Very suddenly I met her on the bus stand –hey!- as she knows that I am very well friend of yours. એ મારી સામે હસી હંુ પણ હ4યો –quite formal…. આખી દુવિનયાનાં ગપ્પા સે્ટન્ડ પર માયા� – અધુરામાં પુરી એક બસ પણ્ જર્તાી રહી. than very suudenly I remember your woeds yaar.. એ વાડાની બહાર નીકળવાનો પ્રયત્ન સુધ્ધા નથી કરર્તાી… એટલે કે – As you said your love is limited up to waadaa premises , well. વાર્તાો મને વાર્તાોમાં મંે એને પુછયંુ.

નીશા ? ર્તાને ખોટુ ન લાગે ર્તાો એક વાર્તા પુછંુ ? એ કહે હ ! વળી સારા નશીબે સે્ટન્ડ પર પણ કોઈ હરંુ્તા જ નહીં રે્તાથી મારી હિહંમર્તા વધી પડી. direct attack કયો�. નીશા ! Is your love limited up to wada premises? – પહેલા ર્તાો એ બાધારામને કશી સમજ જ ન પડી રે્તાથી મંે ફરીથી પુછુ્ય .

ર્તાો કશો જ જવાબ ન મળ્યો. ખાલી મલકી રે્તાથી થોડી મારી હિહંમર્તા વધી “અક્ષયને ટાઈફોઈડ થયો રે્તા ર્તાો ખબર છે ને… હા.. રંુ્તા જવાની છે ખબર લેવા…?”

“ ના ઘરે આવશે પછી જઈશ.”

“ હં.”

“ You should go. He will be really pleased. You see … એની જગ્યાએ હંુ હોઉ ને ર્તાો હંુ પણ એવંુજ ઈચ્છંુ – ફરી પાછુ એજ સ્માઈલ…

મંે આગળ 1લાવ્યંુ – well..what I feel કે ર્તામારે બે જણે એકાદ વખર્તા બહુ શાંવિર્તાથી મળવંુ રે્જાઈએ… and now things should be setteled in between you two. –because you see he is also tired by resigning the girls off course ! the pressure of marraige has been too much !” એટલે એને કંઈક ટયુબ લાઈટ થઈ

“પણ મને એવંુ કંઈ ફીલ નથી થરુ્તા ને ?”

“ એટલે ?” હંુ 1ોક્યો –

“એટલે ! કે મને એવુ કંઈ નથી” –

” હંુ કંઇ બહુ સમજ્યો નહીં ? “એના મોઢા પર કંઈ ભાવ બદલાર્તાા હર્તાા ? મંે પુછંુ્ય well of course.. અ1ાનક જ રે્તાનાં મોઢા પર દસ વર્ષ� મોટી થઈ ગઈ હોય રે્તાવી ગંભીરર્તાા આવી ગઈ – એટલે મંે ટોણો માયો� – એમાં serious શંુ થઈ ર્જાય છે. ? Take it easy! and be frank enough. – ર્તાો એકદમ ર્તાકલાદી જંુઠંુ હા4ય ફુટી નીકળ્યું..

” ના પણ ખરેખર મને એવંુ કંઈ જ નથી Just friendly.”

“ Are you sure you were dealing with him quiet friendly ?”

એણે સીધ્ધી આંખમાં આંખ પરોવીને કહુ્ય ” of cource. “

“ Well ! Than matter is Serious ! He is a victim of misunderstanding .”

“Is it ? “

”હા4ર્તાો વળી ?”

“ શંુ હા4ર્તાો વળી ? you are pretending ? I think..પણ ર્તાારે ઢોંગ કરવાની જરુર શી ?”

“ But why should I pretending ? મારે ઢોંગ કરવાની જરુર શી…? અને મારી આગળ હજી ત્રણ બહેન અને એકભાઈ બેઠા છે. એટલે ને1રલી એવી ઉર્તાાવળ ન હોય… રે્જા કે અક્ષયને પણ્ બે બહેનો બાકી જ છે ને.”

” Well Don’t takeit ill.. પણ… મે ર્તાારા ભૂર્તાકાળને ઢંઢોળી એવો પ્રસંગ શોધવા પ્રયત્ન કયો� જેમાં…… જયારે ર્તામે સૌથી પહેલા યુનીવસી�ટી પર મળ્યા અને ત્યારથી પાછા આવર્તાી વખરે્તા રે્તા પુછંુ્ય કે આ વાર્તાો એક બાજુ ની ર્તાો નથી ને? અને અક્ષયે કહંુ્ય હરુ્તા કે ના. એન્ડ ધેન મારી કંપની ખરેખર ગમે છે ને ? – અક્ષયે કહંુ્ય હરંુ્તા હા.

”ર્તાો એણે શંુ કહંુ્ય વિવPમ?”

“રે્જા જુઠ્ઠાઓની દુનીયા.she said. મને કશી ખબરજ નથી – Really I was too angry.. after all યાર ! હુ ર્તાો third party ગણાઉ But I amreally teling that to trust woman is next to trust the lier પછી મે વાર્તા વાળી લીધી કે “રે્જા અક્ષય misunder standing નો શીકાર હોય ર્તાો આપણે એટલે કે મારે અને નીશાએ રે્તાને સમર્જાવવો રે્જાઈએ.”

” શંુ સમર્જાવે ધૂળ !” હંુ એકદમ ગરમ થઈ ગયો.” રે્જા વિવકી ! રંે્તા ખુબ સારુ કયુ| આ ગંુ1વણ નો નીવડો લાવી દીધો 1ાલ દો4ર્તા ! હંુ ઉપડુ – સાડા પાં1 વાગી ગયા.” “ ભલે” કહીને વિવકી ગયો.

હમણા જ મારી ર્તાબીયર્તા સહેજ સહેજ રીકવર થઈ હર્તાી. ટાઈફોઈડ ને લીધે ખવારંુ્તા કશુ જ ન હોરંુ્તા ત્યાં પાછી વિવPમે આ ધમાલ કરી નાખી રે્જા કે આ બધી વાર્તા ર્તાો વીસેક રિદવસ પહેલા થી હર્તાી. પરંરુ્તા મને આજે ખબર પડી. અ1ાનક જ જીવ બળવા માંડ્યો. નીશા રે નીશા ગાંડી ! આ ર્તામે શંુ સુજયંુ ? – શંુ એને ખરેખર મારે માટે કશુજ નહી હોય ? નાના એવંુ ર્તાો ન બને. મારા દરેક સારા માઠા પ્રસંગે રે્તા મારી સાથે હર્તાી. એ એવુ કેમ વિવ1ારી જ શકે ? મંરિદરમાં દરરોજ ભગવાનની પુર્જાના બહાને અડધો પોણો કલાક આંખ મી1ામણા – ભગવાનને 1ઢાવેલુ ફુલ મારી ર્તારફ ધરવુ – મારી નજર સમક્ષ પ્રસંગોની હારમાળા શરુ થઈ ગઈ. એક પણ પ્રસંગ એવો ન હોંર્તાો કે જેમાં એનો સહેજ પણ ખ1કાટ દેખાયો હોય. એક ઉનો ઉનો વિનસાસો મોં માંથી નીકળી ગયો.

“અક્ષય.. શંુ આમ માથે હાથ દઈને બેઠો છે… બેટા… હજી ર્તાારી મમ્મી જીવર્તાી છે… મરી નથી ગઈ. મમ્મીએ. એમના લાક્ષણીક અવાજમાં મને રં્તાદ્રામાંથી જગાડ્યો – રે્જા મમ્મી ફરી બોલીશને ર્તાો ર્તાને ર્તાારી વહુના સમ…” મમ્મી નો હંુ નાનો અને લાડક્વાયો રે્તાથી…ક્યારેક આવા લાડ હંુ કરર્તાો..અને મમ્મી ખીજવાઇને કહેર્તાી..”વહુ ની વાર્તાો હમ ના કર દીકરા હજી ર્તાો ભણવાનુ ઘણંુ બાકી છે.. ”

હંુ રાર્તાના સાડા દસ સુધી ખુબ કાય� રર્તા રહ્યો કે રહેવા પ્રયત્ન કયો� જેથી નીશાનંુ ભુર્તા સવાર ન થઈ ર્જાય. પણ સાડા દસે બધા સુઈ ગયા. અને ફરી પાછુ પેલંુ ડરામણંુ એકાંર્તા અને વિવ1ારોની ધારા… અ1ાનક મનમાં ઝબકારો થયો. નીશાડી… મને એક ર્તારફી ઠરાવવા માગે છે.. પરંરુ્તા એ બચ્1ુને ખબર નથી. હંુ અક્ષય છંુ. હંુ કંઈક કરીશ. જરુર કરીશ. પણ શંુ કરીશ…? અને એ પ્રશ્ર્નાથ� ચિ1ન્હની પાછળ ફરી પાછા વિવ1ારોની સળંગ હારમાળા. ર્જાણે કીડીયારુ ઉભરાયંુ.

બે ત્રણ રિદવસ અને એટલી જ રાર્તાો આવંુ કીડીયારંુ ઉભરાયા કયુ| . અંરે્તા પેલા છંછાડાયેલા 4વમાને બળવો કયો� – અને નીશાની આ વાર્તા ને ખોટી પાડવા મંે કાગળ લખવાનો શરુ કયો�.

નીશા !

વિવPમ ડ્ર ામાં આટી�સ્ટ છે રે્તાની ર્તાને ખબર છે… વળી મર્જાકીયો પણ ખુબજ. એના મનમાં અ1ાનક રુ્તાક્કો આવ્યો અને ર્તાારી સાથે રે્તા વાર્તા રે્જાડી બેઠો કે મને ર્તાારા માટે કુણી લાગણી છે પે્રમ છે. રે્જા જે ભુલમાં રહેર્તાી મને કદી ર્તાારા માટે પે્રમ ન હોર્તાો, નથી અને નહી હોય. હા આપણે આગળ પાછળ રહીયે રે્તાથી ઓણખાણ હોય – રે્તાનો મર્તાલબ એમ ર્તાો હરગીઝ નહી કે હંુ ર્તાને 1ાહંુ છંુ રે્તાથી કોઈપણ ર્જાર્તાની ગેરસમજણ ઉભી કરીશ નહીં.

વિવPમની રમુજી અને નાટકીય વર્તા� ણંુકથી ખોટંુ લાગ્યંુ હોય ર્તાો રે્તાના વર્તાી રોમંેટીક લાગ્યો હોઉ ર્તાો. મારે રિદલગીરી સાથે કહેવંુ પડશે કે એર્તાો મારો 4વભાવ છે. હંુ દરેક કોલેજ ની છોકરી ઓ સાથે વાર્તા 1ીર્તામાં રોમંેટીક હોઉ જ છંુ જેથી એવી કોઈ ખોટી માન્યર્તાા ઉભી ન કરીશ. વિવPમને આવો ડ્ર ામા કરવા મંે કદી કહેલ નથી.

અક્ષય.

જિજંદગી નો પહેલો પત્ર –નીશા પર.. મારી વિપ્રયર્તામા પર – અને રે્તા પણ હેઈટ લેટર. હ્દયની અંદર કશુક ડંખ્યા કરે છે. હેઈટ લેટર.. હેઈટ લેટર… કેવી કમનશીબી – આ વિનશા માટે ર્તાો કેટકેટલા 4વપ્નો ગુથ્યાં હર્તાાં. કેટકેટલા પે્રમ પત્રો લખવાના કોડ સેવ્યાં હર્તાાં. અને એને લખવો પડે છે. હેઈટ લેટર સૌથી પહેલા… કોઈક અજંપાના ભાવો મનમાં ઉભરાવા માંડ્યા ફરીથી પેલંુ કીડીયારંુ ઉભરાવા માંડ્યું. એક પછી એક કીડી હાર બંધ કોઈક દાણો કોઈક વ4રંુ્તા. કંઈક ને કંઈક લઈને બહાર નીકળવા માંડી.

એક વધુ રાર્તા વીર્તાી ગઈ.

4વમાન નો છં1ાડાયેલો નાગ ફરીથી ભૂર્તા થઈને મગજ પર સળવળી ગયો. અને પત્ર આપવાનંુ નક્કી કરી દીધંુ. એકાદ કલાક માંડ ઉધ્યો હોઈશ. પણ કોણ ર્જાણે કેમ અજબ શાંવિર્તા લાગર્તાી હર્તાી. 1ાર રિદવસ અને 1ાર રાર્તાનાં મનો મંથન પછી વિનણ�ય લીધો હર્તાો ને રે્તાથી ! પણ હ્રદયમાં ડંખરંુ્તા હરુ્તા – પો1કા મુકર્તાા વિવ1ારોને ખંખેરી નાખ્યા.

અગીયારેક વાગે રૈ્તાયાર થયો પેલી 1ીઠ્ઠી ગજવામાં નાખી અને બહાર જવા જર્તાો હર્તાો ત્યાંજ – નીશા આવી. એજ મમી�લંુ મીઠ્ઠ હા4ય વેરર્તાી વેરર્તાી. મનના ગુ4સાને પી જઈને હંુ હ4યો. “હાય અકુ્ષ!.. ખુબ ગુ4સે થયો છે ને… પણ આ વખરે્તા ગુ4સે કરવો જ હર્તાો એટલે હંુ ર્તાારી ખબર કાઢવા ન આવી પણ આજે ન રહેવાયંુ મને માફ કરીશ ને ?”

“રે્જા નીશા ! વિવPમે મને બે ત્રણ રિદવસ પર જ વાર્તા કરી” બને રે્તાટલી ટુક્ષર્તાા. મારા અવાજમાં લાવીને કહંુ્ય – એ હસવા માડી.” મારા ભોળા રાર્જા વિવકીભાઈને રે્તા રિદવસે ખુબ બનાવ્યા બહંુ મઝા પડી” – પછી એકદમ ગંભીર બનીને “અકુ્ષ – રંુ્તા ખરેખર સા1ુ માની ગયો ?”

“ના….ના… મને હરુ્તા જ કે આ બધુ ખોટુ જ છે.” મંે મારા ગજવા નો હેઈટ લેટર પંપાળર્તાા પંપાળર્તાા કહંુ્ય..”

મારી શકુનુ શુ થશે?

મેઇલબોક્સમાંથી મેલનો થોકડો લઇને હરેશ ઘરમાં પેઠો.બાથરુમમાં ફે્રશ થવા ગયો.અને,તેની પત્ની ચા બનાવવા રસોડામાં પેઠી.મેલનો થોકડો અને ચા લઇને એણે રીડીંગરુમમાં મૂક્યાં.ફે્રશ થઇને તે ચા પીતાં પીતાં આજની મેલ જેાવા લાગ્યો.અચાનક પેનથી લખાયેલ સરનામાવાળા એક મોટાં પરબીડીયા પર તેની નજર પડી.કૌતુકવશ તેણે તે ઉપાડ્યું.સામાન્ય અહીં મેલ ટાઇપ કરેલ સરનામા સાથે હોય છે.મોકલનારનંુ નામ જેાઇ એનંુ આશ્ચ્રય6 વધી ગયંુ-નકુળ.અઠવાદિડયામાં બે-ત્રણ વાર મળનાર એનો પિન:સંતાન ધિમત્ર.પણ,એ એને ફૉન કરી શકતો હતો કે રુબરુ વાત કરી શકતો હતો.આ પત્ર લખીને સસ્પંેસ ઉભંુ કરવાની શી જરુર હતી?એને થોડો ગભરાટ થયો.થોડી શંકાસપિહત એણે પત્ર ખોલ્યો.

હરેશના સંબોધનથી શરુ થયેલ આ પત્રમાં,પોતાને શંુ સંબોધન કરવંુ તેનાથી શરુઆત થઇ.આજ સુધી તો આવી જરુર જ ન પડી હતી.એકબીજાને ગાળો �ઇ,અને પછી ,શ્રીહદિર જેવાં શબ્�ો બોલી મુલાકાત અને પિવ�ાય થતી.આજે નકુળે પત્ર લખવાની શી જરુર પડી? શંકાના વા�ળો ઘેરાં થતાં ચાલ્યા.અને પત્ર આગળ વંચાયો.

”एक दि�न मीट जायेगा….”ની કડીઓ પુરી થઇ.” મુરખ! એવા તો શંુ કામ કયા6 છે,કે �ુપિનયા તને યા� રાખે. હા…હા…હા…આ વાંચતા રહસ્ય પરાકાષ્ઠાએ પહોંચ્યંુ.હરેશને લાગ્યંુ કે નકુળ એની સામે આવીને ઉભો છે.

”પત્ર લખવાની શી જરુર હતી?ફૉન કયો6 હોત કે રુબરુ વાત કરતે ને?”

”ક�ાચ,મારી પાસે તારાં જેટલી કિહંમત હોત!”

”ચાલ બસ હવે દિ�લીપકુમારની ઓલા�,ડાયલોગ બંધ કર,કામની વાત કર.”

”ફરીથી બોલ તો.”

”હા,આ પત્ર તંુ વાંચતો હોઇશ ત્યારે,ક�ાચ હંુ ઑપરેશન ટેબલ પર મૃત્યુ સાથે ઝઝૂમતો હઇશ.”

એ વાત જરુર મંે મારાં ધિમત્રો અને સ્નેહીજનો થી છુપાવી છે કે,મને કંેસર છે.મરવાનંુ નક્કી છે.ઑપરેશન મૃત્યુને પાછળ ઠેલી શકે એમ છે.પરંતુ,એ ચાંસ ફીફટી ફીફટી છે.પહેલાં ફીફટી ફક્ત મૃત્યુ પાસે છે.અને,બાકીના ફીફટીમાં મારાં સત્કમો6-જે નહીવત છે,મારાં કુટંુબી અને શકુની ભસ્વિક્ત,વડીલોના આશીવા6 �,ધિમત્રોની �ુઆ અને ડૉકટરની કુશળતા.તો જાહેર છે ને મૃત્યુ પાસે જીતવાના ચાંસ વધી જાય છે.અને….”

”ચાલ હવે,બહુ થયંુ.સાચી વાત બોલ.”

”મને ખબર હતી.મારંુ કોઇ સાચંુ માનશે જ નહી.હકીકતની જિજં�ગીમાં પણ નાટકો જ કયા6 છે ને…!”

“ના,હંુ તારો પિવશ્વાસ કરંુ છંુ.પણ,આ બધંુ અચાનક કેવી રીતે…?આઇમીન કે ….ક્યારેય તને કે મને તારા વહેવારમાં કે રોજિજં�ા જીવનમાં…તંુ સમજે છે ને હંુ શંુ કહેવા માંગુ છંુ.”

”મને થોડી શંકા તો ગયેલી.એટલે,ડૉક્ટર પાસે ગયેલો પણ-ડૉકટરે ચેતવણી આપેલી પણ ખરી…તને ખબર છે ને અહીંના �વાના ખચા6 .એટલે…”

“પણ ગાંડા,મને તો કહેવંુ હતંુ.”

”મને જાણ હતી એટલે જ મંે તને જણાવ્યંુ ન હતંુ.જેા તંુ તો ધિમત્રોમાં ચં�ન છે.ચં�નનો પૂજામાં ઉપયોગ થાય,ધિચતામાં નહી ભલે ને પછી એ ધિચતા નકુળની હોય….મને અત્યારે મારી ચિચંતા નથી.મને ફક્ત એક જ વાત કોરી ખાય છે કે – મારા પછી મારી શકુનંુ શંુ થશે?”

હરેશ એક ધિમનીટ માટે બત્રીસ વરસ પહેલાના મંુબઇના તખ્તા પર પહોંચી ગયો. જ્યાં નકુળ ક.મા.મંુશીના માલવપપિત મંુજ ને જીવતો કરી �ેખાડી રહ્યો હતો.’બેડીઓથી જકડાયેલો નકુળ પોતાના પહાડી અવાજથી”-તૈલપ,પૃથ્વીવલ્લ્ભ બોલેલંુ ફરે તો પૃથ્વી રસાતળ જાય , આ તો જરા પિવચાર આવી ગયો કે– લક્ષ્મી રાજાઓને ત્યાં જશે,કીર્તિતં વીરોને જશે.પણ મારાં પછી બિબચારી સરસ્વતીનંુ શંુ થશે?”

આજે નકુળ એ જ તો બોલી રહ્યો હતો-“મારી શકુનંુ શંુ થશે?”

ફરી એકવાર યુપિનવ6 બિસટીની સામાબિજક નાટક હદિરફાઇમાં ટી.બી.ના રોગના ��ી6ની ભૂધિમકામાં,એ તખ્તા પર �ેખાયો.કુટંુબ માટે પોતાના રોગની પરવા કયા6 વગર બે-ત્રણ પાળીમાં કામ કરી જાત ઘસી નાખતો,નકુળે આધૂપિનક શ્રવણના પાત્રને જીવંત કરી �ીધેલંુ.

જજ6દિરત અવાજમાં સરકારી �વાખાનાના ખાટલા પર પડીને-“મને મોતની ચિચંતા નથી.પણ, મારા ગયા પછી,મારા ઘરડાં માબાપનંુ શંુ?”

હરેશે પત્ર આગળ વાંચવો શરુ કયો6.

શરુઆતના પત્રમાં નકુળની કિહંમત વરતાતી હતી.અસાધારણ વ્યસ્વિક્તત્વ ધરાવતો આ માણસ આખીય જિજં�ગી સામાન્ય અને સાધારણ બનીને રહી ગયો તેનંુ �ુ:ખ અને બળાપો ચોખ્ખો વરતાતો હતો.તે પોતાની જાતને કિહંમત આપતો હતો.સઘન કોબિશશો પછી પણ એને શબ્�ોએ સાથ આપ્યો નથી એ હરેશને સાફ �ેખાયંુ.મૃત્યુ કરતાં મૃત્યુનો ડર આટલો ભયાનક હશે તે તેને સમજાતંુ હતંુ.હરેશ નકુળને કિહંમત આપવાના શબ્�ો ખોળવા,ગોઠવવા માંડ્યો.અને,અચાનક,રાજ્ય નાટ્ય મહોત્સવના તખ્તા પર પોતે જિજં�ગીના કુરુક્ષેત્રમાં યુધ્ધથી પહેલાં હારી ગયેલાં,મનથી તુટી ગયેલાં માનવીની ભૂધિમકા કરતો.અને, કૃષ્ણની જેમ કિહંમત આપતો નકુળ- હરેશને ધ્યાનમાં આવ્યો.જિજં�ગીની દિફલોસોફી સમજાવતો.હરેશને હસવંુ આવી ગયંુ. કુ�રત ખરેખર ફાંટાબાજ છે.ગઇકાલનો તખ્તો પાત્ર ફેરબ�લી સાથે હકીકતમાં હરેશની સામે મૂછમાં હસી રહી હતી.

પત્ર આગળ વંચાયો.

હકીકતની જિજં�ગીમાં હંુ શકુને મન,વચન કે કમ6 થી ક્યારેય પણ વફા�ાર રહ્યો નથી.અને, હંુ વફા�ાર શા માટે રહંુ? કુ�રતે વફા�ારી તો ઘોડા અને કૂતરાને ઠાંસી ઠાંસીને ભરી આપી છે. અને,હંુ તો માણસ છંુ. તો,વફા�ારીથી મને શંુ લાગેવળગે? અરે મને શંુ ,આખી માણસજાતને અરે! આપણે ઘૉડા કે કૂતરા થોડા છીએ. શ્રીહરી શ્રી હરી….હંુ હંમેશા શકુની અં�ર- તને ખબર નથીપણ, પેલી રંડીના નખરાંઓ શોધતો. ભોજનેરુ્ષ માતા….શયનેરુ્ષ રંભા માતા અને ભધિગની સુધી તો વાંધો આવ્યો નહી.પરંતુ,શ્લોકની પુણ6 તા શયનેરુ્ષ….માં હંમેશા હંુ અધુરો રહ્યો.ક�ાચ અમારા પિન:સંતાન હોવાનંુ આ પણ કારણ હોઇ શકે.હવે,અત્યારે મને વફા�ારીનો અથ6 સમજાય છે એટલે જ……..

જિજં�ગીને જેમ જવંુ હતંુ તેમ જવા �ીધી, જે કરવંુ હતંુ તે કરવા �ીધંુ.તોપણ, આજે બેવફાઇ કે �ગો…ક્યારેક પણ શામાટે?નો પશ્ન તો મંે એને કયો6 નથી.એણે મને જેમ ફેરવ્યો તેમ હંુ ફયો6.કરવંુ હતંુ શંુ,બનવંુ હતંુ શંુ અને,બનાવી �ીધો શંુ. હંમેશા હનુમાન બનાવવાની કોબિશશ કરી અને,એણે બનાવી �ીધો વાં�રો….હા..હા..હા..હવે ફદિરયા� કોને અને શા માટે કરવી.અરે! સાંભળનાર તો કોઇ હોવો જેાઇએ.

પિવચારેલંુ કે કલમમાં તાકાત છે અને માંહ્યલામાં કલાકાર છે તો,તખ્તાઓ ગજવીશંુ. સો-સો પેઢી યા� રાખે તેવંુ ઉત્તમ સાપિહત્ય- નરજિસંહ મહેતા ને મીરાંબાઇ જેવંુ, સજ6ન કરીશંુ.અને સંતાડીને વેચવંુ પડે અને તેવી જ રીતે વાંચવંુ પડે તેવંુ માતૃભાર્ષાનંુ અપમાન થાય તેવંુ-ગં�ુ લખાણ લખવંુ પડ્યું. પેટ,સમાજ,કુટંુબ પણ આનો જ એક ભાગ ગણાવો જેાઇએ.ભલે એ પાપમાં ભાગી�ાર ન થતાં વાબિલયો વાધિલ્મકી થઇ જાય.પણ,હકીકત તો વાધિલ્મકી જ વાબિલયા થતાં હોય છે.ઉત્તમ પ્રણય કથાઓ લખી,વાંચકનંુ દિ�લ રડી ઉઠતંુ.પણ ના,એવંુ નહીલખવાનંુ. અશ્લીલતાની જેા કોઇ મયા6 �ા હોય તો તેને પેલે પારનો સ્ત્રી-પુરુર્ષનો નાગોનાચ જ લખવાનો…,અને લખવો પડ્યો. જવાબ�ારીઓ હતી. સાલંુ…પગમાં સાંકળ નાખી કહે કે �ોડ…આ બધામાં શકુ મારી સાથે રહી એ આજે મને ખબર પડે છે. હવે મને થાય છે કે મારા ગયા બા� મારી શકુનુ શુ થશે?

fari pachhu e j prashnarth chinh? · Web viewપ ર રણ ગ જર ત સ હ ત ય સર...

Documents

jbbkpm's Blog · Web view2020/02/06 · પ રશ ન-2 (બ) ક ન મ ત ર વગર ન ફકર મ ક ન મ ત ર મ ક અર થપ ર ણ વ ક ય બન

બિસ્મિલ્લાહ હીર્રહમા નીર્રહીમ123userdocs.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/d/e3/37...ર સ 0 5 : સ વચ છત વવ બ

gadyasoor.files.wordpress.com · Web viewસ ર શ જ ન પહ લ આવ ત ત – ડ સ મ બર -2009 ક પ ર ઈટ આ પ સ તક ક ઈ જ તન આર

$ુજરાત હ°ર સેવા આયોગ ગાંધીનગર...1 E ધ ર $હ ર ત ( $. ò. ૮૧ થ ૯૯/૨૦૧૮-૧૯) સરક ર આટ½સ,ક

Get Information about Jain Dharma Knowledge @ Jain ... · Web viewસફ દ વસ ત રવ શ ષ. ખ ખ ર ઉધરસ આવવ , ખ સ થવ , એક પ રક રન

મારા હિરો તમે છો. - IASC...“મ ર હ ર તમ છ ” -ન સર જન હ ષ … આ પ સ તક ‘ઈન ટર એજન સ સ ટટ ન

હસતાંહસતાં Eખયાુ ં થયાંએ વચ રન પ રપ ક પ આપન સમક ષ રજ કર ર . આપ સ ન સ ર પ ર તભ

001‘?.?.’ 001?? 025...P a g e | 3 ‘સધ ન’ન ઈ.બક –અવતરણ નનનમત ત આન દ અન આભ ર.. મ ર આ પ રથમ હ સ ય વ

TEAM FIXPAY GUJARAT...TEAM FIXPAY GUJARAT Date. 14.06.2018 મ ત ર , આજન આ સ જ ફ ક સ પગ રન પ લ સ અન ત થય લ Eધ ર ઓ તથ સ બ

b Type 2 diabetes prevention વિષે તમારી YOUR …...ક ન ડ ન લ ક ન સ સ થયન દ ખર ખ ર ખ અન ત મન પ તસ હન આપત

ગજkરાત જાહેર સpવા યોગª° -૬ શ ખ ગજkર ત જ હ ર સpવ ય ગ જ હ ર ત ક રમ ક: - ૧૧૮/૨૦૧૬-૧૭, પkર

વિષય-અર્થશાસ્ત્ર ગૌણ પેપર-૨ ... · Web viewય ર પમ ૧૬મ થ ૧૮મ સદ સ ધ સ ન -ચ દ વગ ર ક મત

ધ રમત/ પ્રsજેક્ટ/ :લlયાાંકન નશક્ષક ......સરળ ક ર 7ન સ ખ ય ઓમ પટનક ન સ તર છp. ણ ત રsનk

મિશન વિદ્યા 2018 · ßમકઅઅઅ... હહહ..) • જલખ ર નથત ચદ ત. મનક ન âમ –ણ- સ ચનઅધ ર ર નત જ લર

109 The Final Orderendie 109109 The Final Orderendie 109 શ ર શ ર મદ એ.સર . ભક ત વ દ ત સવ મર પ રભપ દ અ ત મ આદ શ સ બ કર

bhatiyajob.files.wordpress.com · Web viewપર ખ ૧૯૬૧ કચ છન સ સ ક ત દર શન સ સ ક ત ર મસ હજ ર ઠ ડ ૧૯૬૨ ઉપ યન

ˆ˙ # (˛##$ & * -& . ш/ 012ˇ #ш3 # к ˙ ˝ к4 ˘ ˙ & * 5 #&4 … Vadodara Final Order-2017...ш જર ત જર ત જર ત .ક . 9500 11500 9375 11250 9844 11813 સ

સ્વૈરવીહાર · Web viewપ રથમ આવ ત ત : 15 ઓગસ ટ - 2008 અર પણ જ મન સ થ ન સત સ ગન ક રણ મ ર ય વનક

CHRIST SCHOOL-RAJKOT · Web viewક ર ન “સ વર ગફળ” પણ કહ વ મ આવ છ .ત આ બ ન વસ તદ ત,મ ઘદ ત,કમ ગ,ક ક લવ

bhatiyajob.files.wordpress.com · Web viewગ ધ જ ન અ ગત મ ત ર મહ દ વભ ઇ દ સ ઇ મહ ત મ ગ ધ જ જ વ વ ર ટ પ રત ભ ન