Feltarbeid mellom informantar som talar “eksotiske” språk

Feltarbeid mellom

informantar som talar

“eksotiske” språk

Feltarbeid mellom

informantar som talar

“eksotiske” språk

Rolf TheilILN, UiO

Rolf TheilILN, UiO

Kva er eit “eksotisk” språk?

Kva er eit “eksotisk” språk?

• Ordet eksotisk kjem via latin exoticus frå gresk ex�ōtikos, eit adjektiv avleitt av exō ‘ytterside’.

• Vi brukar uttrykket eksotisk språk – litt spøkefullt – om språk utanfor Europa og i utkanten av Europa.

• Ordet eksotisk kjem via latin exoticus frå gresk ex�ōtikos, eit adjektiv avleitt av exō ‘ytterside’.

• Vi brukar uttrykket eksotisk språk – litt spøkefullt – om språk utanfor Europa og i utkanten av Europa.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?

• For det fyrste er det svært lærerikt og gjevande.

• Denne sida ved saka skal eg ikkje seie så mykje direkte om, men eg håpar dette aspektet kjem fram gjennom førelesinga.

• For det fyrste er det svært lærerikt og gjevande.

• Denne sida ved saka skal eg ikkje seie så mykje direkte om, men eg håpar dette aspektet kjem fram gjennom førelesinga.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?

• For det andre er dei aller fleste språka i verda mangelfullt beskrivne, og svært mange språk er ikkje beskrivne i det heile.

• Det er så store skilnader mellom språka er verda at vi ikkje kan gjere seriøse generaliseringar om menne- skelege språk utan å ta omsyn til dei “eksotiske”.

• For det andre er dei aller fleste språka i verda mangelfullt beskrivne, og svært mange språk er ikkje beskrivne i det heile.

• Det er så store skilnader mellom språka er verda at vi ikkje kan gjere seriøse generaliseringar om menne- skelege språk utan å ta omsyn til dei “eksotiske”.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk?

• Problemet med dei mangelfullt beskrivne “eksotiske” språka blir endå større av at svært mange språk i denne kategorien er truga.

• Problemet med dei mangelfullt beskrivne “eksotiske” språka blir endå større av at svært mange språk i denne kategorien er truga.

Truga språkTruga språk

• 516 av språka som er nemnde i Ethnologue er klassifiserte som nesten utdøydde: Dei blir berre tala av nokre få eldre personar.

• Afrika 46 • Amerika 170• Asia 78• Europe 12• Stillehavsområdet 210

• 516 av språka som er nemnde i Ethnologue er klassifiserte som nesten utdøydde: Dei blir berre tala av nokre få eldre personar.

• Afrika 46 • Amerika 170• Asia 78• Europe 12• Stillehavsområdet 210

Afrika og EuropaAfrika og Europa

• Afrika

Flateinnhald30 368 609 km²

675 887 158 menneske

11,8% av menneska i verda

• Afrika

Flateinnhald30 368 609 km²

675 887 158 menneske

11,8% av menneska i verda

• Europa

Flateinnhald10 400 000 km²

1 504 393 183 menneske

26,3% av menneska i verda

• Europa

Flateinnhald10 400 000 km²

1 504 393 183 menneske

26,3% av menneska i verda

Afrikanske og europeiske språk

Afrikanske og europeiske språk

• Afrika 2092 språk30,3% av språka i verda

• Afrika 2092 språk30,3% av språka i verda

• Europa

239 språk3.5% av språka i verda

• Europa

239 språk3.5% av språka i verda

Afrikanske språkfamiliar

Afrikanske språkfamiliar

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Niger-kongo

• Khoisan

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Niger-kongo

• Khoisan

Offisielle språk i Afrika

Offisielle språk i Afrika

• Afrikaans• Fransk• Arabisk• Engelsk• Afrikanske språk• Swahili• Portugisisk• Spansk

• Afrikaans• Fransk• Arabisk• Engelsk• Afrikanske språk• Swahili• Portugisisk• Spansk

Lingvistisk feltarbeid

i Afrika

Lingvistisk feltarbeid

i Afrika• Mali 1996, 1997, 1998, 1999, 2000.

• Etiopia 2002, 2003, 2004, 2005, 2006.

• Kamerun 1979-80, 1983-84, 1995.

• Zambia 1983.

• Mali 1996, 1997, 1998, 1999, 2000.

• Etiopia 2002, 2003, 2004, 2005, 2006.

• Kamerun 1979-80, 1983-84, 1995.

• Zambia 1983.

Lingvistisk feltarbeid

i Etiopia: omotiske språk

Lingvistisk feltarbeid

i Etiopia: omotiske språk• Kafa

2002–2004

• Koorete2005–2006

• Kafa2002–2004

• Koorete2005–2006

Lingvistisk feltarbeid

i Mali: fulfulde

Lingvistisk feltarbeid

i Mali: fulfulde

• Fulfulde1996–2000

• Fulfulde blir snakka over store delar av Sahel - områda mellom regnskogen i sør og ørkenen i nord

• Fulfulde1996–2000

• Fulfulde blir snakka over store delar av Sahel - områda mellom regnskogen i sør og ørkenen i nord

Lingvistisk feltarbeid

i Zambia: subiya

Lingvistisk feltarbeid

i Zambia: subiya• Subiya (bantu)

– Januar 1983• Subiya blir snakka i

Namibia og Botswana, langs Zambezi, rett ovanfor Victoria Falls

• Eg arbeidde blant nami-biske flyktningar som studerte ved United Nations’ Institute for Namiba i Lusaka, hovudstaden i Zambia

• Subiya (bantu)– Januar 1983

• Subiya blir snakka i Namibia og Botswana, langs Zambezi, rett ovanfor Victoria Falls

• Eg arbeidde blant nami-biske flyktningar som studerte ved United Nations’ Institute for Namiba i Lusaka, hovudstaden i Zambia

KamerunKamerun

République du Cameroun Republic of CameroonRépublique du Cameroun Republic of Cameroon

• 16.6 millionar innbyggjarar (2005)

• Hovudstad: Yaoundé • Areal: 465 458 km2 • Offisielle språk: Fransk og engelsk.

• Islam, kristendom, tradisjonell religion

• Venta levealder: 45 år (menner), 46 år (kvinner)

• 16.6 millionar innbyggjarar (2005)

• Hovudstad: Yaoundé • Areal: 465 458 km2 • Offisielle språk: Fransk og engelsk.

• Islam, kristendom, tradisjonell religion

• Venta levealder: 45 år (menner), 46 år (kvinner)

Språktilhøva i Kamerun 1

Språktilhøva i Kamerun 1

• http://www.ethnologue.com

• The number of languages listed for Cameroon is 286. Of those, 279 are living languages, 3 are second language without mother-tongue speakers, and 4 are extinct.

• http://www.ethnologue.com

• The number of languages listed for Cameroon is 286. Of those, 279 are living languages, 3 are second language without mother-tongue speakers, and 4 are extinct.

Språktilhøva i Kamerun 2

Språktilhøva i Kamerun 2

• Dei 279 levande språka med mors-målstalarar (fyrste-språkstalarar) til-høyrer tre av dei fire språk-familiane det er vanleg å rekne med i Afrika:

• Niger-kongo

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Khoi-san

• Dei 279 levande språka med mors-målstalarar (fyrste-språkstalarar) til-høyrer tre av dei fire språk-familiane det er vanleg å rekne med i Afrika:

• Niger-kongo

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Khoi-san

Afrikanske språkfamiliar

Afrikanske språkfamiliar

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Niger-kongo

• Khoisan

• Afro-asiatisk

• Nilo-saharisk

• Niger-kongo

• Khoisan

Galim – ein landsby i Adamaoua 1

Galim – ein landsby i Adamaoua 1

• Rundt 2500 innbyggjarar

• Folk lever av jordbruk, kvegdrift, handel, handverk (skreddarar, smedar o.l.)

• Rundt 2500 innbyggjarar

• Folk lever av jordbruk, kvegdrift, handel, handverk (skreddarar, smedar o.l.)

Å reise til Galim 1Å reise til Galim 1

• Fly frå Oslo via Genève/Bryssel/ Paris til Douala

• Fly frå Douala til Yaoundé

• Fly frå Yaoundé til Ngaoundéré

• Fly frå Oslo via Genève/Bryssel/ Paris til Douala

• Fly frå Douala til Yaoundé

• Fly frå Yaoundé til Ngaoundéré

Å reise til Galim 2Å reise til Galim 2

• Bil frå Ngaoundéré til Galim

• (Fyrst måtte ein kjøpe seg bil i Noreg og få han frakta med båt til Douala)

• Bil frå Ngaoundéré til Galim

• (Fyrst måtte ein kjøpe seg bil i Noreg og få han frakta med båt til Douala)

Galim – ein landsby i Adamaoua 2

Galim – ein landsby i Adamaoua 2

• Vi kan mellom anna høyre desse språka:

• Nizaa (niger-kongo)• Fulfulde (niger-kongo)

• Hausa (afro-asiatisk)• Tchamba (niger-kongo)• Vute (niger-kongo)• Mbum (niger-kongo)

• Vi kan mellom anna høyre desse språka:

• Nizaa (niger-kongo)• Fulfulde (niger-kongo)

• Hausa (afro-asiatisk)• Tchamba (niger-kongo)• Vute (niger-kongo)• Mbum (niger-kongo)

Ngaoundéré (hovudstaden i Adamaoua)

BantuekspansjonenBantuekspansjonen

• Nizaa blir snakka i det området som bantuekspansjonen starta frå

• Nizaa er tanta til bantuspråka, tanta som blei att heime.

• Nizaa blir snakka i det området som bantuekspansjonen starta frå

• Nizaa er tanta til bantuspråka, tanta som blei att heime.

Sosiale tilhøveSosiale tilhøve

• Øvste sosiale lag: Hausa, bufaste fulaniar, kanuri (handelsfolk)

• Midtre sosiale lag: Nizaa, tchamba, vute, mbum (jordbrukarar, gjetarar)

• Lågaste sosiale lag: Nomadiske fulaniar (kvegnomadar)

• Øvste sosiale lag: Hausa, bufaste fulaniar, kanuri (handelsfolk)

• Midtre sosiale lag: Nizaa, tchamba, vute, mbum (jordbrukarar, gjetarar)

• Lågaste sosiale lag: Nomadiske fulaniar (kvegnomadar)

Språk og sosial statusI kva retningar går lånorda?Språk og sosial statusI kva retningar går lånorda?

Fransk

Nizaa

Fulfulde

Vute

Hausa

Tchamba

Kanuri

(Engelsk) ArabiskFransk

Nizaa

Fulfulde

Vute

Hausa

Tchamba

Kanuri

(Engelsk) Arabisk

Fyrste turen til GalimFyrste turen til Galim

• Frå november 1979 til januar 1980• Eg samarbeidde med Hamadicko Daniel, som i tillegg til morsmålet sitt, nizaa, snakkar fransk, fulfulde og mbum

• Frå november 1979 til januar 1980• Eg samarbeidde med Hamadicko Daniel, som i tillegg til morsmålet sitt, nizaa, snakkar fransk, fulfulde og mbum

Andre turen til GalimAndre turen til Galim

• Frå august 1983 til juni 1984• Eg samarbeidde også denne gongen primært med Hamadicko Daniel, men hadde også nokre andre informantar, som Gadji og Koulagna Simon

• Frå august 1983 til juni 1984• Eg samarbeidde også denne gongen primært med Hamadicko Daniel, men hadde også nokre andre informantar, som Gadji og Koulagna Simon

Korleis gjekk eg fram?Korleis gjekk eg fram?

1. Isolerte ord. “Kva heiter hovud på nizaa?”

2. Isolerte setningar. “Kva heiter Kven har ete den couscousen? på nizaa?

3. Forteljingar, eventyr.

1. Isolerte ord. “Kva heiter hovud på nizaa?”

2. Isolerte setningar. “Kva heiter Kven har ete den couscousen? på nizaa?

3. Forteljingar, eventyr.

Kvifor begynte eg med isolerte ord?Kvifor begynte eg med isolerte ord?

• Fyrst og fremst for di det er svært vanskeleg å kome nokon veg med den fonologiske analysen om ein ikkje tek til med isolerte ord.

• Fyrst og fremst for di det er svært vanskeleg å kome nokon veg med den fonologiske analysen om ein ikkje tek til med isolerte ord.

Nokre nizaa-ord 1 Nokre nizaa-ord 1

• ɓɯɯ ‘hovud’• mbʌ̧́WXʌ̧́W ‘hovudhår’• ŋmɡbéé ‘nå fram’• mum ‘éin’• ɓaara ‘to’• taara ‘tre’• ŋɡɤ̌\ɤ̌ ‘krokodille’

• ɗɛ̀_ɛ̀_ ‘bru’

• ɓɯɯ ‘hovud’• mbʌ̧́WXʌ̧́W ‘hovudhår’• ŋmɡbéé ‘nå fram’• mum ‘éin’• ɓaara ‘to’• taara ‘tre’• ŋɡɤ̌\ɤ̌ ‘krokodille’

• ɗɛ̀_ɛ̀_ ‘bru’

Nokre nizaa-ord 2 Nokre nizaa-ord 2

• wɛ̀ɛ̀ ‘å krabbe’• wɛ̀Wɛ̀W ‘å skrelle (frukt)’

• wWɛ̀ɛ̀ ‘å varme seg’• wWɛ̀WXɛ̀WX ‘å vere redd’• wWɛ̀Wɛ̀W ‘born’

• wur ‘måne, månad’• wur Xmum ‘éin månad’• ɓaara ‘to’• wur ɓáára ‘to månader’

• wɛ̀ɛ̀ ‘å krabbe’• wɛ̀Wɛ̀W ‘å skrelle (frukt)’

• wWɛ̀ɛ̀ ‘å varme seg’• wWɛ̀WXɛ̀WX ‘å vere redd’• wWɛ̀Wɛ̀W ‘born’

• wur ‘måne, månad’• wur Xmum ‘éin månad’• ɓaara ‘to’• wur ɓáára ‘to månader’

Ei nizaa-setningEi nizaa-setning

• á níkɛ̀Wɛ̀W_ taŋkiwí kwì cii law _?• á níkɛ̀Wɛ̀W_ taŋ-ki-wí kwì cii law _?• er kven ete-KOMP-PRF FOK couscous den• “Kven har ete den coucousen?”

• á níkɛ̀Wɛ̀W_ taŋkiwí kwì cii law _?• á níkɛ̀Wɛ̀W_ taŋ-ki-wí kwì cii law _?• er kven ete-KOMP-PRF FOK couscous den• “Kven har ete den coucousen?”

Problem med isolerte setningar

Problem med isolerte setningar• Det er mange problem som ein ikkje finn løysinga på – td informa-sjonsstruktur og aspekt

• Språket blir ofte unaturleg

• Det er mange problem som ein ikkje finn løysinga på – td informa-sjonsstruktur og aspekt

• Språket blir ofte unaturleg

Korleis arbeider ein med forteljingar og

eventyr?

Korleis arbeider ein med forteljingar og

eventyr?1. Gjer opptak av

heile forteljinga2. Sit ned saman med

informanten og få forteljinga ned på papiret (i original, med ord-for-ord-omsetjing og idio-matisk omsetjing) før du reiser heim!

1. Gjer opptak av heile forteljinga

2. Sit ned saman med informanten og få forteljinga ned på papiret (i original, med ord-for-ord-omsetjing og idio-matisk omsetjing) før du reiser heim!

Korleis skal ein spørje?

Korleis skal ein spørje?

• Di fleire måtar ein kan få tak i informasjon på, di betre er det

• Men notér alltid korleis du har fått tak i informa-sjonen

• Di fleire måtar ein kan få tak i informasjon på, di betre er det

• Men notér alltid korleis du har fått tak i informa-sjonen

Litt om arbeidsrytmenLitt om arbeidsrytmen

1. 08.00 Frukost2. 09.00-12.00 Arbeid

med informant3. 12.00 Middag4. 13.00-14.00 Siesta5. 14.00-18.00 Arbeid

med innsamla data6. 18.00 Kveldsmat7. 19.00– Sosialt

samvær

1. 08.00 Frukost2. 09.00-12.00 Arbeid

med informant3. 12.00 Middag4. 13.00-14.00 Siesta5. 14.00-18.00 Arbeid

med innsamla data6. 18.00 Kveldsmat7. 19.00– Sosialt

samvær

Systematisering av data

Systematisering av data

• Ordlister– Kva skal dei innehalde?

• Tekstar– Kva slags informasjon må vi få med oss?

• Shoebox / SIL

• Ordlister– Kva skal dei innehalde?

• Tekstar– Kva slags informasjon må vi få med oss?

• Shoebox / SIL

Praat - akustisk analyse

http://www.fon.hum.uva.nl/praat/

Praat - akustisk analyse

http://www.fon.hum.uva.nl/praat/