View
213
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
II Ogólnopolska
Konferencja Naukowa
Polska niepodległość
– droga do wolności
Abstrakty
Redakcja:
Kamil Maciąg
Krzysztof Bałękowski
Lublin 2016
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
Abstrakty
Redakcja:
Kamil Maciąg
Krzysztof Bałękowski
Skład i łamanie:
Ilona Żuchowska
Projekt okładki:
Marcin Szklarczyk
© Copyright by Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju
TYGIEL
ISBN 978-83-65272-46-1
Wydawca:
Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL
ul. Głowackiego 35/348, 20-060 Lublin
www.fundacja-tygiel.pl
Komitet Naukowy:
Prof. dr hab. Jan Lewandowski
Prof. dr hab. Małgorzata Willaume
Prof. dr hab. Ewa Maj
Dr hab. Mirosław Szumiło
Dr Dorota Litwin-Lewandowska
Dr Ewa Rzeczkowska
Komitet Organizacyjny:
Krzysztof Bałękowski
Kamil Maciąg
Monika Maciąg
Marcin Szklarczyk
Beata Zdunek
Justyna Sprawka
Paulina Szymczyk
Organizatorzy:
Patronaty honorowe:
Prezydent
Miasta Lublin
Krzysztof Żuk
Marszałek
Województwa
Lubelskiego
Sławomir
Sosnowski
Doktoranckie
Forum
Uniwersytetów
Polskich
Spis treści
Czego uczy nas droga do niepodległości Polski? ...................... 11
Kult „Żołnierzy Wyklętych” ....................................................... 12
Literacki manifest rozpaczy po utracie niepodległości i zapo-wiedź odrodzenia ojczyzny po okresie niewoli – „Treny na rozbiór Polski” jezuity Józefa Morelowskiego .......................... 13
Major Wacław Worotyński, rezydent wywiadu amerykańskiego, w świetle dokumentów Wojskowego Sądu Rejonowego w Zielonej Górze ......................................................................... 15
Na drogach ku wolności. .... Działalność duchowieństwa diecezji kieleckiej w organizacjach konspiracyjnych .... podczas II wojny światowej (1939-1945)................................................................ 16
Na rubieżach niepodległości. Życie polityczne na Kresach Północno-Wschodnich RP w latach 1918-1939 ......................... 17
Oficer Karol Wojtyła senior w 1918 r. – w wojsku austriackim i polskim ...................................................................................... 19
Osadnicy wobec nowej rzeczywistości społeczno-politycznej w latach 1945-1947 – na przykładzie Pomorza Środkowego ... 21
Pierwszy rząd odrodzonej Polski – Ignacy Daszyński i Tymcza-sowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej ..................................... 23
Polska droga do niepodległości poprzez próbę utworzenia autonomicznego i spójnego systemu prawa ............................... 24
Proces ustrojodawczy w niepodległym Państwie na przykładzie konstytucji z 1921 i 1997 roku ................................................... 25
„Szef da mi protesty...” Słów kilka o kapitalizmie, rynku pracy i prawie do protestu, na przykładzie „Ogólnopolskiego strajku kobiet” ......................................................................................... 27
Wojna w filmie. Obraz wojny z Rosją sowiecką w kinematografii polskiej okresu międzywojennego .............................................. 28
Indeks autorów ............................................................................ 29
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
11
Czego uczy nas
droga do niepodległości Polski?
Adam Kulczycki , akulczycki@ur.edu.pl, Instytut
Socjologii UR
Jędrzej Moraczewski, pierwszy premier niepodległej Polski,
tak przedstawiał w swoich „Pamiętnikach” atmosferę panującą
w Galicji tuż po odzyskaniu niepodległości: „Niepodobna oddać
tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym
momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony. Nie ma «ich».
Wolność. Niepodległość. Zjednoczenie. Własne państwo! Na
zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze. Wszystko będzie, bo
jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki
z bączkiem, będziemy sobą rządzili. Cztery pokolenia nada-
remno na tę chwilę czekały, piąte doczekało. Od rana do
wieczora gromadziły się tłumy na rynkach miast; robotnik,
urzędnik porzucał pracę, chłop porzucał rolę i leciał do miasta,
na rynek, dowiedzieć się, przekonać się, zobaczyć wojsko
polskie, polskie napisy, orły na urzędach; rozczulano się na
widok kolejarzy, ba, na widok polskich milicjantów i żandar-
mów”. Jednak w momencie odzyskiwania niepodległości jesie-
nią 1918 r. Polacy odczuwali nie tylko euforię, lecz także
doświadczali chwil niepewności czy zwątpienia. Dopiero z cza-
sem zrozumieli, jak wielki cud się wydarzył i stał się ich udzia-
łem. Jesienią 1918 r. wolnymi mogli się poczuć mieszkańcy
Królestwa Polskiego, zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.
Na ziemiach zaboru niemieckiego, na Śląsku, Pomorzu i w Wiel-
kopolsce wciąż trwały rządy pruskie, a Kresy Wschodnie
Rzeczypospolitej czekała jeszcze długa i krwawa wojna."
Słowa kluczowe: niepodległość, wolność, Paderewski, Polska,
Piłsudski
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
12
Kult „Żołnierzy Wyklętych”
Igor Moraczewski , igor-moraczewski@wp.pl, Uniwersytet
Mikołaja Kopern ika w Toruniu
W ostatnich latach opinia publiczna oraz środowiska nauko-
we zwróciły szczególną uwagę na historię polskiego podziemia
niepodległościowego z lat 1944-1963, którego członkowie
powszechnie nazywani są "Żołnierzami Wyklętymi". Zaintere-
sowanie to, istniejące na fundamencie popularnego w Polsce
mitu partyzanta oraz wzmocnione dekadami milczenia,
przybrało ogromne rozmiary i uzewnętrznia się w przeróżnych
formach, osiągając rozmiar kultu. Jest on dzisiaj wykorzysty-
wany przez różne instytucje życia społecznego, politycznego,
a nawet gospodarczego.
Celem niniejszego referatu jest scharakteryzowanie przy-
czyn tego zjawiska, jak również opisanie jego wielorakich
aspektów oraz wpływu, jaki opisywany kult ma na polskie życie
społeczne i polityczne, ze szczególnym uwzględnieniem
podziałów i konfliktów, jakie może on wywołać.
Słowa kluczowe: żołnierze wyklęci, kult, polityka historyczna
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
13
Literacki manifest rozpaczy
po utracie niepodległości i zapowiedź
odrodzenia ojczyzny po okresie niewoli
– „Treny na rozbiór Polski”
jezuity Józefa Morelowskiego
Magdalena Górowska , gorowska.magda@gmail.com;
Katedra Literatury XX i XXI wieku, Instytut Filologii
Polskiej, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego;
www.polonistyka.uni.lodz.pl
Pierwszy literacki manifest rozpaczy po utracie niepod-
ległości, świadectwo gorącego patriotyzmu wyszedł z Połocka
spod pióra młodego poety Józefa Morelowskiego, który
stworzył cykl trzynastu elegii patriotycznych "Treny na rozbiór
Polski", mających opłakać los Polaków i jednocześnie krzepić
serca rodaków w trudnym okresie niewoli. Zaduma nad historią
ojczyzny miała dla Polaków w czasie rozbiorów dużo większe
znaczenie niż w jakimkolwiek innym momencie dziejowym.
Odmienny od dotychczasowego był poniekąd przedmiot tych
reflekcji.
W czasie wystąpienia konferencyjnego podejmę rozważania
na temat pielęgnowania pamięci o zwycięstwach Polaków na
przestrzeni dziejów w odniesieniu do "Trenów" Morelow-
skiego. Uważano bowiem, że w okresie szczególnie trudnym
dla narodowego bytu należy przede wszystkim przypominać
z dziejów Polski to wszystko, co mogłoby podnieść współ-
czesnych na duchu. Powstała potrzeba tworzenia historii ku
pokrzepieniu serc. Wydarzenia „rozbiorowe” uruchomiły zja-
wisko powrotu do czasów szczęśliwych, pomyślnych i bez-
piecznych, czyli w przeszłość. Wszak, młodemu pokoleniu
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
14
potrzebne były wzorce bohaterstwa i rządności przodków,
modele patriotyzmu i poświęcenia dla ojczyzny. Będę więc
dążyła do tego, by dowieść, że kultywowanie idei walki
o ojczyznę ukazane w elegiach Morelowskiego miało na celu
podtrzymanie historycznej tradycji pokolenia świadków utraty
niepodległości kraju,.
Zastanowię się, jak postawa literacka wpływała na frakcje
intelektualne oraz całe społeczeństwo, a także, jak kształtował
się nowy obraz tradycji i kategorii pamięci narodowej. Podejmę
próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób zwrot w kierunku
przeszłości miał pomóc przetrwać wspólnocie ludzi i doświad-
czeń związanych wielowiekową historią, językiem i kulturą.
Zwrócę szczególną uwagę na to, jak w "Trenach" literackie
przypominanie sławnych, bohaterskich czynów przodków,
prócz kojenia ran, było w stanie „udzielać” wskazówek
teraźniejszym i przyszłym pokoleniom Polaków. Odniosę się
więc do określonej interpretacji dziejów, przynoszącej pożądane
zapatrywania na przeszłość i przyszłość Polski. Uwagę
poświęcę także zapowiedzi idei mesjanizmu w "Trenach".
Słowa kluczowe: niepodległość, rozbiory, naród, historia, kultura
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
15
Major Wacław Worotyński,
rezydent wywiadu amerykańskiego,
w świetle dokumentów Wojskowego Sądu
Rejonowego w Zielonej Górze
Marek Budniak , budniakmarek@gmail.com;Wydział
Humanistyczny, Instytut Historii, Uniwersytet
Zielonogórski,www.uz.zgora.pl
1 lipca 1954 r. w więzieniu w Zielonej Górze, na podstawie
wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego, rozstrzelano mjra
Wacława Worotyńskiego, oskarżonego o współpracę z wywia-
dem amerykańskim. Mimo, iż był zasłużonym oficerem LWP
– od 1943 r. zastępca dowódcy kompanii ds politycznych
w I Dywizji im. T. Kościuszki, ciężko ranny w walkach o Wał
Pomorski, uczestnik walk o Berlin, wielokrotnie odznaczany, to
jednak nie został ułaskawiony. Do zarzucanych czynów
przyznał się. W pażdzierniku 1951 r., w czasie pobytu w Berlinie,
nawiązał kontakt z oficerem wywiadu amerykańskiego.
Następnie przez okres jednego roku przygotował i wysłał pięć
meldunków szpiegowskich, w których zawarł informacje
z dziedziny wojskowości. Ich kopie zostały znalezione w jego
mieszkaniu podczas rewizji. Stanowił one główny dowód
oskarżenia. Jego żona, Wanda Worotyńska, w tym samym
procesie została skazana na 13 lat więzienia za pomoc mężowi.
Na podstawie dokumentów śledczych i procesowych, po
wcześniejszym poddaniu ich krytyce jako źródeł historycznych,
podejmę się próby odtworzenia bogatej i tragicznej biografii
Wacława Worotyńskiego, najpierw oficera WP II RP, a potem
LWP.
Z całą pewnością jego życie, walka i ostatecznie tragiczna
śmierć były jedną z dróg do polskiej niepodległości.
Słowa kluczowe: major LWP, rezydent wywiadu amerykańskiego,
kara śmierci
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
16
Na drogach ku wolności.
Działalność duchowieństwa diecezji
kieleckiej w organizacjach konspiracyjnych
podczas II wojny światowej (1939-1945)
Dawid Dzienniak , ddz@onet.eu; WSD w Kielcach,
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet im. Jana Pawła II
w Lublinie, http://www.kul.pl
Okres drugiej wojny światowej przyniósł przemiany ideolo-
giczne, obyczajowe oraz mentalnościowe Polaków. Zmienia-
jące się nieustannie wydarzenia wpływały na kondycję moralną
całego społeczeństwa. Nazizm hitlerowski, jako jedna z domi-
nujących ideologii tamtego czasu, miał znaczny wpływ na
kształcenie się postaw obywatelskich. Sam w swoich zasadach
antychrześcijańskich nie głosił formalnej walki z Kościołem
i religią, mimo to w praktyce niejednokrotnie ją prowadził.
Kościół w Polsce musiał stawać wobec zmieniającej się sytuacji
politycznej i gospodarczej kraju, dostosowując swoją działal-
ność duszpasterską.
Przedłożenie w przekrojowy sposób ukazuje uwarunko-
wania polityczne panujące w trakcie drugiej wojny światowej,
które miały wpływ na sposób w jaki Kościół wypełniał swoje
posłannictwo. Skupiając się na organizacji pracy duszpas-
terskiej w diecezji kieleckiej, prowadzi do przedstawienia
specjalnego duszpasterstwa w strukturach Państwa Podziem-
nego na wskazanym terenie. Prezentuje także życiorysy księży,
którzy podjęli się tego zadania. W ten sposób zwraca uwagę na
mało znany fragment historii podziemia niepodległościowego
okresu drugiej wojny światowej na Kielecczyźnie.
Słowa kluczowe: duszpasterstwo, partyzanci, kapłani, Kielce
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
17
Na rubieżach niepodległości.
Życie polityczne na Kresach Północno-
Wschodnich RP w latach 1918-1939
Eleonora Kirwiel , ekirwiel@op.pl; Zakład Mysli
Politycznej, Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie -
Skłodowskiej
Artykuł przedstawia analizę życia politycznego na Kresach
Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej u progu
niepodległości. W tekście zostały omówione uwarunkowania
które wpłynęły na kształtowanie obrazu politycznego na
ziemiach województw wileńskiego i nowogródzkiego oraz
przebieg i wyniki wyborów do Sejmu Wileńskiego oraz Sejmu
i Senatu I Kadencji.
Wybory do Sejmu Wileńskiego nie odzwierciedlały rzeczy-
wistego obrazu mocno zróżnicowanego życia politycznego.
Traktowane były przez większość opcji politycznych jako akcja
plebiscytowa, która miała wskazać nastroje ludności tego
terenu, dotyczące kwestii przynależności Wileńszczyzny do
Polski. Po raz pierwszy jednak podczas tych wyborów poszcze-
gólne partie polityczne zaczęły prowadzić działalność orga-
nizacyjną na szerszą skale w terenie.
Wybory parlamentarne z roku 1922 miały w pełni demo-
kratyczny charakter i odbyły się bez stosowania nacisków
i nadużyć. Wyniki tych wyborów prezentowały dość wierne
odzwierciedlenie nastrojów społeczności województw wileń-
skiego i nowogródzkiego. Odegrały również istotny wpływ na
kształtowanie oblicza politycznego tych ziem, gdzie adekwatnie
do preferencji wyborców największe wpływy zdobyły ugrupo-
wania ruchu ludowego oraz partie mniejszości narodowych.
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
18
W czasie tych wyborów po raz pierwszy społeczeństwo
kresowe stało się aktywnym uczestnikiem życia politycznego
kraju. Była to również wyjątkowa szansa dla ugrupowań
polskich, prężnie działających w innych częściach kraju,
prezentacji własnej opcji i rozszerzenia wpływów na jeszcze
dziewiczym, pod względem doświadczeń uczestnictwa w życiu
politycznym, terenie. Najbardziej umiejętnie warunki te wyko-
rzystało PSL „Wyzwolenie”. Bazując na strukturze organiza-
cyjnej i wpływach z poprzednich wyborów (do Sejmu Wileń-
skiego), umiejętnie i aktywnie prowadząc kampanię wyborczą
w terenie, przy wykorzystaniu czynników specyfiki tych ziem,
stronnictwo zdobyło szerokie poparcie nie tylko w kręgach
społeczności polskie, ale również i wśród Białorusinów.
Słowa kluczowe: Kresy Północno-Wschodnie Rzeczypospolitej
Polskiej, partie polityczne, życie polityczne
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
19
Oficer Karol Wojtyła senior w 1918 r.
– w wojsku austriackim i polskim
Milena Kindziuk , mkin@interia.pl; IEMID, Uniwersytet
Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Karol Wojtyła (ojciec św. Jana Pawła II) w 1900 r., wieku
21 lat został powołany do służby wojskowej w armii austro-
węgierskiej, w której służył do 31 października 1918 r.
Natomiast 1 listopada 1918 roku rozpoczął służbę w wojsku
polskim.
Analiza akt personalnych Karola zachowanych w wiedeń-
skim Kriegsarchiv oraz innych dokumentów archiwalnych
pozwoli przedstawić w referacie:
– przebieg służby Wojtyły w armii austriackiej, najpierw
w 56. Pułku Piechoty w Wadowicach, następnie jako podoficer
rachunkowości w dowództwa pułku, które mieściło się
w Krakowie.
– starania Wojtyły po 12 latach służby wojskowej o przenie-
sienie do cywilnej służby państwowej. Staraniom o przejście
w stan spoczynku stało na przeszkodzie narastanie napięcia
międzynarodowego i przygotowania Austro-Węgier do wojny.
W czasie I wojny światowej przeniesiony do Hranic na
Morawach. W tym czasie Karol Wojtyła służy w kancelarii
Komendy Uzupełnień. W 1915 roku awansował na urzędnika-
aspiranta ewidencji wojskowej i tym samym zaliczał się do
korpusu oficerskiego.
– związki Karola Wojtyły z Legionami Polskimi i jego
udziału w akcji werbunkowej na ich rzecz, zapewne od 1915
roku (na ten rok datuje się zdjęcie Karola Wojtyły w mundurze
legionowym) aż do kryzysu przysięgowego z lipca 1917 r.
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
20
– przejście do armii polskiej. Po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości był oficerem 12 Pułku Piechoty stacjonującego
w Wadowicach. Pracował w Powiatowej Komendzie Uzupeł-
nień w Wadowicach w stopniu porucznika. Po zakończeniu
kariery wojskowej (1927) został urzędnikiem.
Słowa kluczowe: Karol Wojtyła senior, niepodległość Polski, Polacy
w armii austro-węgierskiej, Wojsko Polskie po 1918 roku
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
21
Osadnicy wobec nowej rzeczywistości
społeczno-politycznej w latach 1945-1947
– na przykładzie Pomorza Środkowego
Grzegorz Paweł Pelowski , sisoes@wp.pl; Instytut Historii
i Politologii, Wydział Nauk Społecznych, Akademia
Pomorska w Słupsku, www.apsl.edu.pl
Najnowsza historiografia podkreśla, iż koniec II wojny
światowej nie przyniósł Polakom i Polsce upragnionej niepod-
ległości. Stało się tak przede wszystkim z powodów geopoli-
tycznych. Kontrolę nad krajem zaczynał przejmować reżim
komunistyczny. „Instalująca” się w kraju władza podejmowała
nie tylko skrupulatne działania na rzecz przejęcia całości
władzy, lecz także wykreowania w oczach obywateli pozorów
niepodległości. W tym kontekście rodzi się kilka istotnych
pytań: czy osadnicy, przybywający na Ziemie Zachodnie
i Północne dali się zwieść działaniom propagandowym; jaki był
ich stosunek do nowej władzy, a także rzeczywistości spo-
łeczno-politycznej; w jaki sposób rozumieli pojęcie „niepod-
ległości”. Pytania te należy uznać za istotne, gdyż w środowisku
naukowym, i nie tylko, możemy się spotkać z przejawami sporu
o niepodległość Polski w latach 1945-1989. Niejednokrotnie
w debacie publicznej pojawiało się twierdzenie o „niepełnej
niepodległości” Polski w tamtym okresie. Należy zauważyć, że
między „niepełną niepodległością”, a „pozorną niepod-
ległością” z powodzeniem można postawić znak równości.
W referacie koncentruję się na odpowiedzi na powyższe
pytania. Staram się również ukazać postawy osadników wobec
kwestii przynależności Ziem Zachodnich i Północnych do
państwa polskiego. Ówczesna propaganda podkreślała, iż
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
22
„Ziemie Odzyskane” były swoistą rekompensatą za utracone
Kresy Wschodnie. Analiza postaw osadników zamyka
problematykę referatu. Całość wywodu opiera się na przy-
kładzie Pomorza Środkowego. Jednym z powodów wyboru
tego obszaru jest fakt, iż został on niemal w całości zasiedlony
osadnikami pochodzącymi z różnych rejonów II Rzeczpospolitej.
Natomiast określenie cezury czasowej – 1945-1947 – wynika
przede wszystkim z faktu, iż reżim komunistyczny był wówczas
w fazie budowy, a w części społeczeństwa tliła się jeszcze
nadzieja na odzyskanie suwerenności.
Słowa kluczowe: reżim komunistyczny, osadnicy, stosunek do władzy,
suwerenność
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
23
Pierwszy rząd odrodzonej Polski
– Ignacy Daszyński i Tymczasowy Rząd
Ludowy Republiki Polskiej
Łukasz Bojko , lukasz.bojko88@wp.pl, Katedra Doktryn
Politycznych i Prawnych Wydziału Prawa, Administracji
i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Klęska państw centralnych i koniec I wojny światowej
oznaczały dla Polski upragnione odzyskanie niepodległości po
wielu dekadach niewoli zaborczej. Utworzony w Lublinie przez
środowiska lewicy niepodległościowej i działający zaledwie
kilka dni (do powrotu z Magdeburga Józefa Piłsudskiego)
Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z premierem
Ignacym Daszyńskim na czele był pierwszym ogólnopolskim
wyrazem budowy całkowicie wolnych i samodzielnych struktur
państwowości odradzającej się Rzeczypospolitej. Celem mojego
referatu jest charakterystyka tego niezależnego od zaborców
ośrodka politycznego władzy polskiej, omówienie realiów
politycznych, w jakich ów rząd powstawał i skutków, jakie
swym krótkim istnieniem przyniósł oraz sił politycznych, jakie
go współtworzyły, a także jego składu, programu politycznego
i celów działalności. Podjęcie się omówienia tego tematu
podjąłem w przekonaniu, że rząd Daszyńskiego jest zaledwie
krótkim epizodem w początkowej historii odradzającej się
Polski międzywojennej, szerzej nieznanym, a więc wartym
przybliżenia i omówienia.
Słowa kluczowe: Polska przedwojenna, II RP, Ignacy Daszyński, rząd
lubelski, rząd ludowy
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
24
Polska droga do niepodległości
poprzez próbę utworzenia autonomicznego
i spójnego systemu prawa
Ewelina Rogalska , ewelinarogalska@yahoo.com,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział
Prawa i Administracji
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. na
obszarze naszego kraju obowiązywało pięć porządków
prawnych. Istniała potrzeba rychłego uporządkowania prawa;
tymczasowo zdecydowano się na utrzymanie w mocy praw
zaborczych jako praw dzielnicowych na obszarze Polski
i utworzenie własnego autonomicznego systemu prawnego.
W wyniku prac Komisji Kodyfikacyjnej powstał obowiązujący
od 1934 r. Kodeks zobowiązań. Stanowi on wybitne dzieło
polskiej cywilistyki, niestety często pomijane w dyskursie
prawniczym. Poprzez twórczą recepcję konstrukcji prawnych
wywodzących się z innych porządków prawnych możliwe było
utworzenie fundamentów niepodległego państwa polskiego. Jest
to sytuacja całkowicie odmienna od tej, która miała miejsce
w PRL-u, kiedy to dokonywano masowego przeszczepiania na
grunt polski licznych instytucji prawnych wywodzących się
z prawa sowieckiego. Współczesny polski system prawny,
stanowiący fuzję prawa z okresu komunizmu, licznych
nowelizacji dokonywanych w latach 90., a także prawa
europejskiego, staje się coraz mniej wydolny. Wystąpienie
stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, w jaką stronę powinno
zmierzać polskie ustawodawstwo, aby służyć wolnej i niepod-
ległej Polsce.
Słowa kluczowe: recepcja prawa, prawo porównawcze, Kodeks
zobowiązań
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
25
Proces ustrojodawczy
w niepodległym Państwie
na przykładzie konstytucji
z 1921 i 1997 roku
Anna Niziołek , anna.helena.niziolek@student.uj.edu.pl,
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński,
www.uj.edu.pl
W trakcie wystąpienia pragnę zaznajomić audytorium
z pracami i postulatami de lege ferenda w komisjach ustrojo-
dawczych przy konstytucjach z 1921 r. oraz 1997 r., które
niewątpliwie były ukoronowaniem odzyskania suwerenności
przez Rzeczpospolitą w aspekcie społeczno-prawnym. Moje
rozważania skupią się nie na oddziaływaniu regulacji w rozu-
mieniu de lege lata, lecz przedstawią dyskutowane w toku prac
rozwiązania prawne.
Celem uzyskania pełnego spektrum sytuacji przeanalizuję,
z których oryginalnych rozwiązań zrezygnowano w 1921 r. na
poczet systemu zaczerpniętego z ustroju III Republiki Fran-
cuskiej. W toku wystąpienia zwrócę szczególną uwagę m.in. na
federalną koncepcję państwa autorstwa Józefa Buzka, kon-
cepcję parlamentu, sposób wybierania senatorów i wprowa-
dzenie instytucji demokracji bezpośredniej.
Omówię także zagadnienia związane z pracą Komisji
Konstytucyjnej latach 1995-1997, kiedy to obradowała ona
najintensywniej. W szczególności podejmę próbę przedsta-
wienia kwestii najbardziej spornych w toku prac ustrojo-
dawczych, w tym zasadności zamieszczenia w ustawie konsty-
tucyjnej preambuły. Uwagę poświęcę też scharakteryzowaniu
problemów dotyczących pozycji Prezydenta Rzeczypospolitej,
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
26
stosunków między państwem oraz kościołami i związkami
wyznaniowymi, jak również praw socjalnych. Przedstawię
także spór dotyczący systemu rządowego i postulatów
zniesienia Senatu. Wspomnę też o problemie, który pojawił się
na kanwie zgłoszenia poprawek przez PSL i UP, a zakończył
kompromisem politycznym i wprowadzeniem do Konstytucji
art. 19 dotyczącego podstawy ustroju rolnego państwa.
Celem podsumowania postaram się odpowiedzieć na
pytanie, jaką rolę w państwie odegrały i odgrywają rozwiązania
przyjęte w czasie prac ustrojodawczych nad Konstytucją z 1921
i 1997 roku? Podejmę też próbę nakreślenia potencjalnych
scenariuszy funkcjonowania Rzeczypospolitej, gdyby w wyniku
kompromisów w komisjach zostały podjęte odmienne decyzje
dotyczące istotnych postanowień konstytucyjnych.
Słowa kluczowe: konstytucja niepodległość ustrojodawstwo
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
27
„Szef da mi protesty...”
Słów kilka o kapitalizmie, rynku pracy
i prawie do protestu, na przykładzie
„Ogólnopolskiego strajku kobiet”
Martyna Hoffman , martyna.hoffman@gmail.com; Instytut
Socjologii UMK
3 października 2016 roku Polki, wzorując się na swoich
islandzkich poprzedniczkach, zastrajkowały w całym kraju
przeciw zgłoszonemu przez Instytut na rzecz Kultury Prawnej
ORDO IURIS, obywatelskiemu projektowi ustawy „Stop
aborcji”. Zorganizowane za pośrednictwem portali społecz-
nościowych wydarzenie „Ogólnopolski strajk kobiet!” składało
się zarówno z marszy przeciw proponowanemu ustawo-
dawstwu, ale przede wszystkim opierać się miało na rezygnacji
z podjęcia tego dnia jakiejkolwiek pracy.
By pokazać znaczenie swojej roli dla społeczeństwa
i wywalczyć należące się im prawa, w 1975 roku nawet
90 procent islandzkich kobiet na jeden dzień przestało
pracować. Nie gotowały, nie zajmowały się dziećmi, a wiele
z nich wzięło również dzień wolny u pracodawcy. Choć liczbę
uczestników marszu, jaki odbył się w ramach ogólnopolskiego
strajku kobiet należy uznać za imponującą, to należy zadać
sobie pytanie jaki sukces odniosły planowane także na ten dzień
protesty pracownicze. Celem referatu będzie próba oceny szans
powodzenia bojkotów pracowniczych w polskich warunkach
ustrojowych, na przykładzie powyższej inicjatywy.
Słowa kluczowe: protesty, rynek pracy, kapitalizm, postsocjalizm
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Polska niepodległość – droga do wolności
Lublin, 19 listopada 2016 r.
28
Wojna w filmie. Obraz wojny z Rosją
sowiecką w kinematografii polskiej
okresu międzywojennego
Michał Ceglarek , michal1939@op.pl, Wydział
Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński
Wojna polsko-sowiecka (1919-1921) pojawiła się na ekra-
nach kin niemal na gorąco. Już 25 czerwca 1920 r. w trakcie
walk odbyła się premiera filmu „Dla ciebie, Polsko” Antoniego
Bednarczyka poświęconego wydarzeniom z wiosny 1919 r.,
gdy Wojsko Polskie odebrało Rosjanom Wilno. W listopadzie
tego samego roku pokazano agitacyjne „Bohaterstwo polskiego
skauta” Ryszarda Bolesławskiego. Reżyser ten zrealizował
również, bezpośrednio po wydarzeniach, o których opowiadał,
niekwestionowany przebój kina narodowego – „Cud nad Wisłą”
(1921 r.). Jego akcja rozgrywa się od Wigilii 1919 r. po
finałową, zwycięską bitwę nad bolszewikami w sierpniu 1920 r.
Zleceniodawcą było Ministerstwo Spraw Wojskowych. Z kolei
„Miłość przez ogień i krew” (1924 r.) Jana Kucharskiego
przywołała wydarzenia ze stycznia 1920 r., a głównymi posta-
ciami byli m.in. Piłsudski, Witos i Lenin. Grupie ochotników
– lotników amerykańskich, którzy w szeregach armii polskiej
walczyli z bolszewikami, poświęcona jest „Gwiaździsta
eskadra” (1930 r.) Leonarda Buczkowskiego według scena-
riusza Janusza Meissnera.
Słowa kluczowe: wojna polsko-sowiecka, film polski, okres
międzywojenny
29
Indeks autorów
Bojko Ł. ................................................................................... 23
Budniak M. .............................................................................. 15
Ceglarek M. ............................................................................. 28
Dzienniak D. ............................................................................ 16
Górowska M. ........................................................................... 13
Hoffman M. ............................................................................. 27
Kindziuk M. ............................................................................. 19
Kirwiel E. ................................................................................. 17
Kulczycki A. ............................................................................ 11
Moraczewski I. ........................................................................ 12
Niziołek A. ............................................................................... 25
Pelowski G. P. .......................................................................... 21
Rogalska E. .............................................................................. 24
Recommended