View
217
Download
4
Category
Preview:
DESCRIPTION
Â
Citation preview
3
Voorwoord
Een belangrijke succesfactor voor de weidevogels zijn de weersomstandigheden. Regen is nodig om de grond
van akkers en weiden vochtig te houden zodat wormen en pieren in de bovenlaag zitten en bereikbaar zijn
voor de vogels. Warmte is vooral van belang voor de jongen. Zodra ze uit het ei komen zijn ze kwetsbaar en
koelen snel af. Bij kou zitten ze vaak onder de vleugels van de ouders. Dat gaat weer ten koste van de tijd die
ze nodig hebben om voedsel te zoeken.
Het voorjaar van 2015 was droog en koud. Niet gunstig dus. We zien dat duidelijk in de resultaten terug. In
de gehele provincie Noord-Brabant is het aantal legsels lager dan normaal. Verder zijn er gedurende het
seizoen weinig jongen gezien. Een teken dat er veel zijn gesneuveld. In ons gebied zijn vooral in De Zeeg de
resultaten slecht.
In de Gement speelde, behalve de weersomstandigheden, ook de werkzaamheden ten behoeve van het
project HOWABO (Hoog Wateraanpak ‘s-Hertogenbosch) de weidevogels parten. Er werden volop
werkzaamheden uitgevoerd, juist in het broedseizoen van de weidevogels: afgraven, transport en storten
van grond op percelen waar weidevogels normaal gesproken broeden. Na overleg met de betrokken
partijen is de route van het transport en de planning van de werkzaamheden gewijzigd zodat er enigszins
rekening werd gehouden met de meest kwetsbare percelen.
Verstoring heeft het uiteindelijk toch veroorzaakt. Je zag dat vogels de strook waarin werkzaamheden plaats
vonden, vermeden. Niet duidelijk is in hoeverre weidevogels het gebied zijn ontvlucht of helemaal niet tot
broeden zijn gekomen als gevolg van de activiteiten.
Het project HAWABO heeft een blijvende invloed op de Gement. Aan de noordkant is een natuurgebied
gecreëerd: voedselarm maar wel met veel rust. Aan de zuidkant van de dijk blijft landbouw: grond met het
broodnodige voedsel voor de vogels. De komende jaren zal blijken of deze tweedeling gunstig uitpakt voor
de weidevogels.
Rini van den Boer
Voorzitter weidevogelgroep Duinboeren
4
Resultaten De weersomstandigheden waren dit seizoen ongunstig voor de weidevogels. Het voorjaar was koud en
droog. Dat betekent dat het voedselaanbod beperkt was en de overlevingskansen voor de jongen lager.
Het aantal succesvolle legsels valt tegen. In de Gement is de schade beperkt. Met name in de Zeeg waren
de resultaten slecht.
Werkgebied
De Zeeg Gement
Aantal boeren 20 35
Gebiedsgrootte 156 ha 312 ha
Aantal Vrijwilligers 11 25
Het totaal aantal van alle soorten is 134 legsels. Vorig jaar waren er dat 197. Hiervan is ongeveer de helft
met succes uitgebroed. Het verlies van legsels als gevolg van bewerkingen is nihil door de inspanningen van
de weidevogelgroep en de goede medewerking van de boeren.
Soort Resultaat
Totaal Bekend Uit % Uit Niet uit
Pred. Bew. Werk. Verl. Ov. Onb.
Grutto 1 1 0 0,00 0 1 0 0 0 0 0
Kievit 121 115 59 51,30 56 50 0 4 1 0 1
Scholekster 10 10 8 80,00 2 2 0 0 0 0 0
Wulp 2 1 1 100,00 0 0 0 0 0 0 0
Totaal 134 127 68 53,54 59 53 0 4 1 0 1
% van bekend resultaat 53,54 46,46 41,73 0 3,15 0,79 0 0,79
Toelichting: Pred=predatie Bew=beweiden Werk=werkzaamheden Verl=verlaten Onb=onbekend
Op de kaarten hieronder wordt ingezoomd op de gebieden waar de legsels zijn gevonden.
De stippen geven de locaties van de nesten aan.
De Zeeg
Kievit=wit Scholekster=blauw
6
Ton H Wout Ton P Wim Rini totaal
Kievit 121
uit 23 6 17 7 6 59
niet uit 27 3 18 5 4 57
onbekend 1 4 5
Scholekster 10
uit 5 1 2 8
niet uit 1 1 2
onbekend 0
Wulp 2
uit 1 1
niet uit 1 1
onbekend 0
Grutto 1
uit 0
niet uit 1 1 uit
Totaal 2015 56 9 38 15 16 134 68
Totaal 2014 108 17 36 21 15 197 88
Totaal 2013 54 12 28 12 12 118 86
Totaal 2012 59 10 19 16 7 111 56
Totaal 2011 41 15 19 9 10 94 49
Per groep
Hieronder een overzicht met de aantallen per groep van 2011 tot en met 2015. Het aantal “uit” zat sinds
2011 flink in de lift. Voor het eerst in vijf jaar is het weer gedaald. In de Zeeg (Ton H) was het resultaat van
dit seizoen dramatisch. Na een geweldige opleving in 2014 is het aantal weer teruggezakt naar het niveau
van 2013.
Het aandeel grasland is toegenomen. Kieviten hebben ook in weiland gebroed.
7
Kievit
Op 18 maart was het eerste kievitsei gevonden.
Voor weidevogelgroep “Duinboeren” betekende
dit de start van het seizoen. Legsels opsporen en
markeren zodat loonwerkers en boeren de eieren
in beeld hebben en het nest kunnen sparen bij
bewerkingen. Het aantal legsels viel tegen, met
name in de Zeeg. Daar komt bij dat veel legsels
verloren zijn gegaan door predatie (opgevreten
door roofdieren zoals kraaien en vossen) Door kou
en droogte was het ook voor predatoren
moeilijker om aan voedsel te komen waardoor ze,
meer dan andere jaren, zich richtten op eieren. Na
een verloren legsel begint een kievit meestal aan
een tweede of zelfs derde legsel. Door de hoge
predatiedruk in ons gebied zullen zelfs na
meerdere pogingen niet alle kievit paartjes een
legsel tot een goed eind hebben gebracht.
In de Gement is veel onrust geweest als gevolg
het afgraven van grond en de aanleg van dijken.
Maar we hebben de indruk dat de vogels zich hier
niet teveel van hebben aangetrokken. Alleen op of
in de nabijheid van de afgravingen en
grondtransport zijn de vogels verdreven.
In De Zeeg waren de twee beste bouwlanden omgezet in grasland. Ook in weilanden zijn legsels gevonden maar het resultaat was slecht. In het begin zijn de meeste eieren gepredeerd. Er waren veel kraaien aanwezig. Opvallend is dat in verschillende nesten één ei verdwenen was. Totaal zijn 59 legsels uitgekomen. Dat betekent
dat zo’n 200 jongen (uitgaande van drie à vier
eieren per legsel) uit het ei zijn gekomen. Zouden
dat allemaal volwassen kieviten zijn geworden
dan wemelde het nu van de kieviten. Echter, voor
de kuikens is het iedere dag een strijd om te
overleven. Genoeg voedsel vinden, niet zelf
opgevreten worden en niet teveel afkoelen. Het
vermoeden is dat dit seizoen veel kuikens het niet
hebben gered als gevolg van het koude, droge
voorjaar. We hebben maar weinig jongen op zien
groeien tot vliegvlugge vogels. Dat betekent dat
de groei van de populatie (sinds 2009 na het
aantal weer toe) dit jaar zal stagneren.
In de grafieken is duidelijk te zien dat de opwaartse lijn sinds 2011 in dit seizoen niet is doorgetrokken. Het
aantal uitgekomen legsels is de beste maatstaf voor de succes van een broedseizoen. In De Zeeg is dit
gedaald van 44 in 2014 tot slechts 23 in 2015. In de Gement is het aantal uitgekomen legsels ongeveer gelijk
gebleven: 36 stuks.
Uit
Totaal Totaal
Uit
8
Scholekster
De scholeksters hebben het goed gedaan in 2015. Het aantal broedparen is veel lager dan van de kievit,
maar ten opzichte van voorgaande jaren is het aantal succesvolle broedgevallen goed. In de Gement drie uit
en in De Zeeg vijf. Het verlies van eieren is beperkt.
Tijdens ons bezoek in het veld (op de foto een perceel in De Zeeg) vloog een alarmerende scholekster rond.
Een teken dat er jongen in de buurt waren. Ook in de Gement hebben we meerdere jonge scholeksters op
zien groeien.
totaal Totaal
Uit Totaal
Uit
9
Grutto en wulp
Grutto en wulp broeden in grasland. Het aantal
broedparen is de laatste jaren sterk afgenomen.
Slechts één gruttopaar heeft dit seizoen gebroed
in de Gement. Helaas zonder succes. In de jaren
zestig telden we nog tientallen broedgevallen.
Ook in De Zeeg hebben in het verleden grutto’s
gebroed. De kans is groot dat de grutto helemaal
verdwijnt uit ons gebied.
Ook wulpen komen nog zelden tot broeden. We
zien regelmatig wulpen in het grasland maar het
aantal legsels is zeer beperkt. Dit jaar slechts twee
waarvan er één is uitgekomen.
Overige soorten
Behalve de vier grote soorten (kievit, scholekster,
wulp, grutto) broeden ook verschillende kleinere
vogels in ons gebied. De meest voorkomende zijn:
graspieper, gele kwikstaart, veldleeuwerik,
roodborsttapuit. We hebben geen exacte tellingen
maar ze lijken zich goed te kunnen handhaven.
Opvallend is dat ook de veldleeuwerik het goed
doet terwijl deze vogel het in z’n algemeenheid
moeilijk heeft. Wij zien en horen hem regelmatig,
met z’n onafgebroken zang hoog in de lucht om
z’n territorium aan te duiden.
Een van de twee legsels van de wulp is uitgekomen.
We troffen het legsel aan juist toen de jongen uit het ei kropen.
grutto wulp
gele kwikstaart veldleeuwerik
10
Seizoen in beeld
De groep in De Zeeg wist een visdiefje te spotten. Hij deed zijn naam eer aan. Voor hun ogen pikte deze
wendbare vogel een visje uit het water en vloog ermee weg.
Dit jaar ging onze traditionele excursie naar Doornik natuurakkers in Bemmel. Louis Dolmans heeft ons
rondgeleid door zijn natuurgebied. Hij doet aan graanveredeling en teelt z´n gewassen op een natuurlijke
wijze. Dit trekt veel bloemen en vogels. Op een gegeven moment zagen we een koppeltje jonge patrijzen het
pad over steken.
11
Ibis gesignaleerd in de Gement De Ibis komt normaal voor in Egypte of Irak. Passanten zagen het dier zitten in de Gement. Waar de vogel vandaan kwam, is niet bekend. Vermoedelijk is de Ibis van een particulier. Het beestje had een ring om zijn poot.
Ook patrijzen komen we tegen in ons gebied. Helaas geen broedgevallen.
Foto Malachy Burns
Foto Malachy Burns
12
Waarnemingen Tijdens het veldwerk zijn we vooral gefocust op de weidevogels. Maar er zijn ook veel andere soorten te
bewonderen. In de tabel een overzicht de data waarop ze zijn waargenomen. In de kop van de Gement dat
grenst aan ons gebied maar buiten ons weidevogelbeschermingsgebied valt, werden kemphanen, een
groenpootruiter, roodborsttapuit, gierzwaluwen en de kleine plevier gespot.
Datum
maart april mei juni
18 26 2 9 13 16 21 23 27 30 4 6 11 14 18 21 28 6 13 18
aalscholver
blauwborst
blauwe reiger
buizerd
Canadese gans
gele kwikstaart
gierzwaluw
graspieper
grauwe gors
grutto
houtduif
kauw
kiekendief blauw
kievit
kleine zwaan
knobbelzwaan
koekoek
kwartel
meerkoet
nijlgans
ooievaar
patrijs
regenwulp
rietgors
roodborsttapuit
scholekster
slechtvalk
spreeuw
tapuit
torenvalk
veldleeuwerik
visdiefje
waterhoen
watersnip
wespendief
wilde eend
witte kwikstaart
wulp
zilvermeeuw
zilverreiger
zwarte kraai
13
HOWABO Van oudsher is de Gement een natuurlijk
overstromingsgebied. Een groot gedeelte van het
jaar stond deze polder onder water. Alleen in de
zomer was landbouw mogelijk. Boeren, die hun
boerderij in aangrenzende dorpen op hoger
gelegen grond hadden, gebruikte de Gement als
weide gebied. Voornamelijk om te hooien. In die
tijd was de Gement een paradijs voor
weidevogels. Vochtige grond en veel rust in het
broedseizoen.
Tussen 1907 en 1911 is het Drongelens kanaal
gegraven om de Gement en het Bossche Broek te
ontlasten bij hoog water. Rivieren, zoals de
Dommel, werden opgesloten tussen dijken zodat
het water de kortste weg naar de Maas maakte.
Het gebied verdroogde. Al vroeg in het voorjaar
kon het land bewerkt worden. Het buffer om
water op te bergen was sterk beperkt.
In 1995 werd dat Den Bosch bijna fataal. De
waterstand was extreem hoog. Een dijk brak door
en het Bossche Broek en de A2 stonden onder
water. Ook de stad dreigde “natte voeten” te
krijgen. Om de risico´s op overstromingen te
verkleinen, is het project HOWABO gestart: Hoog
Wateraanpak ´s-Hertogenbosch. Tussen Vlijmen,
Vught en ´s-Hertogenbosch is 750 hectare
ingericht als waterbergingsgebied. Grond is
inmiddels afgegraven voor natuurontwikkeling en
extra bergingsvermogen. In het verlaagd gebied
vormt zich blauw grasland, wat kansen biedt aan
bijzondere planten en dieren zoals het
pimpernelblauwtje. De afgegraven grond is
gebruikt om een dijk aan te leggen. Aan de
noordkant van de dijk krijgt de natuur de ruimte.
Bij hoog water wordt dit gebied als waterberging
gebruikt (statistisch gezien 1 maal in de 150 jaar).
Het gebied aan de zuidkant van de dijk blijft voor
landbouw bestemd.
De aanleg van de dijk heeft afgelopen seizoen
voor onrust gezorgd onder de weidevogels.
Hopelijk zijn hierdoor geen broedparen voor goed
naar een andere locatie verhuisd.
Voor weidevogels is voedsel van levensbelang.
Dat vinden ze in het landbouw gebied aan de
zuidkant. En de natuur ten noorden van de dijk
biedt de nodige rust. De vraag is of de
opgeworpen kade geen belemmering vormt. Als
dat niet zo is, geeft dat weer kansen voor de
weidevogels. Optimisten voorspellen dat zelfs de
tureluur weer terug zal keren in de Gement.
Van oudsher is de Gement een overstromingsgebied
16
Colofon
De Weidevogelgroep Duinboeren is een werkgroep van Stichting De Duinboeren.
Voorzitter Rini van den Boer
Secretariaat Margreet van Mensvoort
St.-Lambertusstraat 50
5266 AG Cromvoirt
m.van.mensvoort@home.nl
Gegevensverwerking Ingrid Meuwissen
Coördinatiepunt coördineert de weidevogelbescherming in Noord-Brabant
Landschapsbeheer en begeleidt ook de Weidevogelgroep Duinboeren
Brabants Landschap
Coördinator Jochem Sloothaak
Veldmedewerker Anja Popelier
De weidevogelgroep werkt samen onder de naam "Natuurlijk Vught" met andere organisaties in
Vught die zich bezig houden met de natuur.
Foto’s
De foto’s in dit jaarverslag zijn gemaakt in de Gement en De Zeeg, door vrijwilligers van de
weidevogelgroep, tenzij anders aangegeven.
Relevante websites www.brabantslandschap.nl
www.duinboeren.nl
www.weidevogelbescherming.nl
www.nmvught.nl
Onze website www.brabantslandschap.nl/zelf-aan-de-slag/vrijwilligers paginas-
weidevogels/weidevogelgroep-duinboeren/
Met dank aan onze sponsors:
Recommended