KELİME TÜRLERİ

KELİME TÜRLERİ

İSİM

ZAMİR

SIFAT

İSİM: Varlıkları karşılayan kelimeler

ZAMİR:isimlerin yerini tutan kelimeler

SIFAT:İsimleri ve Zamirleri niteleyen veya belirten kelimeler

İSİMLER(ADLAR)

Varlıkları ve kavramları karşılayan, onları tanımamıza yarayan sözcüklerdir.

A-Varlıklara Verilişine Göre isimler

1-Özel İsim:Benzeri olmayan tek olan varlıklara

verilen isimlerdir.Ayşe, Karabaş, Erzurum, Kızılırmak, Türk Dili, Türkiye

2-Cins İsim:

Aynı cinsten olan varlıklara verilen isimlerdir.

Kedi, masa, insan, ağaç, kitap, insan...

B-Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler

1-Somut İsim: Beş duyu organı vasıtasıyla

algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan isimlerdir.

Kapı, ses, ısı, ışık, rüzgar, insan, taş...

2-Soyut İsim:

Duyularla algılanamayan, ancak zihinde tasarlanan, akıl yoluyla kavranan varlıklara ve kavramlara verilen isimlerdir.

Sevgi, dostluk, arkadaşlık, öfke, iyilik, akıl, korku...

C-Varlıkların Sayılarına Göre İsimler

1-Tekil İsim: Aynı türden bir tek varlığa verilen

isimlerdir.Çiçek, araba, kalem...

2-Çoğul İsim:

Aynı türden birden çok varlığı karşılayan isimlerdir.

İnsanlar, evler, ağaçlar...

3-Topluluk İsmi:

Yazılışları bakımından tekil, ifade ettikleri anlam bakımından çoğul olan isimlere denir.

Ordu, bölük, sürü, demet, dizi, orman, saç...

YAPILARINA GÖRE İSİMLER

1-Basit İsimler

Yapım eki almamış, herhangi bir sözcükle birleşmemiş isimlerdir.

Topu ağaca doğru attılar.

2-Türemiş İsimler

İsim yada fiil köklerine yapım eki getirilerek oluşturulan isimlerdir.

Göz+lük, ye+miş, tuz+luk, bul+uş, diz+gi, görün+tü

3-Birleşik İsimler

İki kelimenin birleşmesiyle oluşur.Demir-baş, tepe-göz , Yeşil-ırmak, boş-

boğaz, Ak-denizDeniz-altı, ateş-böceği, hanım-eli, arslan-

ağzı, kuş-palazı, soy-adı

İSİMLERDE KÜÇÜLTME

-cik,-cek,-ceğiz,-imsi, ekleriyle isimlere küçültme anlamı verir.

Anneciğimi pek çok özledim.(Sevgi)Kedicik çok üşümüştü. (Acıma)Karşıda bir tepecik vardı.(Küçültme)Bir liracık versen ne olur! (Azımsama)Yeşilimsi bir kazak aldım. (Benzerlik)

ZAMİRLER

Zamirler

İsim olmadıkları hâlde ismin yerini tutan sözcüklerdir.

Zamirler iki gruba ayrılır.

A-SÖZCÜK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER

1-Kişi Zamirleri Kişi adlarının yerini tutan zamirlerdir. Ben, Sen, O ,Biz, Siz, Onlar Kişi zamirleri çoğul eklerini ve hâl eklerini alırlar. Ben ve sen yönelme hâl ekini (-e, -a) alınca

bana ve sana şekline dönüşür. Dönüşlülük zamiri olan “kendi” de şahıs zamiri

sayılabilir. Ben yaptım. Kendim yaptım.

2-İşaret Zamirleri

İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.

Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, böyle, şöyle...

Bu çok güzel bir elbise.Bura en sevdiğim yerdir.Böylesini ömrümde görmedim.

İşaret sıfatları isimden önce gelir ve ismi niteler. işaret zamirleri ise ismin yerini tutar.

O kitabı bana ver. İşaret sıfatı.Onu bana ver. İşaret zamiri

Sıfatlar isim çekim eki almazlar. Zamirler ise isimlerin aldığı bütün ekleri alırlar.

Ben-i, ban-a,ben-de, ben-den

O sözcüğü, bir ismi niteliyorsa işaret sıfatı, şahıs zamirinin yerini tutuyorsa şahıs zamiri, insan dışında bir varlığın yerini tutuyorsa işaret zamiri olur.

O film çok güzeldi.Bütün bunları o anlattı.Onu hediye olarak aldım.

3-Belgisiz Zamirler

İsimlerin yerini belirli belirsiz tutan zamirlerdir.

Bazı, biri, çoğu, hepsi, kimi, birkaçı, herkes, öteberi, şey, falan..

Bazıları eyleme katılmadı.Öteberi almak için çarşıya çıktım.O çocuk deli falan değil.Herşey üst üste geldi.

Belgisiz zamirler isim tamlamalarının tamlayan ve tamlananı olabilirler.

Kimileri+nin düşünce+siÇocuklar+ın birkaç+ı

4-Soru Zamirleri

İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir.

Beni kim çağırdı?Ali çağırdı.Camı hangisi kırdı?Şuradaki kırdı.Siz nerede oturuyorsunuz?Erzurum’da.İsim ya da zamirlere cevap olarak

verdiğimiz soru kelimeleri zamirdir.

B-EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER

1-İlgi ZamiriTamlanan durumundaki ismin yerini tutan

ve tamlayana bitişik yazılan –ki ekine denir.

Benim evim )benimki,arabanın motoru )arabanınkiSıfat yapan –ki ismin –de hâline gelir.Köşe+de+ki ev

2-İyelik Zamiri

Varlık adlarının sonuna gelerek kime ait olduklarını gösteren eklerdir.

Evim, evin, evi, evimiz, eviniz, evleri.

Sıfatlar (Önadlar)

Varlıkları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat denir.

Ünvan sıfatlarının dışındaki sıfatlar daima isimlerden önce gelir.

Ayşe Hanım Celâl Astsubay.Sıfatlar görevleri yönünden ikiye ayrılır.

1-NİTELEME SIFATLARI

Varlıkların renklerini, biçimlerini, durumlarını, gösteren sıfatlara denir.

İsme nasıl sorusunu sorduğumuz zaman alacağımız cevap niteleme sıfatıdır.

Nasıl elma? Kırmızı elma (renk)Nasıl öğrenci? Başarılı öğrenci (durum)Nasıl adam? Uzun adam (biçim)

Sıfatlar isimler gibi çekim eki almazlar.Alırlarsa isim görevi yaparlar.

İhtiyar kadın yalvarıyordu.İhtiyarı hastahaneye kaldırdılar. *İsim görevinde olan bu sıfatlara

adlaşmış sıfat denir.Güzeller, çalışkanlar, yaşlı, mavili gelsin.

2-BELİRTME SIFATLARI

Varlıkları çeşitli yönlerden belirten sıfatlardır. Belirtme sıfatları dört gruba ayrılır. a-İşaret Sıfatları Varlıkların yerlerini işaret yoluyla belirten sıfatlardır. Bu elbiseyi alalım. Şu ev satılıkmış. O çocuk mu dövdü seni? İşaret sıfatları çekim eki alırsa işaret zamiri olur. Şunu versene. Şu kitap. Böylesini görmedim. Böyle insan.

b-Sayı Sıfatları

Varlıkların sayılarını, sıralarını, oranlarını, eşit bölünüşlerini, kısaca nicelik durumlarını belirten sıfatlardır.

Beş gruba ayrılır. * Asıl Sayı Sıfatları Varlıkların sayılarını kesin olarak belirten

sıfatlardır: Yirmi öğrenci, elli yumurta * Sıra Sayı Sıfatları Varlıkların sırasını belirten sıfatlardır: İkinci katta oturuyor.

*Üleştirme Sayı Sıfatları Varlıkların eşit bölünüşünü gösteren sıfatlardır.

Asıl sayı sıfatlarına –er eki getirilerek yapılır: Çocuklara beşer ceviz verdim. * Kesir Sayı Sıfatları Varlıkların eşit parçalarından bir bölümünü

gösterir. Verilen iki sayıdan ilkine –de eki getirilerek yapılır:

Dörtte bir ekmek yedim. *Topluluk Sayı Sıfatı Varlıkların sayılarını toplu olarak gösteren

sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına (i)z eki getirilerek yapılır:

Otobüste beşiz bebek vardı.

3-Soru Sıfatları

Varlıkların yerlerini, sayılarını, durumlarını, soru yoluyla belirten sıfatlardır.

Kaç senedir bu evde oturuyorsun?Hangi kitap daha faydalı olur?Nasıl bir kazak istiyorsun?

Yapıları bakımından sıfatlar

1-Basit Sıfatlar Yapım eki almamış kök hâlindeki sıfatlardır. Yeni kalem, beyaz çorap, eski eser. 2-Türemiş Sıfatlar Yapım eki almış sıfatlardır. Çiçekli örtü, tuzsuz yemek, soğuk içecek 3-Bileşik Sıfatlar İki sözcüğün birleşip kaynaşmasından oluşan sıfatlardır. Mavi elbise+li çocuk iki ay+lık bebek beş

kuruşsuz adam. açıkgöz öğrenci, uyurgezer adam, mirasyedi genç,

birkaç öğrenci,

SIFATLARDA PEKİŞTİRME

Sıfatlardan önlerine bazı ek ve sözcükler getirilerek anlam yönünden güçlendirilmesi sonucu oluşan sıfatlara pekiştirilmiş sıfat denir.

Uzun uzun kavaklar, güzel güzel çocuklar, elma elma yanaklar,

İnce mi ince gömlek, sıcak mı sıcak hava, yeni mi yeni ev...

Niteleme Sıfatlarının ilk ünlüsünden sonra m,p,r,s ünsüzlerinden uygun olanı getirilerek sıfatın başına eklenir.

Bembeyaz gelinlik, yepyeni kitap, tertemiz ev, mosmor yüz.

Pekiştirmelerde bazen ünlü türemesi de olabilir.

SIFATLARDA KÜÇÜLTME

Sıfatlarda küçültme –cik, -cek, -imsi, -imtrak ekleriyle yapılır.

Küçücük çocuk, azıcık para, ekşimsi elma, büyücek ev, genişçe salon,

-cik, -cek ekleri bazı sıfatalara gelirken ünsüz düşmesi ya da ünlü türemesi olur.

küçük+cük küçücük kutu büyük+cek büyücek apartman dar+cık daracık sokak az+cık azıcık yemek

SIFATLARDA DERECELENDİRME

Eşitlik:“Kadar, gibi” sözcükleriyle yapılır.

Erzurum kadar soğuk şehir.Senin gibi güzel bir insan.Üstünlük:“Daha” zarfıyla yapılır. Kitaptakinden

daha zor sorular. Yalnızlıktan daha güzel bir şey.

En Üstünlük Derecesi“En” zarfıyla yapılır. En çalışkan çocuk. En büyük bahçe.Aşırılık Derecesi“Pek, çok, fazla, pek çok, pek fazla,

gayet..” zarflarıyla yapılır.Pek fakir aile. Çok başarılı öğrenci.Fazla zor soru. Gayet güzel cevap.