N19

KEI kennis -centrum stede lijke vernieuwing

KEI kennis -centrum stede lijke vernieuwing

N19Voorbij de crisisAgenda voor de stedelijke vernieuwing

Denktank KEI

N19

2 / N19 Voorbij de crisis

Inhoud

3 N19

4 Samenstelling denktank

5 Samenvatting

10 Ontwikkelend beheren

15 De eigenfrequentie

19 Het welbegrepen belang

25 Maatschappelijke verdienmodellen voor de stedelijke vernieuwing

3

N19

Samenstelling denktank

Auteurs

Gert Jan Arts, directeur Gerrichhauzen en Partners

Hans Bootsma, commercial manager Blauwhoed Eurowoningen

Matthijs Bouw, directeur One Architecture

Adri Dorrestein, manager gebiedsontwikkeling Heijmans Vastgoed Regio Oost

Henk Harms, directeur Proper-Stok Groep

Damo Holt, manager gebiedsontwikkeling ECORYS

Adriaan Hoogvliet, manager markt en strategie De Alliantie (corpovenista)

Annius Hoornstra, adjunct-directeur Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam

Hans Karssenberg, directeur Stipo

Jan Kraak, senior adviseur strategie Ymere

Bart Lammers, initiatiefnemer Buurtdiensten

Jeroen Laven, directeur Stipo

Dorine Manson, voormalig directeur Economie, Gemeente Amsterdam

Batian Niewerth, directeur Woonbedrijf Ieder1

Rienk Postuma, hoofd projectontwikkeling De Principaal

Emirto Rienhart, senior adviseur gebiedsontwikkeling ECORYS

Bianca Seekles, hoofd innovatie ERA Contour

Willem Sulsters, directeur/eigenaar WSA Stedelijke Ontwikkeling

Paul Tazelaar, adviseur Vastgoed & Finance, Vannimwegen

Roland Theeuwen, directeur Procap

Rodney Weterings, wethouder Volkshuisvesting, Stedelijke vernieuwing, Sport en Cultuur,

Gemeente Den Bosch

Enno Zuidema, directeur Enno Zuidema Stedebouw

Penvoering

Olof van de Wal, directeur KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing

Arjan Raatgever, adviseur KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing

Tekstredactie

San Yin Kan, beleidsadviseur Gemeente Amsterdam

Fennie Kerdijk, procesmanager Ymere

4 / N19 Voorbij de crisis

5

Samenvatting

De vraag voorop

6 / N19 Voorbij de crisis

Verbinden van vragen en trends

Oplossingsrichtingen

Ontwikkelend beheren

7

De eigenfrequentie

8 / N19 Voorbij de crisis

Het welbegrepen belang

9

Het maatschappelijk verdienmodel als maatwerk

10

Tot slot

Ontwikkelend beheren

/ N19 Voorbij de crisis

11

Hoe maken we stedelijke vernieuwing als proces duurzaam?

Wat kan dit betekenen? Rendement op langere termijn waarderen

Werk met werk maken

12 / N19 Voorbij de crisis

13

Voortdurend sleutelen

Stedenonderhoud

Sociaal duurzaam: liever een eik dan duizend bloemen

De bewoner als ontwikkelaar

14 / N19 Voorbij de crisis

15

Voorkomen beter dan genezen

De eigenfrequentie

Factor tijd

Lagenbenadering van de stedelijke transformatie

16 / N19 Voorbij de crisis

17

Gestapelde schalen

Vind de eigenfrequentie

18 / N19 Voorbij de crisis

19

Gevolgen voor de samenwerking

Het welbegrepen belang

Energieverlies

20 / N19 Voorbij de crisis

21

Nieuwe voedingsbodem

Gedeeld begrepen belang

22 / N19 Voorbij de crisis

23

Vereniging van Bewoners

Uitwerkingsmogelijkheden voor de VvB

24 / N19 Voorbij de crisis

25

Maatschappelijke verdienmodellen voor de stedelijke vernieuwing

Verbreding waardemakers en kostendragers

Value capturing1

Het instrumentarium van value capturing

1 Een deel van de onderstaande voor- beelden komt uit de Nederlandse praktijk, andere vormen worden in het buitenland toegepast. Een en ander is gebaseerd op het Europese onderzoek Restructuring Urbanised Areas (ReUrbA2).

26 / N19 Voorbij de crisis

27

Regionale of nationale fondsen

28 / N19 Voorbij de crisis

29

Reduceren van faalkosten

Hernieuwd vakmanschap

Nieuwe vormen van maatschappelijk ondernemerschap

Ruimte en oog

30 / N19 Voorbij de crisis

31

Gebiedseigen aanpak

32 / N12 De nieuwe consensus over stedelijke vernieuwing

Colofon

KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing is een onafhankelijke organisatie. KEI is begin 2000

opgericht op initiatief van een aantal publieke en private partijen. Door het bundelen en beschik-

baar stellen van kennis en expertise geeft KEI een impuls aan de stedelijke vernieuwings- en

herstructureringsopgave. KEI brengt partijen bij elkaar, treedt op als intermediair, makelt en

schakelt tussen vraag en aanbod van kennis, informatie en expertise. Het doel van KEI is om

zowel de kwaliteit als het tempo van de opgave te verhogen.

KEI wordt inhoudelijk en financieel ondersteund door verschillende partijen, variërend van

de rijksoverheid, ontwikkelaars, gemeenten, corporaties en ontwerpers tot adviesbureaus.

Organisaties die actief en vernieuwend opereren in de stedelijke vernieuwing en die het aan-

durven om hun kennis en ervaringen met anderen te delen om zo gezamenlijk stappen vooruit

te zetten. KEI heeft inmiddels ruim 250 partners. Meer informatie: www.kei-centrum.nl/overkei

De N-reeks is een serie publicaties gewijd aan thema’s die KEI van belang acht voor de

voortgang en kwaliteit van de stedelijke vernieuwing. Eerder verschenen onder andere:

N18 Een zooitje ongeregeld. Prestaties verbeteren zonder subsidie of contract

Klaas Mulder, december 2010

N17 Woningrenovatie als architectonische opgave

Rick Wessels, maart 2010

N16 BV Sociale Stijging. Sociale stijging van wijkbewoners als onderneming

Jasper van der Wal en Bart Lammers, oktober 2009

Meer informatie over de N-reeks: www.kei-centrum.nl/netwerk/n-reeks

Uiteraard zijn wij benieuwd naar uw reactie. Bent u het ergens niet mee eens, heeft u

aanvullingen of tips? Laat het ons weten.

KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing

Kruisplein 25r

Postbus 897, 3000 AW Rotterdam

T 010 2 82 51 55 / F 010 413 02 51 / E info@kei-centrum.nl

auteurs, penvoering en tekstredactie zie pagina 4

vormgeving Beukers Scholma, Haarlem

fotografie Christian van der Kooy, Den Haag

druk Zwaan Printmedia, Wormerveer

uitgave en copyright KEI, januari 2011

ISBN 978-94-90174-06-4

32 / N19 Voorbij de crisis

Over N19

Over de auteurs