PeterBartl-Albanci Od Srednjeg Veka Do Danas

Preview:

DESCRIPTION

nemacka istorija albanije...

Citation preview

  • .

    - ()

    u

    .

    Peter BatrlALBANIEN

    Vom Mitteralter bis zur Gegenwart Verlag Friedrich Pustet, Regensburg, 1995

    BEKA

    CLIO2001

  • , 20. . , -

    , . ,

    , -

    , ,

    ( -"), , -

    ( ). ,

    .

    ,

    , a

    .

    -

    1912. , -

    , , , ,

    - .

    ", -

    .

    , ,

    ; , , .

    ,

  • ,

    : , , -, , , ,

    . ,

    , ,

    .

    , 15. 1995.

    6

    1

    . , -

    / . - -

    , , .

    .

    28.748 km2. ' , .

    . ,

    ,

    .

    , ,

    .

    : .

    , -

    . -

    , .

    -

    (Bjeshket e Nemuna/) -

    7

  • .

    . -

    2.000 m ( 2.751 m 2.694 ). . -

    ,

    . .

    , -

    . -

    .

    , , -

    .

    -. -

    -

    .

    -

    , .

    -

    .

    ,

    . -

    ; , .

    , -

    Via Egnatia. -

    . , , -

    -

    . ,

    . -

    .

    , -

    .

    , -

    , -

    : 80 km -

    . -

    .

    .

    , -

    .

    - -

    -

    mare clausum-o, - . ,

    14. . 1453. - " ,

    .

    : 1480. -

    . II 1481. .

    (Republika e Shqiperise) 1990.

    3.255.900 . - .

    750.000. 1923. 803.959 , 1938. 1.040.000, 1950. 1.215.000, 1960. 1.607.000, 1970. 2.136.000 1980. 2.671.000. 300% .

    : 1938. - 36, 1960. 56 1980. 93 - , 1990. 114 - .

    : 32,6% 15 , 57,8% 9,6 % .

  • , -

    : 1990. 63,9% 36,1% ; 1923. 84,1% 15,9%; 1950. 79,5% 20,5%; 1960. 69,1% 30,9%. - , 243.000 (1990), , 85.400, 83.300 81.800 .

    -

    : ; . 1972. - ", . -

    , -

    .

    . 1989. 64.816 ( 2% ) . (58.758) . -

    300.000400.000, , , . 1989. 4.697 100 .

    45.000-60.000, 15.000-20.000. ,

    10.000, -. .

    ,

    1.730.000 - ( 1981. - 1991) . 7,7% . -

    , -

    " (Krahina Socialiste AutonomeKosova). 10.887 -

    10

    , -

    . 1.584.441 (1981) 1.226.736 (77,4%), 209.498 (13,2%), , , .

    (1948. 727.820 -), .

    498.242, 68,5%, 1948. , , (1948. 171.911 23,6%). : 1981. 67,5 / . - 72 / . , -

    ,

    130.000. : 191.

    72.484, . 1,3% .

    ,

    1981. 377.726 19,8% -. ,

    ,

    .

    : 38.735 6,5 / , 1981. .

    , 1726. 1733. ( , , ). - .

    . ,

    (Cameria, ) -

  • (, , , -). (),

    19. , . -

    , . -

    (1912-1913), ,

    .

    .

    . -

    1951. 23.000 .

    ( , ) . 100.000. (arberesh), - , -

    .

    , -

    .

    , -

    -

    - , (), . -.

    .

    1876. . , -

    -

    . 1912. - Vatra . -

    .

    12

    ,

    ,

    ( 4.000 ).

    1768-1774. 1787-1791, .

  • 2

    .

    , e o ( ), - , , ,

    . o -

    , -

    o .

    (1646-1716)., , -

    ,

    -

    . .

    -

    - (17941854), " ( , 1835) ,

    .

    (17911867) 19. O (-, 1855) - ,

    , ,

    ." , ,

    .

    . ,

    , , .

    14

    , , o -

    .

    (17461778), - .

    o -

    (, 1774) o : () - ; - o - .

    , , ."

    o (18111869), (, 1854) - . -

    , -

    . -

    ", .

    .

    , -

    , -

    -

    . To je (19091985) ( 1942; - 1966). -

    , -

    . ,

    200. , ", o - . Taj : 1. " (200 .. 600 ..) 2. " ( 600 .. - 11. ).

    15

  • , -

    , 200100. .. - .

    .

    300. .. .

    -

    .

    ? , - .

    .

    .

    -

    . ( .) , , -

    . -

    .

    (. qytet civitateni), (mbret , > imperatorem), . - (verri) - hiberninum,

    . , ,

    .

    , -

    ; , 600. . -

    ,

    .

    -

    . -

    16

    -

    7. 10. . , -

    -

    .

    -

    -

    . , ,

    :

    , ^-

    (Dioclea); , /- ,

    .

    -

    , :

    , .

    . -

    ". -

    , , ,

    .

    , -

    -

    .

    - .

    -

    . ,

    -

    /. - . ,

    ,

    .

    , -

    . -

    .

  • e , -

    , 13. . u . (. , 1989)

    . -

    -

    , .

    (, . u

    ; 1994) - , . ,

    o ( ) , -

    . , -

    .

    18

    3

    u

    (395). , . (6801018) (803814).

    , ,

    , na je - 850. (Thema)*. , ,

    .

    851. ( - ). (852889) - , a (893927) . -

    893896. 30 - , .

    . , -

    , 989. 997. -. 1014. . -

    1018. - .

    . .

    *

    I (802-811). - . .19

  • , , -

    , , , -

    . -

    o

    .

    . -

    1034. 1079. " (), .

    -

    1078. . , , . -

    .

    14. . ,

    .

    , ,

    shqiptar, Shgiperia, je . - 15. .

    shqiptar . - shgipe , ", ". , , -

    shqipon ]&- " shqipton " ( - ; ").

    11. :

    1071. -20

    , a 1072. . 1074. - -

    . -

    ,

    . , a

    () .Kao -

    . 1081. . -

    , . -

    . -

    .

    .

    17. 1081. . I , , , -

    . 1082, - .

    1082. - .

    1084. , 17. 1085. . . -

    -

    . :

    (11071108) , .

    ,

    I , o , o

    11071108. . -

    , o -

    .

    21

  • , ,

    . .

    12. . , 1204. -' , , -

    . , -

    , .

    , (1208-1216), , ,

    III. -

    ( "), - . 1208. -

    III, - .

    , , ,

    1217. . - . -

    .

    , a -

    ( , 11851396), .

    ( 1216. ) -

    , . -

    . , -

    1230. II ,

    . II - , 1253. III , , . ,

    . ,

    III, II. , ,

    .

    22

    Regnum Albaniae

    13. ,

    , -

    : , -

    II, - . 1258/ , ,

    II *.

    , . -

    .

    , .

    -

    , a 7, -

    , - -

    , 1263. ( ) . - 6. 1266. , 26. , a 1268. , -

    . ,

    -

    .

    Kao , . -

    ",

    1261. . 1267. , -, II, -, o

    .

    (), , a - , .

    * .- . .

    23

  • .

    12711272. .

    : 28. 1271. , -

    . , na je -

    (1278). 1277. , () .

    .

    1267. , - -

    . -

    - -

    . , , -

    . 21. 1272. - Regnum Albaniae .

    , .

    -, a

    ; . - ,

    , marescallo in Al-bania. , . -

    , -

    , .

    , .

    .

    : 1273. , -, sub servitiis,usus et consuetudinibus imperii Romanie",

    24

    . nobilis 1-banensis Johannes Musacius" () 1274. . , 1. -,

    , -

    -

    .

    -

    -

    . -

    , . ,

    - ,

    . -

    -

    . -

    ^

    . , -

    , .

    1274. VIII .

    1280. 1281. .

    I .

    ,

    .

    31. 1282. ,

    ,

    .

    ,

    : , RegnumAlbaniae, 1286. .

    , , :

    -

    25

  • . ,

    : 1294. ,

    ( 1296. 1298. ) .

    .

    . , ,

    ,

    .

    : -

    1304. XI

    . -

    -

    . -

    , , ,

    "

    . 5. 1304. immunitates, libertates, franci-sias, gracias et privilegia", je . ,

    (comitibus, baronibus, officialibus et nobilibus), - (burgensibus et universitatibus terrarum et lo-corum ac ceteris singularibus tocius regni et provincie Albanie).

    -

    -

    : -

    (miles) Caznesio Blenisti () ,

    (marescallo) *. , , -

    * Caznezius" je " . ,

    1304. , ", 1279. . -. .

    26

    , a ,

    , .

    -

    . 1305. ,| . -

    . ,

    , -

    .

    1306. kao - .

    -

    ; 1319. 1322. . ,, ,

    -

    . -

    1368. , , ,

    Regnum Albaniae.

    , 12. -

    , ,

    . II (12751321) -

    , a 1296. , ^

    1305. , , -. 1309. " Rex Serviae, Chelmi-, Dioclie ac Albanie. je 1319. - , 1322. -, .

    14. . III

    27

  • (1341), je , .

    .

    (1343-1347) (1331-1355), 1345. , - .

    1355. . , , -

    : ,

    , -

    ( bashtina , obrok* brok -, travnina - ). -

    14. 15. , . -

    .

    ,

    a je , .

    13. . o , -

    , 1325. . , ,

    , -

    .

    -

    , 1348. . - -

    , ,

    ,

    * ,

    .- . .

    28

    .

    II , na je -

    . , , 1359. . 15. .

    -

    ,

    .

    1303. 1311. , 1388. . -

    , . 1382. -

    .

    1388. .

    .

    1358. -.) , ( ) ,

    -

    ,

    .

    .

    . -

    II (1380-1407) 10.000 - ( 50.000 70.000 ).

    . , -

    ,

    , 1401. - ,

    29

  • .

    .

    ,

    , .

    .

    , ( 1388) - . '

    u

    1274. , a

    ,

    -

    . 13281338, , .

    , , -

    ,

    . -

    .

    primus de domo Francie. ,

    , Princeps Albaniae. -

    -

    . 1362. , , .

    1368. , . -

    ,

    dominus Albanie in partibus versus maritimam de Durachio 1366. . ; -

    30

    -

    , .

    -

    . -

    , , -

    I () - . Taj , -

    (Chioggia), , ( ). IX - II .

    () . I( 1367), , - 1357. . -

    o p e . Zeta Superiore, .

    1360. -

    *. :

    ( 1372. ) , a ( 1378.) . 1367. , -

    ; 1369. . II ( 1385.) 1372. , **.

    , .

    Princepsa Albaniae -, a 1383. II .

    * , I , a

    . - . .

    **

    , . - . .

    31

  • , -

    , -

    , . -

    - 18. 1385. ( ) . II, a - . , -

    .

    -

    . 1386. ,

    . 600 .

    . ,

    1388. , 1392. - , .

    1396. II, - II. 1386. - , -

    . -

    , 1391. .

    u

    -

    o - .

    -

    o " .

    o - .

    ,

    . 1367. ,

    .

    1359. .32

  • je ,

    -

    ,

    . -

    . ,

    :

    1379. , -

    . ,

    . -

    -

    " (Albanoktonos). . 1381. - -

    -

    . ,

    .

    ,

    . , -

    1384. - .

    -

    : ,

    , ,

    -

    .

    -

    . Via Egnatia je -, a ,

    . -

    , .

    34

    ,

    , c .

    ,

    a ,

    , , .

    ( - 1243. ). . 1272. Regnum Albaniae, - . 1274. - .

    14. -

    ,

    . -

    .

    , -

    (millium), (bladum) (granum). ,

    , , .

    -

    , . -

    13. . , -

    , -

    .

    14. -

    ,

    . , -

    , 1414.

    . -

    ,

    1415. . .

    , -

    . , -

    35

  • .

    , a ,

    , , , , , .

    , , -

    , -

    , ,

    (bottarga) , ( ), (grana). .

    -

    , .

    . -

    , . -

    , . -

    .

    u

    -

    , .

    : 58. - . 4. 8. - .

    ,

    : ,

    , , , , , .

    ( 600. ) - - -

    .

    .

    -

    ,

    11. . o36

    , , . -

    , -

    , -

    .

    395. , - ,

    732. , .

    1054. - .

    , , -

    , . ,

    , -

    .

    . -

    , , .

    .

    -

    .

    .

    37

  • 4

    1365. , , (-, ) ,

    .

    . -

    -

    .

    .

    ,

    , -

    , ,

    . To je - 1389. .

    1391. . I 1402. : 1417. , 1430. ,a 1449. . - .

    -

    ,

    38

    . -

    , 1385. , -

    , I. . -

    . -

    ( - 1389. ) .

    -

    . -

    , -

    ( , () , II ).

    1431. " (Sancak-i Arvanid, - Sancak-i Arnaut). je . (vilayet), a je . -

    ,

    .

    1430. - .

    (, , ) , a

    .

    .

    ,

    .

    , ,

    .

    1432. , . -

    ( ) 1433. - . o -

    : IV, I

    39

  • .

    1434. , -

    . 1439. , -

    . -

    II - .

    impium foedus ( ) 1444. . 1451. I , .

    1463. , .

    -

    , () , , . -

    -

    .

    .

    1405. , - . -

    .

    . 1402.

    .

    , , .

    1423. (i oglan) . - (), - , -

    1428. .

    40

  • , 1438. - ,

    , ,

    .

    ,

    1440. , a , -

    , . To je - -

    1440. . 1443. - -

    .

    -

    . -

    , 1444.

    . -

    . ,

    , -

    , -

    42

    . primus inter pares,a .

    -

    . -

    -

    . 1444. .

    ":

    ,

    . 1445. 1446. - ,

    .

    .

    : , ,

    ,

    .

    .

    , .

    : -

    -

    . , -

    , .

    , () .

    - . , -

    -

    , .

    1445. - ,

    . -

    ,

    . ,

    1448. , . 1.400 .

    43

  • . -

    , -

    ,

    1450. - .

    Atleta Christi

    , -

    II, : , ,

    , -

    ,

    1450. . . -

    V, V I - . -

    I 26. 1451. .

    -

    .

    1453. - . -

    II - .

    ,

    . 1455. - , . -

    : pri-mus inter pares .

    , ,

    ,

    ; . ,

    1456. 1457. . (1456) -

    44

    . -

    . To je III, - AtletaChristi, a II, (1458. ) . -

    .

    o

    27. 1458. I. ()

    . 1461. , -

    . -

    , . 1462. -, .

    , -

    , .

    1462. , 1463. , . II 1463. - . , 15. - 1464. , a :

    1465. -( ) . , 1466., II ,, 150.000 . , -

    - -

    ( "). . -

    -

    . 1467. . - -

    . II 1467.

    45

  • .

    -

    1468. . , , 17. 1468. .

    .

    ,

    . -

    (Rilindja) 19. .

    .

    , -

    -

    .

    Taj , Historia de vitaet gestis Scanderbegi Epirotarum principis (, 1508) - .

    , -

    , 1472. .

    46

    . , ,

    .

    1478. . - II. 1479. . 25. 1479. , -

    .

    ?

    .

    .

    , -

    .

    ,

    . .

    ,

    . -

    , , .

    ,

    , a a

    .

    , -

    .

    , -

    .

    .

    .

    47

  • -

    ,

    . -

    :

    , -

    , .

    -

    -

    .

    (miri) : (has), - (zeamet) (timar). .

    ,

    . I

    48

    (15201566) - .

    >- ( sipahi). - 20.000 (akfi), .

    ,

    . , de fac-to , .

    , ,

    .

    , ,

    (sancakbeg). , , -

    , , , -

    , .

    .

    .

    , -

    , . -

    () 1431/1432. 335 56 ( 16 /) . -

    . , ,

    , . ,

    ' , , -

    . -

    : 15. 3.000 . - (, , ) -

    ,

    ,

    .

    ,

    -

    . , -

    49

  • .

    I (1566) -

    ( -), . () - .

    70% . -

    , ,

    .

    -

    . ,

    , , -

    ,

    .

    17. 18. . , ,

    .

    17. . 1610. - 10% . - , , -

    .

    .

    .

    , -

    ( ) ( ), - .

    .

    -

    18. -

    .

    (). -

    . , -

    -

    .

    18. - - , a

    .

    -

    ,

    .

    (cizya) , .

    -

    .

    , -

    , .

    -

    . 92 15. 17. , 25 ( - 19 ) .

    , , -

    . , -

    , 17. 18. , " -

    .

    ,

    . , ,

    16441669. 1649. .,

    . 1689. -

    ( ). .

    . , -

  • .

    o -

    . , ,

    , .

    1634. 20.000 ,

    . , , -

    1635. o ( ), .

    17. -

    . ( - .)

    -

    c

    , -

    , , -

    52

    . -

    ,

    -

    . -

    , .

    -

    ,

    -

    . , , , .

    "

    , , , -

    ,

    .

    : -

    , ,

    , ,

    , ,

    . - -

    , ,

    . -

    , , ( laramane, -), -, ie .

    ,

    ,

    -

    . -

    ,

    .

    . ,

    -

    ,

    , , -

    .

  • ,

    , .

    (tekke) - .

    A , 13. -

    ; . ,

    , .

    -

    . , -

    II(14211451). o (1611. 1683) (Seyahatname) .

    o . 200.000, , 20% . 90% - .

    , .

    ,

    .

    19. . -

    , a - .

    (18461900), , .

    (Fletore e Bektashinjei) , :

    ,

    .

    . ,

    .

    54

    -

    .

    , , -

    1925. , , .

    ,

    (Kryegjyshi Botnor}

    .

    ,

    ,

    .

    .

    .

    -

    .

    ,

    .

    ,

    ,

    . -

    (Kanun i Lek Dukagjinii). -

    () (shtepi), (zoti e shtepis) a -. -

    ( ), . ,

    . ,

    . -

    . ,

    55

  • , -

    .

    . ,

    , -

    , a .

    (vellazeni). - ,

    .

    .

    (fis). ,

    (). 30 . .

    , ,

    , .

    .

    , a - . -

    , 17. , a .

    ,

    -

    . -

    ,

    .

    . (bolukbasi, bylykbashi), , , - . ,

    .

    , '

    , .

    56

    , -

    .

    , -

    .

    .

    ( bay-rak, ) . , -

    .

    , a . -

    , , ,

    o . . ,

    , (bajraktar) , ,

    (18531856).

    -

    ".

    (gobaret), .

    (gjobe) , .

    -

    . (doreza-net), je . -

    , .

    ,

    , " (pleqte), (pleqesia). - , , -

    . ,

    , a , .

    57

  • u

    , , -

    , ,

    (kuvend, zbor). oj je -

    .

    , , -

    .

    -

    (adet) .

    ,

    , -

    .

    ,

    , a - .

    , -

    , , , ,

    (besa) , (gjak), . -

    ,

    .

    .

    ( ) ( , ). (besa) - -

    , . -

    .

    -

    . ,

    58

    , , , -

    . , -

    ,

    . -

    , .

    .

    -

    . -

    .

    13. .

    . (1455) 45% . , -

    . -

    , na je -59

  • (, ; , , .). -

    ^. -

    . 1485. -

    , 1582. . , 1485. - , 1582. , a

    1782. . -, 15. , - . .

    ,

    .

    .

    -

    : -

    , , -

    . .

    , , ,

    ,

    . O -

    1703. . , -

    , -

    .

    .

    :

    , 1700. , ,

    (16831699) .

    . , -

    .

    . , -

    .

    60

    -

    :

    ,

    .

    19. . -

    .

    -

    . ,

    , -

    .

    , -

    . 95 , -

    . 55 , -

    , -

    .

    : 15. .

    I . -

    .

    1448. - , -

    . -

    , ,

    ,

    , , , -

    . , 1448. .

    1461. , I

    61

  • . 1462. -, ,

    , -

    . -

    , , .

    -

    , , , -

    1479. . -, . o ,

    -

    -

    .

    62

    16. , a 1481, 1492. 1506. .

    -

    .

    1532. - . -

    , a

    , . ,

    ,

    -

    . ,

    ,

    , .

    . , -

    .

    , a ,

    . -

    noboli Coronei -,

    .

    .

    17. 18. , 1647. (), , 17. , ;1744. - , III - (); 1756.

    (); 1774. - (), -. -

    . 16. .

    , -

    , .

    ,

    .

    63

  • ,

    .

    ,

    , ,

    .

    , ,

    .

    , -

    . -

    -

    ,

    .

    . ,

    ,

    , .

    , ,

    , . -

    . -

    , 1550. ,

    (Il maestro di campo generale Go-verno della cavalleria leggiera). je - Regimento Real Macedone, je , -

    .

    -

    , . O ,

    , .

    , ,

    . -

    () 1570. , a 1707. (). -

    64

    , -

    , -

    .

  • .

    ,

    . , ,

    , ,

    , -

    .

    , a

    .

    -

    .

    .

    . , , -

    Araberesh-, , -

    -

    . :

    , ".

    u

    -

    , -

    ,

    .

    ,

    .

    , -

    .

    1481. (), . , -

    66

    , a . , -

    ( 1480. ). 1481. - , .

    1485. ; .

    , ,

    II. 1492. : , a -

    (hara). 16. . -

    1501. 1506. .

    . -

    o , -

    , , , -

    .

    -

    . (15701573) - -

    . , ,

    , -

    ,

    . 1571. -

    , ( ) .

    15931606

    1593. 1606. . , a

    : .

    67

  • -

    , a

    . . 7. - 1594. -

    .

    ,

    .

    , , -

    . -

    -

    ,

    ,

    -

    . , -

    .

    1596. . , -

    . , -

    -

    . ,

    ,

    .

    -

    , -

    . 1616. - .

    1602. . -

    . -

    , 2.656, - , ,

    .

    -

    100.000 - .

    , 40.000,

    68

    , a -

    . -

    : 1) capitano general, 2) , 3)

    , 4) - 5) . ,

    ,

    -

    .

    -

    -

    . (1606) - , , , a

    , -

    , , -

    ,

    . , -

    , o

    , a -

  • . , ,

    ; , - ; -

    ; , .

    .

    ,

    , ,

    .

    , .

    2.000 , 1606. , - . , -

    .

    (16031610) 200.000 ( , , , .).

    (16831699) 17. -

    , . -

    .

    (16441669) .

    . -

    . , -

    16831699. . 1689. Ratzen und Albensern ( ) - . 20.000 - . -

    Ratzen Albenser , a 70

    III Patriarchder Clementi ( -) - .

    . -

    , -

    , .

    . (17351739)

    , -

    . -

    . 1737. - . IV, - *

    -

    .

    , ,

    . ,

    , -

    . , ,

    :

    . 1737. - , a 14. . -

    . 16. 1737. , -

    . -

    , -

    . 1739. , , .

    1750. , ,

    . *.

    * . - . .

    71

  • ,

    , na je - -

    ". I -

    .

    ,

    , -

    , .

    3. 1711. , I ,

    . 18. - .

    1759. . 1768. II ,

    . . -

    - (Kuftik Kaynarci)1774. - .

    17871792. , -

    ,

    .

    18. u 19.-

    18. - ,

    .

    -

    .

    , ,

    72

    . To je -. :

    , , -

    , a - () .

    .

    , -

    , -

    (Plaku).

    ,

    .

    , Kapa -, , .

    - , -

    . 1757. -.

    . -

    , : , ,

    .

    , .

    1775. - , .

    je Kapa-. 1778. - ", -

    . Kapa - - ,

    . -

    1784. , a 1785. - I . ,

    1786. , -

    ,

    73

  • . -

    (17871792) , na je o -

    10.000 . - , ,

    1787. , . , 1787. , . ,

    , je Kapa - - .

    . -

    1787. , - .

    . ,

    , , -

    Kapa -. -

    .

    ,

    .

    , , -

    -

    .

    II .

    1788. . Kapa -- -

    . II 100.000 - . -

    . o -

    , 1788. , -

    . -

    , , -

    74

    :

    21. , . je Kapa- -

    , . Kapa - . o -

    ,

    - . II, , -

    . -

    , a -

    .

    .

    (1791. 1792. -) Kapa - -, ,

    1794. .

    , 1795. . , Kapa --

    . 22. 1796. - .

    Kapa -, - ", -

    .

    -

    , ,

    . -

    -

    , a

    . 1795. -

    -

    . ,

    ,

    75

  • je -.

    , -

    . je Kapa - ( ) , -

    , -

    .

    -

    ,

    .

    1784. , , .

    , -

    .

    , a 1785. -, na je -- . -

    1787. , 1788. . - , a -

    .

    -

    -

    .

    , 1811. , - , , , -

    , , -

    .

    -

    . - 1804. -, .

    -

    . Kao - .

    .

    1789. . -76

    1791. -

    . 1791.

    .

    , -

    . -

    -

    " (-) " () , " -

    " -

    . -

    , , . -,

    Kapa - , .

    -

    . -

    , . . . -

    . ,

    .

    -

    , 1820. . 1820. II -

    .

    , -

    . . 1822. ,

    , 24. 1822. . .

    - ,

    Kapa - , ,

    . -

    . -

    , -

    .

    77

  • , -

    , . -

    .

    , -

    ,

    .

    , , , -

    .

    (- , 1824).

    (1839-1876) -

    ,

    , -

    . 18. - ( ) . - II (1808-1839), 1826. -

    , , -

    . -

    , -

    . -

    , -

    ,

    .

    -

    . 1811. - - -

    . -

    ( ) 1815. -

    ( , , , -). , -

    . , ,

    78

    ,

    na je . 1823. -

    , , . 1828.

    II ,

    . -

    .

    , ,

    , (1829) . A - -

    - ,

    , -

    . -

    , na je II - . -

    1831. . - ,

    . -

    ,

    1831. , . e o .

    , - -

    .

    I (1839-1861) , , - , na je 3. 1839. - ( - Hatt-i ) , , -

    , .

    () - ,

    a

    . 1843. -

    79

  • .

    ,

    : 2. 1876. .

    u

    .

    -

    80

    , ,

    ,

    . -

    . -

    ,

    , -

    , . -

    . 18. , - ,

    . ,

    ( )

    .

    -

    (1699).

    , , . -

    , a

    , , -

    . , , -

    -

    .

    , 1706. - , , . . -

    ,

    .

    1716. (Picciole Indie dei Veneziani).

    ,

    , , , , a

    , , .

    , ,

    .

    , () , 18. , . -

    ,

    .

    81

  • , 18. ,

    , 1751. 1831. . , -

    , a

    - , -

    . -

    18. , -

    .

    -

    .

    . 17411800. - 804 , a 128 . 200 , 46 , 20 .

    .

    1571. , a -82

    , , -

    . -

    , , -

    ( ) -

    .

    . -

    , 18. -. ,

    250 300 4.0005.000 , .

    18. . -

    . -

    , .

    , , a

    , ,

    . , ,

    , -

    , , , .

    18. - .

    ,

    . Guilielmus, Brocardus, 1332. Directorium ad passagium faciendum ,

    " (Li-cet Albanenses aliam omnino linguam a latina habeant et diversam,tamen litteram latinam habent in usu et in omnibus suis libris). Ha, .

    Ioannes Gazulus ( 83

  • , 14001465), Marinus Becichemi ( - , 14681526), Nicolas Thomens ( - , 14561531), Michael Mazulus ( , 1500) , . -

    ,

    . , -

    , 1508. .

    , -

    , , 1555. . 188 Messale, ca - .

    ,

    . 1740. - -

    . ,

    , .

    ,

    .

    " -

    . -

    . 1592. (Dottrina Christiana Embsname eKreshtere) . , , -

    , 28 , .

    , Dottrina Canzone Spirituale -, -

    . -

    1619. . -

    . -

    . -

    84

  • , -

    , tp (15661623), , Collegium Illyricum-y ; 1621. -.

    o

    ,

    . 1618. - Dichiarazione piu copiosa della DottrinaChristiana , je . 1621. Rituale Romanum Specchio di confessione . je Discor-si spirituali 68 , - " (utilissimi aquelli non intendono altra lingua, che la materna Albanese).

    .

    ,

    . 1635. Dictionarium Latino-Epiroticum. - (Franciscus Blan-chus). , je , -pey , a 1635. -. 222 5.640 , a - .

    ,

    . , -

    ,

    , 1626. . ,

    140 . .

    je Cuneus Prophetarum deChristo Salvatore mundi et eius evangelica veritate, - 1685. . , . -

    Collegium lllyricum-y ,

    86

    ; 1656. , -

    -

    .

    . 1677. - -

    , ,

    ,

    .

    Cuneus, , -, -

    . :

    o , -

    ; . , , a

    , .

    -

    . 1706.

    : -

    1703. - , ,

    . ,

    , .

    -

    , .

    -

    : Concilium Albanum provinciale sive natio-nale/Koncili Provinciaali o Kuvendi i Arbenit. je -

    . o - . -

    : 1) , , 2) , -, 3) 4) . 19. .

    87

  • 1716. Osservazioni gram-maticali nella linqua albanese. je - ,

    .

    , .

    19. .

    18. je Dottrina Cristiana( ) ; Messale. - 18. , -

    . je o (Gjella e Shen Merise Vigjer) () , 1762. - .

    . (), . , , , a

    .

    18. , -

    , , , , .

    , a

    . "

    ,

    , -

    .

    18. , a , - () . -

    , 15,

    . 15. -88

    16. . 17. Anonymos ; - 58 . - , () , , . ( 17301805) , -

    .

    , 1744. . .

    40.000 ( ), 26 , , -

    , , ,

    .

    .

    ,

    , .

    ( 1789). ,

    -

    . (). , - , . -

    (--/) (1770. 1802. ).

    -

    , a

    , -

    - . Taj ,

    , -

    - .

    -

    , -

    89

  • . ( 1524), o -; (14701513) ; , - , () 16. . ( ) - ( 1650), -- , ". -

    .

    -

    , a . ,

    , , 18. . -

    ( -- ). -

    1724. . ,

    ( 1760). , -

    , . -

    .

    ( 1702), - , , -

    .

    . -

    , a (- 18. 19. ). - 60 , ( o -) (ilhi). - (Seferi humajun) 1789. , (r). , (17841844), - .

    90

    (Erveheja) u (Jusuf e Zelihaja). 19. - ,

    . , -

    (Hadikaja) 65.000 - -

    (Myhtarnameja) .

    -

    . 1912. .

    -

    .

    -

    . ,

    ,

    . , -

    , -

    .

    91

  • 5 (1878-1912)

    " -

    -

    . ,

    ( ", "), - , ,

    . , ,

    , -

    ,

    1912. , - -

    . -

    , a

    .

    , -

    , 19. .

    (1878) 1875. .

    :

    .

    , , . -

    ,

    , 2. 1876.92

    .

    , -

    . , ,

    ,

    , -

    , .

    24. 1877. , . , a

    , -

    .

    31. 1878, a 3. - 1878. (, ).

    - -

    , .

    , a

    . -

    (. ). ,

    .

    , , -

    -

    o .

    , ,

    ,

    . -

    , a 13. 1978. . . ,

    : -

    ,

    " . .

    , ,

    -

    . , -

    -

    , :

    93

  • ( ); -.

    .

    ,

    ,

    .

    -

    , ,

    -

    , .

    ,

    .

    , 19. , -

    , a . -

    -

    -

    . , 1878.

    , a .

    (18781881)

    .

    (Komitet Qendror per mbrojtjen e te drejtave te kombesiseshgiptare) je .

    , -

    . ,

    ,

    30. 1878. : , , -

    94

    .

    , je Ha-rne. !"

    , -

    . -

    - 10. 1878. - ; 38 , . ,

    , a , -

    . o

    (Lidhja shqiptare), je no (Lidhja e Prizrenit). - je , a - . -

    .

    ,

    ,

    : -

    . -

    . ,

    , -

    , .

    -

    . -

    13. 1878. ( ), - , .

    -

    -

    .

    o

    , -

    , ,

    , , ,

    . Kao ,

    , .

    95

  • :

    ,

    -

    .

    -

    , ,

    , .

    20. ,

    ,

    .

    96

    (Kararname) 18. 1878. . -, -

    ( ). , a :

    , ,

    -

    , ,

    -

    .

    , a

    . -

    o .

    ,

    ,

    .

    1878. -, ,

    - .

    (Gjakova, ) . , -

    , -

    .

    -

    . , .

    , .

    1879. .

    -

    .

    ,

    ,

    .

    , -

    - . O - 6.000 15.000 .

    97

  • - -

    . -

    -

    . 1879. 1880. , -

    . -

    .

    -

    ,

    , ,

    (. ): -

    (), -

    . ,

    .

    22. 1880. , - ,

    . -

    -

    . ,

    98

    ( ) - , ,

    . 1880. - 10.000, a ~ .

    , -

    . , 26. 1880.

    . 19. - .

    ,

    .

    ,

    .

    .

    , -

    .

    ( ) - , ,

    , ,

    . , , -

    ,

    . 23. 1880. . 26. 1880. .

    ,

    ,

    . ( ) . -

    .

    .

    . O - -

    24. 1881. . - .

    99

  • . -

    , a

    ,

    . ,

    18781881. .

    , a

    .

    , -

    . -

    , a

    -

    . -

    .

    27. 1878. - (Tercuman-i sark), je ,

    . , (,, ) "; - ; - ; , a -

    ; -, .

    . -

    ,

    ,

    1879. ,

    .

    ( - ), . -

    100

    , -

    -

    . 1880. , a -

    . 4. 1881. . -

    18. . - 1881. .

    -

    , -

    101

  • -.

    20.000 1881. . ,

    - , a 22. , 5. . , ,

    . , ( - ) , , -

    , .

    .

    1881.

    , , .

    , -

    " -

    , , -

    .

    -

    ,

    , .

    Kao 1879.

    (Shogeria se te shtypuri shkronja shqip); y je " (Shqoqeria eStambollii). , - " (Drita), .

    (1850-1904)

    .

    702

    . -

    1872. . - ,

    ,

    . ,

    .

    . , u .

    j o j (Shqiperia.C'ka qene, c'eshte e c'do te behete. Mendime per shpetimt tememedheut nga reziket qe e kane rethuare). - 1899. , , a - (. , , , 1913). , ( ), - .

    ,

    .

    , ,

    , , .

    . ,

    ,

    ,

    ."

    ; , a ,

    . ; - .

    -

    . ,

    , , , ,

    ; a -, ,

    ." , , -

    , . ,

    ; , , a .

    103

  • !" , , , -

    , , ". -

    .

    . -

    , , -

    . -

    ,

    .

    , -

    , .

    .

    ".

    -

    ,

    -

    -

    , .

    .

    , -

    ; ."

    -

    . , , -

    .

    . -

    .

    ." , , -

    . -

    , .

    ,

    ".

    ,

    ,

    .

    -

    104

    .

    ."

    -

    -

    -

    .

    -

    :

    , . Kao -

    ", a

    . 20. 60., ,

    ,

    , .

    .

    " -

    ( 1881) , , -

    (Dituria). , -

    -

    . Maja 1901. -

    -

    . -

    (18811904) 25 . - . 1893. " (Deshira) 1896. -

    (Kalendari Kombiar). " (Bashkimi). Be-

    105

  • -

    ,

    . ,

    , -

    . -

    , .

    -

    .

    , , a

    .

    , , a

    ,

    .

    ,

    . ,

    ,

    -

    . -

    .

    1881. ( ). - , a 1885. . 1885. 1890. , - ,

    , -

    . 1886.

    . je .

    . ,

    . 1903. - , a . To je

    . , -

    KO je .

    1887. he - . -

    .

    1881. .

    , ,

    .

    707

  • , , 1883. .

    . 1885. -

    . -

    . () .

    , -

    1896. -

    , -

    , -

    .

    , .

    . -

    :

    1) ; 2) - ,

    , ; 3) -

    ( -); 4) ; 5) - 6) .

    1896. -. -

    . , -

    1897. , a

    . -

    -

    , -

    .

    1889. 450 - , -

    o " (Bee) " (Beselidhija a Pcjes). je -

    709

  • .

    , ,

    : -

    -

    .

    ", -

    , -

    .

    ,

    ,

    () , -,

    . Kao - ,

    . -

    1900. - .

    : -

    1901. , I . -

    .

    .

    20. 1902. . - .

    -

    , , .

    -

    -

    ,

    -

    . -

    -

    . 1903. -

    . . .

    .

    110

    1903. .

    ,

    .

    1907. , - . 1907.

    . o , -

    , a

    .

    o -

    ,

    . , -

    .

    " (Per liri- Shgiperise) 1905. . .

    -

    .

    .

    , -

    . 1906. -

    500 , .

    1906. ,, . 1906/1907. -

    .

    1907. .

    .

    1907. -

    ,

    1908. . 1907/1908.111

  • .

    :

    25. 1908. ,

    . -

    8. - .

    ,

    . -

    , -

    .

    :

    . -

    .

    -

    .

    u

    -

    -

    -

    . Ta je , ,1908. . - , . -

    ,

    1908. .

    : 1889. ,

    (Mekteb-i tibbiye-i askerive) je > II. " (Terakki ve Ittahat), Ittihat ve Terakki. -

    , , -

    112

    .

    .

    .

    , -

    .

    , ,

    , , , -

    . -

    -

    ( ). ,

    , -

    .

    -

    , -

    , a

    . -

    . -

    -

    . Tora je 1902. , ,

    .

    .

    , 1908. . , -

    -

    .

    .

    () - - -

    . .

    ,

    " (milli alay). -

    , -

    113

  • , .

    je , a - , .

    , je , - . -

    .

    , ,

    -

    .

    -

    -

    .

    -

    . , 1908. ()

    ,

    .

    . ,

    ,

    ,

    , o

    .

    .

    - -

    , -

    . -

    .

    30.000 20. " - 1876. . Kao

    -

    II. - .

    : 22. , ,

    114

    -; . 23. , .

    .

    " ,

    , . -

    , ,

    .

    .

    , o -

    .

    , -

    -

    . ,

    .

    -

    . , .

    , , , -

    .

    -

    , a -

    ; . 12 . -

    . -

    .

    , -

    . -

    , -

    . "

    , . , , -

    , .

    ".

    . -

    ,

    ,

    115

  • -

    , a -

    () . , - .

    , -

    4.000 ( ) .

    .

    . Kao -

    .

    , , -

    . -

    -

    ,

    .

    , -

    .

    u

    -

    . -

    -

    .

    . , -

    , .

    -

    . -

    66 - ,

    116

    ", 24 34 . , ,

    ; 1.500 . , -

    .

    .

    . -

    .

    -

    .

    -

    ,

    , . " (Drita), " (Dituria)," (Aresimi), . , (shoqeria), , .

    , , , .

    1908. 12 -, , , , , , -

    , , , , . -

    , -

    .

    .

    .

    ,

    .

    1908. , .

    , -

    . : rc Lidhja Orthodhokse (- ) , Tomorri , Bashkimi i Kombit( ) , Bashkimi () , Besa () Lirija () .

    117

  • Kao -

    .

    1907. -

    " , -

    . -

    , c

    . 18. () . . -

    1825. , (); 32 . 1844. , -

    . ( 1900)

    -

    . -

    : 1899. -" (Bashimi), a 1901. " (Agimi). - , a

    -

    (. xh"), (. "; gi" giorno").

    ,

    , .

    1879. , ^"

    . To je . -

    .

    ,

    . , -

    .

    118

    , -

    . Taj , 14. 22. 1908. . , a -

    ,

    .

    , a

    .

    o : ) (, - ) - , ) , ) .

    ,

    .

    , . -

    : -

    , 25 - ( "), , ( - ). - -

    .

    , a , , , -

    o -

    -

    . , ,

    .

    , ,

    () . -

    .

    ,

    119

  • .

    -

    ? - , -

    ,

    .

    1909/1910. ,

    . -

    -

    , ,

    (, , 1910. ). , -

    , -

    1912. . -

    .

    (1908)u

    .

    1908. .Morao je ., , .

    , , ,

    -

    . -

    .

    -

    ( ) - -

    . ,

    ,

    ,

    120

    ; 220 - 120 .

    17. 1908.. . 26 , a -

    , -

    . , -

    ,

    : , , , -

    .

    -. -

    (Ahrar) -

    .

    .

  • , -

    , , ,

    . -

    . -

    , a .

    , , 1908. - :

    1908. - ; -; . -

    !

    .

    31. 1909. . -

    ,

    . -

    .

    -

    II -

    .

    .

    23. 1909. () -. ,

    " -

    , -

    . -

    -

    .

    , 22. , - , ,

    122

    . -

    ,

    .

    .

    o , -

    ", -

    . ,

    , .

    -

    , :

    , -

    o (- );

    ; ; - , .

    315 , 95 a , -

    .

    , & .

    -

    , -

    -

    .

    1909. , 35 . -

    . -

    .

    -

    . ,

    ,

    (Shkolla normale shqipe). , -123

  • , (, ) ( , - ). "(Perparimi) ca -, a

    . ,

    ^ . Kao .

    , ( ) . -

    -

    .

    21. 23. 1910. . ,

    . , -

    , .

    , , -

    .

    c 20.

    1909.

    -

    -

    ,

    -

    . 1909. -

    . , -

    . 11. 1909. . -

    124

    V - .

    -

    ,

    , .

    Kao , . -

    , - -

    -

    . , 25 -

    . ,

    . -

    - .

    1909. . -

    .

    125

  • 1910.

    1910. - . :

    , 2.000 - ,

    . -

    .

    ( 1910). - :

    ,.

    , ,

    u

    ."

    ( , 1911)

    ;

    126

    .

    1910. 6.000 .

    1910. - . -

    -

    16.000 , - .

    , 5.000 , ,

    -

    . je o , . -

    (23 29. 1910) .

    . -

    2.000 -.

    .

    -

    . ,

    15 60 , - . -

    , a .

    , -

    - .

    ,

    25. . : -

    , . KO je -

    . -

    , a . -

    . , -

    . -

    , a

    127

  • .

    1910. - .

    ,

    1910. , .

    1911.

    -

    -

    , -

    .

    -

    .

    , a -

    .

    -

    . Pro Albania -

    . -

    , -

    .

    -

    ; " (Shogeria eZeze), -- , 1911. - .

    1911.

    -

    .

    .

    -

    .

    1910. - .

    128

    1911. . , -

    - .

    1.000 , a

    5.000. - , , a .

    () , ( 1910).

    u . ,

    u

    ... , !" , , o ,,

    . ( ., 1911)

    1911. . 28. 3.000 . --

    129

  • , je , -

    , .

    1.000 ,

    . -

    . , -

    .

    -,

    1911. , 8.000. -

    ,

    . -

    , -

    .

    . , , .

    -

    ( -) . > :

    22. 1911. - .

    , , .

    -

    . , -

    , -

    .

    1911. . - 17. -

    .

    . 27. 1911.

    . -

    130

    Consiglio Albanese d'Italia. je , ( ) ( ) -, , ,

    ,

    > . -

    3. , . ,

    .

    . - -

    23.

    .

    - 13 . -

    ; , ,

    ;

    .

    -

    -

    : , -

    ,

    , -

    ,

    ,

    , -

    , -

    - .

    , , -

    ,

    131

  • .

    . -

    , 13. 1911. o , -

    .

    - -

    ,

    15. .- o

    28. . :

    , , a

    . -

    , -

    , a

    -

    . -

    10.000 . -

    .

    3. .

    u

    . , -

    ,

    . ,

    1911. .

    15. : 1) - , 2) , , ,

    , 3) - .

    132

    -

    , ,

    . -

    . -

    .

    -

    ".

    . -

    . -

    . -

    , 21. - 23. .

    -

    .

    .

    " (. ) . - -

    ,

    . ,

    , ,

    , .

    .

    . 18. .

    1911. , . -

    ,

    , a .

    -

    .

    .

    -

    -

    133

  • -

    . , 1911. -, - ,

    (18. 1912. (): ).

    (1912)u

    1911. -

    . -

    -

    , ,

    ,

    , . , -

    -

    -

    .

    .

    300 . -, 1912. , 30 200 - .

    1912. . -

    ( - ). - ,

    , ,

    - , -

    .

    1912.

    -

    -

    .

    134

    : -

    , a

    .

    -

    .

    20. 1912. ( ) -

    . -

    135

  • , -

    . 12 - : -

    (millet) ,

    , -

    , ,

    , -

    ,

    1911. ; ,

    ,

    .

    3.000 , .

    . -

    , a

    . 15.000 20.000 . -

    ,

    . -

    , . -

    , " (Hifiz-iVatan), , ,

    .

    1912. -

    .

    (Muca-hide-i milile) je 2. , -

    , a -

    -

    . -

    17. . -

    .

    27. -136

    . -

    . -

    : " -

    . o -

    , , . 23. -

    .

    , ,

    , -

    .

    ,

    , 5. . -

    . -

    , -

    ", -

    . Taj , , :

    ,

    , ,

    , , -

    () , , -

    , , -

    -

    - -.

    9. , -

    48 , . , a

    , ( ) 11. -. ,

    : -

    . ,

    .

    , , -

    137

  • je - . 1912. - .

    (1912/1913) u -

    1912. , - , ,

    .

    " -

    ", -

    . 1912. - .

    . -

    -

    -

    .

    -

    ,

    . , -

    . ( ) - .

    -

    . -

    - -

    - ,

    .

    .

    .

    .

    . -

    . , o

    ,

    138

    .

    1912. , - ,

    -

    o .

    -

    . -

    - , ( - ,

    ) , , a , 20. . - .

    , , -

    ,

    o mi-je .

    28. , -

    , 37 . -

    -

    -. -

    .

    1912. , , .

    o -

    -

    , -

    .

    .

    .

    , a

    (. ) . , , ,

    . , 28. -, . 27.

    139

  • . 3. -

    .

    , na je . ,

    - ,

    a

    . , a -

    " .

    16. o -

    . -

    .

    .

    , .

    -

    , .

    , 29. 1913. - . .

    , -

    . , -

    . -

    . Taj . 12. 1913. ,

    " .

    -

    :

    , a

    . -

    .

    140

    1913. : 6. . 26. , ,

    . -

    ,

    , -

    28. - , -

    .

    -

    , ( ) - . -

    ,

    .

    ,

    . "

    10. 1913. . ..

    .

    -

    . - ,

    -

    - , -

    . 22. . -

    , .

    14. .

    .

    . ,

    . -

    . -

    -

    141

  • .

    21. 1913. , 19. - . 30. -

    . , -

    ,

    .

    -

    ( )

    . O ,

    . -

    -

    .

    .

    .

    .

    -

    , joj je . , o -

    . , , -

    , ,

    . .

    , , , -

    .

    1. 1913. . O .

    Ko ?

    , o

    . -

    ,

    . ,

    o

    142

  • , 31. 1913. -

    , a . -

    -

    .

    .

    .

    . -

    , , ,

    .

    ,

    .

    .

    : -

    . , -

    (Reggimento Real Macedone), je - 1897/98. - . -

    1913. , o

    . -

    ,

    c .

    .

    .

    , a -

    ,

    " (Shpresa). ,

    o .

    .

    144

    " -

    . , -

    , ,

    .

    . -

    -

    . 1913. ,

    .

    .

    . -

    .

    1910. 1911. -

    . 27. 1912. ,

    , ,

    .

    , a

    . -

    , a -

    .

    -

    .

    ,

    . , a

    , a

    ,

    .

    -

    V (), , -145

  • .

    : , -

    . . ,

    .

    1912. - , -,

    . -

    ( ) - . -

    ,

    .

    , 1913. , - .

    II. , . , , -

    . ,

    ,

    ,

    .

    1. 1913. - -

    -

    .

    , -

    . , 28. 1913. , -

    ". , -

    ,

    -.

    .

    ,

    ,

    .

    1.000 , 30. .

    146

    o ; .

    , -

    . To - .

    ,

    -

    . .

    ,

    ,

    .

    ,

    .

    o

    o ; je - .

    ,

    , .

    -

    , -

    -. - .

    , ,

    . ,

    - -

    , , . -

    . , -

    o

    , a je . 7. 1914. " , -

    , . ,

    ,

    , a 161 . -

    , ,

    . -

    ,

    147

  • -

    , -

    .

    ,

    , ,

    -

    . -

    1878. , .

    -

    (Rilindja kombetare) - (18461900). -

    (, ), -

    , (- ), . -

    , a 1881. .

    . 1884. Drita - .

    1887. .

    ,

    . : 22 - , , 15 -, , .

    148

    .

    Bageti e Bujqesia ( u -, 1886) Lulete e verese ( , 1890) , a

    Parajsa dhe fjala fluturake ( u ) , ,

    .

    Istori e Skenderbeut ( , 1898) o

    .

    .

    , . A -

    . -

    . Gju-ha shqipe ( ) :

    Gjuhen'e Memedheut! !Q'esth 'e bukur'e zonje! !Gjuhen'e Skenderbeut! !

    Ju shkembenj e ju male, Bu ,Ju brinja e bregore, Bu ,Dheju lumenj ngadale, ,Jufushagjelberore, Bu ,Shqip teflisniperhere! !Fjesht'e te pa perzjere! !

    /vi. ,

    , -

    . , , o

    .

    149

  • -

    , , Baca (18251892). - .

    -

    ( , , , -). 1883. - , .

    Baca - . 1878. L'alpha-bet latin appligue a la langue albanaise - .

    1887. , , - (Grammaire albanaise d l'usage de ce-ux qui desirent apprendre cette langue sans l'aide d'un mailtre), KO-JOM je . >, - , 1879.

    . : Albanienund die Albanesen. Eine historisch-kritische Studie von Wassa Effen-di, Beamter der Kaiserlich Turkischen Regierung, Christlich-Alba-nischer Nationalitdt ( u . -- -,

    , ). Baca - , ( ) . -

    ' , -

    -

    . ,

    a -

    , ".

    Baca e ; 1873. - Rose espin, a 1890. Berdha deTemal. Scenes de la vie albanaise. Baca je ,

    . O moj Shqypni (O750

    ) je 1879/1980. , -

    . Baca -

    , zoj'e rand( ), . ." , -

    , .

    :

    Ca thon' 'kam f e ', ca thon 'kam din',Njeni asht Turk, e tjetri Latin;Do quhen Grek, e Shqeh disa tjere,Por jeni vllazen t'gjith, more t'mjere!Prifnit e Hoxhet ju kan 'hutue,Per me ju ndamun, me ju vorfnue!

    ' ', '',

    , ,

    , , , ,

    cu , ! u ,

    , !

    Baca , a . ,

    o

    : Feja e Shqyptarit asht Shqyptarija! (- je !)

    .

    ,

    -

    . -

    (1846-1917). -

    151

  • .

    Shqypnia zgjedhe turke ( ). 1876. , ,

    .

    1876. , . -

    .

    1888. - . ( ), . ,

    , -

    .

    -

    (18721931) -

    .

    , -

    -

    Drita. .

    , Vdekja () Per memedhene ( ), .

    . -

    1907. .

    1915. Kryengritja shqiptare ( ) .

    : Oxhaku( ) Eputhura (), - ,

    , (Varr'ipagezimit). Ka- -

    ".

    152

    .

    ( , 18271895) , .

    , -

    . -

    ,

    , a -

    .

    1847. 1850. .

    -

    . -

    , a .

    1857.

    .

    , ,

    .

    ,

    ,

    . 1866. - Kater ungjillat e zotit edhe shelbuesit toneJesu Krishtit, edhe punet e Apostuivet ( u ) . ,

    1868. , 1872. . -

    , a

    . -

    (1872), (1882) - , 1904. , . Be-se . -

    -

    .

    153

  • ( ) , -

    .

    , Baca,

    . 19. - , ,

    , . "

    , -

    .

    1878. - ,

    Alvaniki Melissa ( ). (18201890) , a - ( , ) .

    . -

    (18441922) - ,

    . -

    Valet e detit ( ) 1908. .

    , -

    . (18661930), , 1882. , - , , -

    . ,

    ( ) . , , -

    -

    . 1902. - Baba Tomorri ( ) , , -

    , , -

    154

    . -

    .

    , ,

    . , ,

    ,

    . -

    ; , BabaMusa lakuriq ( , ), . -

    (18591935). , - -

    . Shko dallendyshee (,) . , , .

    -

    -

    . , -

    " (Vllazeria a Shgiptarve), - 1897. , " (Bashkimi), . ( ) -. Besa-Bese ( a -, 1900-1904), Toska (, 1901-1902), Shkopi (Ko-, 1907-1909) Rrufeja (, 1909-1910). .

    Drita 1881. , .

    .

    Drita (1884. Dituria ") .

    1888. Shqiptari (-,), 1903. -. 1897. 1899. Shgiperia (), "; . (18571939) 1880. . -

    155

  • Drita . . ( 1896. -)

    ,

    -

    . 1898. Mialt'embletese ( ) -. Memorjet e mija - kujtime ngashvillimet e para te Rilindjes te Kombit Shgipetar nde Bukuresht(Moju . - ) 1930. .

    -

    .

    ,

    . (18731928) , . -

    , , a je 1897. , , , -

    . 1898. - Pavaresia e Shqiperise /L 'independancealbanaise ( ) je , .

    1899. - ,

    ,

    -

    , .

    -

    ,

    , ,

    .

    , , -

    , ,

    ,

    , ( ) . (18721947) 1885. , -

    156

    . C . " ( Shpresa,1902). , , ,

    ,

    . 1905. -

    . -

    " (Dija) 1906. , a - Albania , .

    .

    Rreze dielli ( ) 1904. , Endrra e lote( u , 1912) Psallme murgu ( , 1930). -

    . -

    ,

    o . Kao Ardhikoha ( ):

    Ardhi, koha, ardhi dita, , Hiku nata, doli drita; ,

    Ngrihi trima mos pertoni , Ketekohe t' a shpetoni. S' eshtemiafte sa duruat He Edhe ter 'ato qe vuat? ce Eshte turp per emrin t'uaj je Te mundohi per te huaj!

    Per trima, ju trima jini , Kete dhe ju vet'e dini, Po ' dobi eshte per atdhene Kur s 'esht ashtu qi ka qene! Shqiperine ju ne oni Nga ky rezik t'a shpetoni je

    Ne jini ju atdhetare 157

  • Edhe thjeshte Shgipetare, , Beni-eju sot atdhene Si f 'qe nene Skender-bene! Kao

    19. . - ,

    -

    > (18751934). - , a

    . 1897. " (Mbroihesia) - 1897. 1920. 150 . .

    Kalendari Kombiar ( ) - 1897. 1928. - .

    , , ,

    .

    , -

    , "

    (Deshira), 1893. , - . 1901. , , Drita

    . 1911. 1915. Liria e Shqiperise ( ) : - ". 1912. -

    .

    ,

    -

    . , -

    , -

    , . ,

    , ,

    , 1809. - -

    158

    , 1980. , . , a .

    (1822-1887). , -

    . -

    I foni tis Alvanias ( ) 1879. 1880. . - ( ), : .

    ." 1882. Klumeshtperfoshnja (e ). - -

    . -

    ,

    .

    1882. . .

    ,

    Arberesha . -

    -

    . -

    . ,

    ,

    .

    .

    (18231885), ( -), , Suglialbanesi, ricerche e pensieri (O , , , 1847) alla mia Nazione divisa e dispersamauna" ( , ).

    159

  • () (1814-1903)

    . -

    .

    ( ), -

    .

    1836. , Poesie al-banesi del secolo XV. Canti di Milosao, figlio del despota di Scutari, a 1847. 1873. . Canti starici albanesi di Serafina Thopia, principessa di Zadrina nelsecolo XV 1839, a 1843. 1897. , Scanderbeccu i pa faan. Stone del secolo XV ( -) 18721884. . o . -

    , , .

    o -

    . -

    , , 15. . -

    . -

    , -

    . To : , , , a a

    -

    ,

    , 500 , . 1866. -

    : Rapsodied'un poema albanese, raccolte nelle colonie del Napoletano. -, -

    ,

    .

    -

    , .

    L 'Albanese d'Italia. Giornale Politico Morale Letterario 1848. . -

    160

    , -

    . 1883. 1887. - Fiamuri Arberit. La Bandiera dell' Albania. je

    .

    19. .

    -

    . ( " 1902. ) , a

    -

    .

    1896. . , -

    , 1897. . >

    . 1896. -

    Ili i Arbreshevet La stella degli Albanesi.Taj je La Nazio- Albanese je . (18431924), ( -), , - .

    -

    Societd Nazionale Albanese je - La Nazione Albanese. , . Bollettino politico-letterario-cultu-rale e , . je: Albania per gli Albanesi - Adriatico mare ita-liano e albanese " ( je ). -

    . ,

    ( ), , - .

    161

  • 6 KA (1913-1944),

    ,

    .

    26. 1876. ;

    .

    , a -

    , -

    .

    ;

    , . II - .

    , , , -

    .

    o . -

    1913. , , .

    o .

    -

    : -

    ,

    75 - .

    162

    . , -

    o ,

    . 1. 1913. . - : -

    , , -

    . je o , ,

    .

    ,

    ,

    .

    , - , -

    , -

    .

    . -

  • : ,

    - . , , -

    , 24. 1914. --

    . , ,

    ; - -.

    .

    -

    . -

    12. 1914. Puglia, a 21. je -. a

    .

    :

    -

    , ,

    . , -

    ,

    . , ,

    .

    o -

    . -

    . ,

    , a

    . , ,

    .

    . ,

    -

    . -

    . -

    , , - -

    .

    -

    . -

    ,

    .

    764

    , na je

    ,

    o

    . -

    ,

    , a , -

    , .

    -

    ", ,

    . " 7. 1914. . -

    . To je , .

    -

    . ,

    - . -

    .

    , ,

    . , , -

    . -

    17. 1914. . - .

    - ,

    - , -

    - -

    . , ,

    ,

    -

    . -

    ,

    . -

    165

  • . - , -

    ,

    , .

    -

    -

    ( -). .

    1913. , 28. 1914. -

    . -

    .

    , -

    , ,

    .

    ,

    "

    .

    ,

    .

    .

    , a

    .

    17. 1914. , ,

    . -

    -

    .

    -

    , -

    -

    . -

    766

    .

    , , a

    - .

    , 1913. . -

    -

    .

    , , -

    .

    -

    .

    , , , -

    . -

    . -

    .

    ( - ) 1914. .

    ,

    , -

    , -

    , . -

    1914. . ,

    - .

    , ,

    , ,

    ; a .

    17. 1914. - 18. , .

    - -

    . ,

    . -

    , .

    167

  • 19. 20. 1914. - -

    . -

    -

    ".

    , , . -

    ,

    . ,

    , -

    " .

    ,

    .

    -

    , . -

    . , -

    , , a

    .

    . - -

    168

    .

    . ,

    .

    -

    .

    , 5. , , 12. , a 1. .

    -

    -

    : 1. , 4. , 5. , a 21. . , -

    ,

    .

    -

    3. -

    " -

    . .

    . -

    " -

    -

    . , ,

    , a

    .

    ,

    . -

    ."

    ,

    -

    , . 14.

    169

  • 1914, , .

    O

    . o

    -

    . -

    ( 1917. .. , ) - . , 16. 1918, . -

    .

    -

    .

    , a , 1925. - 1945. .

    o

    . , -

    ,

    .

    ,

    . ,

    :

    ".

    (1914-1918)

    . -

    , -

    -

    . , -

    ,

    170

    . 1914. -

    -

    .

    3. -

    . , -

    -, -

    . - ,

    a 1915. .

    - -

    . -

    .

    -

    . 1914. -

    .

    ". 30. 1914. , a 26. . - , , 1914. - . 2. 1915. , -, -

    -

    . 11.

    . -

    1915. . - -

    ,

    .

    1915. 1916. ,

    . ,

    ,

    171

  • ( ) - .

    , :

    , , , .

    , -

    .

    .

    .

    1916. - -

    .

    . -

    ,

    . -

    ,

    , . ,

    -

    , 8. 1895. , . -

    1911. . ,- , -

    -, -

    .

    . -

    1916. , , ,

    : - (), ( -), . 14. -, ,

    172

    . -

    -

    . 18. -

    , -

    . > ,

    .

    -

    -

    .

    . , , -

    ,

    ,

    .

  • -

    .

    21. . -

    . , -

    ,

    1916. - .

    -

    ( 19. ), -

    .

    ( -) - - .

    .

    .

    "; -

    . ,

    -

    . 29. 1916. . - -

    .

    23. 1917. .

    1918. . - .

    5. , .

    .

    , -

    , ,

    26. 1915. . -

    . ,

    ,

    , -

    , ,

    , .

    -

    1915. . 30.000 .

    ,

    1915. 100.000 . - ,

    (, -, ). , , . -

    175

  • 1913. - , , . , ,

    1917. ,

    .

    -

    , .

    3. 1917. , - -

    ,

    . , -

    . -

    , .

    . , 1917., -

    , . ,

    , 1917. - '' -

    ! -

    ." , , ,

    ,

    1915. .

    1915. , - ,

    . I - , 1916. - . ,

    1916. , . -

    , .

    176

  • , , ,

    , -

    . -

    , a -

    .

    , -

    -

    .

    -

    , na je , , -

    -

    .

    10. 1916. . - ( , ) . , -

    , a . ,

    a .

    -

    1917. . Kao -

    16. 1918. . , a ,

    9. 1917. . ,, ,

    .

    .

    (1919) 11. -

    1918. . -

    o -

    . ( ) -178

    .

    (--) . .

    . ,

    , -

    . -

    , () - .

    1917. -. .

    , a

    -

    . -

    :

    a ,