View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Dr hab. n.med. Jarosław Drobnik
prof. nadzw. PMWSZ
Zakład Gerontologii, Katedra Zdrowia
Publicznego WNoZ Uniwersytet
Medyczny we Wrocławiu
- to grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach i łącznie
z nimi wchłanianych.
D1 (kalcyferol) znajduje się w tranie
D3 (cholekalcyferol) powstaje w skórze pod wpływem
promieni słonecznych
D2 (ergokalcyferol) wytwarzana w roślinach
Obejmuje witaminę:
Skóra(naskórek) – prom. UV-B: 290–315 (297)
nm – D3 – cholekalcyferol
Wątroba - pierwszy etap biosyntezy
aktywnej postaci witaminy D: hydroksylacja
przy węglu C-25 – powstaje 25-(OH)D
Nerki – dział. enzymu 1α-hydroksylazy
(CYP27B1 – element cyt P450): hydroksylacja
do aktywnej formy witaminy D – 1α,25-
(OH)2D3 - kalcytriol
Witamina D krąży w organizmie głównie w postaci
25(OH)D3 – ta frakcję oznaczamy jako obiektywną
(25 dni okres półtrwanie)
Najbardziej aktywną biologicznie formą jest
1,25(OH)2D3, której poziom jest regulowany
hormonalnie stąd tylko dla oceny funkcji
nerek/zaburzenia hormonalne
Norma prawidłowy poziom witaminy D wynosi
≥20 ng/ml(NIZ USA)
Amerykańskie Tow. Endokryn. ≥30 ng/ml(zmniejsza ryzyko
przedwczesnych zgonów ze wszystkich powodów stosowania wit D)
optymalny 40-60 ng/ml
Nie przekraczać 100 ng/ml
Polski Instytut Żywności i Żywienia zaleca
następujące normy:
- niemowlęta: norma zalecana 20 µg, poziom
bezpieczny 10 µg
- dzieci (1-9 r.ż): 15 µg, poziom bezpieczny
10 µg
- młodzież, dorośli i osoby po 60. rż.: 10 µg,
poziom bezpieczny 5 µg
W Unii Europejskiej oficjalnie zaleca się
spożywać dziennie 5 µg witaminy D.
Do niedawna sądzono, że główną rolą
witaminy D3 jest sterownie gospodarką
wapniowo-fosforanową i zalecano ją w
profilaktyce krzywicy czy leczeniu
osteoporozy.
wszelkie związki organiczne o niewielkich
cząsteczkach, odgrywające rolę w
katalitycznej aktywności enzymów lub
niezbędne dla zapewnienia prawidłowego
przebiegu innych procesów fizjologicznych
organizmów, które nie są w stanie
syntetyzować samodzielnie tych związków,
ale zmuszone są uzyskiwać je z innych źródeł
– z pożywienia lub dzięki związkowi
symbiotycznemu z innym organizmem
Najnowsze badania dowodzą, że witamina D oprócz wspomagania wchłaniania wapnia i fosforu, ma wpływ na funkcjonowanie większości organów i narządów w organizmie.
Prohormon - wpływ nafunkcjonowanie większości organów i narządów (receptory dla wit. D odkryto w wiekszościnarządów)- 1,25 dihydroksycholekalcyferol1,25(OH)2D3
Odkrycie receptora VDR (Vitamin D Receptor – 2005 r.) dla witaminy D w większości ludzkich komórek pozaszkieletowychzasugerowało jej rolę w innych układach i narządach organizmu.
1. Układ oddechowy i immunologiczny - udział m.in. w wytwarzaniu antybiotyków naturalnych tzw peptydy przeciwbakteryjne, katelicydyny i defensyny i regulacja funkcji limfocytów T
2. Układ pokarmowy - niedobór skutkuje, m.in. nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, chorobą trzewną, wątroby i trzustki
3. Układ sercowo-naczyniowy i nadciśnienie - udział w patogenezie chorób naczyń Szereg badań epidemiologicznych wskazuje na powiązania pomiędzy brakiem dostępu do światła słonecznego i niskim stężeniem 1,25(OH)2D3 w osoczu a wysokim ciśnieniem krwi i wysoką aktywnością reniny(2)
Układ nerwowy i komórki
Niski poziom witaminy D w organizmie związany jest z chorobą Alzheimera(2) Komórki - procesy różnicowania, proliferacji (podziału) i apoptozy (samobójstwa komórek)
Cukrzyca
Badania na zwierzętach i dane epidemiologiczne z populacji ludzkiej wskazują na witaminę D jako potencjalnego modyfikatora rozwoju cukrzycy typu 1 i 2(2)
Nowotwory
Badania epidemiologiczne potwierdzają ścisłą zależność pomiędzy niedoborami witaminy D a występowaniem nowotworów: prostaty, sutka i jelita grubego(2)
1. Stosowanie wit. D w praktyce klinicznej , Alternative Medicine Review, March 2008,
2. Nowe spojrzenie na witaminę D, Elżbieta L. Anuszewska
Wg najnowszych danych 70 – 90 % populacji Polski ma niedobory witaminy D.
występują w każdej grupie wiekowej
–dzieci – 70-100%
–nastolatki – 95%, w tym 1/3 ma niedobory ciężkie
–osoby dorosłe – 80%
–kobiety leczone z powodu osteoporozy i stosujące preparaty wapnia – 50%
–kobiety w ciąży – 95%
Płudowski P et al. Standardy Medyczne 2009; 6:23-41.
Hilger J. i wsp. British Journal of Nutrition 2013
W 80 – 90% synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych.
10 – 20% żywność zawierająca witaminę D3 – drugie, dużo uboższe źródło.
Niewiele produktów zawiera witaminę D3 :
Tłuste ryby – łosoś, makrela, sardynki
Tran
Żółtka jaj kurzych
Niewystarczająca synteza skórna ze względu na położenie geograficzne Polski.
Używanie filtrów UV.
Przebywanie w pomieszczeniach zamkniętych.
Zanieczyszczone środowisko , gdyż słońce nie przebija się przez warstwę smogu.
Otyłość - witamina D gromadzi się w tkance tłuszczowej, gdyż jest rozpuszczalna
w tłuszczach i to sprzyja obniżeniu jej stężenia w surowicy.
Wraz z wiekiem zmniejsza się zdolność organizmu do wytwarzania tej witaminy pod
wpływem promieni ultrafioletowych.
Osoby o ciemnej karnacji (melanina w skórze działa jak filtr przeciwsłoneczny)
potrzebują wyższych dawek.
Zespoły złego wchłaniania, marskość wątroby, choroby nerek lub terapia lekami
przeciwdrgawkowymi również sprzyjają deficytowi witaminy D w organizmie.
Witamina D a neuroprotekcja
chroni przed uszkodzeniami przyspiesza regenerację
pod wpływem toksyn uszkodzeń
neurologicznych
Cui X. i wsp. (2015), J.Steroid.Biochem & Mol.Biol.,148: 305 – 309.
Witamina D a choroby neuropsychiatryczne
Schizofrenia, autyzm – zwiększone ryzyko:
- osoby urodzone w zimie i na wiosnę, w północnych rejonach świata;
- migranci (populacje o ciemnej skórze (badania przeprowadzone w Holandii, Wielkiej Brytanii, Skandynawii);
- u chłopców z autyzmem zaobserwowano mniejszą grubość kości śródręcza.
Depresja
Zaburzenia poznawcze/demencja
potwierdzone korelacje odwrotne między poziomami 25(OH)D a
wynikami testów pamięciowych, motorycznych i poznawczych
AD: 1,25(OH)D poprawa przepuszczalności bariery „krew-mózg”
dla niektórych białek, ułatwia ich usuwanie z mózgu
Witamina D:
hamuje proliferację komórek i nasila ich różnicowanie
hamuje nowotwotworzenie naczyń
2-krotnie większa zapadalność na raka piersi u kobiet i okrężnicy u osób ze stężeniem 25(OH)D poniżej 20 ng/ml w porównaniu z osobami o prawidłowym stężeniu witaminy D
Wyrównanie niedoborów witaminy D zmniejsza ryzyko rozwoju raka piersi o 25%, a kobiety z prawidłowym jej poziomem wykazują w ciągu 10 lat obserwacji o 44% niższa śmiertelność
Misiorowski W. Świat Medycyny 2012; 3(131): 3-9
Witamina D:
wpływa na kontrolę RR
Bezpośrednio wpływa na:
komórki mięśnia sercowego i ścian naczyń
aktywność odczynów zapalnych
Niski poziom witaminy D (wg danych NHANES - National Health and Nutrition Examination Survey) z lat 2001-2004 korelował ze zwiększoną częstością występowania:
choroby wieńcowej
niewydolności serca
udaru
chorób naczyń obwodowych
Kim Dh, Am J Cardiol. 2008, 102, 1540-1544
Witamina D3: najnowsze doniesienie badanie
VINDICATE zespół badaczy z University of Leeds
- Podawanie wit. D3 w dziennej dawce przez rok
u pacjentów z niewydolnością serca
poprawiło EF z 26 do 34 % w porównaniu z
placebo
Grupa pacjentów Zalecane dawki Maksymalne
dobowe dawki
Noworodki i niemowlęta
(0-12 miesięcy)
suplementacja od pierwszych dni
• do 6 m-cy 400 j.m./dobę
• 6-12 m-cy 400-600 j.m./dobę
1000 j.m./dobę
Dzieci i młodzież 1-18 lat Suplementacja 600-1000 j.m./dobę
przez cały rok
1-10 lat 2000
j.m./dobę
11 – 18 lat 4000
j.m./dobę
Dorośli > 18 lat i seniorzy Suplementacja 800 – 2000
j.m./dobę przez cały rok
4000 j.m./dobę
Otyli dorośli i otyli
seniorzy
Suplementacja 1600 – 4000
j.m./dobę przez cały rok
10 000
j.m./dobę
Kobiety ciężarne i
karmiące piersią
Suplementacja 1500-2000
j.m./dobę powinna rozpocząć się nie
później niż od II trymestru ciąży.
Najlepiej zaraz po potwierdzeniu
ciąży.
4000 j.m./dobę
Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla
Europy Środkowej 2013 r.
Witamina D lepiej wchłania się z postaci
olejowych niż z tabletek!- mit
W chwili obecnej uważa się że podawanie
wit D 1xdz, 1xtydz, 1xmsc w dawkach
równoważnych jest akceptowane - FAKT
Osteomalacja, osteoporoza
Zaburzenia funkcji tarczycy i przytarczyc
Zespoły upośledzonego wchłaniania
Choroba nowotworowa
Długie leczenie:
- sterydami „po”
- ketokonazol
- l. przreciwdrgawkowe
Nadmiar nie może się pojawić w przypadku stosowania racjonalnej diety a także
nawet intensywnej ekspozycji na słońce.
Doustne przedawkowanie też jest niezwykle rzadkie ponieważ wymaga
podawania przewlekle dużych dawek tej witaminy – ok. 50 tys. j.m. na
dobę lub więcej. Dawki bonusowe – 150-300 tys.j.m.
Zbyt wysokie dawki witaminy D są przyczyną:
utraty apetytu, nudności, zwiększonego uczucia pragnienia.
wywołują zaburzenia pracy mózgu, powodując otępienie i osłabienie.
Zwiększa się zapadalność na kamicę pęcherzyka żółciowego oraz nerek, wzmożone
oddawanie moczu, pocenie się, biegunkę, nudności, osłabienie organizmu, wymioty,
świąd skóry, ból głowy i oczu.
choroby takie jak:
sarkoidoza,
granulocytoza,
gruźlica,
niektóre typy chłoniaków
stanowią przeciwwskazanie do stosowania
WYŻSZYCH (tj. powyżej 1000 j.m.) dawek
witaminy D – opisywano działanie
toksyczne WIT D
Przez wiele lat witaminie K przypisywano wyłącznie funkcje w procesie krzepnięcia krwi.
Badania w ciągu ostatnich 30 lat wskazują na udział jej jako kofaktora ϒ-karboksylazy również w innych procesach: Metabolizm kości
Proliferacja komórek nowotworowych
Zwapnienie płytek miażdżycowych i rozwój chorób układu krążenia
Stany degeneracyjne OUN.
Wit. K tworzy rodzinę związków, które są pochodnymi 2-metylo-1,4-naftochinonu z przyłączonymi resztami izoprenoidowymi, nasyconymi lub nienasyconymi, o różnej długości łańcucha:
K1 (filochinon)
K2 (menachinon) Postać MK – 4
Postać MK-7
K1 – produkty roślinne: szpinak, brokuły, sałata, rzeżucha, brukselka, kapusta
K2 – produkty odzwierzęce, produkowana przez bakterie w produktach fermentowanych –kapuście kiszonej, jogurtach, serach, kefirze
Przy sprawnie działającym układzie trawiennym i równowadze flory bakteryjnej wytwarzana również w jelitach w postaci MK-4
Japońska potrawa ze
sfermentowanej soi – natto -potrawa przygotowywana ze sfermentowanych
przez Bacillus subtilis ziaren soi
Zawiera bardzo dużo wit. K2 w
postaci MK-7
100 g Natto zawiera 10 g wit.
K2 MK-7
Japończycy rocznie zjadają 2 kg
Natto!
Niezbilansowana dieta
Spożywanie tłuszczów trans
Stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych
Spożywanie „śmieciowego” jedzenia typu fast food
Spożywanie mięsa zwierząt hodowanych w zamkniętych pomieszczeniach, karmionych paszami (tylko zwierzęta jedzące trawę przetwarzają wit. K2
Nadużywanie antybiotyków przez ludzi oraz w hodowli zwierząt (coraz więcej bakterii odpornych naantybiotyki, które niszczą dobra florę bakteryjną
Witamina K2 jest nie tylko wykorzystywana przez wątrobę, ale jest łatwo dostępna dla tkanek pozawątrobowych, takich jak kości i ściany naczyń krwionośnych.
Tzw. białka MGP (Matrix GLA Protein) są czynnikami transportującymi wapń w organizmie. Jeżeli białka te są aktywne to wapń transportowany jest do kości, jeżeli są nieaktywne to wapń odkłada się w tętnicach.
Dla aktywizacji tych białek konieczna jest witamina K2
Białka
MGP Osteokalcyna
K2
Wyłapuje
wapńWbudowuje
wapń
Badania sugerują, że najlepszy wpływ napoprawę stanu kości ma jednoczesna kombinacja składników wapń, witamina D3 i MK-7.
Szereg badań japońskich potwierdza zmienny efekt witaminy K2 na BDM (gęstość kości), ale wystąpienie efektu synergistycznego w przypadku podania jednoczesnego witaminy D3 i K2.
Sarah L. Booth - Vitamin K: food composition and dietary intakes; Food Nutr Res. 2012; 56
Wit. D3 oraz wit. K2 – duet, który zapewnia
właściwą dystrybucję wapnia w organizmie
MOCNE
KOŚCI
Wit. D3 – wpływ na gospodarkę wapniowo-
fosforanową
Wit. K2
aktywuje Osteokalcyny – pomaga wbudować wapno
w kości
aktywuje białka MGP – chroni żyły przed
zwapnieniem
MOCNE
KOŚCI
NIEZWAPNIONE
NACZYNIA
KRWIONOŚNE
Dorośli - 75 µg i okresowo kontrolować czas
protrombinowy – najlepiej w postaci K2-
MK7
Podaj wit. D3 i K2-MK7 razem: synergizm
działania w gospodarce wapniowo-
fosforanowej – profilatkyka osteoporozy
Wit. D3 i K2-MK7 – wpływ na:
- Odporność
- Lepsze samopoczucie psychiczne (depresja) i
ochrona przed zespołami otępiennymi
- Poprawa skuteczności leczenia bólu kostnego
- Bardzo korzystne doniesienia działania
wit. D3 w aspekcie chorób nowotworowych i
niewydolności krążenia
Recommended