View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1 | S t r o n a
LOKALNE CENTRA
SPOŁECZEŃSTWA
INFORMACYJNEGO
2 | S t r o n a
1. KONCEPCJA
Naszym celem jest utworzenie w mniejszych miejscowościach nowoczesnych centrów
społeczeństwa informacyjnego, które będą realną i atrakcyjną alternatywę dla ośrodków
funkcjonujących w dużych miastach. Problemu wykluczenia cyfrowego i funkcjonalnego
nie rozwiążą bowiem kilkunastometrowe salki z dwoma komputerami z podstawowym
oprogramowaniem i drukarką, czynne po kilka godzin w dni robocze.
W dłuższej perspektywie przepaść cyfrowa między wsią i miastem może zostać
zniwelowana tylko dzięki nowoczesnym ośrodkom zapewniającym:
ultra szybki dostęp do Internetu (minimum 20 Mb/s)
sprzęt i oprogramowanie dla usług multimedialnych oraz tworzenia własnych i
współdzielonych zasobów wiedzy
specjalistyczne oprogramowanie umożliwiające edukację, dostęp do informacji,
korzystanie z e-usług, kreowanie własnych treści, korzystanie ze zdigitalizowanych
zasobów bibliotecznych oraz pokonywanie barier niepełnosprawności
przyjazne, estetyczne i funkcjonalne otoczenie
wyszkolonych animatorów
szkolenie i wsparcie dla gospodarstw domowych, zwłaszcza dodatkowo
wykluczonych ze względu na niepełnosprawność lub niewystarczające dochody
trwałość rezultatów, w postacie opieki i odnawiania zasobów sprzętowo-
aplikacyjnych, stałego dostępu do szkoleń oraz aktualizowania oferty usług
multimedialnych i zasobów wiedzy.
Jesteśmy pewni, że utworzenie takich Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego
radykalnie zwiększy dostępność Internetu, świadomość korzyści jakie daje Internet oraz
co najważniejsze, podniesie jakość wykorzystywania jego możliwości. Obecnie brak
zainteresowania Internetem i brak świadomości co można dzięki niemu uzyskać stanowi
barierę równoważną do problemów sprzętowych. Utworzenie centrów w sposób trwały
wyeliminuje wykluczenie cyfrowe tych obszarów.
Program tworzenia Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego powinien być
zogniskowanym wokół wspólnej KONCEPCJI maksymalnie elastycznym
konglomeratem działań i projektów, otwartym na partnerstwo różnych podmiotów i
zdywersyfikowane źródła finansowania. Wąska grupa podmiotów i jedno źródło
finansowania nie ma bowiem szans na przeprowadzenie takiej rewolucji informacyjnej.
3 | S t r o n a
We Francji w okresie kilku lat powstało 580 takich nowoczesnych ośrodków. Korzystają z
nich wszystkie grupy wiekowe w oparciu o precyzyjnie dostosowaną ofertę. Imponujące
osiągnięcia tej popularnej we Francji inicjatywy prezentowane są na www.cyber-base.org
Zapewnienie fizycznego dostępu nie jest jednak ani jedynym, ani też podstawowym
warunkiem e-integracji. Istotniejsze jest wypracowanie potrzeb, postaw i kompetencji
pozwalających w pełni korzystać z nowych technologii. Musimy nie tylko nauczyć się ich
używać, ale umieć w innowacyjny sposób dostosowywać użycie do nowych narzędzi.
Wymaga to nakładów nie tylko na fizyczną infrastrukturę, ale także na rozwój potencjału
intelektualnego i kreatywnego jej użytkowników.
Pozycja Polski w rankingu E-Readiness, mierzącym zdolność do korzystania z technologii
cyfrowych przez rządy, biznes i w komunikacji międzyludzkiej, jest niska - 39. pozycja w
2009 r. Zdecydowanie lepiej wypadają w tym rankingu Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry
i kraje nadbałtyckie. Kluczowymi czynnikami obniżającymi pozycję Polski jest słabo
rozwinięta infrastruktura oraz brak kompetencji do korzystania z usług.
Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2010 r. Strategię Europa 2020 zmierzającą
do wyjścia z kryzysu i mającą przygotować unijną gospodarkę na wyzwania następnego
dziesięciolecia. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane
priorytety:
– rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;
– rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów,
bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;
– rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie
zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.
Raport
POLSKA 2030
Opóźnienie w rozwoju społeczeństwa informacyjnego leży u
podłoża innych form zacofania i je pogłębia. Konieczne jest
więc przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, w
szczególności wyrównywanie różnic między obszarami
wiejskimi i miejskimi oraz aktywizacja osób starszych.
Proaktywna polityka wobec nadchodzących nowych
technologii musi być nakierowana na unikanie przyszłych
form wykluczenia. Prócz inwestycji w infrastrukturę
konieczny jest zatem rozwój potencjału intelektualnego i
kreatywnego jej użytkowników. W tym celu należy
zwiększyć miejsca dostępu do infrastruktury (w tym dostęp
publiczny), rozwinąć na szeroką skalę programy edukacyjne
(w tym stymulujące rozwój potencjału intelektualnego i
kreatywnego jej użytkowników) oraz zapewnić użyteczne
usługi i treści – wpływające na wzrost popytu.
4 | S t r o n a
Obecny rozwój szybkich sieci jest tak samo rewolucyjny, jak rozwój sieci elektrycznych i
transportowych sto lat temu. Wraz z rozwojem elektroniki użytkowej zacierają się granice
między urządzeniami cyfrowymi. Usługi ulegają połączeniu i przenoszą się ze świata
fizycznego do domeny cyfrowej; są ogólnie dostępne przez szereg urządzeń, takich jak
smartfony, tablety, komputery osobiste, radia cyfrowe czy telewizja o wysokiej
rozdzielczości. Przewiduje się, że do 2020 r. treści i aplikacje cyfrowe będą dostarczane
prawie wyłącznie przez internet.
Znaczny potencjał TIK można wykorzystać dzięki sprawnemu uruchomieniu cyklu
współgrających ze sobą działań. Udostępnienie atrakcyjnych treści i usług w
interoperacyjnym i ponadgranicznym środowisku internetowym pobudza popyt na
większą szybkość i przepustowość, a upowszechnienie szybszych sieci otwiera drogę dla
innowacyjnych usług wykorzystujących szybsze połączenia. Proces ten ilustruje rys. 1
(poniżej).
Wspólna KONCEPCJA wymaga określenia minimalnych standardów sprzętowych,
aplikacyjnych, lokalowych, kadrowych oraz w zakresie dostępu do Internetu.
5 | S t r o n a
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
szerokopasmowy dostęp do Internetu na poziomie min. 20 Mb/s,
sukcesywnie wzrastający do poziomu wymaganego przez EAC, o
wymaganiach jakościowych umożliwiających korzystanie z dostępnych
w sieci usług multimedialnych na kilku stanowiskach równocześnie
(możliwość stworzenia sieci, pasmo gwarantowane, stała podsieć co
najmniej 8 publicznych adresów IP, SLA na poziomie 12h)
Dostęp spełniający te parametry jakościowe realizuje zadania Polski wynikające z
Europejskiej Agendy Cyfrowej, w szczególności obowiązku sukcesywnego zapewnienia,
by w 2020 r. wszyscy obywatele mieli dostęp do Internetu na poziomie przekraczającym
30 Mb/s, a 50% obywateli na poziomie przekraczającym 100 Mb/s. Uruchomienie
publicznie dostępnych Lokalnych Centrów SI umożliwiających korzystanie z wszystkich
aplikacji dostępnych w sieci i z pełnej oferty usług multimedialnych, przyczyni się do
radykalnego wzrostu zainteresowania użytkowników końcowych szybkim i ultraszybkim
dostępem do Internetu, co z kolei doprowadzi do zwiększenia inwestycji w infrastrukturę.
Europejska Agenda Cyfrowa jest jednym z siedmiu projektów przewodnich Strategii
Europa 2020. Jej zadaniem jest upowszechnienie szybkiego Internetu i umożliwienie
gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku
cyfrowego, w szczególności określenie głównej roli, jaką muszą odegrać technologie
informacyjno-komunikacyjne (TIK), jeżeli Europa chce osiągnąć swoje ambicje na rok
2020. Dla Europejczyków będzie to oznaczać lepszą jakość życia dzięki, między innymi,
lepszej opiece zdrowotnej, bezpieczniejszemu i wydajniejszemu transportowi, czystszemu
środowisku, nowym możliwościom w zakresie mediów oraz łatwiejszemu dostępowi do
usług użyteczności publicznej i treści kulturowych.
Bardzo szybki internet jest niezbędny dla zapewnienia wzrostu
gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i dobrobytu oraz
zapewnienia obywatelom dostępu do pożądanych przez nich treści
i usług.
INTERNET
Europejska
Agenda Cyfrowa
6 | S t r o n a
Gospodarka przyszłości będzie gospodarką opartą na sieci i na wiedzy, w której centrum
znajdować się będzie internet. Dlatego w Europie potrzebny jest szeroko dostępny i
konkurencyjny cenowo szybki i bardzo szybki dostęp do internetu. W strategii Europa
2020 podkreślono znaczenie upowszechnienia internetu szerokopasmowego dla
promowania włączenia społecznego i konkurencyjności w UE. Potwierdzono w niej cel
polegający na zapewnieniu wszystkim Europejczykom dostępu do szerokopasmowego
internetu do 2013 r.
Ważnym celem Strategii Europa 2020 oraz Europejskiej Agendy Cyfrowej jest
zapewnienie, aby do 2020 r. (i) wszyscy Europejczycy mieli dostęp do wiele szybszego
internetu, o przepustowości przekraczającej 30 Mb/s i (ii) przynajmniej połowa
europejskich gospodarstw domowych miała dostęp do połączeń o przepustowości
przekraczającej 100 Mb/s.
Zgodnie z Europejską Agendą Cyfrową Państwa członkowskie powinny:
Do 2012 r. opracować i zapewnić operacyjność krajowych planów dotyczących
dostępu szerokopasmowego, gwarantujących osiągnięcie celów związanych z
dostępem, szybkością i rozpowszechnieniem określonych w strategii Europa 2020,
z wykorzystaniem finansowania publicznego zgodnie z unijnymi przepisami
dotyczącymi konkurencji i pomocy państwa; Komisja będzie składać coroczne
sprawozdania z postępów w ramach zarządzania agendą cyfrową;
W pełni wykorzystać fundusze strukturalne i fundusze przeznaczone na rozwój
obszarów wiejskich, w ramach których przewidziano środki na inwestycje w
infrastrukturę i usługi TIK;
Polska jest obszarem o bardzo niskim poziomie rozwoju
społeczeństwa informacyjnego. Mamy w Polsce do czynienia
zarówno z nierównościami wewnątrz społeczeństwa, jak i z
zapóźnieniami wobec innych państw w regionie odnośnie do
technologii kluczowych w XXI wieku. Stoimy przed
koniecznością nie tylko wyrównania różnic oraz nadrobienia
zapóźnień, ale też stworzenia infrastruktury „odpornej
na przyszłość” – pozostającej przydatną mimo dalszych,
nieprzewidzianych przemian technologicznych. Obecna
infrastruktura nie jest w stanie sprostać rosnącemu
zapotrzebowaniu na usługi wyższej prędkości oraz – co
istotniejsze – zniwelować nierówności w dostępie. Szacuje się, że
rosnące zapotrzebowanie na usługi multimedialne
(dla edukacji, rozrywki, telepracy czy e-zdrowia)
Polska 2030 –
wyzwania
rozwojowe
7 | S t r o n a
wymaga zagwarantowania prędkości dostępu 30–40
Mb/s. W innym wypadku nominalnie dostępny
Internet nie będzie faktycznie technologią
gwarantującą pełny rozwój społeczeństwa.
Wymaganie pasma na poziomie min. 20 Mb/s jest pochodną pakietu usług
szerokopasmowych uważanego obecnie za punkt odniesienia w krajach wysoko
rozwiniętych.
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
komputery przenośne wraz z oprogramowaniem systemowym i
antywirusowym oraz kamerą internetową i słuchawkami: 5 do sali
komputerowej, 5 do sali pracy grupowej oraz 1 dla animatora
ubezpieczenie sprzętu i usługi serwisowe
telewizor plazmowy
drukarka, skaner, ksero
rzutnik oraz ekran
serwery dźwięku i obrazu
urządzenia transmisyjne i okablowanie
infomat – wolnostojące całodobowe punkty dostępu do Internetu
Rekomendowany powyżej zestaw sprzętu jest realnym kompromisem pomiędzy tym co
niezbędne dla wykonywania funkcji założonych dla Lokalnego Centrum SI a
możliwościami lokalowymi i przewidywanymi trendami zainteresowania korzystaniem z
oferty Centrum przez użytkowników końcowych oraz instytucje. Niezwykle ważne dla
zagwarantowania trwałości rezultatów jest zapewnienie usług serwisowych i
ubezpieczenia.
Ostatnie dwie dekady są okresem upowszechniania się w Polsce rozmaitych technologii
informacyjnych i komunikacyjnych: komputerów osobistych, Internetu oraz telefonii
komórkowej. Rozwój tych technologii, a szczególnie wdrażanie rozwiązań
umożliwiających przesył danych w formie cyfrowej (tzw. cyfryzacja) stwarza nam coraz
lepsze możliwości odbioru informacji i komunikacji na odległość.
Jednocześnie od kilku lat trwa w naszym kraju proces wzajemnego przenikania się
technologii i usług dotychczas traktowanych odrębnie. Na przykład operatorzy telewizji
kablowych świadczą usługi głosowe, a dostawcy usług szerokopasmowego przesyłu
danych oferują pakiety programów telewizyjnych. Proces ten, zwany konwergencją
SPRZĘT
8 | S t r o n a
mediów, telekomunikacji i nowoczesnych technologii, spotęgowany postępującą
cyfryzacją sektora, wpłynie na sposób naszego funkcjonowania w społeczeństwie. Nauka,
praca czy rozrywka w konwergentnym i cyfrowym świecie oparta będzie na zupełnie
nowych modelach funkcjonowania społeczeństwa.
Dokonujący się postęp łączy się jednak z pewnymi niebezpieczeństwami.
Najważniejszym, o którym była już mowa, jest brak zaangażowania całego społeczeństwa
w proces transformacji. Dane statystyczne wyraźnie na to wskazują. Ponad 26% osób
było „wykluczonych cyfrowo” – nie korzystało z żadnej z trzech technologii. Jest to
skutek nie tylko braku dostępu, ale także braku potrzeb oraz kompetencji (szczególnie w
wypadku komputerów i Internetu). Grupa ta maleje – w 2005 r. wskaźnik ten wynosił
prawie 40%. Jest to jednak nadal znacząca grupa osób, która wskutek niekorzystania z
określonych narzędzi jest pozbawiona możliwości uczestnictwa w społeczeństwie
opartym na wiedzy. Przy tym obserwowany spadek wynika przede wszystkim ze wzrostu
korzystania z telefonii komórkowej – poziom używania komputerów i Internetu jest nadal
niski.
Z tych powodów Lokalne Centra Społeczeństwa Informacyjnego powinny być
dostosowane do sprostania nowym wymaganiom wynikającym z konwergencji usług. By
pełnić swoje funkcje edukacji cyfrowej i przyciągnąć użytkowników końcowych muszą
przestawić się na dostarczanie usług multimedialnych, w tym telewizji wysokiej
rozdzielczości. Zakup takiego sprzętu umożliwi prowadzenie wideokonferencji, szkoleń i
prezentacji multimedialnych, a także edukacji filmowej i teatralnej.
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
oprogramowanie do obróbki obrazów, dźwięków, tworzenia grafiki, tworzenia
stron internetowych, dostępu do informacji o aktach prawnych i orzecznictwie.
W funkcjonujących ośrodkach publicznego dostępu do Internetu na komputerach
zazwyczaj zainstalowane są tylko podstawowe programy, a także programy biblioteczne i
słowniki bądź encyklopedie. Nie jest to więc miejsce, w którym można skorzystać z
wyspecjalizowanych programów komputerowych, a które są w powszechnym użyciu na
obszarach nie wykluczonych cyfrowo. Przykładem takiego oprogramowania jest
Photoshop, Lex, CorelDraw, PhotoShop, AutoCad, Symfonia, Statistica.
Tymczasem zainstalowanie takiego oprogramowania na kilku stanowiskach w Lokalnym
Centrum SI rozwiązałoby problem kosztów związanych z jego posiadaniem, mogłoby być
kołem zamachowym do szybszego rozwoju dotąd ograniczonych umiejętności
APLIKACJE
9 | S t r o n a
informatycznych młodych ludzi w mniejszych miejscowościach. Skoro celem Lokalnych
Centrów SI ma być sprostanie nowym wyzwaniom i definitywne zniwelowanie przepaści
cyfrowej, to nie tylko sprzęt i dostęp do Internetu, ale również oprogramowanie powinno
być dostosowane do spełnienia wymagań korzystania z dostępnych w sieci usług.
Mając na uwadze znaczny odsetek osób niepełnosprawnych, w ramach działań objętych
projektem optymalne byłoby stworzenie środowiska realizującego cele komunikacji,
edukacji oraz aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Działania takie mogą
zawierać następujące elementy:
b-link – rozpoznawanie mrugania, sterowanie ruchami ust, integracja z
dedykowanymi urządzeniami zewnętrznymi (1H 2011)
Kioski / stanowiska komputerowe dostosowane do potrzeb osób na wózkach
Aplikacje (przeglądarka, klient poczty) z syntezą mowy dla niewidomych
Real Time Text: http://www.realtimetext.org/index.php?pagina=36 – Aktywacja
zawodowa, narzędzie dla nie słyszących
Platforma do aktywacji zawodowej: wsparcie video - Osoba niewidoma korzysta ze
wsparcia infolinii. Pracownik centrum może widzieć środowisko pracy
niewidomego przez kamerę: rozwiązywanie drobnych problemów technicznych,
przeczytanie dokumentu, instrukcji.
Platforma komunikacyjna dla niesłyszących: centrum usług z tłumaczem języka
migowego: video konferencje trójstronne: niesłyszący – tłumacz – rozmówca.
Szczególnie przydatne dla urzędów, aktywacji zawodowej
Narzędzia umożliwiające osobom niepełnosprawnym tłumaczenie i korygowanie
portali internetowych
W przypadku części aplikacji niezbędne będzie wykorzystanie dedykowanej platformy z
centrum obsługi dla niewidomych i niesłyszących.
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
powierzchnia całości min. 60 m2
sala komputerowa umożliwiająca pracę indywidualną
sala pracy grupowej, w razie potrzeb pełniąca funkcje sali szkoleniowej,
wystawienniczej lub prezentacji materiałów multimedialnych
sala techniczna z klimatyzacją
pomieszczenie dla pracowników
LOKAL
10 | S t r o n a
toaleta
estetycznie utrzymane wnętrza
funkcjonalne wyposażenie
Lokalizacja Lokalnego Centrum SI każdorazowo powinna zostać starannie dobrana we
współpracy z władzami lokalnymi. Jak bowiem pokazuje przykład bibliotek problemy
lokalowe mogą być istotną barierą dla tworzenia takich ośrodków (Źródło: Millward
Brown, Raport Biblioteki w Polsce, sierpień 2008):
Zdecydowana większość placówek (blisko 90%) mieści się we wspólnych budynkach z
innymi instytucjami. Najczęściej z ośrodkami kultury (zwłaszcza biblioteki główne –30%),
szkołami (zwłaszcza filie – 21%) lub mieszkaniami prywatnymi (główne i filie
odpowiednio 9% i 16%). Właścicielem budynku biblioteki jest zazwyczaj gmina (80%
przypadków). Większość placówek (70%) mieści się w samym centrum miejscowości, co
należy uznać za istotny atut. Stan budynków jest oceniany jako dość dobry: większości
bibliotek albo nie ma tego rodzaju problemów (32%) albo ich budynki wymagają
niewielkich napraw (33%).
Biblioteki główne są wyraźnie większe od filii. W wypadku bibliotek głównych 45% ma
powyżej 100 m2(mediana 100), w wypadku filii przeważają biblioteki o powierzchni do 50
m2 (49%, mediana 52). Powierzchnia ta jest dość często, zwłaszcza w bibliotekach
głównych, uznawana za zdecydowanie zbyt małą (ogółem 23%) lub nieco za małą
(ogółem 39%). Miejsca wystarczy przeciętnie dla 12 czytelników (mediana) w bibliotekach
głównych i dla 8 w filiach. Stan mebli w bibliotekach jest uznawany za dobry lub bardzo
dobry (razem 75%).
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
w każdym Lokalnym Centrum SI powinien być co najmniej jeden animator, czyli
odpowiednio przeszkolona osoba, której zadaniem jest aktywne inicjowanie
korzystania przez użytkowników z dostępnych usług, a także rozwiązywanie
problemów użytkowników związanych korzystaniem z tych usług
szkolenia dla animatora, w pierwszym okresie intensywne, a następnie stałe szkolenia w mniejszym wymiarze (preferowanie szkoleń on-line lub z wykorzystaniem videoczatu).
KADRA
11 | S t r o n a
Zwiększenie kompetencji osób prowadzących Lokalne Centrum SI jest jednym z
najistotniejszych czynników, od których zależy dokonanie istotnej i trwałej zmiany postaw
użytkowników końcowych i eliminacji wykluczenia funkcjonalnego.
Dla zobrazowania problemów jakie w praktyce może napotkać realizacja tego wymagania
znów można posłużyć się przykładem bibliotekarzy (Źródło: Millward Brown, Raport
Biblioteki w Polsce, sierpień 2008):
Zdecydowana większość bibliotekarzy posiada kompetencje komputerowe na poziomie
podstawowym (WWW, MS Word), należy jednak zwiększać kompetencje w zakresie
samodzielnej obsługi sprzętu komputerowego (podłączanie urządzeń, obsługa
programów antywirusowych) oraz wykorzystywania sprzętu do komunikacji społecznej
(np. używanie komunikatorów). W Programie należy tez wykorzystać pozytywną
okoliczność, iż trzy czwarte bibliotekarzy miało doświadczenie w udzielaniu konsultacji
odnośnie wykonywania rozmaitych czynności na komputerze.
Bibliotekarze deklarują dużą chęć udziału w szkoleniach oraz już obecnie stosunkowo
często uczestniczą w szkoleniach. Jednakże w większości przypadków szkolenia te
dotyczą standardowych zadań bibliotek (organizacja pracy, prowadzenie katalogów) oraz
informatyki. Mały jest też stopień transferu wiedzy spoza systemu bibliotecznego –
bibliotekarze rzadko uczestniczą w szkoleniach organizowanych przez inne instytucje niż
biblioteki wyższego rzędu. Należy zatem podnosić kompetencje bibliotekarzy nie tylko w
dziedzinie IT, ale przede wszystkim w dziedzinie lepszego realizowania nowych
społecznych form działania biblioteki oraz w kwestii bardziej aktywnego prowadzenia
działalności biblioteki, szczególnie w relacji z innymi instytucjami gminnymi.
REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:
organizacja w Lokalnym Centrum SI szkoleń i prezentacji dla użytkowników
końcowych, mających za zadanie wykształcenie świadomości, a następnie
umiejętności korzystania z dostępnych usług
dla grupy użytkowników wykluczonych dodatkowo wskutek niepełnosprawności
lub niskich dochodów zapewnienie sprzętu i dofinansowanie dostępu do Internetu
bezpośrednio z domu (Lokalne Centrum SI powinno – oprócz funkcji
integracyjnej i edukacyjnej – powinno dostarczać takim użytkownikom bardziej
zaawansowanych usług, których nie mogą uzyskać w domu ze względu na
ograniczenia w dostępie, sprzęcie lub oprogramowaniu).
UŻYTKOWNICY
12 | S t r o n a
Wykluczenie ze społeczeństwa informacyjnego to kwestia nie tylko braku dostępu do
technologii, ale także nierównych kompetencji w zakresie korzystania z nich.
Kompetencje warunkują skuteczność korzystania z technologii w sposób przynoszący
użytkownikowi pożytek. Możemy mówić o „funkcjonalnym niekorzystaniu” w sytuacji,
gdy ktoś korzysta z Internetu zbyt rzadko lub ze zbyt niskimi kompetencjami, by czynić to
skutecznie.
Szacuje się (Polska 2030 – wyzwania rozwojowe), że znaczący procent Polaków to
analfabeci funkcjonalni – fakt ten jest istotnym czynnikiem warunkującym wykluczenie
cyfrowe. Brak odpowiednich kompetencji lub potrzeb prowadzi do niekorzystania z
technologii, która jest dostępna w domu czy miejscu pracy. 40% osób bez dostępu do
Internetu w domu deklaruje brak takiej potrzeby, a 20% – brak odpowiednich
umiejętności. Także wśród osób nieposiadających komputera 55% deklaruje brak
potrzeby, a 25% – brak odpowiednich umiejętności.
Dodatkowo, według „Diagnozy społecznej”, w latach 2003–2007 około 16–18%
Polaków posiadało w swoim gospodarstwie domowym komputer, ale go nie używało. W
latach 2005–2007 około 13% internautów zrezygnowało z Internetu, co również dowodzi
istnienia dużej grupy osób, które korzystają z niego w sposób niestabilny. Według
„Diagnozy społecznej” 67% użytkowników komputera potrafi pracować z plikami i
folderami, 41% zna podstawowe funkcje arkusza kalkulacyjnego, a 24% umie stworzyć
elektroniczną prezentację. Użytkownicy deklarują również różne cele korzystania z
Internetu. Rozrywka jest głównym celem częściej wśród osób młodszych, gorzej
wykształconych i mieszkających na wsi. Praca jest głównym celem częściej dla osób w
wieku 35–59 lat, zatrudnionych i lepiej wykształconych. Nauka jest głównym celem
przede wszystkim dla osób uczących się, poniżej 24. roku życia. Badania Eurostatu w
zakresie typowych zadań wykonywanych na komputerze podłączonym do Internetu
pokazują, że poziom umiejętności internautów w Polsce jest niższy niż średnia europejska.
Działania szkoleniowe oraz podejmowane przez animatorów, w połączeniu z
funkcjonalnością oferowaną w Lokalnych Centrach SI, powinny istotnie zmienić ten stan
w miejscowościach ich utworzenia.
13 | S t r o n a
2. KOMPLEMENTARNOŚĆ
W Polsce w ostatnich latach realizowano liczne programy tworzenia punktów publicznego
dostępu do Internetu (Public Internet Access Points – PIAP) – pracowni komputerowych
z Internetem tworzonych w różnego rodzaju instytucjach publicznych. W największych,
ogólnopolskich projektach stworzono m.in.: 2920 PIAPów w bibliotekach we wszystkich
polskich gminach w ramach programu „Ikonka”, ponad 900 gminnych centrów
informacji łączących z założenia funkcję PIAPu i punktu doradztwa zawodowego, 256
centrów typu „wioska internetowa”, 379 centrów kształcenia na odległość na wsi, 480
Internetowych centrów edukacyjno-oświatowych w remizach strażackich oraz 360
szkolnych ośrodków kariery. Pracownie komputerowe zakładane w ramach projektów
„Pracownie komputerowe dla szkół” oraz „Internetowe centra informacji multimedialnej
w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych” działają również w każdej polskiej szkole.
W projektach tworzenia PIAPów nacisk jest położony na dostarczenie sprzętu, w
mniejszym zaś stopniu uwzględnia się takie zadania, jak zatrudnienie pracowników,
integrację PIAPów w sieci zwiększającą ich wartość, zapewnienie odpowiedniego dostępu
do Internetu, zapewnienie projektom długotrwałości dzięki odpowiednio długiemu
finansowaniu działań czy rozwiązanie kwestii wymiany i naprawy sprzętu. Podstawowy
problem stanowią jednak kwalifikacje pracowników centrów – mimo masowych szkoleń
prowadzonych w ostatnich latach np. wśród nauczycieli i bibliotekarzy, są one ciągle
niewystarczające. W rezultacie dostępne zasoby sprzętowe i infrastruktura często nie są w
pełni wykorzystywane. Tworzone punkty nie zawsze docierają też do wszystkich grup
wykluczonych – brak na przykład ogólnopolskiego projektu w sposób systematyczny
redukującego wykluczenie cyfrowe osób starszych.
Uważamy, że pomimo wzrostu wykorzystania Internetu poprzez dostęp w domu, Lokalne
Centra SI będą pełniły bardzo ważną rolę w walce z wykluczeniem cyfrowym, a w dużej
mierze od nich zależy osiągnięcie celów Europejskiej Agendy Cyfrowej, która przyszłość
widzi w szybkim i ultra szybkim dostępie do Internetu.
W mniejszych miejscowościach Lokalne Centra SI powinny pełnić funkcję
centrów kształcenia kompetencji cyfrowych w oparciu o szybki i ultra szybki
dostęp do Internetu, a także sprzęt i oprogramowanie dla usług multimedialnych,
niedostępne dla osób wykluczonych nie tylko poprzez miejsce zamieszkania, ale
także niepełnosprawność lub niskie dochody.
Poprzestanie na obecnym standardzie wyposażenia w 2-3 komputery z dostępem 1 Mb i
podstawowym oprogramowaniem niewątpliwie w perspektywie roku 2013 r., w którym
100% Europejczyków ma mieć zapewniony dostęp do domu na poziomie 1-2 Mb/s,
doprowadzi do całkowitego zaniku PIAP-ów. Lokalne Centra SI muszą tworzyć wartość
14 | S t r o n a
dodaną w stosunku do przeciętnego dostępu domowego, by zainteresować użytkowników
i osiągnąć stawiane przed nimi zadania.
Oznacza to konieczność poniesienia wyższych niż dotychczas kosztów inwestycji na
utworzenie publicznego dostępu nowej generacji. Konsekwencją budowy sieci NGA i
rozwoju konwergentnych usług multimedialnych oraz postępującej digitalizacji
życia społecznego, powinno być powstanie nowej generacji publicznych miejsc
dostępu do Internetu, rozumianych już nie jako kafejki internetowe i punkty ksero, ale
jako wielofunkcyjne centra integracji oraz kształtowania świadomości i kompetencji
cyfrowych, a także umożliwiania i promowania szybkiego dostępu do Internetu.
Ze względu na te wyższe koszty strategia tworzenia Lokalnych Centrów SI musi zakładać:
wykorzystanie efektu synergii z inwestycjami w infrastrukturę szybkiego i ultra
szybkiego dostępu do Internetu (INWESTYCJE),
uzupełnienie innych działań mających na celu wyposażenie placówek publicznych
w sprzęt, oprogramowanie oraz szkolenia (INICJATYWY),
pozyskanie środków finansowych z funduszy wspólnotowych (FUNDUSZE).
W najbliższych latach zrealizowane zostaną spektakularne inwestycje w infrastrukturę
szerokopasmowego Internetu, których nie można nie wykorzystać dla celów tworzenia
publicznych miejsc nowoczesnego dostępu do Internetu.
Inwestycje w infrastrukturę grupują się w dwóch obszarach:
inwestycje w ramach Programów Operacyjnych na lata 2007-2013
inwestycje Telekomunikacji Polskiej S.A. w ramach porozumienia zawartego z
Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
W Programach Operacyjnych na lata 2007-2013
przewidziano na infrastrukturę szerokopasmową kwotę
ponad 1,2 mld euro. Szczególnie wspierana jest
infrastruktura sieci nowej generacji (NGA) oraz regionalne
sieci szerokopasmowe, realizowane przez samorządy
województw. Węzeł sieci regionalnej może być lokalizowany
w tym samym budynku co Lokalne Centrum SI, dzięki
czemu „ostatnia mila” sprowadzałaby się do okablowania
wewnątrzbudynkowego. Ponadto, adaptacja pomieszczeń
INWESTYCJE
Programy
Operacyjne
2007-2013
15 | S t r o n a
pod węzeł sieci regionalnej pozwoliłaby zaoszczędzić
kosztów adaptacji pod Lokalne Centrum SI.
Telekomunikacja Polska S.A. na mocy porozumienia
zawartego z UKE w dniu 22 października 2009 r. podjęła
się realizacji inwestycji w obszarach tzw. „białych plam". W
wyniku tych inwestycji w wybranych obszarach zostanie
wybudowana kompleksowa infrastruktura zapewniająca
możliwość świadczenia usług szerokopasmowych przy
pomocy co najmniej 150 tys. linii dostępowych. Plany
inwestycyjne Telekomunikacji Polskiej S.A. obejmują też
inne gminy.
Największym z realizowanych dotychczas projektów jest
program „Ikonka”, mający na celu wyposażenie bibliotek w
sprzęt komputerowy. Zainicjowany w roku 2002 przez
Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, a kontynuowany do
roku 2008 przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i
Administracji, polega na wyposażaniu bibliotek w sprzęt i
uruchamianiu w oparciu o niego PIAPów, nazywanych
również „czytelniami internetowymi”. Zgodnie z
założeniami programu „Ikonka” każda polska gmina
otrzymała do tej pory sprzęt komputerowy. Dla wielu
bibliotek komputery otrzymane w ramach „Ikonki” są
pierwszymi, i często jedynymi komputerami będącymi w
posiadaniu tych bibliotek. Jednak w 30% przypadków sprzęt
otrzymała inna instytucja niż biblioteka – przyczyną były
zazwyczaj złe warunki lokalowe biblioteki. Barierą przed
poszerzeniem działalności o prowadzenie PIAPu była
zwykle zbyt mała powierzchnia lokalu, którym dysponuje
biblioteka. Program był realizowany w latach 2003-2008. W
tym czasie stworzono 2920 PIAPów. Funkcjonują one na
terenie całego kraju, głównie w bibliotekach publicznych
(70% PIAPów), ale także w innych instytucjach (szkołach,
ośrodkach kultury, świetlicach, urzędach). Na realizację
programu przeznaczono środki finansowe w wysokości 30
mln PLN. Biblioteka (lub inna wskazana przez samorząd
gminny instytucja) otrzymała w ramach programu zestaw w
Inwestycje TP –
porozumienie z
UKE
INICJATYWY
IKONKA
16 | S t r o n a
postaci trzech komputerów z oprogramowaniem oraz
anteny dookólnej umożliwiającej korzystanie z Internetu
bezprzewodowego w pobliżu PIAPu.
Projekt „Internetowe Centra Edukacyjno-Oświatowe na
wsiach” (ICEO), realizowany przez Związek OSP,
Uniwersytet w Białymstoku, KIG i Combidata, przewidywał
uruchomienie 480 Centrów edukacyjnych na terenach
gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Centra przewidują m.in.
organizowanie imprez kulturalnych i kulturalno-
oświatowych, takich jak różnego rodzaju prelekcje, wykłady,
pogadanki, prezentacje. Każde z centrów miało zostać
wyposażone w sprzęt komputerowy, meble i materiały
dydaktyczne umożliwiające jednoczesną edukację 11 osób,
zaś w przypadku imprez kulturalnych uczestnictwo nie
mniej niż 20 osób. Centra obsługiwane miały być przez
personel stosownie przeszkolony przez członków
Partnerstwa. W każdym z centrów zostały zatrudnione 2
osoby przez około 8 miesięcy. Lokalizacje tworzonych
Centrów zostały udostępnione przez struktury
Ochotniczych Straży Pożarnych. Działanie Centrów w
oparciu o finansowanie z Projektu trwało do września
2008r. Obecnie Centra są utrzymywane przez OSP przez
pięć lat do 30 września 2013 r. Zadaniem Partnerstwa jest
pozyskiwanie kolejnych środków z funduszy Unii
Europejskiej, które będą wspomagały utrzymanie i rozwój
Centrów edukacyjnych we wspomnianym pięcioletnim
okresie czasu.
Program Rozwoju Bibliotek będzie realizowany w latach
2009-2013 przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa
Informacyjnego. Program jest skierowany do bibliotek
publicznych we wszystkich gminach wiejskich i wszystkich
gminach wiejsko-miejskich oraz w gminach miejskich, które
mają nie więcej niż 20 tys. mieszkańców. Program Rozwoju
Bibliotek da silny impuls rozwojowy blisko 3500 placówek z
ponad 1100 gmin. W pierwszym naborze w 2009 r. celem
było pozyskanie około 1800 placówek (bibliotek gminnych
wraz z filiami) z około 600 gmin. Aktywne i bardzo
praktyczne formy szkoleń są dużą wartością Programu.
Wszystkie placówki (również filie), które nie posiadają
komputerów dostępnych dla użytkowników, otrzymają
„Ikonka”
Program
Rozwoju
Bibliotek
ICEO
„Ikonka”
17 | S t r o n a
zestaw: komputer stacjonarny wyposażony w słuchawki,
mikrofon, kamerkę internetową, DVD. Ponadto placówki
otrzymają urządzenie wielofunkcyjne (drukarka, skaner i
ksero w jednym) i osprzęt sieciowy umożliwiający
stworzenie na istniejącym łączu internetowym tzw. hot-
spotu, czyli otwartego i dostępnego publicznie punktu
dostępu do Internetu za pomocą sieci bezprzewodowej (wi-
fi).
Program prowadzony jest na mocy porozumienia w sprawie
internetyzacji polskich bibliotek publicznych z dn. 6 sierpnia
2009 r. zawartego pomiędzy TP, Ministrem Kultury i
Dziedzictwa Narodowego, Ministrem Spraw Wewnętrznych
i Administracji oraz FRSI. Program zakłada wsparcie
wszystkich gminnych bibliotek publicznych przez Grupę TP
poprzez podłączenie usługi dostępu do Internetu. Będzie
można podłączyć do sieci wszystkie komputery w bibliotece
oraz zaoferować dostęp do łącza innym użytkownikom,
także bezprzewodowy. Program trwa w okresie od dnia
(06.08.2009 r.) do dnia (06.08.2012 r.). TP dołoży wszelkich
starań, aby zapewnić bibliotekom usługę dostępu do
Internetu w technologii kablowej – usługę neostrada tp albo
dostęp do Internetu DSL, a gdy to nie będzie możliwe, to w
technologii radiowej – Internet dla Firm Pro.
Program grantowy „Rzeczpospolita internetowa” był
ogłaszany w latach 2006-2008 z inicjatywy Fundacji Orange
i Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju
(UNDP). Projekty „Rzeczpospolitej internetowej”
realizowane były w każdym województwie. Na realizację
autorskich projektów 170 gmin wiejskich otrzymało od
Programu wsparcie finansowe w postaci grantów oraz
zestawy sprzętu multimedialnego. Zostało
przeprowadzonych 680 szkoleń, w tym 70% to szkolenia z
zakresu korzystania z nowych technologii, przygotowano
lub zaadaptowano 210 świetlic, wiejskich centrów lub
kafejek internetowych, w których mieszkańcy mogą
korzystać z bezpłatnego dostępu do Internetu.
Podłączonych do Internetu zostało 230 gospodarstw
domowych.
Biblioteka z
Internetem TP
Programy
Fundacji
Orange
18 | S t r o n a
Jednocześnie Fundacja Orange zainaugurowała
program „Akademia Orange dla bibliotek”, którego
celem jest wspieranie rozwoju społeczeństwa
informacyjnego poprzez zwiększenie dostępu do nowych
technologii komunikacyjnych i promocję ich wykorzystania
tak, by gminne biblioteki publiczne stały się nowoczesnymi,
wielofunkcyjnymi centrami informacyjnymi, kulturalnymi i
edukacyjnymi.
Powodzenie Programu tworzenia Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego,
opartych na szybkim i ultra szybkim dostępie do Internetu oraz sprzęcie,
oprogramowaniu i kompetencjach umożliwiających korzystanie z nowoczesnych usług
multimedialnych, zależy od efektywnego wykorzystania środków z funduszy unijnych
dostępnych w ramach Programów Operacyjnych na lata 2007-2013. Największe
możliwości dają działania przewidziane w Regionalnych Programach Operacyjnych i
Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka. Dodatkowe wsparcie powinno
pochodzić również z Programu Rozwój Obszarów Wiejskich oraz Programu
Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Istotnym źródłem finansowania mogą być
również środki pozyskane przez organizacje pozarządowe i kapitał prywatny.
3. ELASTYCZNOŚĆ
Lokalne Centrum Społeczeństwa Informacyjnego jest nowej generacji publicznym
ośrodkiem dostępu do Internetu, którego funkcje wykraczają zdecydowanie dalej niż
proste udostępnienie komputera z podstawowym dostępem do Internetu. Ma stanowić
właściwą odpowiedź na wyzwania stawiane na najbliższe lata Polsce, a zwłaszcza
obszarom mniejszych miejscowości. Ma integrować, edukować i bawić, rozwijając w ten
sposób świadomość i kompetencje cyfrowe użytkowników, na takim samym poziomie jak
centra w dużych miastach. Miejsce zamieszkania powinno bowiem prowadzić jedynie do
zróżnicowania skali, a nie do zróżnicowania poziomu i jakości oferowanych usług.
Utworzenie Lokalnego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego wymaga poniesienia
wyższych nakładów niż ponoszone dotychczas na tradycyjne PIAP-y. To wymaga
elastyczności w podejściu. Zakres poszczególnych projektów, jak również podmioty je
realizujące, muszą być każdorazowo dostosowane do możliwości maksymalnie szerokiego
skorzystania z dofinansowania przewidzianego w ramach Programów Operacyjnych, a
FUNDUSZE
19 | S t r o n a
także wykorzystania pozytywnych rezultatów dotychczasowych inicjatyw. Natomiast
miejsca lokalizacji Centrów muszą zapewniać synergię z inwestycjami infrastrukturalnymi i
dzięki temu ograniczać wydatki na najbardziej kosztochłonny element Centrum.
Z tych powodów nie może i nie powinno być zamkniętej struktury Programu tworzenia
Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego. Naszym celem jest rozpoznanie i
przygotowanie różnych możliwości pozyskania finansowania w postaci dobrych praktyk
oraz opracowanych „krok po kroku” scenariuszy działań, otwartych na wielu partnerów.
Stworzenie i propagowanie gotowych form dla realizowania wielu różnorodnych
projektów, opartej na wspólnej KONCEPCJI i KOMPLEMENTARNOŚCI działań.
Opracowania pokazujące jak pozyskać finansowanie i zrealizować Lokalne Centrum SI,
będą sukcesywnie upubliczniane w postaci ANEKSÓW do niniejszego dokumentu.
Recommended