ŠTA SU PESTICIDI ?

ŠTA SU ŠTA SU PESTICIDIPESTICIDI ? ?Pestis , cederePestis , cedere

EPAEPA - - definicijadefinicija::

““supstance ili smeše supstanci supstance ili smeše supstanci namenjene za prevenciju, namenjene za prevenciju, uništavanje, suzbijanjeuništavanje, suzbijanje ili ili smanjenje količine štetočina”.smanjenje količine štetočina”.

PESTICIDIPESTICIDI

PESTICIDI SU MATERIJE PESTICIDI SU MATERIJE HEMIJSKOG BIOHEMIJSKOG BIOLOŠKOGLOŠKOG

ILI PRIRODNOG POREKLAILI PRIRODNOG POREKLA

NAMENJENE SUZBIJANJU NAMENJENE SUZBIJANJU MAKRO IMAKRO I

MIKROORGANIZAMA I MIKROORGANIZAMA I BILJNIH VRSTABILJNIH VRSTA

KOJE DRUŠTVO SMATRA KOJE DRUŠTVO SMATRA ŠTETNIMŠTETNIM

Federal Insecticide, Fungicide, and Rodenticide Act (FIFRA)Federal Insecticide, Fungicide, and Rodenticide Act (FIFRA)

yearAdmission and triage

Hospitalization % Poisonings % Pesticides %

1998 2924 1185 40.53 907 76.54 70 7.72

1999 2557 782 30.58 653 83.50 44 6.74

2000 2764 791 28.62 672 84.96 44 6.55

2001 2648 1084 40.94 737 67.99 79 10.72

2002 2961 1315 44.41 804 61.14 61 7.59

2003 2439 1312 53.79 798 60.82 64 8.02

2004 2930 1318 44.98 975 73.98 52 5.33

2005 3375 1121 33.21 900 80.29 45 5.00

2006 3505 1162 33.15 817 70.31 34 4.16

2007 3620 1104 30.50 854 77.36 33 3.86

total 29723 11174 37.59 8117 72.64 526 6.48

ZNAČAJZNAČAJ UPOTREBE UPOTREBE PESTICIDA PESTICIDA

PROPRO

80-100 000 vrsta biljnih 80-100 000 vrsta biljnih bolesti bolesti

30 000 vrsta korova30 000 vrsta korova, 10, 10 000 vrsta 000 vrsta ššt.insekatat.insekata

1/3 hrane biljnog porekla 1/3 hrane biljnog porekla biva uništena štetočinamabiva uništena štetočinama

SAD: šteta 20 milijardi $ SAD: šteta 20 milijardi $ godišnjegodišnje

Broj zaposlenih u Broj zaposlenih u poljoprivredi 3-4 puta poljoprivredi 3-4 puta manji sa pesticidimamanji sa pesticidima

Ušteda energije 80%Ušteda energije 80% Vektori 24 infektivnih i Vektori 24 infektivnih i

tropskih bolestitropskih bolesti

CONTRACONTRA

540 000 tona se troši 540 000 tona se troši samo u SAD godišnjesamo u SAD godišnje

20 000 smrtnih 20 000 smrtnih slučajeva trovanjem slučajeva trovanjem pesticidimapesticidima godi godiššnjenje

Hronični efekti:Hronični efekti:neurotoksičnineurotoksičniimunološkiimunološkireproduktivnireproduktivniugrožavanje rasta i ugrožavanje rasta i razvojarazvojakarcinogenkarcinogenostost

PODELA PESTICIDAPODELA PESTICIDA

Prema nameniPrema nameni (insekticidi, herbicidi, fungicidi, (insekticidi, herbicidi, fungicidi, rodenticidi, arboricidi, akaricidi, nematocidi, rodenticidi, arboricidi, akaricidi, nematocidi, defolijanti, desikanti, hemosterilizanti, repelenti, defolijanti, desikanti, hemosterilizanti, repelenti, algicidi, baktericidi, moluscidi)algicidi, baktericidi, moluscidi)Prema hemijskom sastavuPrema hemijskom sastavu (OF (OFJJ, karbamati, , karbamati, ditiokarbamati, OHJ, piretrini, dinitrofenoli, derivati ditiokarbamati, OHJ, piretrini, dinitrofenoli, derivati fenoksisirć.kis., dipiridili, triazini, kumarinska fenoksisirć.kis., dipiridili, triazini, kumarinska jedinjenja, der.ureje, ftalimidi, jedinj. Sn, Hg, Cu,Ta, jedinjenja, der.ureje, ftalimidi, jedinj. Sn, Hg, Cu,Ta, S, As, F)S, As, F)Prema kategoriji toksičnostiPrema kategoriji toksičnosti (I, II, III ) (I, II, III ) LD LD5050 peroralni, peroralni, dermalni, LCdermalni, LC5050 inhalacioniinhalacioni

PODELA PESTICIDA prema nameniPODELA PESTICIDA prema nameniINSEKTICIDIINSEKTICIDI

HERBICIDIHERBICIDI

RODENTICIDIRODENTICIDI

FUNGICIDIFUNGICIDI

AKARICIDI (suzbijanje grinja)AKARICIDI (suzbijanje grinja)

NEMATOCIDI (suzbijanje valjkastih crva)NEMATOCIDI (suzbijanje valjkastih crva)

MOLUSCIDI (suzbijanje mekušaca, puževa)MOLUSCIDI (suzbijanje mekušaca, puževa)

ALGICIDIALGICIDI

ANTIHELMINTICI (suzbijanje glista)ANTIHELMINTICI (suzbijanje glista)

ARBORICIDI (uništavanje drvARBORICIDI (uništavanje drveenastih korova)nastih korova)

ATRAKATNTIATRAKATNTI

DEFOLIJANTI (izazivanje prevremenog opadanja lišća)DEFOLIJANTI (izazivanje prevremenog opadanja lišća)

DESIKANTI (izazivanje uvenuća i sušenja biljaka)DESIKANTI (izazivanje uvenuća i sušenja biljaka)

FUMIGANTIFUMIGANTI

HEMOSTERILIZANTIHEMOSTERILIZANTI

REPELENTIREPELENTI

REGULATORI RASTA BILJAKA (fiziološko regulisanje rasta)REGULATORI RASTA BILJAKA (fiziološko regulisanje rasta)

PESTICIDIPESTICIDI““Pesticidi u poljoprivredi i šumarstvu Pesticidi u poljoprivredi i šumarstvu

u Srbiji i Crnoj Gori”, 2004. u Srbiji i Crnoj Gori”, 2004.

REGISTROVANO JE 526 PREPARATA REGISTROVANO JE 526 PREPARATA RAZLIČITIH PESTICIDA NA BAZI 235 RAZLIČITIH PESTICIDA NA BAZI 235 AKTIVNIH MATERIJA, OD TOGA:AKTIVNIH MATERIJA, OD TOGA:

INSEKTICIDA,INSEKTICIDA, 76 aktivne materije76 aktivne materije

HERBICIDA,HERBICIDA, 126 aktivnih materija126 aktivnih materija

RODENTICIDA, RODENTICIDA, 6 aktivnih materija6 aktivnih materija

INSEKTICIDI

Organohlorni insekticidiOrganofosforni insekticidi

KarbamatiInsekticidi biljnog porekla i sintetski homolozi

FumigantiRepelenti

AtraktantiHemosterilizanti

Neorganski insekticidi

Organohlorni insekticidiOrganohlorni insekticidi

Derivati HLORBENZENADerivati HLORBENZENA

Derivati CIKLOHEKSANADerivati CIKLOHEKSANA

Hlorovani derivati KAMFENA i TERPENTINAHlorovani derivati KAMFENA i TERPENTINA

Derivati INDANADerivati INDANA

Drugi organohlorni insekticidiDrugi organohlorni insekticidi

ORGANOHLORNI PESTICIDI U ORGANOHLORNI PESTICIDI U ŽIVOTNOJ SREDINIŽIVOTNOJ SREDINI

Postojanost, hemijska stabilnost, liposolubilnost, nizak Postojanost, hemijska stabilnost, liposolubilnost, nizak stepen biotransformacije i degradacijestepen biotransformacije i degradacijeDDT “preleteo” od Maroka do Barbadosa 6000 kmDDT “preleteo” od Maroka do Barbadosa 6000 kmDDT, DDE, lindan, heptahlor, aldrin, nadjeni 1969. u DDT, DDE, lindan, heptahlor, aldrin, nadjeni 1969. u masnom tkivu polarnih životinjamasnom tkivu polarnih životinja

1.1. EFEKTI NA REPRODUKCIJU I RAZVOJ EFEKTI NA REPRODUKCIJU I RAZVOJ (smanjenje (smanjenje fertiliteta životinjskih vrsta)fertiliteta životinjskih vrsta)

2.2. KARCINOGENOST KARCINOGENOST 3.3. IMUNOIMUNOTOKSITOKSIČNIČNI EFEKTI EFEKTI (imunosupresivni ili razvoj (imunosupresivni ili razvoj

autoimunih bolesti)autoimunih bolesti)

MMEHANIZAM DEJSTVAEHANIZAM DEJSTVA OHI OHI

Smanjenje brzine repolarizacije nervnih ćelija, Smanjenje brzine repolarizacije nervnih ćelija,

povećanje osetljivosti (reaktivnosti) prema stimulusimapovećanje osetljivosti (reaktivnosti) prema stimulusima

Deluju na nivou ćel.membrane:Deluju na nivou ćel.membrane:

1. Smanjivanje transporta K+ kroz membrane nervnih ćelija

2. Sprečavnje zatvaranje Na+

kanala

3. Inhibicija Na+ K+ATP- aze i Ca2+Mg2+ATP- aze

4. Smanjenje sposobnosti kalmodulina da veže i prenosi Ca2+

KLINIČKA SLIKA I TERAPIJA KLINIČKA SLIKA I TERAPIJA TROVANJA OHITROVANJA OHI

Akutno trovanje:Akutno trovanje: Mučnina, povraćanje, dijarejaGubitak ravnoteže, vrtoglavica konfuzijaParestezija usana, jezika i licaMišićna hiperekscitabilnost Mišićna hiperekscitabilnost KonvulzijeDepresija disanja i srčanog rada

Hronično trovanje:Hronično trovanje:Opšta slabostEncefalitisiEncefalitisiPolineruritisiPolineruritisi,, pareza ekstremiteta, tremor AnemijaLeukocitoza Dermatit

Simptomatska terapija:Simptomatska terapija:Lavaža želuca, aktivni ugalj, salinska purgativaUklanjanje vodom i sapunom sa kože Kupiranje konvulzijaKupiranje konvulzija

DERIVATI HLORBENZENA

CHCl Cl

CCl3

DDT2,2 - bis - (p-hlorfenil) - 1,1,1 - trihloretan

CCl2

ClCl C

COOH

ClCl CH

DDE DDA

CCl3

OCH3CHH3CO

METOKSIHLOR, DMDT, metoksi-DDT2,2 - bis - (p-metoksifenil) - 1,1,1 - trihloretan

DERIVATI CIKLOHEKSANA

Cl

Cl

Cl

Cl

Cl

Cl

HCH1,2,3,4,5,6 - heksahlor - cikloheksan

ClCl

Cl

Cl

Cl

Cl

LINDANgama izomer heksahlorcikloheksana (a,a,a,e,e,e)

H L O R O V A N I D E R I V A T I K A M F E N A I T E R P E N T I N A

C

C H 2

CH

C

H

K A M F E NK A M F E H L O R i l i T O K S A F E N C 1 0 H 1 0 C l 8

H

H

H

H

H

H H

H

H

H

H

H

l[O]

O

A L D R I N D I E L D R I N

H3C-C-CH3

H2C

H2C CH2

Cl

Cl

Cl

Cl

H-C-H H-C-HCl-C-ClCl-C-Cl

Cl

Cl

Cl

Cl

DERIVATI INDANA

• 1854. sintetisano prvo OFJ (tetraetilpirofosfat) 1934.-1944. sintetisano 2000 OFJ 1936.-1952. sintetisani tabun, sarin, soman, VX

• U R.Srbiji je u upotrebi 18 aktivnih materija OFI, (2008.)

• Godišnje se u svetu registruje oko 100 000 slučajeva akutnog trovanja OFJ (20-30 % letalni ishod)

70 % akcidentalna trovanja20 % suicidna trovanja

CH3-CO-O-CH2-CH2-N+(CH3)3

ACh

AChECH3COOH

+HO-CH2-CH2-N+(CH3)3

Holin

ORGANOFOSFORNI INSEKTICIDI

year PesticidesOther

pesticidesOPs +

Carbamates% OPs % Carbamates %

1998 70 29 41 58.57 38 7.22 3 0.57

1999 44 18 26 59.09 23 4.37 3 0.57

2000 44 16 28 63.64 27 5.13 1 0.19

2001 79 26 53 67.09 53 10.08 0 0.00

2002 61 25 36 59.02 31 5.89 5 0.95

2003 64 26 38 59.38 34 6.46 4 0.76

2004 52 24 28 53.85 26 4.94 2 0.38

2005 45 21 24 53.33 24 4.56 0 0.00

2006 34 17 17 50.00 16 3.04 1 0.19

2007 33 7 26 78.79 24 4.56 2 0.38

total 526 209 317 60.27 296 56.27 21 3.99

  1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1998-2007

OPs Number of patients %

chlorpyrifos 1 1 2 0.62

diazinon 2 1 1 4 3 4 3 3 21 6.46

dichlorvos 1 2 1 4 1.23

dimethoate 9 3 10 10 8 11 3 7 4 4 69 21.23

fenitrothion 2 1 1 1 1 6 1.85

fenthion 1 1 0.31

phoxim 1 1 0.31

phorate 1 1 0.31

phosalone 1 1 1 3 0.92

phosphamidon 1 1 0.31

quinalphos 1 1 0.31

malathion 17 16 10 34 13 12 14 11 8 18 153 47.08

methidathion 1 1 2 0.62

mevinphos 1 1 0.31

monocrotophos 2 1 3 1 1 8 2.46

OFI 1 1 1 4 3 1 1 12 3.69

parathion 1 1 1 2 2 1 1 9 2.77

pirimiphos-methyl 1 1 0.31

38 23 27 53 31 34 26 24 16 24 296 91.08

Carbamates

carbofurane 3 2 5 3 2 1 16 4.92

carbosulfane 1 1 0.31

mehylcarbamate 1 1 0.31

methiocarb 1 1 0.31

propoxur 1 1 0.31

N-trimethylcarbamate 1 1 0.31

3 3 1 0 5 4 2 0 1 2 21 6.46

total 41 26 28 53 36 38 28 24 17 26 317 97.54

OFI U ŽIVOTNOJ SREDINIOFI U ŽIVOTNOJ SREDINI

50% proizvedenih pesticida u SAD sadrže 50% proizvedenih pesticida u SAD sadrže metilparation, paration, terbufos, fonofos i metilparation, paration, terbufos, fonofos i metilazinofos metilazinofos

Bazirano na LDBazirano na LD50 50 spadaju medju najtoksičnije za spadaju medju najtoksičnije za ptice i sisareptice i sisareIako se preko 95% OFIako se preko 95% OFJJ koristi van mesta guste koristi van mesta guste naseljenosti, oni su najčešći uzrok trovanja ljudi naseljenosti, oni su najčešći uzrok trovanja ljudi pesticidima pesticidima Nemaju mogućnost biomagnifikacije, ali ulaze u Nemaju mogućnost biomagnifikacije, ali ulaze u lanac ishrane lanac ishrane

P

S

ORRO

RO

RO

ROSR

O

P

P

O

ORRO

RO

RO

ROSRP

S

RO

ROO

O

P

RO

ROR

O

P

P

O

OR

OR

(S) (S)

Estri tionofosforne kiseline- tionofosfati -PARATION

Estri tiolofosforne koseline- tiolofosfati -ENDOTION

Estri fosforne kiseline- fosfati -

DIHLORVOS

Estri ditiofosforne kiseline- ditiofosfati -MALATION

Estri pirofosforne kiseline- pirofosfati -

TEPP

Estri fosforaste kiseline- fosfonati -

DIPTEREKS

PC 2 H 5 O

S

OC 2 H 5 O

N O 2

P A R A T I O NO , O - d i e ti l - O - p - n i t r o f e n il - t i o n o f o s f a t

S

S

P

M A L A T I O NO , O - d i m e til - d i k a r b e t o k s i e ti l - d i t i o f o s f a t

C H

C H2

C O O C 2 H 5

C O O C 2 H 5

O R T O T R I K R E Z I L F O S F A T

P O 4

C H 3 C 6 H 4

C H 3 C 6 H 4

C H 3 C 6 H 4

CH3O

CH3O

NH3C

H3CP

O

OC2H5

CN

NERVNI BOJNI OTROVI

TABUNO-etil-dimetilamino-cijanofosfinat

PH3C OCH

CH3

CH3

O

F

SARINO-izopropil-metil-fluorofosfinat

F

O

C(CH3)3

CH3

CHH3C P OSOMAN

O-pinakolil-metil-fluorofosfinat

CH2

O

P

R

ROCH2 N

R1

R2

S V-otrovi

VX, VM, VG

Mehanizam delovanja OFJ

OFJ

Acetilholinestaraza (AChE)

Butirilholinestaraza (BuChE)

Karboksilesteraze (CarbE)

Akutna holinergična krizaIntermedijarni sindrom, 1.-4. dana tr.slabost proksimalnih skeletnih m.(interkostalni), paralizakranijalnih n., oštećenje mišićaOdložena periferna neuropatija, 7.-14. dana tr.Simetrična senzomotorna aksonopatija (dugih aksona)Specifične lezije organa

AChE

Acetylcholine SystemAcetylcholine System

HIDROLIZA ACETILHOLINAHIDROLIZA ACETILHOLINA

Formiranje Formiranje Michaelisovog Michaelisovog kompleksakompleksa

Acetiliranje OH Acetiliranje OH grupe serinagrupe serina

DeacetilovanjeDeacetilovanje

AcetilholinesterazaAcetilholinesteraza

INHIBICIJA AINHIBICIJA AChChE E

Hirloliza OF estraHirloliza OF estra

Fosforilacija enzima Fosforilacija enzima AACChEhE

fosforilfosfataze

intermedijerni kompleks

neaktivni metabolit

inhibirani enzim

OH

OH

R1

R2

OP

X

H2O

OH

P O

R2

R1P O

X

R2

R1

-HX

R1

R2

OP

O

AChE

MEHANIZAM INHIBICIJE I HIDROLIZE

OFI - KLINIČKA SLIKAOFI - KLINIČKA SLIKA

A. MUSKARINSKI: hipersalivacija, lakrimacija, A. MUSKARINSKI: hipersalivacija, lakrimacija, muka, povraćanje, proliv, bronhoreja i muka, povraćanje, proliv, bronhoreja i bronhokonstrikcija, bradikardija, hipotenzija, bronhokonstrikcija, bradikardija, hipotenzija, mioza.mioza.

B. NIKOTINSKI: fascikulacije mišića, malaksalost, B. NIKOTINSKI: fascikulacije mišića, malaksalost, arefleksija, paraliza muskulature, tahikardija, arefleksija, paraliza muskulature, tahikardija, hipertenzija.hipertenzija.

C. CENTRALNI: nemir, tremor, konfuzija, C. CENTRALNI: nemir, tremor, konfuzija, pospanost, delirijum, konvulzije, koma, pospanost, delirijum, konvulzije, koma, prestanak disanja.prestanak disanja.

MuscarinicNo (%) of patients

NicotinicNo (%) of patients CNS

No (%) of patients

GIT* 161 (50.8) tachycardia 30 (9.5) disorientation 4 (1.3)

ARI* 83 (26.2 fasciculation 46 (14.5) convulsions 14 (4.4)

ACF* 15 (4.7) fibrillation 32 (10.1) coma 80 (25.2)

miosis 196 (61.8) hypertension 35 (11.0) somnolence 23 (7.3)

bronchorrhoea 164 (51.7) tremor 4 (1.3) agitation 1 (0.3)

bradycardia 29 (9.1)arrhythmia absoluta

1 (0.3) sopor 13 (4.1)

hypotension 88 (27.8) / / / /

cardiac arrest 8 (2.5) / / / /

GIT – gastrointestinalni simptomi ARI – akutna respiratorna insuficijencija ACF – akutna cirkulatorna insuficijencija

PROCENA TEŽINE TROVANJA OFIPROCENA TEŽINE TROVANJA OFI

KLINIČKA SLIKA KLINIČKA SLIKA

TEŠKO TROVANJE: POREMEĆAJ SVESTI, TEŠKO TROVANJE: POREMEĆAJ SVESTI, FASCIKULACIJE, KONVULZIJE, DEPRESIJA FASCIKULACIJE, KONVULZIJE, DEPRESIJA DISANJADISANJA

AKTIVNOST HOLINESTERAZEAKTIVNOST HOLINESTERAZE

40-60% LAKO40-60% LAKO

20-40% SREDNJE 20-40% SREDNJE

<20% TEŠKO<20% TEŠKO

AKUTNA TROVANJA OFIAKUTNA TROVANJA OFILEČENJELEČENJE

1. ASPIRACIJA GORNJIH DISAJNIH PUTEVA1. ASPIRACIJA GORNJIH DISAJNIH PUTEVA

2. KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA2. KARDIOPULMONALNA REANIMACIJA

3. ATROPIN SULFAT DO 3. ATROPIN SULFAT DO HIPERATROPINIZACIJEHIPERATROPINIZACIJE

4. LAVAŽA ŽELUCA4. LAVAŽA ŽELUCA

5. REAKTIVATOR HOLINESTERAZE 5. REAKTIVATOR HOLINESTERAZE (PRALIDOKSIM ILI HI-6)(PRALIDOKSIM ILI HI-6)

6. DIAZEPAM ILI MIDAZOLAM6. DIAZEPAM ILI MIDAZOLAM

7. SIMPTOMATSKA TERAPIJA7. SIMPTOMATSKA TERAPIJA

DELOVANJE OKSIMA KOD TROVANJA OFJDELOVANJE OKSIMA KOD TROVANJA OFJ

RR22

OO

RR1 1 – P = O– P = O

AChEAChE--

Inhibirani enzimInhibirani enzim

++ HON = CHHON = CH

HH33C - C - ++NN

Oksim (PAM – 2)Oksim (PAM – 2)

NN++

CHCH33

HC = NOHHC = NOH

OO

RR22

RR1 1 – P = O– P = O

AChEAChE

Intermedijalni kompleksIntermedijalni kompleks

--

RR22

RR11

CH = NOCH = NO – P = O– P = O

NN++ - CH - CH33

Fosforilisani oksimFosforilisani oksim

OHOH

--

Reaktivirani enzimReaktivirani enzim

AChEAChE++

ORTOTRIKREZILFOSFATtriortokrezilfosfat TOCP

“ginger paralysis”

CH3C6H4

CH3C6H4

CH3C6H4

PO4

Bezbojna, zejtinjava tečnostBez mirisa, teža od vodeNerastvorljiv u vodiDobro se rastvara u alkoholu, etru i dr.

PRIMENA: omekšivač (ind. plastičnih masa), rastvarač (fenola)impregnator (železničkih pragova), antidetonator u gorivima

Inhibitori NTE (neurotoksična esteraza): TOCP,mipafoks, DFP, ometoat, fention, hlorpirifos, trihlorfon,

metamidofos, paration

TOKSIČNOST OTCP: akutna trovanja 0,5 g(kumulativni efekat) hronično trovanje 0,02-0,03 g

SIMPTOMI:GIT-muka, povraćanje, prolivPNS-polineuritis, paraliza ekstremiteta(oštećenje- degeneracija naročito dugih aksona perifernih nerava)

KARBAMATI - kao insekticidi, 1950-ih

Mono (di) metil karbamati, tiokarbamati - insekticidi

Ditiokarbamati - fungicidi (tiram, maneb, cineb, ciram)nadražaj kože, očiju, sluzokože disajnih puteva

Maneb (ekspozicija 4-5 god.) - tremor ekstremiteta,nestabilnost pri hodu, teškoće u govoru

Fizostigmin (ezerin), Physostigma venenosum1877. u terapiji glaukaoma, antidot (atropin)Piridostigmin - m.gravisNeostigmin - m.gravis

N-C-O-X

OR1

R2

Metil karbamati, tiokarbamati - insekticidiALDIKARB, KARBOFURAN, karbaril

AChE + X-O-C-N R1

R2

O

AChE... X-O-C-N R1

R2

O

AChE-O-C-N R1

R2

O

AChE + H-O-C-N R1

R2

O

CH3-S-C(CH3)2-CH=N-O-CO-NH-CH3 , ALDIKARB

O-CO-NH-CH3

KARBARIL

INSEKTICIDI BILJNOG POREKLA I SINTETSKI HOMOLOZI

NIKOTIN, VERATRIN, PIRETRINI (Chrysanthemum c.)Estri hrizantemne/piretrinske kis. (ciklopropankarbonske kis.) i ciklopentenolona

Sintetski: cismetrin, permetrin, fenotrin (T sindrom)Deltametrin, cipermetrin, fenvalerat (CS sindrom)

Simptomi: kontaktni dermatit, parestezije kože, crvenilo, svrab,epigastrični bol, muka povraćanje, vrtoglavica, anoreksija,stezanje u grudima, fascikulacije mišića, poremećaj svesti

Simptomatska terapija i pomoćne mere lečenja

Bifentrin

Permetrin

Deltametrin

FUMIGANTISO2, HCN, CS2, PH3, metilbromid, etilendibromid, etilenoksid,

akrilonitril, formaldehid, hlorpikrin

REPELENTIEtarska ulja citrus vrsta, karanfilića, cimeta, lavanda

Sintetski: indalon, dimetilftalat, etilheksandiol, dietiltoluamid

ATRAKTANTIBombikol (Svileni prelac, Bombyx mori)

HEMOSTERILIZANTI•Sredstva za alkilovanje (azidrin derivati)

•Sterilizanti•Antimetaboliti (5-fluorouracil)

HerbicidiHerbicidi

BISPIRIDINIJUM JEDINJENJA BISPIRIDINIJUM JEDINJENJA (PARAKVAT I DIKVAT)(PARAKVAT I DIKVAT)

DERIVATI HLORFENOKSI DERIVATI HLORFENOKSI KARBONSKIH KISELINA KARBONSKIH KISELINA

DINITROFENOLIDINITROFENOLI

KARBAMATI I DITIOKARBAMATIKARBAMATI I DITIOKARBAMATI

Ostali (derivati triazina, uree, amida, Ostali (derivati triazina, uree, amida, anilida, anilina …)anilida, anilina …)

N N CH3H3C 2Cl

1,1' - dimetil - 4,4' - bispiridinijum dihlorid

PARAKVAT

N N

CH2H2C

2Br 1,1' -etilen - 2,2' - bispiridinijum dibromidDIKVAT

BISPIRIDINIJUM JEDINJENJA

DINITROFENOLI

OH

CH3O2N

NO2

DNOC4,6 - dinitro - o - krezol

DINITROFENOLI

Mehanizam: sprečavanje sinteze ATP-akumulativan efekat

Simptomi: Mučnina, povraćanje, dijareja, kolike, osećaj toplote,žeđ, crvenilo kože, znojenje, ubrzano disanje, tahikardija,poveć.temp. (42 0C), aritmija, kolaps, cijanoza, konvulzije, koma,edem pluća, insuficijencija jetre i bubregaHronično trovanje: umor, uznemirenost, znojenje, žeđ, gubitak tel.mase, žuto obojenje konjuktiva i katarakta

Terapija: Ispiranje kože vodom i sapunom, lavaža (5 % NaHCO3), laksativi, rashlađivanje, davanje kiseonika, infuzija glukoze i fiziološkog rastvora

HLORFENOKSI JEDINJENJA

O

C l

C l

C H2 COOH COOHCH2

C l

C l

O

C l

2,4 - D2,4 - dihlorfenoksi sirćetna kis.

2,4,5 - T2,4,5 - trihlorfenoksi sirć etna kis.

NASTAJANJE DIOKSINA

Cl

Cl

Cl

Cl

170 0C

CH3OHNaOH

ONa

Cl

Cl

Cl

1,2,4,5 -tetrahlorbenzen

Na - 2,4,5 - trihlorfenolat

Cl

Cl

Cl

ONa

2- 2 NaCl

O

O Cl

Cl

Cl

Cl

TCDD

2,3,7,8, - tetrahlor - dibenzo - p - dioksin

HLORFENOKSI JEDINJENJA

Simptomi: opšta slabost, glavobolja, gubitak apetita, gađenje,epigastrični bol (žarenje jezika, ždrela), bolovi u mišićima i

parestezije, kontaktni dermatitis Lakša trovanja: Subnormalna ili povišena temp., poremećaj vida

Teža trovanja: pad pritiska, poremećaj svesti, distalna pareza,fibrilacija mišića, konvulzije, poremećaj srč. ritma i cirkulacije,

interkostalna paraliza, edem pluća, fibrilacija srč. Komora

Terapija: lavaža, aktivni ugalj, alkalna diureza, antiaritmici (hinidin),

diazepam, ispiranje kože vodom i sapunom

BISPIRIDINIJUM JEDINJENJABISPIRIDINIJUM JEDINJENJA

PARAKVAT (I grupa) I DIKVAT (II grupa)PARAKVAT (I grupa) I DIKVAT (II grupa)

LOKALNO DELUJU KAO LOKALNO DELUJU KAO KOROZIVIKOROZIVI

SISTEMSKO DELOVANJE JE ORGAN SISTEMSKO DELOVANJE JE ORGAN SPECIFIČNO: PARAKVAT SE VEZUJE ZASPECIFIČNO: PARAKVAT SE VEZUJE ZA PLUĆAPLUĆA, DIKVAT ZA , DIKVAT ZA BUBREGEBUBREGE

PARAKVAT: PEROKSIDACIJA LIPIDA I PARAKVAT: PEROKSIDACIJA LIPIDA I SLOBODNI KISEONIČNI RADIKALISLOBODNI KISEONIČNI RADIKALI

MEHANIZAM TOKSIMEHANIZAM TOKSIČČNOG NOG DELOVANJA PARAKVATADELOVANJA PARAKVATA

KLINIČKA SLIKA TROVANJA KLINIČKA SLIKA TROVANJA

PARAKVATOMPARAKVATOM

KOROZIVNA OŠTEĆENJAKOROZIVNA OŠTEĆENJA

TOKSIČNI EDEM PLUĆATOKSIČNI EDEM PLUĆA

TOKSIČNO OŠTEĆENJE BUBREGATOKSIČNO OŠTEĆENJE BUBREGA

TOKSIČNI HEPATITISTOKSIČNI HEPATITIS

TOKSIČNA ENCEFALOPATIJATOKSIČNA ENCEFALOPATIJA

FIBROZA PLUĆA (POSLE 15 - 45 DANA)FIBROZA PLUĆA (POSLE 15 - 45 DANA)

LEČENJE TROVANJA PARAKVATOMLEČENJE TROVANJA PARAKVATOM

Triazinski herbicidi

AMETRIN, ATRAZIN, PROMETRIN, SIMAZIN, TERBUTRIN

Akutno trovanje: korozivni efekat (GIT), hepatorenalni poremećaj, metabolička acidoza, cirkulatorni kolaps, koma

KARCINOGENOST, GENOTOKSIČNOSTENDOKRINA TOKSIČNOST, IMUNOTOKSIČNOST

ATRAZIN

Ekotoksikološki značaj - ATRAZIN