The Importance of Process in Electoral System Reform: an … · 2015-03-06 · The Importance of...

ဒဇငဘာလ ၂၀၁၄ ခႏစ

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

International IDEA | December 2014

မကေမာကေခတတြင ေရြးေကာကပြစနစ မားသည အားလးေသာႏငငေရးအငစတကး ရငးမားအေပၚတြင အလႊမးမးႏငဆးျဖစသညဟ ယဆၾကၿပး ပမကယျပန႔စြာဆရလင အပခပ ေရးႏင ႏငငေရးစနစအတြကလညး အလြန အေရးႀကးပါသည။ ဥပမာအားျဖင ေရြးေကာကပြ စနစတစခက ေဒသဆငရာပထ၀အေနအထားအရကယစားျပမႈႏင အခးကကယစားျပမႈက ျမငတငေပးႏငေအာင ေရးဆြႏငသညဟ အသ အမတျပလာၾကသည။ အငအားႀကးမားေသာ အမးသားအဆင ႏငငေရးပါတမား ျဖစထြနးေရး ကအားေပးၿပး အမးသမးမားႏင တငးရငးသားလနညးစကယစားလယမားအတြက ပါ၀ငခြင ရရန ေသခာမႈရေစသည။ ပဋပကၡျဖစေနေသာ လမႈအသငးအ၀ငးမား အတတကြေနထငရနႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ကန႔သတခက တစစ တစရာ၊ ဆြေဆာငအားေပးမ တစစတစရာက အခးညည တထြငဖနတးေပးျခငးျဖင တည ေဆာကႏငသည။

ေရြးေကာကပြစနစတစခက ျပျပငေျပာငး လရန သ႔မဟတ ဆကလကသးစြရန ဆးျဖတ ခကမားသည မၾကာခဏဆသလ ေအာကပါ အေျခအေနတစခခမ သကေရာကမႈရသည။

• ႏငငေရးတြင ပါ၀ငပတသကသမား၏ အေျခခဗဟသတ နညးပါးျခငးေၾကာင ျဖစေစ သတငးအခကအလက ျပညျပည စစ မရရျခငးေၾကာငျဖစေစ အမးမးေသာ ေရြးေကာကပြစနစ ေရြးခယခကမားႏင ျဖစလာႏငသည အကးဆကမားက ေသ ေသခာခာ အသအမတျပ မစဥးစားျခငး• အျခားတစဖကတြင ႏငငေရးတြင ပါ၀င

ပတသကသတစခ႕သည ေရြးေကာကပြ စနစႏငပတသကေသာ အသပညာ ဗဟ သတမားကအသးခၿပး သတ႔ပါတအသာစး ရရနတစခတညးသာ ရညရြယ၍ေရြး ေကာကပြစနစ ေရးဆြၾကျခငး 1

ေရြးခယမႈတငးအတြက ေမာမနးထား သညအတငး သကေရာကမႈမားရသလ စတင စဥအခါက ႀကတငမေမာမနးႏငခသည အကး ဆကရလဒမားလညး ထြကေပၚလာတတသည။ ၄ငးေရြးခယမႈမားသည သကဆငရာႏငင၏ ေရရညႏငငေရး ခငမာမႈအတြက အၿမတမး အေကာငးဆးတစခ ျဖစေနလမမညမဟတေပ။ ႏငင၏ ဒမကေရစေရ႕ေရးအတြက ဆးရြားေသာ အကးဆကမားကလ ျဖစေပၚေစႏငသည။

ေရြးေကာကပြစနစတစခေရြးခယမႈေနာကခ သမငးေၾကာငးသညလညး ၄ငးစနစကေရြးခယ သကသ႕ပင အေရးၾကးလသည။ ေရြးေကာကပြ စနစေရြးခယမႈသည အေျခခကေသာ ႏငငေရး ျဖစစဥျဖစျပး သးျခားကၽႊမးကငပညာရငမားက ေမးခြနးေမးျမနးၿပး တစခတညးေသာမနကနသညအေျဖေပးျခငးထက လထေဆြးေႏြး ျငငးခနပြ မားႏင အားလးသေဘာတညမႈကရရရန ဂရ တစက လပေဆာငခကမား လအပပါသည။

ေရြးေကာကပြ စနစဒဇငးအတြက အဓက ေမးခြနးအခ႕မာ - “ေရြးေကာကပြစနစဒဇငးက မညသကေရးဆြသနညး”ဆသည ေမးခြနးျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာငမညသက ႏငငေရးအစအစဥ ထတြင ေရြးေကာကပြစနစေျပာငးလဖ႕ ထည သြငးသနညး၊ မညသက ေရြးေကာကပြစနစက အသစဆြရန သ႔မဟတ ျပငဆငရနတာ၀နရ သနညး၊ မညသည လပငနးစဥျဖငေျပာငးလမည နညး၊ ေရြးေကာကပြစနစျပငဆငရန သ႔မဟတ

1 ပထမ သတငးအခကအလက အကဥးခပ “ေရြးေကာကပြမဆြယလႈပရားမႈမားတြင လြတလပစြာသြားလာလႈပရားခြင” ၂၀၁၄ ခႏစ ေမလတြင

ရကႏပထပေ၀ခသည။ A. Reynolds, B. Reilly and A. Ellis (Eds.), Electoral System Design: A New International IDEA Handbook,

International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Stockholm, 2008.

INTERNATIONAL IDEA (Myanmar)

Room 5C, Yatha Condominium, 458-460, Corner of

Mahabandoola Roadand 31st Street,

Pabedan Township, Yangon, Myanmar

Email: info-myanmar@idea.int

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ

အကအညေပးေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညး-

International IDEA သညအစးရမား

အၾကားပးေပါငးဖြ႔စညးထားေသာ

အဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး ကမာၻအႏ႔

အျပားတြင ေရရညတညၿမေသာ

ဒမကေရစ ထြနးကားလာေရးအတြက

ပပးေပးေနသာ အဖြ႕အစညးတစခ

ျဖစသည။ (www.idea.int).

ရညရြယခကမာ ဒမကရကတစ

အငစတကးရငးမားႏင ျဖစစဥမား

အားေကာငးလာေအာင

ေဆာငရြကေပးရနျဖစသည။

International IDEA သည

ဒမကေရစ တညေဆာကေရးအတြက

အသပညာႏင အရငးအျမတမား

ပပးေပးသည လပငနးမား၊ မ၀ါဒ

အဆျပလႊာမား၊ ဒမကေရစ ျပျပင

ေျပာငးလမႈအတြက အကအည

ေတာငးခလာေသာ ႏငငမားကပပးမႈ

လပငနးမားက လပေဆာငေနပါ

သည။ မ၀ါဒခမတသမား၊ အစးရမား၊

ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားႏင

ေအဂငစမား၊ ေဒသဆငရာ

အဖြ႕အစညးမားႏငတြဖက၍

ဒမကေရစတညေဆာကမႈလပငနး

မားက လပေဆာငေနပါသည။

International IDEA သည

ျမနမာႏငငတြင အသပညာ

အရငးအျမစမား ျမငတငရန၊

အငစတကးရငးဆငရာ

ဖြ႕ၿဖးမႈအတြက ပပးေပးျခငးႏင

အားလးပါ၀ငရနႏင သတငး

ရရမႈရေသာ ေတြ႔ဆမႈစကား၀ငးမား

ျဖစရန ဒမကရကတစ

ျပျပငေျပာငးလမႈ ပစမမ းတ႔

အေၾကာငးက ပပးေပးလကရသည။

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

ျပျပငေျပာငးလရနက မညသညႏငငေရးႏင ဥပေဒေရးရာ မေဘာငမားႏငတညေဆာကထား သနညး၊ အသစေရးဆြရန သ႔မဟတ ျပျပင ေျပာငးလရနအဆျပထားသည ေရြးေကာကပြ စနစသစ တရား၀ငအသအမတျပမႈရရေစရန မညသ႔ ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥမား လပ ေဆာငရနလအပသနညး။ ေျပာငးလရနဆးျဖတ လကသညႏင မညသ႔အေကာငအထညေဖာမည နညးဆသည ေမးခြနးမားျဖစသည။

အားလး၏ တရား၀ငအသအမတျပမႈက ရရေစရနအတြက ေရြးေကာကပြစနစတစခက ေရြးခယရာ၌ ေ႐ြးခယသညနညးလမးသည လြနစြာအေရးႀကးသည။ ေျပာငးလေရးျဖစစဥ တြင မဆႏၵရငမားအပါအ၀င အမားစ သ႔မဟတ အားလးေသာ အစအဖြ႔မား ပါ၀ငျခငးသည ဘက လကၿပး မမအကးစးပြားတစခတညးကေရးရႈ၍ဆးျဖတခကချခငးထက ပၿပး ေကာငးမြနေသာ၊ လအမား ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခႏငေသာ ရလဒက ရရႏငပါသည။ ေရြးေကာကပြစနစ တစခက ေရြးခယရနေဆြးေႏြးမႈမားတြင ဘက လကစဥးစားမႈမားသည ေရာငလြ၍မရႏငေသာ လညး လထလကခမႈႏင ေလးစားမႈက ရရႏငရန ကယျပန႔ေသာ ပါတအခငးခငးေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရနႏင၊ လထေထာကခမႈမားရရရနသည မညသည အငစတကးရငးအတြကမဆ အလြန အေရးႀကးပါသည။

ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးျဖစစဥတြင ပါ၀င

ပတသကေနၾကသမားအၾကား တရား၀င အသ အမတျပမႈႏင လကခမႈက တညေဆာကရန အလြနအေရးႀကးသည။ ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥတြငအခနးက႑တစခမေန၍ ပါ၀င ပတသတလၾကေသာ အစအဖြ႔မား အားလးမ ကငသးေတာမည ေရြးေကာကပြစနစသည တရားမတၿပး ေရြးေကာကပြေအာငႏငရန သတ႔

သညလညး တစျခားသမားနညးတ တညေသာ အခြငအလမးရသညဟ ခစားရရနလသည။ အေရးႀကးဆးေသာ ရညမနးခကမာ ေရြးေကာက ပြတြင ရႈးႏမသမားအေနႏင သတ႔၏ ရႈးနမမႈမား သည ေရြးေကာကပြစနစေၾကာငျ ဖစသညဟ မသတမတႏငရန သ႔မဟတ ႏငင၏ဒမကေရစ တညေဆာကမႈ လမးေၾကာငးမတညမၿငမ ျဖစရ ျခငးသည ေရြးေကာကပြစနစေၾကာင ျဖစသည ဟေသာ ဆငေျခတစရပမျဖစလာေစရနျဖစသည။ ၁၉၉၀ ခႏစက နကာရာဂြာ ႏငငတြင ဆနးဒစ စတာ (Sandinistas) မားအားမေပးခေသာလညး ရႈးနမမႈက လကခခသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ၄ငးတ႔အေနႏင ေရြးေကာကပြစနစသည တရားမတသညဟ လကခခေသာေၾကာငျဖစ သည။ ကေမၺာဒးယား၊ မဇမဘစႏင ေတာင အာဖရက(ဇယား-၁ တြငၾကညပါ) တ႔အားလး သည ဘကအားလးမကယကယျပန႔ျပန႔ လကခ ႏငေသာ အငစတကးရငးဆငရာ ျပျပငေျပာငး လမႈမားမတဆင သတ႔၏ ေသြးစြနးေသာ ျပညတြငးစစမားက ရပတန႔ႏငခၾကသည။

ႏငငေရးသမားသည ေရြးေကာကပြစနစ အား ေဆြးေႏြးညႏႈငးၾကေသာအခါ လာမည ေရြးေကာကပြတြင သတ႔ပါတအႏငရရမည ဟ ယၾကညသည ေရြးေကာကပြစနစက လလားၾကသည။ သ႔ေသာ ဤအခကသည ဖြ႔ျဖးဆႏငငမားတြင အျမငမကယသည ဗဟာတစရပျဖစသည။ ပါတတစခ၏ ေရတေအာငျမငမႈ သ႔မဟတ လႊမးမးထား ႏငမႈသည ေရရညတြင ႏငငေရးပကစးမႈ ႏင လမႈေရး မတညၿငမမႈမား ျဖစေပၚေစႏင သည။ ဥပမာ - အေျပာငးအလကာလ ၁၉၉၄ ေရြးေကာကပြအႀက ေစစပေဆြးေႏြး ပြမားတြင ေတာငအာဖရက၏ ေအအနစ ပါတ (ANC)သည ႏငငတြင လကရသးေန ေသာ ေရြးေကာကပြစနစ (မားသႏငစနစ၊

International IDEA | December 2014

FPTP) က ဆကလကကငသးရန အကးအေၾကာငးခငခငလလျပ၍ ေဆြးေႏြးမညဆ က ေဆြးေႏြးရနအေျခအေနေကာငးခသည။ ၄ငးစနစသည အငအားအႀကးဆးပါတျဖစ ေသာသတ႔ပါတအား ရရထားေသာ မအခး ေ၀ပကထကပ၍ အမတေနရာ အမား အျပားက အပေဆာငးရ႐ႏငေပလမမည။ (FPTP က “ေရြးေကာကပြစနစမား- အျခား ေသာပစမား” အခနးတြင ေလလာႏငပါ သည)။ သ႔ေသာသတ႔သည အခးကကယ စားျပစနစ (PR စနစ) ကသာ ဥးစားေပး ေဆြးေႏြးခသည။ ထ႔ေၾကာငသတ႔သည မားသႏငစနစကငသးလငရႏငသည အပ ေဆာငးကယစားလယေနရာ အေရအတြက မရရခၾကေခ။ ဤျဖစရပကၾကညလင သတ႔သည ေရတအကးစးပြားထက ေရရညတညၿငမမႈအတြကေမာျမငၿပး ဥးစားေပး ေရြးခယခၾကေသာ သကေသတစချဖစခ ပါသည။

ရငးျမစ - Electoral System Design: The New International IDEA Handbook, စာမကႏာ- ၁၆၂

ႏငငေရးျဖစစဥတြင ပါ၀ငေနသမားအေန ႏင လကရစနစ၏ အျပစအနာအဆာမားက နားလညလငေရြးေကာကပြ စနစေျပာငးလမႈက အႀကဥာဏေကာငးအျဖစ ရႈျမငႏငသည။ သ႔ေသာလညး ျပျပငေျပာငးလရန အဆျပမႈက နညးလမးမနစြာျဖင မျပလပခလင ျပညသလထ မ ၄ငးစနစက ျငငးပယလမမညျဖစသည။ အေျပာငးအလျပလပျခငးသညလညး ႏငငေရး သမားမားသည ၄ငးတ႔လခငေသာ ကယပင အကးစးပြားအတြကဥပေဒမားက အေျပာငး အလလပမႈတစခထက ပေတာမညမဟတေခ။ ႏငငေရး ရယလမႈတစခအတြက ေျပာငးလမႈ တစခအား ျမငသာထငသာရေသာ ႏငငေရး ကစားကြကအျဖစ ရႈျမငလာေသာအခါ အႏတ သေဘာေဆာငေသာ ပကစးမႈမား ျဖစသြားခ

သည။ စနစမား ခဏခဏေျပာငးလျခငးအားျဖင မဆႏၵရငမားသည ၄ငးတ႔အေနႏငမညသည ေန ရာတြင ရပတညေနမနးကပင မသႏငေတာေပ။

လမလငအလႊာမားႏင သာမနလတနးစား မားအပါအ၀င လေပါငးမားစြာတ႕သည ေရြး ေကာကပြစနစမားက စတ၀ငစားမႈ ျမငတကလာ ခတင စနစေျပာငးလျခငးအားျဖင ျဖစလာႏင သည အကးဆကကသရသည လတနးစားမာ အကန႔သတျဖငသာ ရေနေသးသည။ ေရြး ေကာကပြစနစအား လကေတြ႔ အေကာငအထည ေဖာမညမႈသည လပငနးအေသးစတေပၚတြင အဓက တညမေနျခငးေၾကာင ပ၍ရႈပေထြးပါ သည။ ထ႔ျပင ေရြးေကာကပြမားက ဥပေဒျပ အထကလႊတေတာ၊ ဥပေဒျပ ေအာကလႊတေတာ ႏင ေဒသဆငရာအစးရအဖြ႔အစညးမား စသည အဆငသးဆငတြငျပလပလင ကငသးေသာ စနစမားက အတတကြထညသြငး စဥးစားရန အလြနအေရးႀကးသည။

ျပျပငေျပာငးလေရးသမားမား အေနႏင အေျပာငးအလကေဖာေဆာငရန လအပေသာ ဥပေဒေရးရာအေသးစတ အခကအလကမားက ျပညျပညစစ ရငးလငးျပရနလအပရသာမက ဥပမာ- အဆျပထားေသာစနစမားႏင မဆႏၵနယ မား၏ဆကစပမႈပစ၊ ႏငငေရးပါတမား၏ကယစားျပမႈအေပၚတြငသကေရာကႏငေသာ အကး ဆကမားစသည နညးပညာပငးဆငရာမားကပါ ရငးျပရနလအပပါသည။ အရပဘကလ႔အဖြ႔ အစညးမား၏အသ၊ ပညာရငမား၏ အႀကျပခက ႏင သတငးမဒယာမားသည လထ၏အျမငက ေျပာငးလသြားေအာင လပေဆာငႏငသည အခကမားျဖစသည။ မဆႏၵရငမားပါ၀ငႏငသည အစအစဥမား၊ ဥပမာ- ေျပာငးလကငသးေတာ မညေရြးေကာကပြစနစအတြက သရပျပေရြး ေကာကပြမားကငးပရာတြင ျပညသမားက ပါ၀ငရန ဖတၾကားျခငး သညသတငးမဒယာမား ၏ စတ၀ငစားမႈကရရႏငၿပး ေျပာငးလေတာမည ေရြးေကာကပြစနစမားႏငလညး ပမအကၽြမး

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

တ၀င ျဖစေစသည။

သတ႔အေနႏင ျပနာမားက ရာေဖြေဖာ ထတရာတြငလညး ကညႏငသည။ (ဥပမာ- စနစသစတြငသးစြမည မျပားမားသည မဆႏၵရင မားအတြက အခကအခရႏငျခငး) အားလးေသာ ျဖစႏငေျခမားအတြက ႀကတငျပငဆငၿပး ထြက ေပၚလာႏငသည မေမာမနးထားသညရလဒမား က သးသပႏငရနအတြက နညးပညာပငးဆငရာ စမးသပမႈမားကလညးျပလပႏငသည။

သ႔မသာ ေနာကပငးတြင ေတြ႕ၾကလာႏင ေသာ အခကအခမားက ေကာလႊားႏငျပး အေျပာငးအလက ေဖာေဆာငႏငမညျဖစသည။

အျခားေသာအေတြ႔အႀကမားမ ေလလာ သငယစရာမားစြာရပါသည။ သ႔ေသာ ေရြး ေကာကပြစနစတစခအားမတညေသာ တငးျပည မားတြင ထပတအေကာငအထညေဖာႏငလမမညမဟတဟေသာ အခကက သေဘာေပါက နားလညထားရန အေရးႀကးပါသည။ ကမာၻႀကး ၏ မတညေသာေဒသမားတြင အခ႕ေသာ ဘတညသည အေတြ႕အႀကမားရႀကေသာလညး မညသညႏငငတြငမဆ (ဒမကေရစႏငငမား၊ ဒမကေရစအေျပာငးအလေဖာေဆာငေနေသာ ႏငင မားႏင ဒမကေရစစနစက စတငေလာကလမးစ ႏငငမား)၊ ေရြးေကာကပြစနစတစခ၏ အကး သကေရာကမႈသည ၄ငးလမႈအသငးအ၀ငးက အေတြးေခၚအရ၊ ဘာသာေရးအရ၊ တငးရငးသား ေရး၊ လမးေရး၊ ေဒသေရး၊ ဘာသာစကားအရ ႏင လတနးစားအဆငအတနးအရ မညသ႔တည ေဆာကထားသနညး ဆသညအခကမားအေပၚ တြင ၾကးမားစြာတညမေနသည။

ဤအေၾကာငးျပခကႏငဆကစပ၍ ေရြး ေကာကပြစနစ ဒဇငးျပလပမညသမားအား ေရြးေကာကပြစနစေရြးခယျခငးအား စသတမတ ခကမားျဖင စတငေဆာငရြကရနအႀကျပပါ သည။ ဇယား(၂)တြင ေဖာျပထားသည စ သတမတခက (၁၀)မးသည က႑အေတာမား မားက ၿခငေဖာျပထားပါသည။ သ႔ေသာၿပးျပညစေသးသညေတာမဟတပါ။ စာဖတသမား အေနႏင ကကညမႈရမည အခကမားကလညး ထပမျဖညစြကႏငပါသည။ ၄ငးအျပငဤစႏႈနးသတမတခကမားသည တစခါတစရတစခႏင တစခ ပဋပကၡအသြငေဆာငေနရသာမက အျပန အလနဆန႔ကငဘက ျဖစေနၾကပါသည။ သ႔ျဖစ ၍ ေရြးေကာကပြ ဒဇငးျပလပသမားအေနႏင မညသညေရြးေကာကပြစနစသည အေကာငးဆး ျဖစသနညးဆသညကဆးျဖတခကမခမ ႏငင ေရး အေျခအေနတစရပအရ မညသညစသတမတခကမားသညအေရးႀကးသနညးဆသည ဥး စား ေပးလပငနးစဥက ဂရစကအေလးထား လပ ေဆာငရမညျဖစပါသည။ အသး၀ငဆးနညးလမး တစခမာ ေရာငရားရမည အခကအလကမား (ဥပမာ- ဒမကေရစစနစက ၿပကပကစးေစ ႏငေလာကသည ႏငငေရးေႏာငယကမႈ)က ႀကတင စာရငးျပစထားရန ျဖစသည။

ဥးစားေပး စႏႈနးသတမတခကမားက ျပစ ရနမာ ေရြးေကာကပြစနစ ဒဇငးေရးဆြေနသည လပငနး အတြငးစညးတြင ပါ၀ငေနေသာ လမား ၏ လႊမးမးမႈေပၚသာမတညေနသည။ ထ႔ေနာက ေရြးေကာကပြစနစသစတစခ ေရးဆြျပ႒ာနးႏင ရနအတြက ဒဇငးေရးဆြေနသမားအေနႏင ေရြးခယစရာေရြးေကာကပြစနစမားႏင ၄ငးတ႔၏ အကးဆကမားအား လထႏငေဆြးေႏြးတငပငမႈ၊ ျငငးခနေဆြးမႈ လပငနးစဥမားကဆကလကလပ ေဆာငႏငပါသည။ ဇယား (၃)တြင လပေဆာငရမညအခကမားကေပးထားပါသည။

International IDEA | December 2014

၁။ ကယစားျပေပးျခငး ကယစားျပျခငးပစ အနညးဆး ၄ မး ရသည။

• ပထမ ပထ၀အေနအထားအရ ကယစားျပျခငးသည မဆႏၵနယတစခစ တငးအတြက ဥပေဒျပကယစားလယ မားရၿပး သတ႔သည ေရြးေကာကတင ေျမာကခထားရေသာသကဆငရာ မ ဆႏၵနယအတြက တာ၀နအရဆးေသာ သမား ျဖစၾကသည။ • ဒတယ အေတြးအေခၚ ၀ါဒေရးရာ ကြျပားျခားနားမႈအရ ကယစားျပျခငး သည သတ႔၏ အသငးအ၀ငးတစခ အတြက ဥပေဒျပလႊတေတာထတြင ကယစားျပျခငးျဖစသည။ • တတယ ဥပေဒျပကယစားလယ မားသည ႏငငေရးပါတမားအား ကယ စားျပျခငးျဖစသည။ (ပါတမားသည အေတြးအေခၚ ၀ါဒေရးရာ အေျခမျပ သညတင)• စတတ အားလးအတြက ကယစားျပ ျခငးတြင ဥပေဒျပကယစားလယမား သည တငးျပည၏ ေၾကးမျပငကသ႔ ကယစားျပသည။ ယငးတြင အမးသမး ႏငအမးသား၊ လငယႏငလႀကး၊ ခမး သာသႏင ဆငးရသား၊ မတညေသာ ဘာသာတရားကးကြယသမား၊ ဘာသာ စကားကြျပားၾကသမားႏင တငးရငးသား လမးစ အားလးပါ၀ငသည။

၂။ အဓပၸါယရၿပး လကလမးမႏငေသာ ေရြးေကာကပြမား ကငးပျခငး လြယကစြာမေပးႏငျခငးသည မျပား စာရြက (မလကမတ)မညမရႈပေထြးသည၊ မရႏငမညမေ၀းသည၊ မစာရငးမညမ အခနႏငတစေျပးည စစမနမႈရသည၊

လ႕၀ကမေပးသည စနစမညမ လၿခမႈရ သည ဆေသာ အခကမားေပၚတြင မတည သည။ မဆႏၵရငမားအေနႏင ေရြးေကာကပြ မားသည အစးရႏငအစးရမ၀ါဒမား အေပၚ တြင လႊမးမးမႈရသညဟေသာ ခစားခကမး ရရသငသည။ ၄ငးတ႔အေနျဖင သတ႔ေပး လကေသာမမားသည ဥပေဒျပ အမတမား အားေရြးခယတငေျမာကႏငသည သာမက အစးရတစရပ ဖြ႔စညးႏငရနအတြကပါ စစမနေသာ သကေရာကမႈရသညဟေသာ မမကယက ယၾကညသည ခစားခကမးလ ျဖစေပၚသငသည။

၃။ သငျမတေရးသ႔ ဥးတည၍ မကလး ေပးျခငး မတညေသာ ေရြးေကာကပြ စနစမား သည လမႈအဖြ႔အစညး၌ အတငးအတာတခ ထေသာ ပဋပကၡမား ျဖစႏငေျခရသကသ႔ ပမဆးရြားသည အေျခေနမားလညး ျဖစႏင သည။ အခ႕ေသာေရြးေကကပြစနစမား သညအခ႕ေသာ အေျခအေနမား၌ ပါတ မားအား ၄ငးတ႔ကေထာကခသည နယေျမ ျပငပမ လမား၏ေထာကခမႈကပါ ရရႏင သည အားလးအကး၀ငသည အေျခေန တစရပကတြနးအားေပးပါလမမည။ သ႔ေသာ လညး အႏႈတသေဘာေဆာငသည ဆးရြား ေသာ အေျခအေနမား ျဖစေပၚရနလညး အလားအလာမား ရေနသည။ ဥပမာ- ပါတ မားအေနျဖင ေရြးေကာကပြအား အႄကြငး သညရလာဒ (zero-sum) သေဘာတရား ျဖင ရႈျမငေအာငအားေပးလင ပါတမား အေနျဖင ၄ငးတ႔ပါတက ေထာကခေသာ အစအဖြ႔လြ၍ အျခားပါတမားအားလးႏင အတကအခလပရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ေရြးေကာကပြစနစသညတရားမတမႈမရပ အတကအခမားအေနျဖင ႏငငေရးမ ေဘာငသည ေနာကတစႀကမတြငလညး သတ႔အႏငရႏငသညအခြငအလမးမရဟ

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

ခစားရပါက ေရြးေကာကပြ ရႈးနမသမား အေနႏင စနစ၏ ျပငပမေန၍ ဒမကေရစႏင မဆေလာေသာ အတကအခနညးမားႏင အၾကမးဖကေသာ နညးဗဟာမားက ကငသးလာမညျဖစသည။ ၄။ တညၿငမ၍ ထေရာကေသာ အစးရ ျဖစရန ပပးကညေပးျခငး ကြျပားျခားနားေသာ ေရြးေကာကပြ စနစမားသည ပါလမနစနစရ စမအပခပ မႈပစႏငပကသကဆကႏြယေနသည။ ပါတ တစခထမ အစးရဖြ႔ႏငသည မမားသႏင စနစကသ႔စနစမားႏင ပါတမားစစညး၍ ညႊနေပါငး အစးရဖြ႔ရသည အခးကကယစားျပစနစကသ႔စနစမားတြင ျပနာမား ကယစ ရၾကသည။ ထပစႏစခလးတြင ထငရားေသာမ၀ါဒ အကးသကေရာကမႈ ရၾကသည။ ပါတတစခထႏငဖြ႕ထားေသာ အစရသည မ၀ါဒမားက ဆးျဖတခကရာ တြငလညးေကာငး၊ တာ၀နခယမႈအပငး တြငလညးေကာငး လြယကၿပး ထငထင ရားရားရသည။ တစခနထမာပင ညြန႔ေပါငး ဖြ႔ထားေသာ အစးရသည ပ၍ကယစားျပ ေသာ မ၀ါဒမားႏင အားလးပါ၀ငေသာ ဆးျဖတခကခမႈ မားျပလပၾကသည။ ၅။ အစးရက တာ၀နခမႈ ရေစျခငး တာ၀နခမႈယမႈသည ျပညသက ကယစားျပေသာ အစးရတစရပအတြက အေျခခအခကျဖစသည။ အကယ၍ ပက ကြကခလင ေရရညတြငမတညမၿငမမႈမား ျဖစေပၚ လာႏငသည။ တာ၀နခယမႈရေသာ ႏငငေရးစနစဟသည အစးရအေနႏင ၄ငး ၏ မဆႏၵရငမားက ျဖစႏငသမ အျမငဆး တာ၀နယရမညျဖစသည။ မဆႏၵရႈငမားအေနႏငညြန႔ေပါငးဖြ႔ထားေသာ အာဏာရ ပါတမားအား အေျပာငးအလလပျခငး သ႔မဟတ တာ၀နခယရန ပကကြကေသာ

ပါတက ပစပယထားျခငးျဖငေသာလညး ေကာငး အစးရပစက လႊမးမးႏငရမည။

၆။ ကယစားလယတစဥးခငးစအား တာ၀နခေစျခငး ကြျပားျခားနားေသာ ေရြးေကာကပြ စနစမားသည ကယစားလယတစဥးခငးစ ႏင ၄ငးတ႔က ေထာကခေသာ မဆႏၵရငမား အၾကားကြျပားျခားနားေသာ ဆကဆေရးက ျဖစေပၚေစသည။ ေယဘယအားျဖင မမား သႏငစနစကသ႔ေသာ မဆႏၵနယတစခတြင ကယစားလယတစဥးေရြးခယေသာ စနစ မားတြင ကယစားလယတစဥးခငးစသည မမကယက ေဒသတစခ၏ကယစားလယအျဖစရႈျမငၿပး ၄ငးေဒသမ မဆႏၵရငမား၏ အကးစးပြားက ေဖာေဆာငေပးၾကသည။ ကြျပားျခားနားစြာျဖင အခးက ကယ စားျပစနစကသ႔ မဆႏၵနယတစခတြင ကယစားလယအမားေရြးခယေသာ စနစ မားတြင ကယစားလယမားသည ၄ငးတ႔ ပါတ၏ ႏငငေတာအေရးကစၥမားတြငသာ သစၥာခယတတၾကသည။

၇။ ႏငငေရးပါတမားက အားေပးျခငး မဆႏၵရငမား၏ လႊမးမးမႈကျမငတင ရနႏင ေရ႕ေနာကညညြတၿပး အလား အလာရေသာ ပါတမားထြကေပၚလာေရးက မတစြာလပေဆာငသငသည။ ကယကယ ျပန႔ျပန႔တညရၿပး ေရ႕ေနာကညညြတေသာ ႏငငေရးပါတမားသည ထေရာကၿပး၊ ေရရညတညတေသာ ဒမကေရက ေဖာ ေဆာငရာတြင အေရးႀကးဆးေသာ အခက တစချဖစသညက ႏငငေရးသပၸပညာရင မားက ကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာတည ထားၾကသည။

International IDEA | December 2014

၈။ ဥပေဒျပလႊတေတာတြင အတက အခမားႏင ေစာငၾကညမႈတ႔က အား ေပးျခငး ေရြးေကာကပြစနစ အေနႏငအစးရ၏လပေဆာငခကမားေပၚတြင ေမးခြနး ထတႏငေသာ၊ လနညးစအခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကႏငေသာ၊ ၄ငးတ႔ ကယစားျပေသာ မဆႏၵနယအကးက ထ ေရာကစြာေဆာငရြကႏငမည အတကအခ အပစမားကယကယက ေကာငးမြနစြာ ရပတညႏငရနႏင ဥပေဒျပေရးတြင ပါ၀င ႏငရနအတြက ေသခာစြာ ကညလပေဆာင ေပးသငသည။ အတကအခမားအေနႏင ထထေရာကေရာက လပေဆာငႏငရန လ ေလာကေသာ ကယစားလယရသငၿပး(မပးမားသညသတ႔၏ လပေဆာငခကမားက အာမခသညဟယဆလက) ပါလမနစနစ တြင သတ႔အေနျဖင လကရအစးရအား လကေတြ႔ကေသာ ေနာကထပေရြးခယ စရာနညးလမးမားက ချပႏငရမညျဖစသည။ ၉။ ေရြးေကာကပြျဖစစဥအား ေရရည တညတေစျခငး မညသည ေရြးေကာကပြစနစ ေရြး ခယမႈမဆ ႀကးမားေသာ အပခပေရး ဆငရာ အကးဆကမားရသည။ ဥပမာ- မဆႏၵနယနမတသတမတျခငး၊ မဆႏၵရင မားစာရငးျပစျခငး၊ မျပားမား ဒဇငးေရး ဆြျခငး၊ ေရြးေကာကပြ ပညာေပးျခငး လပငနးမားႏင မေရတြကျခငးတ႔ျဖစသည။ မညသညေရြးေကာကပြစနစမဆအေကာင အထညေဖာႏငရန ႏငငတစခ၏ စမခန႔ခြေရးစြမးေဆာငရညေပၚတြင မတညေနၿပး သမငးေၾကာငးအရ၊ အေျခအေနအရ၊ အေတြ႕အႀကႏင အရငးအျမစမားအရ အဆးအျဖတ ေပးသြားလမမညျဖစသည။ ကြျပားျခားနားေသာ ေရြးေကာကပြစနစ မားသည ကြျပားျခားနားေသာ စမအပခပမႈ

အရႈပအေထြးမားႏင ကနအကစာရတက ျမငတကေစၿပး ၄ငးအခကသည တရား၀င အသအမတျပခရေရးႏငေရရညတညတမႈ အတြက အေရးၾကးသည။ သ႔ေသာရးရးရငး ရငးႏင ေငြကနေၾကးက သကသာသညပစ သည အၿမတမး အေကာငးဆးေရြးခယမႈ ျဖစသညဟမဆလပါ။

၁၀။ ႏငငတကာစႏႈနးမားအား ထည သြငးစဥးစားျခငး မကေမာကေခတ ေရြးေကာကပြ စနစဒဇငးမားသည ႏငငတကာ ကတ က၀တမား၊ စာခပစာတမးမားႏင တျခား ေသာ ဥပေဒေရးရာမားႏငအညကငးပျပလပၾကပါသည။ အရြယေရာကသတငးဆႏၵ ေမးေပးခြငရေရး၊ လ႕၀ကမေပးႏငေရး၊ ၿခမးေျခာကခရမႈမကငးလြတေစေရးႏင လတစဥးလငတစမစေပးေရးတ႔က အာမခ ႏငၿပး လြပလပၿပးတရားမတေသာ ေရြး ေကာကပြမားက သတမတထားသညအတငးပမနကငးပႏငေစရန ႏငငတကာ စႏႈနး သတမတခကမားျဖစပါသည။ လြတလပပြငလငးျခငး၊ သတမတ ထားသည အခနတငးကငးပျခငး၊ အရြယ ေရာကျပးသတငးတညစြာ မေပးခြငရျခငး၊ လ႕၀ကမေပးခြငရျခငး၊ ျခမးေျခာကမႈမ ကငးလြတျခငး၊ လတစဥးလင တစမစသာ မေပးရျခငး စေသာႏငငတကာစႏႈနးမားက အေျခခ ၍ ႏငငတကာ စာခပစာတမးမား တြငသတမတထားသည။ ထ႔ျပင အမး သမးမား၊ လနညးစမားႏင မသနစြမးသမား ၏ မတစြာကယစားျပမႈႏင ႏငငသား အားလး၏ အခြငအေရးမားသညလညး ေရြးေကာကပြစနစ၏ အကး သကေရာကမႈ ရၿပး အေရးႀကးေသာကစၥရပမားျဖစ သည ဟ ပမအသအမတျပလာၾကသည။

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

ေရြးေကာကပြစနစသည ရငးလငး ျပတသားၿပး နားလညႏငပါသလား။ အေျခအေနမားက ထညသြငးစဥးစားၿပးေရးဆြထားခပါသလား။ စနစသည လကရအခနႏင ကကညမႈရပါသလား။ အနာဂတ ျပျပငေျပာငးလေရး အတြက လပထးလပနညးမားသည ရငး လငးပါသလား။ စနစသည မဆႏၵရငမားက (အထင ေသး) ေလာတြကထားမႈမရပ ေရးဆြ ထားပါသလား။ စနစသည အတတႏငဆး အားလးအကး၀ငေအာငေရးဆြထားပါသလား။ ဒဇငးေရးဆြျခငးလပငနးစဥမားအား တရား၀င အသအမတျပခရမႈ ရခပါ သလား။ ထြကေပၚလာမည ေရြးေကာကပြ ရလဒမားသည တရား၀ငအသအမတ ျပခရႏငေျခရပါသလား။ ပမနမဟတေသာ ျဖစႏငေျခမား အတြကပါ ထညသြငးစဥးစားေရးဆြထား ပါသလား။ စနစသည ေငြေၾကးအရႏင စမခန႔ခြ ေရးအရ ေရရညတညတမႈရပါသလား။ မဆႏၵရငမားအား သတ႔၏ စြမး ေဆာငရညအတြကေကနပသညခစားမႈမးေပးႏငပါသလား။ ပါတမား၏ယဥၿပငမႈက တြနးအား ေပးပါသလား။ စနစသည ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခ ဥပေဒမေဘာငႏငကကညမႈရပါသလား။ စနစသည ပဋပကၡမားက ႏႈးဆြ ေပးျခငးထက ေလာခရန အားေပးပါ သလား။

ေရြးေကာကပြစနစသစတစခတြင၊ အေရး အႀကးဆးေသာ ပနးတငမားက ရရရန ဆးျဖတ ခကခမတၿပးလင မထငမတပ ကေရာကလာႏင သည အေရးတႀကး ေရာငရားရမညအရာမား လညးရသည။ ေရြးေကာကပြစနစ ဒဇငးေရးဆြ သည နညးလမးမားစြာရၿပး ထနညးလမးမားကအသးချခငးအားျဖင ရညမနးခကမား ေအာင ျမငႏငပါလမမည။ ၄ငးတ႔တြင ေရြးေကာကပြစနစ အပစအမးအစားမား၊ နယေျမအကယအ၀နး၊ ႏငငေရးပါတမားႏင ကယစားလယေလာငးမား၏သကဆငရာအခနးက႑၊ ေရြးေကာကပြမားအခနကကစစညးကငးပျခငး၊ ကတာစနစ (quotas)ႏင အထးသတမတျပ႒ာနးခကမား ပါ၀ငသည။ ၄ငးနညးလမးမားသည မတညေသာ ေပါငးစပမႈမားအၾကားတြင ကြျပားျခားနားစြာ လပေဆာငၾကလမမည ျဖစသည။ ၄ငးတ႔၏သက ေရာကမႈမားသည အျခားေသာ အငစတကးရငး မေဘာငမားတြငလညးမတညေနပါသည။ ဥပမာ - ႏငငေရးပါတမားမတပတငရနႏင စမခန႔ခြေရး အတြက လအပခကမား၊ တကရကဒမကေရစ စနစ၏အခနးက႑ျဖစေသာ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ မား၊ ႏငငသားမား၏စတငလပေဆာငမႈႏင ျပန လညျဖတခပငခြငတ႔ျဖစသည။

ေရြးေကာကပြစနစမားသည မေရမတြက ႏငေအာငရပါသည။ သ႔ေသာ ၄ငးတ႔က အဓက ၁၂ မးအျဖစ သရပခြႏငသည။ အမားစသည ေရြးေကာကပြ အမးအစားအပစ သးအပစတြင အကး၀ငပါသည - မမားသ အႏငယစနစ၊ အခးကကယစားျပစနစႏင ေရာေထြးထားသည စနစတ႕ျဖစသည (ပ-၁ တြငၾကညပါ)။ ရရေသာ မအေရအတြကႏင ကယစားလယအေရအတြက မညကသ႕ အခးခသညက (မညမအခးက သနညး) မတည၍ ေရြးေကာကပြ စနစမားက အမးအစားခြႏငသည။ မားသအႏငယစနစတြင မအမားဆးရေသာ ကယစားလယက အႏငရ

International IDEA | December 2014

ျပျပငေျပာငးလျခငး ျဖစစဥတစခသည ပါ၀ငပတသကသအားလးအတြက မဆႏၵရင ပညာေပး အစအစဥက ဖဖစးစးလပေဆာငၿပး စနစသစသည မညကသ႔လပေဆာငခက ရ သညက ရငးျပႏငမသာလင ေအာငျမငႏငမည ျဖစသည။ အေကာငအထညေဖာမည စညးမဥး စညးကမး၊ ဒဇငးမားသည အသးျပရလြယကၿပး ႀကတငသေဘာတထားရနလအပသည။ အထ ေရာကဆး မဆႏၵရငပညာေပးလပငနးႏင ေရြး ေကာကပြစမခန႔ခြသမားအတြက ပညာေပးလပ ငနးသည အခနအတငးအတာ တခထၾကာျမင သည။ သ႔ေသာလညး ေရြးေကာကပြစနစအသစ ျဖင ေရြးေကာကပြကငးပရန ေရြးေကာကပြစမ ခန႔ခြေရးအဖြ႔ (ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစ

သညျဖစၿပး မအျပတအသတအႏငရရရန မလ အပပါ။

အခးကကယစားျပစနစ၏ အေျခခ သေဘာတရားမာ ပါတတစခ၏ ရရထားေသာ မအေရအတြကႏင ကယစားလယေနရာအေရ အတြကက အတတႏငဆး ႏငငအတြငးရ ဆႏၵမ မားက ခြေ၀ယျခငးျဖစၿပး ၄ငးတ႕မတဆင လႊတေတာအတြငးရ ဥပေဒျပအမတေနရာမား က ခြေ၀ယၾကျခငးျဖစသည။ အခးကကယစားျပ စနစသည အႏငရေသာ မအေရအတြကႏင ကယစားလယေနရာအေရအတြက အခးကြာဟ မႈနညးႏငသမ နညးေအာငျပလပျခငးျဖစသည။ ေရာေႏာထားသည စနစသည မားသအႏငယ စနစႏင အခ႕ကစနစတ႕က ေပါငးစပကငသး ျခငးျဖစသည။ ေနာကဆးအေနႏင အထကတြင ေဖာျပထားေသာစနစမား မဟတသည အျခား စနစမားလညး အပစ ၃ စ ထတြင ရေနပါသည။

ေရြးေကာကပြစနစ အပစမား

အမားစကယစားျပေသာ စနစမား

မမား

သအ

ႏငရေ

သာစ

နစ

(Firs

t Pas

t The

Pos

t)

ႏစေက

ာျပန

စနစ

(Tw

o-Ro

und

Syst

em)

ႀကက

ႏစသ

ကမႈဥ

းစား

ေပးအ

မား

စစနစ

(A

ltern

ative

Vot

e)

ကယ

စားလ

ယဗဟ

ျပ အ

မား

စစနစ

(B

lock

Vot

e)

ပါတ

ဗဟျပ

အမ

ားစစ

နစ

(Par

ty B

lock

Vot

e)

ပးတ

ြစငၿပ

ငစန

စ(P

aral

lel S

yste

m)

စာရင

းလက

အခ

းကက

ယစာ

းျပစ

နစ

(List

PR)

ကန႔သ

တ မ

ေပးစ

နစ (L

imite

d Vo

te)

ေရာေ

ႏာထ

ားေသ

ာ က

ယစာ

းလယ

အခ

းကစ

နစ

(Mixe

d M

embe

r Pr

opor

tiona

l)

လႊေျ

ပာငး

၍မရ

ေသာတ

စမတ

ညးေ

ပးစန

စ

(Sin

gle

Non-

Tran

sfer

able

Vot

e)

လႊေျ

ပာငး

၍ရေ

သာ

တစမ

တည

းေပး

စနစ

(S

ingl

e Tr

ansf

erab

le V

ote)

အပင

းကနး

ပစျဖ

င ဥး

စားေ

ပးမႈက

တြက

ခက

ယေသ

ာမေ

ပးစန

စ (B

orda

Cou

nt)

အေရာအေႏာစနစမား

အခးကကယစားျပစနစမား

အျခားစနစမား

ပ-၁၊ ေရြးေကာကပြစနစ အပစမား

ေရြးေကာကပြ ေကာမရင)သည မၾကာခဏ ဆသလ တေတာငးလေသာ အခနကာလကသာ ရေလရသည။ ေကာငးမြနေသာေစစပညႏငမႈမားသည သေဘာတညခက တစခမရမ

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

တေတာငးလေသာ အခနလာလ ဖအားေအာက တြင ျပလပခၾကသည။ ဤအခကမားသည အမနတကယျဖစၿပး အထးသျဖင ႏငငေရးသမား မားခကခစြာ ေဆြးေႏြးညႏငးၿပး စနစအသစမားထြကေပၚလာေသာအခါတြငျဖစသည။

ျပျပငေျပာငးလျခငးျဖစစဥက နကနကနန အေသးစတေဆြးေႏြးရာတြင သတထားမႈဆေသာ စကားလးတရပ လအပလာခသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ေရြးေကာကပြစနစမားတြင စတပငးဆငရာႏင နညးပညာပငးဆငရာ သက ေရာကမႈမားရေသာေၾကာငျဖစသည။ ျပျပင ေျပာငးလမႈ၏ ေရရညသကေရာကမႈသည အခန ယလပကငရနလအပသည (ပ-၂ တြငၾကညပါ)။ နညးပညာပငးဆငရာ သကေရာကမႈသည မတ ညေသာေရြးေကာကပြစနစမားသည မတကြျပား ျခားနားေသာ ပါတပစမားအျဖစသ႔ လညေျပာငး သြားရန တကတြနးေပးသည အေျခအေနတြင ပ၍ျမငသာထငသာရသည။ မမားသအႏငယ စနစတြင မၾကာခဏဆသလ ပါတအေရအတြက ေပၚတြင တငးကပကန႔သတေသာ သကေရာက မႈရသည။ တခနတညးမာ အခးက စနစသည မတညကြျပားျခားနားေသာ ပါတမားအား ပ၍ ေပာေျပာငးေသာ အေနအထားျဖစေစသည။ စတပငးဆငရာ သကေရာကမႈသည နညးပညာ ပငးဆငရာ သကေရာကမႈက အားေပးသည။ မမားသအႏငယ စညးကမးမားအရ မဆႏၵနယ တစခတြင ကယစားလယတစဥးတညးကသာ ေရြးခယတငေျမာကရမညဆပါက ပါတငယမား က မေပးလေသာ မဆႏၵရငတစဥးသည ၄ငးေပး လကေသာ ဆႏၵမ အေဟာသက ျဖစမသြားေရး အတြက မညသ႔ေရာငရားမညက စဥးစားရသည စတရႈပေထြးမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ ပါတမား၊ ကယစားလယမားႏင မဆႏၵရငမားသည ေရြး ေကာကပြ ၂ ႀကမ သ႔မဟတ ၃ ႀကမခန႔ အျပည အ၀ ေစာငၾကညၿပးမသာလင ေျပာငးလလက ေသာ စနစ၏အားသာခက အားနညးခကမားက တ႔ျပနႏငမညျဖစသည။

အသစေရးဆြထားေသာ သ႔မဟတ ျပငဆင လကေသာ ေရြးေကာကပြစနစ၏ ျပသနာမား သည အေျပာငးအလကာလအေျခအေနေၾကာငသာျဖစသည သ႔မဟတ စနစကယတငက မား ယြငးေနၿပး အေရးတစႀကးျပငဆငရန၊ အစားထး ေျပာငးလရနလအပသည ဆသညက ဆးျဖတ ရနလအပပါလမမည။ ေရြးေကာကပြစနစမား အားလးသည ရႈးသႏငႏငသက ဖနတးေပးသည။ ေရြးေကာကပြစနစမားတြင အကးစးပြားမား ျမပႏထားေသာေၾကာင ျဖစသည။ စနစတခအား အစားထးလကေသာအခါ ႏငငေရးအရ အစတ အပငးတစချဖစလာသည။ အေျပာငးအလလပ သညအခနတြင ေနာကပငးတြင ျဖစေပၚလာမည ျပနာမားက ေျဖရငးလကရႏင အားလး၏ လကခမႈကရရႏငမညဟ မယဆထားရန လအပ သည။

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ အက အညေပးေရး ႏငငတကာ အဖြ႔အစညး (International IDEA) ၏ ေရြးေကာကပြစနစမား ဒဇငးေရးဆြျခငး လကဆြစာအပအသစသည လကရ ေရြးေကာကပြစနစက ႀကးႀကးမားမား ေျပာငးလရန အားေပးတကတြနးျခငး မရပါ။ ေရြးေကာကပြစနစ ျပျပငေျပာငးလမႈအေတြ႔ အႀကႏႈငးယဥေလလာခကမားအရ ညငသာစြာ ျပျပငေျပာငးလျခငး၊ လကရစနစက ပမေကာငးမြနေအာငတညေဆာကျခငးတ႔သည လး၀မရငး ႏး ေသာစနစသစတစခက ေျပာငးလကငသးျခငး ထက ပမေကာငးမြနေသာေရြးခယစရာတစချဖစပါလမမည။

တကယတမးအားျဖင ညငသာစြာ ေရြး ေကာကပြစနစ ျပျပငေျပာငးလခသည အေတြ႔ အႀကမား၊ လကရစနစက ပမ ေကာငးမြနေအာင တညေဆာကခမႈမား ႏင တစခါတရ လး၀အသစ ျဖစေသာ မရငးႏးေသာ စနစမားက ကငသးရန အတြက ႏငးယဥေလလာသးသပ ျပး အၾကျပ ထားေသာ စာတမးတခမသာျဖစသည။

International IDEA | December 2014

ပ-၂။ေရြးေကာကပြစနစတစခ၏ အကးသကေရာကမႈ

ေရြးေကာကပြ

စမ

အပခပျခငး

မဆႏၵနယ

သတမတျခငး

မစာရငး

ေကာကယျခငး

ႏငငေရး

အေသးစတ

အဆင

အဆငျမင

အဆင

ေရြးေကာကပြ ျပလပသည အခနႏင အၾကမေရ

မျပားမားႏင ေရတြကမႈ ပစအား

ဒဇငးထပျခငး

အသငးအ၀ငးမ အပစ အဖြ႕မားအား အခးက

ကယစားျပျခငး

စတပငးဆငရာ နညးပညာပငးဆငရာ

သကေရာကမႈ

မဆႏၵရငမားႏင ႏငငေရးပါတမား၏ အမအကင

ဥပမာ- “ႏစေကာ ယဥျပငျခငး”ေစးအၾကးဆး

ပစတစခ (ႏစခါ ယဥျပငျခငးက ဆလသည)

မမားသႏငစနစ- အကနအကအမားဆး စာရငးလကအခးက

ကယစားျပစနစ- အကနအက အနညးဆး

အခ႕ေသာ စနစမားသည

အျခား စနစမားထက

ပမလြယကသည

မဆႏၵရင ပညာေပးမႈ အပငးတြင

သကေရာကမႈ ရသည

ရႈပေထြးမႈမား၊ သးစြမႈ

စာရတမား၊ အခန

ၾကာျမငမႈမား ဆကလက

ျဖစေပၚေနသည

ဒမကေရစ တညျငမမႈႏင တျပညလး

အတငးအတာအရ ႏငငေရးစနစ

The Importance of Process in Electoral System Reform: an Information Brief

ဤသတငးအခက အလကအကဥးခပသည သငအားေရြးေကာကပြစနစမား ဒဇငးေရးဆြ ျခငးႏင ၄ငး၏ သကေရာကမႈမားအား ပမေလလာသရ လစတျဖစေပၚေစပါသလား။ ႏငငတကာ အငဒအးေအ လကစြစာအပသစသည သငအားကမာၻတ၀မးရ ျဖစရပမန ဇာတလမးမား ထညသြငး ေရးဆြထားသျဖင ေလးနကေသာ နားလညမႈျဖစေပၚေစမညျဖစသည။ ဤစာအပအား ျမနမာႏငင တြငလညးရရႏငၿပျဖစသည။

လကစြစာအပတြင ပါ၀ငေသာ မာတကာမာ -

၁။ ျခငသးသပခက၂။ ကမာၻလးဆငရာ ေရြးေကာကပြစနစမား၃။ ေရြးေကာကပြ စနစမားႏင ၄ငး၏ ေနာကဆကတြ ျပနာမား၄။ ေရြးေကာကပြ စနစမား၊ ဖြ႕စညးမႈ မေဘာငႏင စမအပခပမႈ၅။ ေရြးေကာကပြ စနစမား ၏ စမခန႕ခြမႈ ႏင ကနကစရတ၆။ ေရြးေကာကပြ ဒဇငးေရးဆြသမားအတြက အၾကျပခက

ျမနမာဘာသာျဖငေရးထားေသာ ေရြးေကာကပြဒဇငးေရးဆြျခငး ႏငငတကာ IDEA လကစြ စာအပသစက http://www.idea.int/publications/esd/bu.cfm တြငရရႏငပါသည။ ေရြးေကာက ပြဒဇငးေရးဆြျခငးအကဥးခပကမ http://www.idea.int/publications/esd/overview_my.cfm တြငရရႏငပါသည။ စာအပအခမရယလပါက ဖနး- (+၉၅) ၀၁- ၃၈၉ ၂၀၂ (သ႔မဟတ) အးေမးလ- info-myanmar@idea.int သ႔ဆကသြယ၍ျဖစေစ၊ International IDEA ရး- အခနး- (၅ - စ)၊ (၅)လႊာ(ရသာကြနဒ)၊ အမတ(၄၅၈-၄၆၀) မဟာဗႏၶလလမး ႏင (၃၁)လမးေထာင၊ ပနးပတနးၿမ႕နယ၊ ရနကနၿမ႕သ႔ လာေရာကရယႏငပါသည။