Transmetuesit mekanik

SH.M.T. “LUTFI MUSIQI” Vushtrri

Makinat metalprerëse

Transmetuesit mekanikProf. Msc. H.Zhigolli

Vushtrri 2009

Ligjërata I

HYRJE

• Makinat metalprerëse janë makina të përbëra nga një mori elementesh, pajisjesh dhe mekanizmash.

• Transmetuesit janë pjesë përbërëse e çdo makine metalprerëse e sipas funksionit të tyre në sistemin e makinës metalprerëse ndahen në transmetuesi për – lëvizje kryesore rrethore, – transmetuesit për lëvizje kryesore drejtvizore,– transmetuesit për lëvizjet ndihmëse, – transmetuesit për ndryshimin e kahjes së lëvizjes.

• Në këtë punim janë shtjelluar transmetuesit sipas zgjidhjes konstruktive ku dallojmë transmetuesit: – mekanik, – hidraulik, – pneumatik dhe – transmetuesit elektrik.

TRANSMETUESIT PËR LEVIZJE KRYESORE RRETHORE

• Transmetuesi për lëvizjen kryesore rrethore paraqet mekanizëm ndërmjetësues në mes elektromotorit ngasës dhe boshtit kryesorë të makinës metalprerëse

• Ekzistojnë dy zgjidhje konceptuale të transmetuesit për lëvizje kryesore rrethore: Transmetuesit me ndërrim shkallëzor të numrit të rrotullimeve dhe transmetuesit me ndërrim kontinual të numrit të rrotullimeve. Shumë shpesh përdoret edhe kombinimi i këtyre dy zgjidhjeve

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

• Në krahasim me transmetuesit me rripa, transmetuesit me dhëmbëzorë mund të përcjellin fuqi shumë më të mëdha,

• janë të thjeshta dhe janë me konstruksione kompakte,

• mundësojnë ndërrimin e shumë më të lehtë të rrotullimeve.

• Për atë qëllim transmetuesit dhëmbëzojë sot posaçërisht përdoren për ngasjen e lëvizjes kryesore te makinave metalprerëse

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

• Transmetues me Lidhëse,

• Transmetues me grupin e dhëmbëzoreve të lëvizshëm

• Transmetues me grupin e dhëmbëzoreve të ndërrueshëm

• Transmetues me boshtet e lëvizshme ,

• Transmetues të kombinuar

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

II

I

II

I

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

II

I

Grupi i dhëmbëzorve të lëvizshëm me dy dhëmbëzorë L

lb b

D’

d d

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

II

I

Grupi i dhëmbëzorve të lëvizshëm me dy dhëmbëzorë

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË

II

I

L

L’ l'l

1

2

34 5 6

78

2b 2b

1

2b

l

L

lb 2b b

2b

2

4

3

57

86

I

II

TRANSMETUESIT ME XHUNTO

Boshti hyrës

Boshti dalës

z1 z2

z3z4xhunto

Lëvizja e xhuntos majtasTransmetimi i Lëvizjes

n0

n1

Lëvizja e xhuntos djathtasTransmetimi i lëvizjes

n2

Diagrami i Shleizingerit për transmetues

φn1 n2

z4/z3 z2/z1

φ/2 φ/2

n0I

II

Boshti hyrës

Boshti dalës

Faktori i transmetimit

Qifti i dhëmbëzorve

Numri i rrotullimeve

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË TË LEVIZËSHME

n0

z6

z1z5

z3

z2

z4

z7 z8

I

II

III

Lëvizja e dhëmbëzorveTransmetimi I lëvizjesNdrrimi i rrotullimeve me anën e ndrrimit të qifteve të dhëmbëzorveTransmetimi i lëvizjes

Boshti hyrës

Boshti ndërmjetsues

Boshti dalës

Boshti kryesor /koka shtërnguese

n1

n2

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË TË LEVIZËSHME

diagrami i Sheinzingerit

n0

z5/z6 z3/z4

z3/z7

z 1/z

2z4/z7

z6/z8

Z4/z7 z4/z7

z6/z8

I

II

III

Boshti hyrës

Boshti ndërmjetsues

Boshti dalës

Transmetimi i numrit n1

nga boshti hyrës në boshtin dalës

Qifti dhëmbëzorë

n4n1 n2 n3 n5 n6

Numrat e rrotullimeve në dalje

Numri i rrotullimeve në hyrje

IVx x

xx

xx

x

P2=3 P1=2

P3=2III

I

rripi

elektromotoripulexha

Boshti i parë (hyrës)

Boshti i dytë

Boshti i tretëBoshti i katërtë(dalës)

Koka shtërnguese

Shtëpiza e transmetuesit Dhëmbëzorët e

pa lëvizëshëmDhëmbëzorët e lëvizëshëm

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

x x

xx

xx

x

n0

n0

II

III

IV

p1(x1)

p2(x2)

p3(x3)

n1

x3

z=p1(x1)·p1(x2)·p3(x3)

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Rrjeta strukturore

Fitimi i numrit të rrotullimeve n1

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n0

x x

xx

xx

x

n0

II

III

IV

n2

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n2

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n1

x x

xx

xx

x

n0

n0

II

III

IV

n3

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n3

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n1n2

x x

xx

xx

x

n0

n0

II

III

IV

n4

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n4

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n1n2 n3

x x

xx

xx

x

n0

n0

II

III

IV

n5

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n5

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n1n2 n3 n4

x x

xx

xx

x

n0

n0

II

III

IV

n6

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n6

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n1n2 n3 n4 n5

x x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n7

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n7

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n6n1n2 n3 n4 n5

x x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n8

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n8

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n7n6n1n2 n3 n4 n5

x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n9

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n9

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n8n7n6n1n2 n3 n4 n5

x x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n10

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n10

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n9n8n7n6n1n2 n3 n4 n5

x x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n11

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n11

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n10n9n8n7n6n1n2 n3 n4 n5

x x

xx

x

x

n0

n0

II

III

IV

n12

x2

x1

l2 l1

l4

l3

l6l7

Fitimi i numrit të rrotullimeve n12

Transmetuesi i lëvizjes kryesore

n11n10n9n8n7n6n1n2 n3 n4 n5

Rezyme

• Ndërrimi i shkallëzuar i rrotullimeve mund të arrihet përmes transmetuesve me dhëmbëzore, transmetuesve të shkallëzuar me rripa ose elektromotorit me rrymë të vazhduar dhe me konstruksion të veçante. Ndërrimi i shkallëzuar arrihet me dhembezor te ndërrueshëm, pastaj me dhëmbëzore lëvizës, me ane te lidhëseve, dhe me kombinimin e dhëmbëzorve lëvizës dhe lidhëseve.

• Te çdo transmetues në parim nuk është e dëshirueshme që në transmetues të rritet numri i rrotullimeve por nëse veç duhet, atëherë përshpejtimin duhet kryer menjëherë në boshtet e para.

• Rekomandohet numër më i madh shkallësh në boshtet e para por me raport më të vogël të transmetimit ndërsa në boshtet e fundit shumëzim (rritje) më të vogël me raporte më të mëdha.

• Ngadalësim të madh të rrotullimeve duhet bërë në boshtet e prapme (fundit). Në këtë mënyrë, në fillim të transmetuesit, boshtet do të jenë më të holla dhe më të dobëta si dhe dhëmbëzore të dimensionuar ma dobët ndërsa në pjesën përfundimtare të transmetuesit do të jenë boshtet dhe dhëmbëzoret më të fort.

Ligjërata II

z3

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË TË NDËRRUESHËM z1

I

z2z3

II

III

z4

z1

z2

z4

Boshti hyrës

Boshti ndërmjetsues

Boshti dalës

Ndërrimi i dhëmbëzorve

Dhëmbëzorët udhëzues

Dhëmbëzori i ndërrueshëm

Dhëmbëzori i udhëzuar

TRANSMETUESIT ME DHËMBËZORË TË NDËRRUESHËM z1

I

z2z3

II

III

z4

z1

z2

z4

Boshti hyrës

Boshti ndërmjetsues

Boshti dalës

Ndërrimi i dhëmbëzorve

TRANSMETUESIT ME BOSHTE TË LËVIZSHME

z5z3

z1

z7

z4z2z6

III

II

I

z8

Boshti i lëvizëshëm hyrës

Boshti i lëvizëshëm ndërmjetsues

Boshti dalës

Transmetimi i lëvizjes

n0

n1

TRANSMETUESIT ME RRIPA

elektromotori

Boshti kryesor

Boshti dalës

Boshti hyrës

Transmetimi i lëvizjes

Rrota e shkallëzuar

rripi

Koka shtërnguese

Transmetuesi me rripa shkallëzor

d1 d2

d3d4

d4

d3

d1

d

d

Distanca boshtore

rripi

d2

Boshti hyrës

Boshti dalës

Rrota e shkallëzuar e boshtit dalës

rrota e shkallëzuar e boshtit hyrës

Transmetuesi i shkallëzuar me nëntë rrotullime të ndryshme

z1

z3

d3

d2

d1 z6

z5

AIIz4S

z2

IBoshti hyrës

Boshti dalës

Siguresa për kyqje

Doreza për rrotullimin e

boshtit II

xhunto Levizja e xhuntos majtasTransmetimi rrotullimeve nga boshti hyrës në boshtin dalësLëvizja djathtas e xhunos

Rezyme

• Ndërrimi i rrotullimeve me anë të dhëmbëzoreve te ndërrueshëm është shumë më i lirë dhe si konstruksion është shumë më i lehtë për zbatim në punë, mirëpo koha e nevojshme për ndërrimin e rrotullimeve është me e gjatë. Prandaj kjo mënyrë e ndërrimit zbatohet te makinat e thjeshta metalprerëse, arsye vetëm për arritjen e një çmimi sa më të ulët, ose te makinat për prodhimtari serike sepse ndërrimi i rrotullimeve është i rrallë.

• Dhëmbëzoret te ndërrueshëm mund të përdoren për ndërrimin e rrotullimeve te transmetuesit e lëvizjes kryesore, e më shpesh përdoret ne transmetuesit e lëvizjes ndihmese.

Ligjërata III

TRANSMETUESIT ME NDËRRIM KONTINUAL

• kanë një përparësi të mëdha ndaj transmetuesëve me ndërrim shkallëzor e kjo është shfrytëzimi i plotë i shpejtësisë së prerjes.

• këta transmetues nuk ka humbje të shpejtësisë prerëse, se munden me sigurua saktë shpejtësinë prerëse të llogaritur, në kufi midis numrit më të vogël dhe më të madh të rrotullimit.

TRANSMETUESIT ME NDËRRIM KONTINUAL

• Egzistojnë tri lloje të këtyre transmetuesëve• mekanik, • hidraulik dhe • elektrik

Transmetuesi me friksioni, varianti EL

rrota konike frksione

Rrota pasive

susta për shtypjeboshtit dalës

Dhëmbëzorët reduktues

Boshti ngasës

Sipërfaqet friksione

Ndërrimi i raportit të transmisionit duke lëvizur rrotën konike

Transmetuesi me friksioni

Doreza për ndërrimin e raportit të transmisionit

Elementi ngasës

Elementi pasiv ose i ngasur

meselementi

r 2

Rrezja e kontaktit në elementin pasiv ose të

ngasur

r 1

Rrezja e kontaktit në elementin ngasës

Ndryshimi i rrezeve të kontaktit me lëvizjen e meselementit

Transmetuesi me friksioni

Elementi ngasës

Elementi pasiv ose i ngasur

meselementi

r2

Rrezja e kontaktit në elementin pasiv ose të

ngasur

Ndryshimi i rrezeve të kontaktit me lëvizjen e meselementit

r1

Rrezja e kontaktit në elementin ngasës

Transmetuesi me friksioni

Boshti hyrës

Boshti dalës

r1

r2

Elementi ndërmjetësues

Elementi i ngasur

Elementet ngasëse

NDËRRIMI ME NDIHMËN E DHËMBËZORIT TË LEVIZSHËM KONIK

DhëmbëzoriNgasës

DhëmbëzorëtKonik për ndërrim të kahut të rrotullimit

Ndërrimi i kahut të rrotullimit të boshtit dalës II

Boshti dalës II

Transmetuesi i Nortonit

z1 z2z3

z4

3z5

1

z6

2

III

II

I

z4z3

z2

z1

z51

3

2

z6

Transmetimi me pykën lëvizëse

I

12

II

3

Rezyme

• Në mënyrë që ndërtimi i makinave metalprerëse të jetë sa më ekonomik, te makinat universale të makinat metalprerëse zbatohet ndërtimi sipas sistemit të familjes ndërsa te makinat speciale sipas sistemit të ngritur me njësitë e tipizuara. Në makinat të cilat janë ndërtuar sipas sistemeve të prezantuara, e edhe në ato ku këto sisteme nuk janë zbatuar plotësisht, mund të arrihen përshpejtime në konstruksion dhe në ekonomizim të prodhimit, nëse zbatohen masa sa me shume të normuara ose të tipizuara.

• Te transmetuesit me ndryshim kontinual të rrotullimeve ndryshimi kontinual i rrotullimeve mund të realizohet me transmetues mekanike, hidraulike dhe elektrike.