ÜRTİKER Tanım

1

ÜRTİKERTanım

• Çeşitli uyaranlara karşı gelişen, çeşitli mekanizmalarla oluşan bir reaksiyondur.

• Kaşıntılı, soluk eritemli, ödemli papül ve plaklarla karakterizedir.

• Populasyonun %25’i yaşam boyu en az bir atak yaşamıştır.

• 3 aydan kısa süreli episodlar akut ürtiker olarak kabul edilir

2

3

4

5

ÜRTİKERPatogenez - 1

• Tetikleyici uyaran ile temas • Mast hücreleri veya bazofiller aracılığı ile

reaksiyon (immunolojik / nonimmunolojik)• Mediatör salınımı• Vazodilatasyon ve küçük damarlardan

transudasyon • Ödemli papüller ve kaşıntı ile klinik tablonun

ortaya çıkışı

6

ÜRTİKERPatogenez - 2

• Mediatör salınımı için immunolojik mekanizmalar :– IgE’ye bağlı tip I reaksiyon (erken aşırı

duyarlık)– IgE’ye bağlı geç aşırı duyarlık– Klasik kompleman sisteminin aktivasyonu

(anafilotoksin üretimi)

7

ÜRTİKERPatogenez - 3

• Mediatör salınımı için nonimmunolojik mekanizmalar :

• Alternatif kompleman sisteminin aktivasyonu ile bazofiller ve mast hücrelerinden direkt mediatör salınımı

• Fizik faktörlerin direkt etkisi (sıcak, soğuk, güneş, eksersiz, ateş)

• Emosyonel stresin direkt etkisi

8

ÜRTİKERMediatörler

• Histamin • Bradikinin

• Kiniler• Serotonin• Asetilkolin

• Lökotrienler• Prostoglandin

9

ÜRTİKEREtyolojik Faktörler

• İlaçlar• Yiyecekler• Respiratuvar

allerjenler• İnfeksiyonlar• İnternal

hastalıklar

• Fizik ajanlar• Herediter tablolar• Böcek sokmaları• Kontakt ürtiker• Psikojenik

faktörler• İdiopatik tablolar

10

ÜRTİKERİlaç Kökenli

• En sık olarak • penisilin, • aspirin,• sulfonamid • diüretikler

• İlaç alımından birkaç dakika veya 15 gün sonra görülebilir (en sık 2 saat)

• Aspirin aynı zamanda şiddetlendirici

11

12

ÜRTİKERGıda Kökenli

• Çocuklarda % 40 erişkinlerde %1• Gıda alımından 1-2 saat sonra• Erişkinlerde

• balık deniz kabukluları, çilek, yumurta, fındık-fıstık, çikolata, kolalı içecekler

• Çocuklarda • süt ve süt ürünleri, yumurta, tahıllar, meyva

suları, çikolata

13

ÜRTİKERİnhalan Kökenli

• Etken olarak• Polenler• Küf sporları• Tüylü hayvan kepekleri• Organik tozlar

• Genellikle temas sırasında reaksiyon (kısa süreli)

• Aynı zamanda respiratuvar belirtiler

14

ÜRTİKERİnfeksiyöz Kökenli

• Ajanın yapısındaki proteinin antijenik rolü ile tip I veya tip III reaksiyon

• Çocuklarda özellikle barsak parazitleri, daha az olarak viral infeksiyonlar

• Erişkinlerde kronik ürtiker olgularında fokal bakteriyel infeksiyonlar (kr. Tonsillit, diş abseleri)

15

ÜRTİKERİnternal Hastalık Asosiyasyonu• Romatizmal hastalıklar• Kolagenozlar• Hipertiroidi / hipoparatiroidi• Endokrin (menstruasyonlarda nüks)• Maligniteler

• Lenfomalar• Akciğer ca.• Kolon ca.

16

ÜRTİKERPikür Kökenli

• Genellikle çocuklar ve açık tenli kişilerde

• Hemen herzaman papüler ürtiker şeklinde lokal reaksiyon

• Bazen generalize plak tipi ürtiker tablosu– Duyarlı kişilerde anaflaksi

17

ÜRTİKERFizik Ajanlara Bağlı

• Dermografizm• Basınç ürtikeri

• Kolinerjik ürtiker• Soğuk ürtikeri• Soler ürtiker

• Akvajenik ürtiker

18

ÜRTİKERFizik Kökenli - Dermografik ürtiker

• Mekanik sürtünmeye karşı abartılı eritemli ödemli reaksiyon gelişimi

• Sürtünmeden 5-10 dakika sonra başlayarak 30 dakika kadar devam eder

• Herediter form yaşam boyu devam eder• Edinsel tip genellikle birkaç yıl içinde

iyileşir

19

20

21

22

23

ÜRTİKERFizik Kökenli - Basınç ürtikeri

• Uzun süreli basınç altında kalan alanlarda• Basınç uygulamasından birkaç saat sonra• Kemer bölgesi, ayakkabı bağlarının altı,

sütyen ve çorapların sıktığı alanlar• Kaşıntıdan çok ağrılı lezyonlar• Dermografizm bulunabilir • Antihistaminikler genellikle etkisiz

24

ÜRTİKERFizik Kökenli - Kolinerjik ürtiker

• Otonom sinirlerden salınan asetilkoline karşı aşırı vasküler yanıt sonucu

• Provokan faktörler– Stres– Sıcak banyo– Egzersiz– Terleme

25

26

ÜRTİKERFizik Kökenli - Kontakt ürtiker

• Duyarlı olunan madde ile direkt temas sonucu genellikle lokal reaksiyon

• Tüylü hayvan kepekleri• Yün• Yumurta akı• Bitkiler• İlaçlar

• Erken veya geç (1-2 gün) reaksiyon

27

ÜRTİKERTanısal Kriterler - 1

• Lezyonlar :– Kaşıntılı, pembemsi, ödemli papüller– Birleşerek plak oluşturma eğilimi– Lezyonun kubbe şeklindeki yüzeyi düzgün– Epidermiste değişiklik yok– Plaklarda “domuz derisi” görünümü

28

ÜRTİKERTanısal Kriterler - 2

• Lezyonlar geçici :– Tek tek elemanlar birkaç dakika / saatte kaybolur– 48 saatten uzun süren lezyonlarda ürtikaryen vaskülit

olasılığı• Lokalizasyon :

– Bası alanları, dizler, dirsekler, periorbital ve perioral bölgeler

• Şekil değişimi :– Hızla büyürler, anüler veya yarımay şeklinde

görülebilirler

29

30

EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Etyoloji

• Ürtikerin derin formu (urticaria profunda)• Genellikle tip I reaksiyon• Bradikinin plazma düzeyleri yüksek bulunmuş

olup olası mediatör• Olası tetikleyiciler : Arı sokması, ilaçlar,

hiposensitizasyon injeksiyonları, yiyecekler (yumurta, kabuklu deniz ürünleri, fındık)

31

EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Klinik bulgular - 1

• Genç erişkinler ve kadınlarda daha sık• Sıklıkla ürtiker lezyonları ve mukoza ödemi

birlikte• Genellikle ani başlangıç• Tipik lokalizasyon; göz kapakları,dudaklar,

genital bölge, ekstremite distali• Deri soluk pembe renkte

32

33

34

EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Klinik bulgular - 2

• Genellikle tek veya az sayıda lezyon• Birkaç saatte maksimuma ulaşır ve 8-72

saat devam eder• Dil, farinks ve larinks ödemi solunum yolu

obstruksiyonuna neden olabilir• Yinelemeler genellikle aynı alanda• Yineleyen ataklar daha tehlikeli

35

36

HEREDİTER ANGİOÖDEM

• Nadir otozomal dominant hastalık• İnhibitör kompleman komponenti (C1 INH)

eksikliği• Çocukluk veya gençlikte başlangıç• Sıklıkla aile anamnezi bulunur• Kaşıntısız, ağrılı, yaygın angioödem atakları

şeklinde • Beraberinde ürtiker lezyonu bulunmaz, intestinal

tutulum sıktır

37

38

ÜRTİKER-ANGİOÖDEMTedavi

• Etken nedenin giderilmesi • Şiddetli olgularda angioödem yönünden gözlem• H1 Antihistaminikler (sedatif/nonsedatif)• Adrenalin SC.• Sistemik kortikosteroidler• H1 + H2 antihistaminikler• KetotifenPsikoterapödikler (doksepin aynı

zamanda H1 ve H2 etkiye sahip)

39

ÜRTİKER-ANGİOÖDEMAntihistaminik Tedavisi

• Sedatif (tercihan) / nonsedatif– Yanıtsızlık halinde doz ayarlaması / grup

değişikliği– Kronik olgularda H2 reseptör antagonisti

ilavesi– Atak olsun olmasın tedavinin devamı– Şiddetli olgularda injektabl uygulama

40

ÜRTİKER-ANGİOÖDEMAdrenalin Tedavisi

• Şiddetli akut ürtiker olguları ve angioödem olgularında

• 0.25 - 0.50 mg subkutan uygulama• Aynı doz 30 dakika aralarla yinelenebilir• Aritmi veya hipertansiyon varlığı

araştırılmalıdır

41

ÜRTİKERH1 Antihistaminikler - Sedatif

• Diphendhydramine (Benadryl)• Hydroksizine (Vistaril, Atarax)• Clemastine fumarate (Tavegyl)• Cyproheptadine (Sipraktin, Prakten)• Mebhydroline (Incidal)• Chlorphenoxamine HCl (Sistral)• Pheniramine hydrogene maleate (Avil)

42

ÜRTİKERH1 Antihistaminikler - Nonsedatif

• Cetyryzine (Zyrtec, Virlix, Allerset, Cetryn)

• Astemizole (Hismanal, Histamizol)• Loratadine (Loradif, Claritine)• Terfenadine (Terfena, Sanofen)• Acrivastine (Semprex)