View
260
Download
4
Category
Preview:
DESCRIPTION
Bizi aşağıda bulunan adreslerden takip edebilirsiniz. www.yolsiyasidergi.org & www.twitter.com/yolsiyasidergi & www.facebook.com/yolsiyasidergi
Citation preview
Düşünce ve Davranış Birbirinden Ayrılmaz
De ki:zaman rüzgar
gibi geçiyor. Mutlu günler
bekliyor insanlığı!
De ki:bir dava için savaşan ölmez
Yenilse de her zaman
diktir alnı!(Louise Michel. 1871)
SİYASİ DERGİ
Alaz Basım Yaym Dağıtım Ltd. Şti. Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü:
İbrahim Kızıldeli Direniş Gazetesi Özel Sayısı
Adres: İnebey Mah. Küçüklanga Cad.Fuar Saray Apt. No:43/l 1
Aksaray/İst.ı 11 hu I Fiyatı: 300.000 TL., 5 DM, fi SF
Üç Ayda Bir Çıkar. Baskı: Yön Mail»nısı
I Ç I N i i k k İ I jR RG enel G i r i ş ....................................................................... 9 -1 3I. BÖLÜM: TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİNİNDÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ................. 14-19-B irinc i D ö n em ................................................................ 15-16-B irinc i D ö n em in K a p an ış ın ı H az ırlay anD e ğ iş im le r.......................................................................... 16-17-İk in c i D önem i H az ırlay an K o şu lla r...................... 17-18-İk in c i D ö n em ................................................................... 18-19H. BÖLÜM: TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİNİN m . DÖNEMİ: İLK İŞARETLERDEN BELİRGİNLEŞEN ÖZELLİKLERE..................... 2 0 -7 0-III. D ö n em in İlk i ş a re t le r i ......................................... 21 -22-III. D önem i O lg u n la ş tıra n K o şu lla r...................... 2 2 -2 3-III. D ö n em in Ö zellik le ri ve Ç ık a rtılm as ıG erek en İlk S o n u ç la r .................................................... 2 3 -3 41- S o sy a lizm in Y ıkılışı ve Ç ıkan S o n u ç la r ........ 2 4 -2 92- K a p ita lis t A n a y u rtla rd a Son G e lişm e le r....... 29 -323- K ap ita lizm -S o sy a lizm D en g es in in O rtad a nK a lk m a s ın ın Y a ra ttığ ı S o n u ç la r ................................ 3 2 -3 4-T ü rk iy e 'd e Y eni D önem i H az ırlay an K oşu lla rve Ö ze llik le ri.................................................. 3 4 -4 31- K a p ita liz m in G e liş im in in Y a ra ttığ ı Ö nem liD eğ iş im le r.......................................................................... 3 5 -3 82- S ın ıfla r S avaşı O rta m ın d a k i D eğ iş im le r........ 3 8 -4 23- Y eni D önem in S iyasi H ed efle rd e Y a ra ttığ ıK ay m ala r............................................................................ 4 2 -4 3-III. D ö n em in Ö nüm üze K oyduğu T em elY ö n e liş le r ........................................................................... 4 3 -7 0A na Y ö n e liş le r .................................................................. 5 2 -6 4A na T a k tik Y ö n e liş le r................................................... 6 4 -6 7T em el Ö rg ü tse l Y ö n e liş le r........................................... 6 7 -7 0HLBÖLÜM: ÜÇÜNCÜ DÖNEMİN EŞİĞİNDE TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİNDE DURUMVE YENİ SAFLAŞMALAR............................................. 7 1 -8 0-L ib era lleşen S o l.............................................................. 7 3 -7 7-K end in i T ek ra rla y an S ol............................................ 7 7 -7 8-Y anlış İn k a r^ A lte rn a t i f '............................................. 7 9 -80
D o stla r , Y o ldaşla r;U zu n b ir a r a d a n s o n ra y e n id e n b irlik tey iz .Y O L 'u m u -
z u n 1 9 3 0 'la rd a b a ş la y a n m ü c a d e le s in in b u g ü n u la ş tığ ı k o n a k ta çok d a h a b ü y ü k b ir c o şk u y la , in a n ç la ve u m u t la k u c a k la r ız h ep in iz i...
YOL, b u n d a n s o n ra 3 a y d a b ir b u lu ş a c a k siz lerle . B u k o n u d a s ö z ü m ü z söz...
B u sa y ıd a M eh m et Y ılm azer Y oldaş ın D ü n y a ve T ü rk iy e D evrim ci H a re k e tle r i n in y en i a ç ıla n 3. D ö n em i ile ilgili u z u n b ir y a z ıs ın ı s u n u y o ru z siz lere .
YOL la b ir a d ım d a h a ile ri...3 a y s o n ra y e n id e n b u lu ş m a k ü z e re !
Y O L
y o l —
YENİDEN ÇIKARKENYOL, u zu n b ir a rad an sonra yeniden yayın yaşam ına geri
dönüyor. 87 de ilk sayısı ç ıkan YOL, Eylül faşizm ine ilk kitlesel tepkilerin başladığı bir dönem de yaym a başlad ı. Doğal o larak Eylül faşizm inden çıkartılabilecek derslerin çözüm lenm esine yöneldi. 80 darbesi kend inden önceki M art 71 d arbesinden o ldukça farklı özellikler taşıyordu. O rdu. 12 M art deneyinden o ldukça önem li dersler çıkartm ış görünüyordu. Önceki k ab a h a ta la rın ı Eylül de tekrarlam adı.
Devrimci H areket açıs ından aynı şeyleri söyleyemeyiz. Özellikle 87'de kitle hareketin in yükselm esiyle, devrimciler, 12 M art so n ra s ın a benzer b ir gelişm e beklediler. 87-90 a ra sın d ak i k ısa benzerlik hızla akıp gitti. B ahar Eylemleri n in toz dum an ı d u ru ld u ğ u n d a , a ltından Eylül sonrasın ın acım asız gerçeklikleri çıktı. 12 M art sonrasıy la benzerlikler değil, farklılıklar iyice göze b a tm aya başladı.
YOL, ilk yayın dönem inde d ah a çok Eylül faşizm inin yarattığ ı güçlü tasfiyeci etkilerle m ücadele etti. Devrimci H areket yen iden ayağa kalkm aya çalışırken böyle b ir m ücadele gerekliydi ve kaçınılm azdı. A ncak yıllar ak tıkça tasfiyeci eğilim lerin geçici, h a lk hareketindek i yeni b ir kab arışla sü p ü rü lü p gidecek denli cılız olmadığı ortaya çıktı.
80 'lerin son larına doğru sosyalist s istem in yıkılışı tasfiyeci eğilimleri o ldukça güçlendirdi. YOL, bu yıllarda sosyalizm in so ru n la rın a yöneldi. Y ıkılıştan çıkartılabilecek ilk an a dersleri ortaya koym aya çalıştı. D ünyanın yarım yüzyıldır süregelen
tüm dengeleri köklü b ir şekilde alt ü s t o lm uştu . Dengelerdeki bu köklü değişim d ü şü n ce p lan ında karşılığını bulm alıydı. Bu ko n u la rd a ilk ta s lak d ü şü n ce le r YOL'da yer aldı.
YOL ikinci yayın dönem ine Devrimci H areket’in Krizi üzerine çözüm lem e ile başlıyor. Devrimcilerin önünde 90 'ların b a ş ın d a n beri sadece p ra tik değil, aynı zam anda zorlu teorik so ru n la r da b irikm iştir. G ünüm üz D ünya ve Türkiye'si yepyeni bir sü rece girm iştir. Eski form üllerin basitçe tekrarı H areketi y ü k sek n o k ta la ra çekmiyor. Eski bildik su la rd a değil, tam te r sine bilinm edik su la rd a yol almıyor. Bu nedenle teorik öngörü ve cesaretli p ra tik b ü y ü k önem taşıyor.
D ünya Devrimci H areketi, II. E n ternasyonal in çö k ü şü n d en çok d ah a derin b ir kriz ve gerileme dönem ine girm iştir. II. E n te rn asy o n a lin çöküş zem ininde esas o larak em peryalist gelişm enin işçi hareketi üzerindeki etkileri ya tar. P alazlanan işçi a ris tok rasis i savaş y ıllarında devrim ci gelişm elere b üyük b ir darbe vurdu . B ugün em peryalist sistem deki özellikle 70 'lerin son larında başlayan teknik gelişim, üretici güçlerin köklü ve neredeyse sürekli değişimi işçi hareketin i kaçınılm az b ir şekilde etkiliyor. Yeni gelişm eler işçi sınıfını yapısal o larak parçalıyor. Sınıfın topyekün davranış yeteneği zayıflıyor. Dolayısıyla sınıflar savaşın ın k o şu llan o ldukça rad ikal b ir şekilde değişiyor. Devrimcilerin bu değişim leri karşılayacak teorik ve tak tik yönelişleri yarattığ ın ı söylem ek o ldukça zordur. D aha çok el yordam ıyla gidiyoruz. Bu da Hareketleri k ısırlaştırıp yıpratıyor.
YOL, yeni yayın dönem inde gerek d ü nyada ve gerekse Türkiye'de y a şan an köklü değişim lerin çözüm lem elerinin en azından ilk taslak ların ı yapm aya çalışacak. Lenin'in 1900 lerin b aşla rın d a söylediği "devrimci teori olm adan devrim ci p ra tik olmaz" deyişi b u g ü n yakıcı b ir şekilde geçerlidir. E lbette "önce teori so n ra pratik" kavrayışı an cak M arksizm so fta lan n ın işi olabilir. Her yak a lan an yeni ipucuyla pratiğe yük lenm ekten h içbir zam an geri duru lam az. A slında teori de böyle pratik lerle zenginleşir.
"Dönemler çökerken bü tü n eğilim ler özneldir; ö te yandan yen i b ir çağm koşu llan olgunlaşırken, bü tü n eğilim ler n esn eld ir."(Goethe)
Kapitalizm -Sosyalizm denge dönem i çökerken M arksizm , eğilim lerden b ir eğilim haline gelm iştir. Bu an lam da
--------------------------------------------------------------------------------------------------y o l —
öznelleşm iştir. B ugün insanlığ ın d ü şü n ce u fk u n d a bir kopm a yaşanıyor. D ü n ü n neredeyse "tartışılm az hak ikatleri b u gün silikleşm iştir. Öte yandan , bu toz d u m an a ra s ın d a n "yeni çağın koşulları" olgunlaşıyor. Kopuk, p a rça p a rça hale gelmiş düşüncelerle yetinm ek değil, y ak laşan dönem i kucak layacak dü şü n ce sen tezleri gerekiyor. Zorlu b ir görev. Hele hele kafaları eski sistem ler dengesindeki belli odak n o k ta la rın a göre şek illenip katılaşm ış b ir dönem in devrimci k u şak la rı için o ldukça yam an bir görev.
D üşünce katılaşm aları d u rg u n denge dönem lerinde o luşur. Son elli yıl bir ölçüde böyle bir dönem di. A ncak g ü nüm üz dünyası nefes nefese değişim lere koşuyor. D urum lar k a tıla şm ad an değişim lere zorlanıyor. Y aklaşan çağın belki de en temel özelliği budur. İnsan lık bu nefes nefese k o ş tu rm ad an y o ru lu r m u? Bu soruyu sorm ak bile in san ı b u g ü n bu çağdaş k o şu n u n hem en d ışına atabilir. Postm odem izm in "geleceği ta sa rlam ak tan vazgeç, g ü n ü n ü yaşa" paro lasına boyun egilmeyecekse. yitirdiğimiz mesafeyi k ap a tm ak için kulvarın önlerine d ah a hızlı koşmalıyız.
İnsan lık ta rih in i a rkadak i nal toplayıcılar değil, önde gidip ipi göğüsleyenler yazıyor.
27 .03 .97M eh m et Y ılm azer
-------------------------------------------------------------------------------------------------- y o l —
y o l —
GENEL GİRİŞTürkiye Devrimci Hareketi nin (TDH) bir dönemi kapanıyor. 1960'lı yıllar
da başlayan; 1978'leıde gelişiminin tepe noktasına tırmanan; 1980. ^ E y lülünde büyük bir darbe yiyen, 1987 sonrası yeni bir diriliş için bir kez daha siyaset arenasına çıkan ve çok geçmeden 1990'lı yıllarla güçlü bir tasfiye anaforuna giren devrimci hareketin, otuz yılı kapsayan bir dönemi kapanmaktadır, TDH açısından tarih sanki tekrar etmektedir. Çünkü benzer bir dönem kapanışı 1920-50'ler arasında bir kez daha yaşanmıştı. Böyle bir ufuktan tarihimize bakarsak Devrimci Hareket iki büyük dönem yaşamış, bu dönemler kendilerini yaratan koşulların değişmesiyle kapanmıştır.
Türkiye Devrimci Hareketi yeni bir döneme girmektedir. Üçüncü dönem, gerek dünyadaki dıırıım gerekse Türkiye'deki gelişmeler nedeniyle ikinci dönemden oldukça farklı koşullarda doğmaktadır. Bu temel farklılıklar kaçınılmaz bir şekilde Devrimci Hareketin mücadele ufku ve yöntemlerini etkilemektedir. Çok kaba bir gözlemle bile hiçbirşeyin 12 Mart sonrası gibi gelişmediği görülebilir. Oysa Devrimci Hareket, Eylül faşizmi sonrası uzun yıllarını benzer bir çıkış beklentisiyle geçirdi. Yıllar geçtikçe olayların, 12 Mart laşizminden çıkışla, benzerlikten çok, çarpıcı farklılıklar taşıyarak aktığı, en görmek istemeyen gözlere bile batmaya başladı. Bu gerçekliğin kıyısından kösesinden kavranmaya başlandığı yıllar ise. Devrimci Hareket için yoğun bir kriz ve tasfiye süreci oldu.
Türkiye Devrimci Hareketi, Eylül faşizmi sonrası iki büyük tasfiye dalga- Mvla vüz vüze gelmiştir. İlkinin şaşırtıcı, karanlıkta kalan hiçbir vönü voktur
‘ Q
Eylül sonrası Cunta, bütün gücüyle, "bir teröriste beş asker” hesabıyla Devrimci Harekete yüklendi. Ordu zoruyla tasfiye etmek istedi. Bu zorun devrimci hareketler üzerinde önemli yıkıcı etkileri oldu. Ancak gelişmelerin bu kadarı sınıflar savaşı açısından bir yenilik içermez. Faşizm şallarında devrimci hareket zor altında sınavdan geçer. Sınavı geçemeyenler kaçınılmaz bir biçimde tasfiye olurlar. Bu tasfiye kendini açık teslimiyetten üstüne kılıf giydirilmiş örtülü teslimiyete kadar geniş bir yelpazede ortaya koyar. 1990'larda başlayan ikinci tasfiye sürecinin özellikleri ise ilkinden oldukça farklıdır.Hem ortada Cuntanın ilk yılarındaki gibi açık bir devrimci avı yoktu; hem de 1987-90 arasında işçi ve öğrenci hareketinde bir yükselme yaşanmış, fakat bu yükselme serini durgunlaşmaya bıraktığı andan itibaren Devrimci Hareket \enı bir tasfiye sürecine girmiştir. Dolayısıyla bu tasfiye sürecinin temelinde düşmanın doğrudan zoru dışında, başka bir gerçeklik yatıyor olmalıydı. Devrimci Harekeli. 1990'larm başlarında içine alan tasfiye sürecinin nedenleri, aynı zamanda Tükiye Devrimci Hareketinin ikinci döneminin kapanış nedenleridir. Düşmanın doğrudan zoruna bağlanamayan tasfiye süreci, farklı siyası çözümlemelerle aydınlatılmak zorundaydı. Devrimci Hareket. 12 Eylül faşist darbesinin üzerinden on yılı aşkın zaman geçmesine rağmen neden ayağa kalkamadı? Moda deyimiyle ' marjinalleşti". Bu sorunun cevabı Eylül yenilgisiyle sınırlı kaldığı ölçüde açıklayıcı olmaktım çıkıp bahane arayışına dönmektedir.
1987 ile başlayan isçi grevleri ve ardından gelen "bahar eylemleri" eski beklentileri yeniden canlandırdı. 12 Man a benzer bir şekilde Eylül faşizminden de çıkıyorduk. Ancak çok geçmeden eski beklentiler düş kırıklığına dönüştü ve hiçbir şeyin eski yollardan gitmediği kısa sürede anlaşıldı. 1984- 85'ler sonrası kendini yavaş yavaş ortaya koymaya başlayan yeni dönemin filiz halindeki özelliklerini. 1987 sonrası yükselen kendiliğinden işçi eylemleri biiyiik ölçüde örttü. Düşünce ve davranışlar, yeniden eski alışkın oldukları kanallara döndüler. Bu ara işçi sınıfını yeni keşfeden siyasetler oldu. "Haydi işçi sınıfına" çığlıkları atıldı. "Bahar eylemleri" öylesine abartıldı ki, övgüler dalkavukluğa kadar vardı. Bu abartıların ardındım, hareket durgunlaşınca panik ve şaşkınlık geldi. Yükselen dalgaların üzerinde yüzen devrimci hareket, dalga geri çekilip kendi boyutlarıyla karşı karşıya kalınca, aynada cılız gövdesini görüp gözlerine inanamadı. Bu moment, Türkiye Devrimci Hareketi için önemli bir dönüş noktası oldu. Olaylara artık eski alışılmış mantık ve davranışlarıyla yaklaşılamayacağı çok sancılı da olsa kavranmaya başlanıyordu.
Bir dönemin kapandığını söylemek, en başta o dönemi yaratan koşulların önemli ölçüde değiştiğini söylemektir. Ardından, o koşulların yarattığı düşünce \a davranış yollarının da artık sorgulanması gerektiğini söylemek demektir. Ancak dönemlerin değişimi hiçbir zaman keskin hatlarla olmaz. İki dönem arasına geçiş noktaları girer. Bu geçişler her iki dönemin özelliklerim
GENEL GİRİŞ------------------------------------------------------------------------ y o l —
1 0
birlikte taşırlar. Gittikçe yok olan özelliklerle yeni filizlenenler yan yana bulunduğu için, geçiş dönemlerinde ayrını yapmak mayınlı tarlada yürümeye benzer. Bazen yeniyi öğrenme pahasına patlayan mayınlarla bacaklar, kollar uçabilir. Önemli olan,bir dönem değişimi tespiti yapmaktır. Bu tespit bir kez yapıldıktan sonra olaylara artık eski alışılmış yollardan yaklaşım ömrünü doldurur. Yeni, bilinmeyen sularda yol almak çok daha heyecanlıdır, ancak aynı zamanda büyük riskler de taşır. Dünyanın ve Türkiye'nin içinden geçtiği dönem tam da böyle bir dönemdir.
Dönem değişimi tespitini yaptıktan sonra, en öne çıkan soru hiç şüphesiz Üçüncü Dönemin özelliklerini tanımlamaktadır. Ancak bu konuda hazır reçele beklemek ya da "eksiksiz" tanımlamalar peşinde koşmak daha baştan bilinmeyen sulardaki yolculuğu son derece sıkıcı ve cansız hale dönüştürür, böyle bir yöneliş bizleıi daha baştan canlı yaşamdan koparıp formüller dünyasına çıkartır. Dönemin ana özelliklerini ve ana eğilimlerini eldeki verilerden hareketle belli bir seviyede tespit edebiliriz. Dönemin kapsamlı kavranışmı sağlayacak olan ise. ayrıntılarda gizli olan şeytanı yuvasından dışarı çıkartacak olan günlük pratiktir.
Üçiincii Dönemin özellikleri bu yazının temel konusu. Ancak bu özelliklere gelmeden önce temelli bir adım atmalıyız. Thomas Kuhn'un dediği gibi önce bir paradigma değişikliği gereklidir. Dönemin yeni özelliklerini eski kalıp ve alışkanlıklar arasından bakarak göremeyiz. Düşünce ve davranış alışkanlıklarımız genel Marksizm zemini yanında, 1960-80 arasının Dünya ve Türkiye koşulları tarafından şekilendirildi. Oysa günümüzde gerek dünya ve gerekse Türkiye için 1950'Ierden sonra kurulan dengeler köklü bir biçimde değişmektedir.
T. Kuhn'un deyimi ise "olağan bilim" günlerinde değiliz. "Olağan bilim" günlerinde bilimin aktığı çerçeve ve kurallar bellidir. Sorunlar bu çerçeve içinde çözümlenir. Ortaya çıkan aykırı sorunlar daima eldeki formüllere indirgenmeye çalışılır. "Olağan bilimin sürdürüldüğü dönemlerde bu tür tartışmalar (kural tartışmaları M.Y.) yok denecek kadar azken, bilimsel devrimle- rın hemen öncesinde ya da sonrasında, yani paradigmaların ilk kez saldırılara hedef olduğu ve sonra da değişime tabi tutulduğu dönemlerde, düzenli olarak tekrar baş gösterir. Mesela Newton un görüşlerinden Çuantum Mekaniğine geçiş esnasında, fizik biliminin gerek kendi iç yapısı, gerek kıstasları konusunda bir çok tartışma ortaya çıkmış ve bunlardan bazıları günümüze kadar süregelmiştir." 1
Günümüzde devrimci mücadele ve sosyalizmle ilgili pek çok prensip, moral değer, kural saldın altındadır ve tartışma konusudur. Dünün bir bakıma tartışmasız uygulanan prensip ve kuralları bugün mercek altında incelemeye alınmıştır. Devrimcilerin uzun yıllardır düşünce ve davranışlarını belirleyen değerler çerçevesi (paradigması) önemli ölçüde alt üst olmuştur. Türkiye Devrimci Hareketinin yayın organlarına bakılsın. Çok farklı yönlerden yak
I I 1 Tlınmıc k* ı ı l t n R ı l ı m o » ! F e v r i m l/»ri n V.ınıe- 1 1
GENEL GİRİŞ---------------------------------------------------------------------------- y o l —
bıkılarak da olsa dünün oldukça kesin kabul gören değerleri bugün tartışma konusudur. Sosyalizmin, bilim mi ütopya mı olduğundan başlayan, işçi sınıfının misyonunu sorgulayan ve "Leninist Parti nin" tüm yapısını tartışmaların hedef tahtasına koyan yoğun bir belirsizlik döneminden geçiyoruz. Eski paradigmalar sorgu altındadır. En tartışmasız temel kurallar bugün tartışmaların odak noktasında duruyor.
Böyle bir ortamda sorunlara yaklaşırken, "olağan bilim" günlerindeki gibi davranamayız. Öyle davrandığımız da kaçınılmaz bir şekilde olayları eski formül kalıplarına uydurmak için boş yere didinip dururuz. Bu, olayın bir yüzüdür. Eski formüllerden kopuşacağız. Ancak henüz yenilerinin şekillendiıile- nıediği bir ortamda böyle bir kopuşma dipsiz bir kaos yaratmaz mı? Bu "tutucu korku" yersizdir. Önce elimizde esas silahımız durmaktadır. Sınıflı top- lumların yapısını derinlemesine açıklayan Marksizmin temel kılavuzluğu yolumuzu aydınlatmaktadır. İkinci olarak, her yeni dönem cılız da olsa kendi özelliklerini filiz halinde ortaya koyar. Sorun bunları yakalayabilmektedir. Dolayısıyla kör bir sis perdesi içinde değiliz. Bazı aralıklardım net bir biçimde olmasa da geleceğe bakabiliyoruz. Fakat sorun tam da burada başlamaktadır. Yeni dönemin filizlerine yaklaşırken, eski dönemin bizi çerçeveleyen düşünce ve davranış sisteminden köklü bir biçimde kopuşmak gerekiyor. Marksizm bir eylem klavuzudur. Bu kılavuz yüzelli yılın mücadelesinde pratik gelişmelerle zenginleşti, derinleşti. Her yeni dönemde onu yaratıcı bir tarzda kullanımlar hem teoriyi zenginleştirdi, hem de pratiği daha yüksek noktalara taşıyabildiler.
Marksizmin softaları onun ışığını kendi gözlerine tutarlar. Her yanı olağanüstü parlaklıkta görürler, bir imlamda ışıktan kör olurlar. İleriye doğru bir küçük adım bile atamazlar. Onu eylem kılavuzu olarak görenler ışığı yürüyecekleri yola tutarlar. Elbette yolun her metrekaresi aydınlanmaz. Bazı noktalar karanlıkta kalır. Ve bu karanlık noktalara sırf teori ile yaklaşılamaz. Burada göziipek pratik gereklidir. Yaşamın ve mücadelenin coşku veren yanı da burasıdır. Bilinmeyen sularda yol alıp bu alanları bilinir kılmaktır.
Marksizm kıta Avrupa'sında doğduğu zaman mücadelenin hedefine "kıtasal devrim"i koydu. Bu, daha sonraları literatüre "dünya devrimi" biçiminde yerleşti. Bu, biraz da, dünyayı Avrupa olarak gören beyinlerin yarattığı bir düşünce sapmasıydı. Komünist Manifesto'dan 1915'lere kadar devrimcilerin altmış yıl ufku bu hedefe kilitli kaldı: "Kıtasal Devrim". İlk kez Leııin, 1915 Ağustos unda yazdığı "Birleşik Avrupa Devletleri Sloganı Üzerine" başlıklı topu topu dört sayfalık bir makalede- sosyalizmin tek bir ülkede zafer kazanabileceğinden söz etti. Lenin’iıı böyle bir tespit yapmasıyla eski "kıtasal devrim" hedefi elbette ki bir anda yok olmadı. Tam tersine uzun yıllar bu konu devrimciler arasında sürekli bir tartışma konusu oldu. Ancak Lenin, 1915 yılında altmış yıllık paradigmayı ilk kez sorguya çekmiş ve olaylara bambaşka bir zeminden bakabileceğini ileri sürmüştür. Bu paradigma değişiminin nede
GENEL GİRİŞ---------------------------------------------------------------------------- y o l —
1 2
ni şüphesiz Lenin'in aniden aklına gelen bir düşünce kıvılcımı değildir. Yaşanan yıllar kapitalizmin "eşitsiz geliştiğini" ortaya çıkartmış. Marks döneminin "kıtada kapitalizmin eş zamanlı gelişimi" düşüncesi geçerliliğini yitirmiştir. Hepsinden önemlisi 1910'larda ilk emperyalist savaş başlamış, kapitalist ülkelerin pazar paylaşımı uğruna birbirlerini nasıl yıkıma götürebileceği teorik değil pratik olarak yaşanmıştır. Düşünceleri "kıtasal devrim "den "tek ülkede devrim’ e sıçratan temel gelişmeler bunlardır.
1955'ler sonrası ise, sosyalizm mücadelesi açısından yeniden bambaşka he- deiler ortaya çıkmıştır. Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin yaşandığı bir dünyada mücadele verilmektedir. Ve mücadelenin sıcak alanı "üçüncü dünya" ülkeleri olmuştur. En geri ülkeler sosyalizme koşmaktadır.
Günümüzde ise tablo birden değişmiştir. Birinci Dünya Savaşı öncesine mi döndük? Sadece bu soru bile son yetmiş yılın yol gösterici pratiğinin ne ölçüde köklü bir sorgu altında olduğunu göstermeye yeterlidir.
Türkiye Devrimci Hareketine bakarken, dönemsel değişimin mantıklarımızda zorladığı köklü dönüşüm ve sıçramaları yaparak olaylara yaklaşmalıyız. 12 Mart sonrası bir bakıma mücadeleye "kaldığımız yerden" devam etmiştik. Eylül sonrası ise bir türlü kaldığımız noktaya varamadık. Kesinti, mücadele sırasındaki bilinen yükseliş ve iniş dalgalarından daha öteye bir derinlik taşıyordu. Bu gerçeklikler ortaya çıkınca, devrimci hareketin geleceğini sağlam bir zeminde yeniden inşa edebilmek için, tarihine durduğumuz son noktadan yeni bir gözle bakmak gerekiyordu. Cumhuriyetin yaşına eşit olan devrimci hareket pek çok kendine özgü süreç yaşamıştır. Bugünden, bugünün gerçekliklerinden tarihe bakığımzda ise iki ana dönem kendi özgünlükleriyle ortaya çıkıyor. Ve yeni, üçüncü bir dönemin eşiğinde olduğumuzu görebiliyoruz. Bu yeni dönemin sorunlarına nasıl bakmalıyız?
Görelilik teorisiyle boğuşurken Einstein'ın dediği gibi: "Yüzyüze olduğumuz önemli problemler, onları ortaya koyduğumuz zamandaki aynı düşünce seviyesinde kalınarak çözümlenemezler." Üçüncü dönemin tanımı ve sorunlarına yaklaşırken ikinci dönemin "düşünce seviyesinde" kalarak çözümler üretenleyiz.
GENEL GİRİŞ---------------------------------------------------------------------------- y o l —
1 3
----------------------------------------------------------------------------- yol —
BİRİNCİ BÖLÜM:
TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİNİN• • • __ • » • •
DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ
Eşiğinde olduğumuz yeni dönemle birlikle Devrimci Hareket başlıca üç döneme ayrılabilir. İlk dönem, 1920'lerde Mustafa Suphilerle başlar, 1951 TKP ve 1957 Vatan Partisi tutuklamaları ile kapanır. Devrimci Hareketin "ikinci doğuşunu" 1964-65'leıde başlatırsak arada on yıla yakın bir "boşluk" ya da daha doğru bir deyimle tasfiye ve yeniden doğuş sancılarının yaşandığı bir geçiş süreci vardır, ikinci dönem, 1965'lerde başlar, 12 Mart'te kısa bir kesintiye uğradıktan sonra 1978 lerde tepe noktasına çıkar; Eylül faşizmiyle kapanış sürecine girer; 1990'ların başlarında otuz yıla yakın bir tarihsel süreci ardında bırakarak kapanır. Üçüncü dönem, önümüzdeki süreçtir. Bu dönemin özelliklerinin ilk belirtileri 1984'leıden itibaren kendini ortaya koydu.1990'lar. dönemin özelliklerinin daha belirginleştiği yıllar oldu. Bu yazının esas konusu üçüncü dönemin doğuş ve şekillenişini ana İnatlarıyla irdelemektir. Türkiye Devrimci Hareketi nin geleceğinin bu yeni dönemin özelliklerinin hızla kavranıp gerekli pratik uygulamaları yaşama geçirmeye bağlı olduğuna inanıyorum.
Yazının I. bölümünde geçilen iki dönemin özelliklerine kısa bir göz atılacaktır; II. bölümde, yeni dönemin özellikleri irdelenecektir; III bölümde, Türkiye Devrimci Hareketi nin yeni döneme yaklaşımları değerlendirilecektir. Ancak bu konuda henüz verilerin oldukça az olduğunu hemen belirtelim. Yeni doğuş sancılarının sürdüğünü düşünürsek önümüzdeki günlerde bu konuda yoğun değerlendirmelerin yapılacağı açıktır.
Türkiye Devrimci Hareketi nin yaşadığı dönemlere bakınca, bu dönemlerin sadece Türkiye açısından değil, dünyadaki sınıflar mücadelesi açısından da önemli dönüm noktalarına denk düştüğü hemen görülebilir. Her dönem dünyadaki önemli gelişmelerle birlikte açılmış ya da kapanmıştır. Bu gerçekliklerden hareketle dönemlerin kısa değerlendirmesini yaparken, onların içinden aktığı dünya ve Türkiye’deki koşullara özel bir önem vermek gerekiyor. Aksi durumda dönemlerin sınırları son derece keyfi kalabilir. Öte yandan, sözü edilen dönemlerde devrimci örgütlenmelerin iradi yanına, onların sübjektif konumlarına da ayrıca titizlikle yaklaşmak gerekir. Türkiye Devrimci Hareketi'nin yaşanan iki dönemi çeşitli açılardan yaklaşılarak defalarca değerlendirildi. Ancak bu değerlendirmeler dönemlerin kendi içinden yapddı.Bu belli bir ölçüde kaçınılmazdı. Günümüzde ise bu dönemleri biraz dışarıdan değerlendirmek görevi ile karşı karşıyayız. Tarih sanıldığı gibi pasif ve1 4
durgun bir bilgi yığını değildir. İnsanlığın her geldiği yeni konumdan bakıldığında tarihte belli ölçülerde başka görünür, değişir. Dün bize, devrimci hareketin tarihi açısından ana konak noktaları olarak görünen, onar yıllık aralarla gelen askeri darbeler, bugünden baktığımızda aynı ölçüde sivri tepe noktalan olarak görünmüyor.
Bu dünya açısından da böyledir. 1990'lara kadar, insanlığın kapitalizmden sosyalizme geçiş çağım pratik olarak yaşadığını söylüyorduk. Ve Ekim Devrimi bu gidişte tam bir zirveydi. Bugün, sosyalizm yıkıldıktan sonra insanlık yeni bir tarihsel sürece girince, eski zirve noktası tarihsel olarak önemini yitirmese de. insanlığın bilincindeki yüksekliğini önemli ölçüde kaybetti. Ağlayıp yakınarak dünün güzel anılarına ağıtlar yakarak, sadece böyle davranarak onu eski yüceliğine çıkartanlayız. Yeni teorik ve pratik yönelişlerle bu yapılmalıdır. Nasıl ki. Ekim Devrimi bir kez olunca, insanlığın bilincinde Paris Komünü tiden daha yüksek bir noktaya çıktıysa, bugünün devrimcilerinin önünde de benzer bir görev durmaktadır.
Türkiye Devrimci Hareketi nin sorunlarına yaklaşırken onun eski güzel günlerini anmak ya da bugünkü durumdan dolay ı sızlanmak geleceği kurmaya. mücadeleyi dalıa yüksek noktalara taşımaya çare olamaz. Çürüyen, dökülen yanlan bir cerrah titizliğiyle kesip atmak, gelecek dönemin ana özelliklerini kavrayarak inatçı bir hazırlık yapmak ve bu hazırlığı pratiğin akışı içinde sağlamlaştırmak kaçınılmaz bir görevdir. Bugünün devrimcileri, 1960'larla karşılaştırıldığında çok daha zorlu görevlerle yüzyüzedirler. Dün yükselen bir mücadeleye güç vermek durumundaydık, bugün "küllerimiz içinden yeniden doğmak" zorundayız.
BİRİNCİ DÖNEM (1920-1950'LER)
TDH'NİN DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ---------------------- y o l —
Bu dönemde dünyadaki en önemli gelişme Ekim Devrimi'niıı zafer kazanmasıdır. Bu olay Tiiriye Devrimci Hareketi nin doğuşunda kesin ve belirgin bir etkiye sahiptir. Ancak olayların gösterdiği gibi Ekim Devrimi'niıı, uzun mücadele yıllarında inşa edilmiş bilincinden çok coşkusu taşınmıştır. Mustafa Suphi’lerin girişimi bunun en acılı kanıtıdır. Sırf coşkunun yetmediği Karadeniz'in karanlık sularında anlaşılmış olmalıdır. Ancak tarihimizin daha sonraki olaylarına baktığımızda bu anlaşmanın yeterli derinlikte olmadığı görülebilir Ekim Devrimi'nin rüzgarının ülkemizde hangi engellere çarparak kırıldığının anlaşılmasının sorunu, o günün devrimcilerini Türkiye'deki sınıflar mücadelesi koşullarının derinlikli kavranması sorunuyla yüzyüze getiriyordu.
Bu noktada bilinç çarpılması yaratan ikinci önemli dönemsel özelliğe gel i mr. Aynı yıllarda Türkiye, kendi dar boyutlarında da olsa bir Ulusal Kurtuluş Mücadelesi veriyordu. Bu gerçeklik, devrimci hareketin daha doğuşunda düzenden kopuşma utkuna bazı önemli sınırlamalar getirmiştir. Kemalizmin sınırlarıyla devrimcilerin ufku aşırı ölçüde iç içe girmiştir. Bu. kendini TKP
içinde sık yaşanan provokasyon ve tasfiyelerle göstermiştir.Sınırların böylesine bulanık kalışının diğer önemli nedeni, o günlerin Tür
kiye'sinde kapitalizmin gelişiminin son denece kısır ve yavaş adımlarla gitmesidir. Kemalist iktidarın "sınıfsız-imtiyazsız bir kitleyiz" parolası çok da temelsiz değildi. Sınıfların ayrım çizgileri henüz yeni şekilleniyordu. O dönem devrimcilerinin temel hatası sözü edilen koşullarda işçi sınıfım iktidara taşıyamamak değil, gözlerini sürekli Kemalizmin yaptığı uygulama ve "reformlara" diktikleri için, düzenden bağımsız bir devrimci parti hattını bir türlü inşa edememelerindedir. Dönemin Komünist Partisi içinde temelden farklı bu iki yaklaşım arasında sürekli bir mücadele yaşanmıştır. Ancak, bu mücadeleden, kendini geleceğe taşıyan bir parti yapısı çıkmak yerine sürekli dağılma ve tasfiyeler yaşanmıştır. Sonuç olarak, Kemalizmden kopuşamayanlar, düzen saflarında eriyip yiterken, az sayıda kopuşmuş çekirdek kadro Devrimci Hareketin 1960'Iardaki "ikinci doğuş"unda önemli misyonlar yüklenebil- mişlerdir.
TDH'NİN DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ----------------------y o l —
Birinci Dönemin Kapanışını Hazırlayan DeğişimlerDış dünyada 1950’lerde önemli değişimler yaşandı. Amerika'nın öncülü
ğünde emperyalizm, sosyalist sisteme karşı kırk yıl sürecek "soğuk savaş" sürecini başlattı. Amaç, İkinci Dünya Savaşından çıkan, kapitalizm aleyhine şekillenen dünya dengelerini kendi yönlerinde aşındırmaktı. Aşındırma diyoruz, çünkü soğuk savaş son derece sinsi adımlarla, Sosyalist Sistemi gündelik olarak kemirmeyi amaçlıyordu. Sıcak savaş gibi vuruşu ve yönü açık bir savaş değildi.
Soğuk savaş, "özgür dünyayı güçlendirmek" parolası altında başlatıldı. Sosyalist sistem "esirler dünyası' ydı. Batı ise "özgür dünya"nın liderliğine soyunuyordu. O dönemin gözde parolaları bu nedenle "özgür dünya", "hürriyet" gibi göz ve bilinç kamaştırıcı kılıklara bürünmüştür. Bugünün "insan haklan" yaygaralarına bu tarihsel deneyden bakmak gerekiyor.
Dünyadaki bu önemli dönüş, Türkiye'ye tek parti dönemine son verilerek "çok partili" döneme giriş olarak yansıdı. Türkiye'de de aynı "hürriyet" çığlıkları atıldı. DP, bu koşullarda doğdu. Değişim hiç şüphesiz ki sadece siyaset alanında değildi. 1950'lerle birlikte kapitalizmin gelişmesi de büyük bir ivme kazandı. Bugünün güncel pek çok konusu o günlerin de en heyecanlı tartışma konuları oldular. Özelleştirmeden laikliğe kadar uzanan tek partili dönemin tabuları Menderes döneminde sorguya çekilmeye başlandı. Türkiye "küçük Amerika" olacaktı.
Bu siyasi ve ekonomik alt üstlük günlerinde Türkiye Devrimci 1 lureketi tam bir tasfiyeye uğradı. DP'nin "hürriyet" çığlıkları dönemin komünistlerini belli ölçülerde etkiledi. Umutlar ve beklentiler yarattı. Bu beklentilere Menderes'in cevabı "1951 Komünist tevkifatı" oldu. Partinin önemli kadrolarının 16
İni yük bir bölümü yeni bir hazırlık içindeyken devletin sızmasıyla tutuklandılar. Geriye kalanlar Vatan Partisini örgütledi. Ancak onlar da 1957'de aynı akıbete uğradılar. Böylece 1920'lerde başlayan dönem kapanmış oluyordu. O günlerin devrimci litaratürü incelenirse bütün tartışma konulan yeni koşullara nasıl cevap verileceği üzerinde odaklaşır. Pratikte sorunlar çözümlenmeden önce derin bir tasfiye süreci içine girilmiştir. Yeni sorunların ele almışı ve siyasi sonuçların çıkarıldığı yıllar 1960'lar sonrasına sarkmıştır.
İkinci Dönemi Hazırlayan Koşullar'Hürriyet" çığlıklarının iç yüzü ve "küçük Amerika" olma hayallerinin acı
sonuçları çok geçmeden ortaya çıktı. Hatta DP, kendi düzen içi muhaliflerini, yani CHP'yi tasfiye etmeye girişti.Önce sivil bir cephe kuruldu: Vatan Cephesi. Her gün radyolardım cepheye kaplanların isimleri okundu. CHP'niıı mallarına el konuldu. Ekonomide ise on yıl dolmadan tam bir yıkıntı eşiğine gelindi. Devletin kurumu gibi işleyen Türk-îş sendikaları bile kapatılmaya başlandı. Ordunun gücü ile seçimlerde alman oy sayıları kıyaslanarak altı yüz > 11 fık devlet geleneğine acemice meydan okundu. 1950'lerin başlarında esen rüzgarın yönü artık tersine dönmüştü. "Hürriyet" çığlıkları ve "küçük Amerika" olma hayallerinden geriye açık sivil bir diktatörlüğe gidiş kalmıştı. On yıl içinde DP. tek parti döneminin CHP'yi tekrarlamaktan öteye gidememişti.
Devrimci Hareketin birinci ve ikinci dönemi arasındaki yıllar dünya ve Türkiye için önemli değişimlerin yaşandığı yıllar olmuştur. Her köklü değişim başlarda kendi boyutlarından öteye beklentiler yaratır. Süreç aktıkça değişimin gerçek karakteri, değişim güçlerinin durumu daha net bir şekilde or- laya çıkar. 1950'lerin başları ile sonları arasında yaşanan tamamen budur.I Jcvrimci Hareket, otuz yıl süren tek parti döneminin koşullarında edindiği mücadele alışkanlıklarından yeni şartlara geçiş yaparken önce kesin bir dağılışa uğramıştır. Yeni dönemin özellikleri kendini ortaya koydukça devrimci hareket içinde önce bu koşulları kavrayış amacıyla yoğun bir tartışma süreci başlamış, düşünceler netlik kazandıkça yeni mücadele yollarından yürüyüş oııc geçmiştir. Ancak böyle dönemsel kopuşmalar kolay ve basit yollardan olmuyor. Devrimci olsak da, eski edinilmiş alışkanlıkları teıketmek özel ve sislendi bir savaş gerektiriyor. 1950'lerin ortalarında 1960'ların ortalarına kadar geçen sürede, yeni koşullara göre şekilleııiş'anlamında eskiden kopuşıııa ya- .inmiştir. Şüphesiz her dönem değişimi mutlak olarak aynı yollardan gidile-
ıck yaşanmaz. Devrimci Hareketin böyle dönüş momentlerinde bire dek tasfiye olması hiç de mutlak bir kural değildir. Ancak büyük sancıların yaşanması kaçınılmazdır. Sorun, böyle yeniden doğuş sancıları sırasında usta ebelik yapabilmektir.
l'GO'lerin öncesi Dünya ve Türkiye'siyle 1960'lar sonrası Dünya ve Türki- \ oklukça farklı özelliklere sahiptir. Bu farklılılaşmaların yarattığı anaforun mali Devrimci Hareketi de girdabına alıp etkilemiştir. Bu anaforlarda yüze-
TDH'NİN DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ---------------------- y o l —
bilmek büyük önem taşıyor. Böyle günler dalgalı denizlerden de daha zorludur. Anaforda, önce, güçlerin yönleri hemen kavranamaz. Kavranamadığı ölçüde dibe vurmak kaçınılmazdır. Anaforun içindeyken, farklılıkların kavranması kadar, henüz değişmeyenlerin de kavranması büyük önem taşır. Çünkü, çatışma hep bu sınırda olur. O sınırı en ince detaylarıyla çizip tam da bu sınırda konumlanarak mücadeleyi yürütebilmek gerekiyor.
İKİNCİ DÖNEM (1965-1990'LAR)
TDH'NİN DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ----------------------y o l —
1960'lar sonrası Türkiye Devrimci Hareketi için "ikinci doğuş" yıllarıdır. Önce bu dönemin dünyasına bakalım. 1950'lerde, yani Devrimci Hareketin tasfiyeye uğradığı yıllarda, Emperyalizmin "Hür dünya" çığlıklarıyla soğuk savaşı başlattığını belirtmiştik. 960'ların ortalarına geldiğimizde soğuk savaşın ilk sonuçları alınıyordu. Batı Avrupa'da Komünist hareketlerde belirgin bir duraklama yaşanırken, "üçüncü dünya" denen kesimde fırtınalı gelişmeler yaşanmaktaydı. Çin devrimi sonuçlanmıştı. Ardından Küba devrimi yaşandı. 60'lann ortalarım biraz geçince Vietnam devrimi kesin bir zafer kazandı. Ve dünyanın her köşesinde ulusal kurtuluş mücadeleleri açık bir yükselişe girdi. Aynı zamanda, Batının kalbi Avrupa'da yoğun işçi ve öğrenci eylemlilikleri başladı. Devrimci Hareketin tarihine 68’ler diye geçen dönem artık bütün yönleriyle açılmıştı. Bu koşullar içinde Türkiye Devrimci Hareketi ikinci dönemine giriş yaptı.
Dünyadaki bu gelişmelerin yanışını Türkiye'de de 960'laıda önemli değişimler yaşandı. 27 Mayıs 1960’daki askeri darbe ile politik ortamda alışılmışın dışında gelişmeler yaşandı. 27 Mayıs, adeta sonrasında başlayıp yoğunlaşarak sınıflar mücadelesinin açılışım yaptı. Bütün bu gelişmelerin alt zemininde ise, hiç şüphesiz kapitalizmin 1950'lerde girdiği hızlı gelişmenin sonuçları yatıyordu. 50'lerde, özellikle kırda kapitalizmin hızlı gelişmesi sonucu şehirlere yığılan nüfus, sınıflar mücadelesi alanına çok geçmeden büyük bir canlılık getirmiş, bunun siyasi sonuçları kendini en açık biçimde 960'lardan sonra ortaya koymuştur.
Tek parti döneminde "sınıfsız imtiyazsız bir kitle" olan toplum, 960'lar sonrası keskin bir sınıflar kopuşması süreci yaşamıştır. Sınıf ve tabakalar, siyasi parti ve eğilimler olarak mücadele sahnesindeki yerlerini almaya başlamışlardır.
Devrimci Hareket, bu koşullarda hızlı bir yükseliş yaşamış; aynı zamanda yeni koşulları kavrama çabasının bir sonucu olarak yoğun bir "strateji tartışmaları" döneminden geçmiştir.
Tek parti döneminin devrimcileri, dar hücre çalışması yapan, sık sık yaşanan polis sızmalarından dolayı her olayda bir provokasyon kokusu almaya alışık bir yapıda şekillenmişlerdir. 60 sonrasının devrimcileri ise, gürbüzce yükselen bir halk hareketi içinde yetiştikleri için atak, içinde bulundukları ko-
------------------------------------------------------------------------------ yol —şuiları pek fazla aldırmadan davranan, hatta devrimi oldukça vatın bir gelecek içinde hayal eden hır tarzda şekillenmişlerdir. Bu yapı farklılığı W) sonrası hareket içinde eski ve yem kadroların birbirlerini anlamalarında bazı zorluklar çıkartmıştır. 70 lere gelindiğinde artık ikinci dönem devrimci hareketin kendi kadroları oldukça yaygın hır biçimde şekillenmişti. 12 Mart faşizmi kadro kayıplarına yol açsa da. bu kayıplar çok kısa bir sürede telafi edilmiş. ılı'Mimci hareket 1975'lerle birlikte yeni bir yükselişe girmiştir.
1978'ler, 60 sonrası gelişen devrimci hareketin en tepe noktası olmuş, aynı /amanda bir dönüm noktasını meydana getirmiştir. 1978. Devrimci Hareket açısından içinde yükselişi ve düşüşü taşımasıyla önemli bir yıl olmuştur. O güne kadar gelen, faşistlerle semtlerdeki mücadele taktiği oldukça yıpranmış sınıflar mücadelesinin bilinçli saflaşmasını bulanıklaştıran bir rol oynamaya başlamıştı. Bu taktik zeminde daha yükseğe çıkabilmek gerekiyordu. Tariş İş gah ve Gültepe barikatları bu taktik değişimin ilk ipuçlarını vermesine rağmen. Devrimci Hareket yem görevlere kendini yükseltemediği ölçüde düşüşe l'lldl.
12 I ylül faşizmi, Desrımci Hareketin ikinci döneminin kapanışını başlatan bu işaret tası oldu. Ancak süreç kendi özgül yanlarıyla daha somaki yıllarda belirginleşti. Bıı, adam adım gelişmeyi üçüncü dönem başlığı altında irdele- \ vı egi/.
1 9
yol —TDH'NİN III. DÖNEMİ -
İKİNCİ BÖLÜM:
TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİ NİN m. DÖNEMİ: İLK İŞARETLERDEN BELİRGİNLEŞEN ÖZELLİKLERE
Türkiye Devrimci Hareketinin dönemsel bir değişim yaşadığını ileri sürüyoruz. Sorunun böyle koııuluşu hiç şüphesiz temelli kanıtları gerektirir. Olayların kaba gidişinden varılacak sonuçlar gel-geç olur, hazırlıkta yanlış noktalara yığınak yapmamız sonucunu doğurur. Böyle bir tespite varabilmek için belli bir süreci yaşamak gerekti. Eylül faşizminden sonra devrimci hareketin sorunlarına yaklaşırken, 960-80 sürecinin kazanılmış alışkanlıklarıyla davrandığımız için, karşılaştırmaları genellikle 12 Mart sürecinden hareketle yaptık. Düşüncelerimizdeki temel zemin, 12 Mart'tan devrimci hareketin çıkışına benzer özellikleri Eylül sonrası süreçte de arayıp bulmaya yönelikti. Eylüfün ilk yılında, büyük bir darbe yemesi üzerine atılan "Dev-Yol bitti" çığlıkları karşısında, "Türkiye bir küçük burjuva denizidir, radikal küçükburjuvazi yeniden ortaya çıkacaktır" görüşünü ileri sürdük. Ancak yıllar aktıkça olayların bizi doğrulamadığı ortaya çıktı. Radikal küçükburjuvazi büyük ölçüde liberalleşti. 12 Mart sonrası çıkışıyla karşılaştırıldığında adeta buharlaştı, yok oldu. Sadece Dev-Yol değil, Eylül öncesinin pek çok güçlü örgülü büyük bir erimeye uğradı. Anlaşılıyordu ki, olaylar 12 Mart sonrası gibi akmıyordu.
12 Mart'la benzerlikler değil farklılıklar birikmeye başladıkça, eski düşünce alışkanlıklarımızı teıketmeye zorlandık. Bütün bu gelişmeler, Devrimci Hareketin önüne yeni çözümlemeler yapmayı dayatıyordu. Tarihimize baktığımızda, içinden geçmekte olduğumuz sürecin, 12 Mart'tan çok. Devrimci Hareke- t'iıı bir tasfiyeye uğrayıp sonra yeni bir doğuş yaptığı, 1950-60'lar dönemini andırdığını kavradık. Şüphesiz, koşulların birebir benzemesi anlamında değil, dönemsel bir değişim yaşamakta olduğumuz ve önceki süreçle köklü kopuş- malar yaşamak zorunda olmamız açısından, ortada bir benzerlik vardı. 12 Mart kesintisiyle, 1950-60 arasında yaşanan kopuşma ve yeniden doğuş karşılaştırıldığında, Eylül sonrası süreç, gelişen özellikleriyle gittikçe bir dönemsel değişim karakteri kazanıyordu. En kaba gözlemle, Devrimci Harekelin kendini on yıl geçmesine rağmen toparlayamaması ve gittikçe "marjinalleşmesi" sorunlara yaklaşımda köklü değişimleri zorluyordu. Yaşadığımız son oııbeş yıla bu gözle bakmaya başladığımızda olaylar daha aydınlık hale gelmeye başladı. Dün üzerinden atladığımız bazı gelişmeler farklı anlamlar kazanmaya başladı. Bu nedenle, yeni dönemin açılışına yaklaşırken onu başlıca iki aşamada ele almak gerekiyor. İlki, dün gözden kaçırdığımız ya da değinip geçtiğimiz dönemin ilk işaretlerini veren gelişmeleri irdelemek; sonra da dö- 20
nemi bir bakıma olgunlaştıran koşulları incelemek gerekiyor. Bugün artık pek çok devrimci örgütlenme işlerin eskisi gibi akmadığını teslim etmiş durumda. Ancak "teslim etmek" ve kavramak farklı şeylerdir. Yeni gelişmeler yeterince kavranmadığında karşı hazırlıklar sağlamca yapılamaz. Tam tersine yeni koşullara pasifçe tabi olma sonucu doğurur. Yaşanan da genellikle budur.
TDH'NİN m . DÖNEMİ ---------------------------------------------------------------y o l —
m . Dönemin İlk İşaretleriÖnce dünyadan başlayalım. 1980'lerin başlarında, kapitalizm-sosyalizm
dengesinde 1950'lerden beri yükselen ulusal kurtuluş savaşları döneminin kapanmakta olduğunu tespit etmiştik. O günlerin dengesinde sosyal kurtuluş savaşlarının geri ülkelerde yükselebileceğini öngörmüştük. İlk tespitimiz belli ölçülerde doğrulanırken, İkincisi dünya dengeleri alt üst olunca devreye giremedi. Ancak olaylar çok sancılı yollardan da olsa bu yönde akıyor. Nikaragua devriminin sonuçları bu konuda işaretler veriyordu. Devrimle ele geçirilen iktidar ilk kez seçimle yitiriliyordu. Bu, dünyada önemli bir değişimin ilk işaretiydi. Bu, aynı zamanda Sosyalist Sistemde bir yorgunluğa da işaret ediyordu. Sistem, ulusal kurtuluş savaşlarının yükünü artık taşıyamaz hale gelmişti. Ancak o günlerde olayları bugünkü derinlik ve sonuçlarından görmek mümkün değildi.
Dünyada diğer önemli gelişim Polonya olayları ile yaşanmıştı. Polonya'da 1982'lerde yaşanan gelişmeleri daha çok Çekoslavakya olayları gibi algıladık. Sistem içindeki bir zaaf noktası, sistemin genel gücüyle aşılabilirdi. Fakat olaylar böyle akmadı. Polonya olayları derinleşti. Ve aslında bu olaylar, yaygınlığı ve dirençli karakteriyle, daha sonra Sosyalist Sistemde kopacak kıyametin ilk habercisi oluyordu. O dönemdeki düşünce frekansımız, Polonya olaylarının yaydığı radyo dalgalarını yeteri derinlikte algılayamadı.
Bugünden dönüp geriye baktığımızda, ulusal kurtuluş savaşlarının bir tarihsel dönem olarak kapanması ve Polonya olaylarının derinliği, dünya ölçüsünde temelli değişimlerin ilk önemli işaretleri olarak görünüyor. Çünkü bu işaretlerin devamı geniş ölçüde geldi. Ulusal kurtuluştan sosyal kurtuluşa sıçra- yamayan geri ülkeler, bugün, yeni sömürgeciliğin ağlarında derin bir çürüme sürecine girdiler. Polonya olayları ise, Sosyalist Sistemde bir çöküşle sonuçlandı.
Türkiye'ye gelince, Eylül faşizminin kapsamı ve uygulamaları olayın 12 Mart'tan çok farklı olduğunun işaretlerini veriyordu. Ancak devrimcilerin al- L’ilama gücü aynı ölçüde derinlikli değildi. Hala eski beklentilerle oyalanmaktan kurtulmuş değillerdi. Olayların gelişimi, eski düşünce alışkanlıkları çerçevesinden izleniyordu.
Öte yandan, III. Dönemin ilk önemli işareti 1984 Ağustos atılımı ile PKK tarafından verilmişti. Türkiye Devrimci Hareketi, 27 Mayıs ve 12 Mart alış- kanlıklarıdan dolayı süreçlere girerken "yol açıcılar" ardından yürümüştür.
9.1
Aynı alışkanlıkla Eylül'den çıkış için de hır yol açıcı beklendi, umuldu. Oysa. PKK'nin 1084 Ağustos atılımı, artık yol açıcı bekleme döneminin kapandığını. Jıer devrimci örgütün kendi yolunu bilek gücüyle açınası gerektiğini vurguluyor. aslında bu yolda devrimci herekete somut bir çağrı yapıyordu. 12 Eylül den. 12 Marta benzer bir biçimde çıkılamayacaktı. Bu tespiti '84 Ağustos eylemlerinden hemen sonra yapmıştık. Fakat, ardından gelen '87 kabarışı ve bahar eylemleri" düşünceleri yine eski alışılmış noktalara sürükledi.
Sonuç olarak. III. Dönemin ilk işaretlerinin kimilerini cılız da olsa algılamıştık. Fakat sadece algılamıştık. Bunların derinleştirilmesi ve mantık sonuçlarına vardırılmasın! ancak 1990’larda yapabildik. Burada, bu ilk işaretlerin mutlaka ardından gelen gelişmelere yol açmayabileceği itirazı yapılabilir. Böyle bir görüşe mutlak olarak karşı çıkılamaz. Ancak devrimci ustalık böyle özürler bulmakla kazanılamaz. Daha ilk işaretlere tepki üretebilecek yetkinliğe ulaşmak, o devrimci örgütlenmeyi her türlü gelişmeye karşı hazırlıklı tutar. Oysa ilk işaretlere rağmen eski alışkanlıklarda oyalanmak, insanı gelişmeler karşısında hazırlıksız bırakır. Türkiye Devrimci Hareketi nin başına gelen de bııdur.
m . Dönemi Olgunlaştıran Koşullar1990'laıa gelindiğinde artık üçüncü dönem belli başlı özellikleriyle kendim
ortaya koymaya başlamıştı. Yine dünyadan başlarsak, en önemli gelişme Sosyalist Sistemin yıkılışıydı. Bövlece bir tarihsel dönem dünya ölçüsünde kapanıyordu. İşçi simli iktidarlarının yenilgiye uğraması, ancak bir Hitler çılgınının saldırısıyla değil, daha çok kendi iç tıkanıklıklarının sonucu çözülmesi dünyadaki dengeleri pratik olarak alt üst etmekle kalmadı, insanlığın yüzelli yıldır savunduğu sosyalizm düşüncesini de köklü bir biçimde sorgulanır duruma getirdi. Kapitalizm ve sosyalizm biçiminde iki ana akım olarak şekillenen insan düşüncesinde bir paralizasyona yol açlı. Düşüncelerin odak noktaları dağıldı. Bu, insanlık açısından çok önemli bir değişimdi.
Üçüncü Dönemi, Türkiye Devrimci Hareketinin önceki iki döneminden ayıran en önemli özellik dünyadaki bu yaşanan büyük alt üstlüktür. Önceki her iki dönem de dünya komünist hareketinin kesin bir yükseliş sürecinde yaşanmıştır Oysa şimdi dünya komünist hareketi en zorlu günlerinden geçmekledir. 'Kolay" hiçbir şey yoktur. Pek çok düşünce ve pratik yetkin bir şekilde yeniden inşa edilecektir. Dünyadan bir örnek arayacak olursak, bugünlere en yakın örnek II. Enternasyonal in çöküş yıllarıdır. Ancak o günlerde Entarnas- yonal çökmesine rağmen, dünya devrimci hareketi bir yükseliş içindeydi. Oysa bugün aynı y ükselişi göremiyoruz. Komünist hareketi yakında kurtaracak bir Ekim Devrimi görünmüyor. Çöküşün en önemli pratik sonucu, bundan sonraki devrimci gelişmeler için, Rus Devrimi'nden Çin Devrimi ne kadar uzanan deneylerin öğretici gücünün zayıflamasıdır. Artık bu devrimler, sade
TDH'NİN III. DÖNEMİ -------------------------------------------------------------- y o l —
2 2
ce iktidarı almalarıyla değil aynı zamanda onu yitirmeleri yönünden de değerlendirilmek durumunda oldukları için, eski kolaylıkların bugün hiçbirisi yoktur. Devrimci Hareket, 1960-80 arasında, önceki devrim örneklerini kolayca kopya ettiği için, buglin çok daha zor bir açmazdadır. Bu kolay örnek alma alışkanlığından kurtulamazsa, bugün devrim örnekleri yerine kendine Batı'daki sosyal demokratlaşan partileri örnek alabilir. Büyük ölçüde böyle bir yola girmiştir de. İ
III. Dönemi, Türkiye'de olgunlaştıran koşulara gelirsek, iki önemli gelişmeden söz etmek gerekir. Birincisi ve en önemlisi,’ i985'lerde kapitalizmin 1950'lerden sonra en önemli sıçramasını yapmış olmasıdır. Bu gelişme sosyal ve kültürel alanda oldukça yeni bir atmosfer yaratmıştır. Pek çok eski değer erimiştir. Bütün bu gelişmelerin kaçınılmaz biçimde sınıflar mücadelesi ko- şulkırın* dagnemıi eatilerijolnnıştur. 50'lerden sonra şehirlere en büyük nüfus yığılması yaşanmış, kutuplaşmalar artarken mücadele ortamında ise tam tersine uzlaşmacı eğilimler ortaya çıkmıştır. Daha da ötesi toplumsal çürüme istisna olmaktan çıkmış, kanser gibi yaşamın pek çok alanını sarmaya başlamıştır.
İkincisi, pratik mücadele süreci olarak yaşanmıştır. İşçi ve öğrenci 1 lareketi nin 1987-91 arası yükseliş dalgası önce 60 ların düşünce va davranış alışkanlıklarını canlandırmış; durulma ve gerilemenin başlamasıyla birlikte Devrimci Hareket yeni bir tasfiye sürecine girmiştir. Bu kısa süreç, III. Dönemin kavranması açısından büyük öneme sahiptir. Çünkü hiçbir şeyin eskisi gibi gitmediği ancak bu olaylardan sonra en çıplak biçimde ortaya çıkmıştır.
Sonuç olarak, Üçüncü Dönemi olgunlaştıran koşullar 1990 larda kendini bcjiıgiıı bir biçimde ortaya koymuştur. Sosyalizmin yıkılışı; Türkiye'de kapitalizmin yeni bir sıçramaya girmesi; pratik olarak da 87-91 yükselişinin ardından yaşanan tasfiye süreci, Devrimci Hareketin artık yeni bir dönemin eşiğinde olduğunu göstermiştir.
m . DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ VE ÇIKARTILMASI GEREKEN İLK SONUÇLARDönemi Türkiye özgülünde irdelemeden önce dünyadaki gelişmelerin ana
özelliklerini ve bunlardan çıkartılması gereken sonuçları değerlendirelim. Bıı değerlendirmeyi başlıca üç yönde yapmak gerekiyor. Sosyalizmin yıkılışının ortaya çıkarttığı sorunlar; kapitalist anayurtlarda son gelişmeler ve Kapita- lizm-Sosyalizm dengesinin ortadan kalkmasının yarattığı sonuçlar. Bu yazıda yukarıda sözü edilen konular yalnızca ana hatlarıyla irdelenecektir. Herbiıi daha detaylı çözümlemeleri gerektiriyor. Bu sorunlara çeşitli yazılarda belli İm seviyede değindik. Mutlaka derinleştirilmesi gerekiyor. Konumuz açısallan bıı yazının ihtiyacı ölçüsünde ele alınacaktır.
TDH'NİN III. DÖNEMİ ---------------------------------------------------------------y o l —
2&
TDH'NİN m . DÖNEMİ y o l —
1) Sosyalizmin Yıkılışı ve Çıkan Sonuçlar:İnsanlık, 1990'larda büyük bir düşüşe tanık oldu. 1900'lerin başlarında in
sanlığın önüne Ekim Devrimi'yle açılan yol, büyük bir toprak kaymasıyla tıkandı. Artık hazır yürünecek bir yoldan çok üstündeki enkazın temizlenmesi gereken bir yol var önümüzde. Bunun zaman ve güç gerektirdiği açık. Yaşadığımız günler bu gücün biriktirildiği günlerdir. Dün, varolan bir Sosyalist Sisteme ulaşmak ve kendi özgül yanlarımızı koruyarak bu sisteme katılmak hedefimizdi. Bugün, yolu yeniden döşemek zorundayız. Türkiye Devrimci Hareketi de bu görevden payına düşeni yerine getirmek durumundadır. Üçüncü Dönemin eşiğinde, elimizde bilimsel sosyalizmin temel verileri dışında hazır pratik-denenmiş yollar yoktur. Denenen yollardan çıkartılması gereken önemli dersler var şüphesiz. Fakat çıkartılacak en "mükemmel" dersler bile artık uygulama bekleyen, sınanması gereken tezler durumunda olacaktır.
Sosyalizmin yıkılışından iki farklı zeminde ders çıkarmak gerekiyor. Birisi, bugünün günlük mücadele taktikleriyle ilgilidir. Diğeri, iktidar sonrası uygulamalarla ilgili olan program seviyesinde sonuçlardır.
Sosyalizmin yıkılışı, günlük mücadelede üç önemli sonuç yaratmıştır: Ufuk kopması; sosyalizmin pratik hedef olmaktan çok, yeniden, ütopya bulutlarının üstüne çıkartılması; sınıflar savaşının üstünün örtülmesi.
Ufuk kopması, kendini en iyi biçimde post-modernizmle göstermektedir. Post-modernizmin doğuşu şüphesiz ki sosyalizmin yıkılışı ile yaşıt değildir. Daha sosyalizm yıkılmadan "Sovyet tipi sosyalizm "den umutların kesildiği ve "68 devriminin" Batı Avrupa'da hiçbir kalıcı sonuç yaratmadığının anlaşıldığı yıllarda, Batılı aydınların düş kırıklığı olarak doğmuştur. Geçmişi ve geleceği bir kenara bırakan sadece günü öne çıkartan bir düşünce akımıdır. Sosyalizmin yıkılışı bu yaklaşımı güçlendirmiştir. Kendisi mantığı gereği "insanlığı şekillendirecek her türlü projeye" karşı olduğu için organize bir örgütlenme olarak yaşamıyor. Herşeyi günlük akışa bırakan kendiliğinden bir tarzda yaşıyor. Post-modernistlerin güçlü düşünce akımlarının yarattığı tarzda etkiler yaratmamaları, iç tutarlılığı olan bir düşünce sistemi ortaya koymamaları onların etkilerinin olmadığı anlamına gelmez. Tam tersine bugün insanlık geniş ölçüde post-modern bir iç güdüyle yaşamaktadır. Ve bu gidiş, insanlığın önüne, sadece teorik değil, pratik gücüyle de geleceği tanımlayan bir ana dü- şünsel-siyasi akım konulmadıkça sürecektir. Bu dönem orta çağdaki büyük imparatorlukların güçlerini yitirip, her derebeyin kendi malikanesine çekildiği günleri hatırlatmaktadır. Post-modemizm, kapitalizmin yarattığı bireyciliğin en yüksek ve aynı zamanda artık saçmalaşan bir aşamasıdır.
Ancak post-modernizm bütünüyle saçma ve yersiz de değildir. Gerek kapitalizmin ve gerekse sosyalizmin hemen herşeyi bir kalıba-standarda dökme çabasının yarattığı kireçlenmelere tepkidir de. Kapitalizm, bencilliği zirveye çıkartarak bireyi çürütürken; sosyalizm, kaba kollektivizmle bireyi silikleştir-2 4
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —iniştir. Bu tıkanma-kireçlemne noktasından post-modernizm çıkmıştır. Bazı haklı çıkış noktalarından hareket etse de, vardığı sonuçlarla karşı olduğu olguları değiştirmeyi hedeflemediği için bataklık durgunluğunda çürümeyi yeğlemek gibi bir sonuca varmıştır. Onu bu sonuca götüren, olguların sadece yüzeyinde kalmasıdır.
1800’lerin ortalarından itibaren insanlık iki büyük düşünce va davranış sistemiyle şekillendi: Bir yanda burjuva ideolojisiyle kapitalizm, karşısında Marksist düşünce temelinde sosyalizm. Günümüzde insalığın ufkunda her iki düşünce ve davranış sistemi de eski itibarını, çekiciliğini yitirmiştir. Düşüncelerdeki ufuk kopmasının altında bu temel zemin yatar. Sosyalizm, kendi tarihinde dönem dönem gerilemelere uğramıştır. Bunların en uzunu Paris Ko- münü’nün yenilgisinden sonra yaşanmıştır. 1917'lerden sonra ise sürekli bir gelişmeden söz edilebilir. Gerçi sosyalist sistem 1970'lerin ortalarından itibaren tıkanma belirtileri gösteriyordu. Fakat bütün bu tıkanmalara sistemin kendi iç dinamiği ile aşılacak sorunlar olarak baktık. Bugün gelinen noktada ise, sosyalizmin mücadele tarihinde belki de en önemli gerileyişlerinden birisidir. Ancak büyük çıkış ve yeniden hız alışlar da böyle köklü dönüm noktalarından sonra yaşanır.
Ufuk kopmasını aşmanın kolay ve kestirme bir yolu olmadığı açık. Dünya ve Türkiye'nin yeni koşullarına cevap verebilecek bir düşünce ve davranış sistemini geliştirmekten başka yol görünmüyor. Post-modernistlerin deyimiyle" insanlık için bütünlüklü bir değişim projesi" tasarlamaktan kaçınmak imkansızdır. Daha doğrusu sosyalistler için görev "projemizin" eskiyen ve yanlışlanan yanlarım yetkinleştirmektir. İnsanlık, böyle büyük akımlarla gelişimini sağlayabilir. İnsan için, geleceği tasarlamaktan vazgeçmek insanlığından vazgeçmeye eşdeğerdir.
Sosyalizmin yıkılışının yarattığı diğer sonuç, onu yeniden ütopya bulutlarının üstüne çıkartmak olmuştur. Sosyalizm yenilince işin altından nasıl kalkacağım bilmeyenler "her insanın ve toplumun ütopyası olmalıdır, bizimki de sosyalizm" diyerek onu bilerek ya da bilmeyerek ulaşılmaz noktalara uzaklaştırmalardır. Oysa, Marks ve Engels'le birlikte sosyalizm "ütopik" olmak - ı.ııı kurtarılmış "bilimsel"leştirilmişti. Yeniden ütopyaya mı döneceğiz? Bu. Marksizmin bilimsel gücüne olan güveni yitirmenin duygu yüklü ifade edilişinden başka bir anlama gelmez. Oysa Marksizmin bilimsel gücü yaşadığımız sorunları çözebilecek güçtedir. Eğer onu bir tabu, orta çağın "kara kaplı kitabı" gibi algılamaz, "bir eylem kılavuzu" olarak kavrarsak sorunlara yaratıcı yaklaşımlar mümkündür. Yenilgiden sonra sosyalizmi yeniden bir ütopya olarak algılamak, onu sırf ahlaki bir zeminde kısırlaştırmak olur. Bu ise, gerek sosyalizmin 70 yıllık deneyini ve gerekse kapitalizmin gelişim detaylarını bilimsel bir titizlikle sürekli irdelemekten vazgeçmektir. O zaman sosyalist papazlar oluruz. Toplum biçimlerinin değişimi kuramını kaba kavrayışla sosyalizmi gelecekte hazır ve "kanun gereği" ulaşılacak bir hedef olarak algıla-
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —inak, bir başka kuramı, değişimin güçler savaşından çıkarttığı kuramını unutmak olur. Bugünlerde karşı güçleri yenilmez görenler -ki önceleri aynı güçleri kolay yenilir görüyorlardı- sosyalizmi bir ütopya olarak sunmayı günümüzün bir yeniliği sanıyorlar. Oysa kafalar, güçlenmiş görünen devrim karşıtı güçlerin nasıl zayıflatılacağında yoğunlaştırılmalıdır.
Sosyalizmin yıkılışının günlük mücadeleye son yansıma biçimi: Sınıflar savaşının üstünün örtülmesidir. Burdan hareketle mücadelenin safları bulaııık- laştırılmaktadır. Günümüzde özellikle eski sosyalist ülkelerde ve genel olarak dünyada yaşanan bazı süreçler olduklarından öte yorumlara uğratılıyorlar. Değişen koşullar sınıflar mücadelesinde bazı önemli değişmeler yaratsa da onun temel zeminini eritmemiştir. Tam tersine, tüm dünyada sınıflar savaşının yeni bir dönemi için koşullar olgunlaşmaktadır. Önemli olan bu koşullardaki yenilikleri görebilmektir. Sosyalizmin hedefinin darbe almasıyla mücadeleler dini-etnik görüntülere girmiştir. Bu bir gerçektir. Ancak daha bugünden bu görüntülerin biraz altı kazındığında sınıf gerçekliği ortaya çıkmaktadır.
Sosyalizmin yıkılışının program hedeflerinde ortaya çıkardığı sonuçlara gelince: Bunları başlıca dört başlıkta toplamak mümkün.
- Mülkiyet ilişkileri,- Merkezi planlamanın rolü ve sınırlan,- İşçinin üretimde yaratıcı yer alışı sorunu,- Devlet, parti ve halk örgütlenmelerinin ilişkisi.Bu konular esasında ayrı bir yazı konusudur. İlk temel yaklaşımlarımızı
"Çöküşün Işığında Sosyalizmin Teorik Sorunları" yazısında ortaya koyduk.' Eski sosyalist ülkelerdeki en son gelişmeleri de kapsayan daha derinlikli değerlendirme yapma görevi önümüzde duruyor. Ancak şimdiden temel yaklaşımlar ortaya konmuştur. Bu yazıda, yukarıdaki konulara sınırlı ölçülerde değinilecektir.
Mülkiyet ilişkileri: Bugün dünyada ve eski sosyalist ülkelerde bilindiği gibi "özelleştirme" modadır. Hatırlarız, 1960'lar dünya ve Türkiye'sinde "millileştirmeler" ana eğilimdi. Konu, mülkiyet biçimlerinin tartışılması kılığında yürüyorsa da altında başka daha temel bir üretim gerçeği yatmaktadır: Rasyo- nel-veı imli olmaktan çıkmış devlet ya da ulusal işletmelerin verimli hale getirilmesi, sorunun bel kemiğidir. Diinya, bu sorunun çözümüne günümüz koşullarında özelleştirme yolundan yaklaşıyor. Dolayısıyla tartışılan sorun sırf ve yalnızca mülkiyet biçimlerinin ne olacağı değil, işletmelerin nasıl hangi yollardan verimli hale getirileceği sorunudur. Sosyalizmin bu konudaki deneyi parlak değildir. 1950-60’lara kadar önemli başarılar sağlansa da, en sonunda Sovyet ekonomisi öyle bir yapıya bürünmüştür ki, hemen hemen ekonominin yarısı sübvansiyonla ayakta durur hale gelmiştir. Ekonominin verimli işleyen yarısı, verimsiz diğer yarısını besler hale gelmiştir. Toplumsal fonlar
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —buralara akınca teknik yenilenme, hatta gündelik tüketim maddelerinin karşılanması büyük bir sorun haline gelmiştir.
Yetmiş yılın deneyinden çıkartılması gereken en önemli sonuç, mülkiyet biçimlerinin iktidar ve kanun zoruyla değiştirilmesi, kendi başına üretim zenginliği yaratmıyor. Özellikle işçi sınıfı iktidarı gerçekleştikten sonra henüz küçük üretimin egemen olduğu alanlarda toplumsal mülkiyete geçişte yapay zorlamalar, daha sonraki süreçlerde, üretici güçlerin gelişimini kireçlendiren sonuçlar yaratmaktadır. Süreçlerin götürülmesinde yavaşlık kadar aşırı hız da inanılmaz dirençler yaratabiliyor.
Mülkiyet biçimlerinin birbirine göre üstünlüğü günlük üretim pratiğinin sonuçlarıyla temellendirilmedikçe, kanunlar onları tek başına değerli kılmıyor. Koca Sovyetlerde, yetmiş yılın sonunda, "devlet mülkiyeti" tam anlamıyla değersizleşmiştir. Özel mülkiyet çok mu itibarlıdır? Hayır. Bu nedenle, sistem, tam anlamıyla okyanusta pusulasız bir gemi gibi gidiyor.
İşçi sınıfı iktidarı ilk elden büyük işletmeleri ve sermaye kaynaklarını devrileştirebilir. Bundan sonraki gidiş ise tamamen üretimdeki güçlerin durumuna bağlıdır. Zaten böyle söylüyorduk demiyelim. Herkesin kafasında, Sovyet örneğindeki kısa NEP döneminden sonra, küçük üretimin hızlı bir tasfiyesi yatmaktadır. İşte bu noktadan itibaren yıkılan sosyalizm deneyi önem kazanıyor. Olaylar, tarihin bu bölümünü tekrarlamamıza izin vermiyor. Bu konuda sosyalizm deneyinden daha detaylı dersler çıkartmalıyız.
Merkezi planlamanın rolü ve sınırları: Sovyet deneyi merkezi planlamanın sınırlarını açıkça göstermiştir. Herşeyin planlanabileceğinin düşünüldüğü bir toplum yapısında sonunda üretici güçler kireçlenmiş, üretime yaban- cılaşılmıştır. Ve ortaya devasa bürokratik bir mekanizma çıkmıştır. İğneden ipliğe herşeyin planlanabileceği bir toplumda, üretimde yaratıcılık ve üretim bilincinin ortalama olarak çok yüksek seviyelere çıkması gerekir. İşçi iktidarı ıız.ıın bir dönem toplumsal kaynakların ana kullanılış yönlerini planlamakla kendini sınırlamalıdır. Bilgisayar çağında teknik olarak lıerşey planlanabilir. Zaten bu yolda çok çaba harcayan Sovyetler, bu temel gerçekten dolayı, bugün teorik matematikte dünyanın en gelişkin ülkesidir. Ama öte yandan, bir ayakkabı üretiminde zaafa düşebiliyor. Bu noktada, teknik ve insan bağlantısı unutuluyor. Teknik, insanı yücelttiği ve yetkinleştirdiği ölçüde insanın gözünde değer kazanır. Onu kestirme yoldan kalıplara dökmeye çalıştığında ise büyük dirençleri ayaklandırır.
Merkezi planlama, toplumsal sınıf ve tabakaların istek ve özlemleri arasındaki çelişkileri kısa yoldan sıfırlamayı amaçladığı ölçüde taşınmaz bir hantallığa dönüşmüştür. Uzun bir süre, bu çelişkileri bir orkestra şefinin titizliğinde ııyumlandırmayı amaçlayabilir.
işçi sınıfının üretimdeki yeri: Devlet mülkiyetine geçişle, işyerlerinde "fabrika konseyleri" kurarak işçi sınıfının üretimdeki rolü yaratıcı bir katılıma düııüştürülememiştir. Sovyet işçisi de, esas olarak, kendi işyeri ve yaşam ko-
TDH’NİN III. DÖNEMİ yol —şullarından ötesiyle fazlaca ilgilenmemiştir. Bu konu, sosyalizmin ve insanlığın çözmesi gereken en temel sorundur. Çözüm için ise, kestirme ve hazır hiç bir reçete yoktur. Sovyet deneyinde Stakhanov hareketi bir yıldız gibi parlamış, ancak çok kısa bir sürede kömür gibi kararmıştır. Stakhanov hareketine ise en büyük direnç yine işçi sınıfından gelmiştir.
Deneylerin gösterdiği en temelli ders şudur: Üretimde yaratıcılığın tartışılmaz ön koşulu güçü bir iş disiplininin inşa edilmesidir. Aksi durumda bütün yaratıcı katılım özlemleri iş tembelliği ile sonuçlanıyor. Bir de bunun, henüz mujiklikten çıkmamış, köylü alışkanlıklarını tümüyle taşıyan Sovyet işçilerine uygulandığını düşünün, sonuç: "çalışıyor gibi yapıp ücret almak" olmuştur. Ne işin ne de ücretin bir değeri kalmamıştır. Iş disiplinini, kapitalizm, kendi tarihsel gelişimi içinde üç yüz yılda kurdu. Sosyalizm aynı süreyi geçirmek için bekleyemezdi. Ancak, tarihsel olarak atlanan basamakların büyük boşluklar yarattığı iyi kavranmalıdır. Bu boşluklar için karşı tedbirler yaratılmadığında sırf ajitasyon ve iyi niyetle "cehennemin yolları döşeniyor".
Devlet ve parti ilişkisine gelince: Konu basite indirgenip '"çok partili sosyalist demokrasi" yaklaşımına varıldı. Sorun, bu kadar basit değildir. Toplumsal tabakalar arasındaki çelişkiyi, sistemin gelişmesi için enerjiye dönüş- türebilmektir sorun. Oysa sosyalizm deneyi sürekli bir biçimde bu çelişkilerden çıkan enerjiyi sönümlendirmek yolunda akmıştır. Sonunda ortaya şizofre- nik, kişilik parçalanmasına uğramış bir toplumsal yapı çıkmıştır. Söylemi bir yönde, uygulaması başka yönde akan bir toplumsal yapı şekillenmiştir. Söz, yani hedefler bütünüyle değerini yitirmiş, uygulama ise hedefsiz kalmıştır. Sistemi yıkan en büyük güç budur. Bu güç, Amerikan emperyalizminden bile daha zorludur. Kitlelerin, 1987'lerden sonra Partinin hiçbir söylediğine kulak aşmazken, en küçük "muhalif ses"in peşinden büyük bir heyecanla koşmasının nedeni budur.
Bağlarsak, sosyalizmin yıkılışı pek çok detay sûrunla birlikte bu dört ana konuda önümüze önemli dersler sunuyor. Sorunların hepsi sosyalizmin program konularıdır. Türkiye Devrimci Hareketi, yeni bir mücadele dönemine girerken omuzunda bu büyük yükleri de taşıyarak giriyor.
Sosyalizmin yetmiş yıllık deneyiyle, mülkiyet biçimlerinde yapılan değişimin ve merkezi planlamanın gücünün sınırlarını gördük. Öte yandan, işçi sınıfının üretimdeki etkinliğinin nelere bağlı olduğunu ve Parti nin iktidar gücünün sınırlarını kavradık. İktidar olduğumuzda, genel olarak, adeta sonsuz bir gücü elimizde tutacağımızı tasarlıyorduk. Olaylar, her gücün bir sınırı olduğunu gösterdi. Tasarımlarımızla olayların çeliştiği nokta, gücümüzün sınırlarını gösteriyor. Yeni bir güç kazanabilmek ise, olaylara göre tasarımlarımızı yetkinleştirmekten geçiyor. Bu noktada inat çöküşü getiriyor. Sosyalizmin deneyinden hangi hataları tekrarlamamamız gerektiği oldukça aydınlık bir şekilde açığa çıkıyor. Neler yapmamız gerektiği ise aynı aydınlıkla belirmiyor. Bunların daha yetkince tespiti, teorik öngörülerin yanında, 1990'lar sonrası 28
sınıflar mücadelesinin pratik akışından ortaya çıkacak ilk yeni filizleri erken yakalayabilmekten geçiyor. 1905 devriminin, neredeyse Bolşeviklerin bile gözünden kaçan Sovyet örgütlenmeleri, 1917 devriminin motor gücü olmuşla. Çevremize, aitık pek çoğu yara almış formül kalıplarından değil, yeni gelişmeleri hemen yakalayacak gözlerle bakmalıyız. Örneğin, Meksika'da Za- patistler, silahlı savaşın yanında mücadeleye ölçülü bir duygusallık, hatta şiirsellik getiriyorlar. Her siyasi manifestoları adeta bir sanat yazını. Demek ki, Azteklerin torunları MeksikalI yerlilerin ruhuna başka türlü girilmiyor. Yeni döneme yaratıcılığın en yücelerine göz koyarak girmeliyiz.
2) Kapitalist Anayurtlar'da Son Gelişmeler:Sosyalizmin yıkılışından sonra sıra Batı'nın ünlü refah devletlerine geldi.
Refah devletleri adım adım eriyor. Bu erimenin nedeni elbetteki sosyalizmin yıkılışı değildir. Yıkılış, erimeye ivme vermiştir. İşçi sınıfı iktidarı korkusu kalmayınca kapitalistlerin elleri biraz daha özgürleşmiştir. Batı işçi sınıfının uzun yıllar süren mücadelesiyle ve aynı zamanda Sosyalist sistemin varlığının etkisiyle elde edilmiş haklar, bugün tek tek geri alınmaktadır.
Refah devletleri iki maddi temelden doğmuştu. İki dünya savaşı sırasında Amerika'nın yaptığı dev sermaye birikiminin savaş sonrası Avrupa'ya akması ve yeni sömürgecilikle üçüncü dünyanın talanı. Emperyalizmin bugün motor gücü yoktur ya da oldukça hırpalanmış, yorgun durumdadır. Yeni sömürgecilikle üçüncü dünyayı talan etmenin imkanları da gittikçe daralmaktadır.
Bu gelişmeler Batı'da uzun süredir uyuyan işçi sınıfı hareketini canlandırabilir. Ayrıca onların üçüncü dünya halklarına karşı olan kayıtsızlığını belli ölçülerde kırabilir. Bugün bu, geçici olarak tersi yönde işliyor. Avrupa'da ırkçılığın yükselmesi gibi. Ancak bunlar ilk ilkel tepkilerdir. Batı'ya işçi göçünün durmasının tek yolunun artık üçüncü dünyanın "kalkınmasından" geçtiği en kör göze bile batıyor. Refah devletlerinin eriyişi bir yandan işçi hareketini canlandırabilir; öte yandan uluslararası işçi ve halklar dayanışmasına yeni ivmeler verebilir. Bu konuda erken hayallere elbette gerek yok. Ancak sürecin bu yöne bakabileceğini, bunun bizim gibi ülkelerin devrimlerine yapacağı katkıyı da bugünden düşünmek zorundayız. Bu gelişmeler "cephe gerisindeki" örgütlenmenin önemini arttırabilir.
Bir diğer gelişme işçi sınıfının yeni, "beyaz yakalı" kesimlerinde yaşanabilir. Eğer refah devletlerinin erimesi derinleşirse sınıf mücadelesi alanına beyaz yakalılar da kendi üsluplarıyla gireceklerdir. Böyle bir gelişme sınıf mücadelesi için önemli bir yeni basamak olur. Mücadeleyi zenginleştirir.
Kapitalist anayurtlarda diğer önemli bir süreç daha yaşanmaktadır. Gelişen teknik, üretim sisteminin bazı temelli noktalardan sorgulanmasını gündeme getirmektedir. Yaşam, iki zıt süreci birbirinin içine geçirmektedir. Kapitalist anayurtlarda bir yandan sosyal haklar gerilerken diğer yandan kapitalizm kendi içinde bireyci Anglo-Saxon İngiliz-Amerikan kapitalizmiyle, "toplum-
TDH'NİN III. DÖNEMİ -------------------------------------------------------------- y o l —
2 9
cu" Alman-Japon kapitalizmini karşılaştırarak kendi iç hesaplaşmasına başlamıştır.
Cambridge Üniversitesi"nden bir araştırmacı "Japon sanayi sistemi Batı'da bilinen anlamıyla bir kapitalizm olarak tanımlanabilir mi?" diye soruyor.
Kapitalist ana merkezler arası bu hesaplaşma şu bir kaç noktada odaklanmaktadır:
I - İşgücüne yaklaşımda yenilikler, üretime katma ve iş garantisi;2- Kitlesel üretim yerine esnek, model değiştirilebilir üretim ve sürekli ye
nilenme;3- Kısa vadeli yüksek karlar ya da uzun vadeli "stratejik pazar fethi";4- Ticaret ve finans alanında spekülasyon mu, üretimi güçlendirmek için
sermaye akışı mı?Hesaplaşmadaki dört nokta hangi anlamlar taşımaktadır?"Bireyci" İngiliz-Amerikan kapitalizmi işgücüne "bayağı bir meta" gibi
davranmakla kendini eleştiriyor, Japonların işçiyi üretime katan ve ömür boyu iş garantisi veren sistemine özeniyor. İşgücünün meta olmaktan çıkarılması sosyalizmin alanına girer. İkincisi, esnek ve sürekli yenilebilir üretim, üretici güçlerin aralıksız geliştirilmesi anlamına gelir. Kapitalizm henüz bu yeteneğini yitirmemiş görünse de, tekelci üretim ilişkileri, yapıları gereği bu gelişime her an engel olabilir. Ayrıca, sermayenin hızla değersizleşmesine karşı, özel mülkiyet koşullarında sermayenin kendisi sonuna kadar direnir. Sosyalizm, toplumsal sermaye kullanımında yeterince iyi örnekler vermese de, üretimin sürekli yenilenmesi özel mülkiyet koşullarında güçlü engellere sahiptir. Üçiincüsti, kısa vadeli yüksek karlar yerine, düşük kara dayalı uzun vadeli gelişim ancak planlama ile mümkündür. Üretim planlaması da esas olarak sosyalist üretim ilişkileri içine girer. Son olarak, ticaret ve finans alanında spekülasyonun eleştirisi, finans kapitalin çürüyen yanlarının eleştirisi olmaktadır. Ancak finans kapital koşullarında bu spekülasyondan kurtulmak imkansızdır.
Ana hatlarıyla değindiğimiz bu hesaplaşmada kapitalizm kendi sorunlarını çözmek için tartışırken sosyalizmin alanına girmeden edemiyor. Buradan hiç şüphesiz, emperyalizmden sessiz sedasız sosyalizme geçileceği sonucu çıkamaz, ancak atılan bütün "komünizm öldü" çığlıklarına rağmen kapitalist üretim biçiminin maddi tıkanma noktalarının kaçınılmaz biçimde sosyalist üretim biçimini zorladığı sonucu çıkar.
Kapitalizmin kendi iç hesaplaşmasından çıkarılabilecek diğer sonuçlara gelince: İliklerine kadar bireyci İngiliz-Amerikan kapitalizmi ve çılgın tüketim toplumu son sınırlarına yaklaşıyor. Sonuna kadar azdırılan bireycilik ve tüketim çılgınlığı, sonunda geleceği olmayan, sırf günü ve kendini düşünen bir toplum yaratmıştır.
Öte yandan, sözde "toplumcu" Japon kapitalizminin "toplumcu" yanının modern sosyalizmden değil, ataerkil geleneklerin korunmasından geldiği çok
TDH'NİN İD. DÖNEMİ -------------------------------------------------------------- y o l —
3 0
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —açıktır. Ve kaçınılmaz olarak Japon kapitalizmi de, "toplumcu" yönünü terke- deıek, batının bireyci yapısına dönüşecektir. Demek ki "toplumcu" kapitalizm, kapitalizmin bir aşaması değil, ülke özgülünden kaynaklanan gel-geç bir nüanstır. Ancak, bu gel geç nüansın bazı özellikleri, kapitalizmin yapısal zaaflarım açığa vurmada bir misyona sahip olmuştur.
Sosyalizm deneyinde yaşanan kaba kollektivizm ise, sonunda bireyciliği hortlatmıştır. Bağımsız bireylerin kollektif davranışı inşa edilemeyip, kaba toplumculukla birey hiçleştiıilince, o da varoluş hakkını bireyciliği bayraklaş- lırarak ilan etmiştir. Tüm bu deneyler sosyalizmin yeniden, fakat daha ileri bir seviyede inşası için imkanları gözler önüne sermektedir.
Kapitalist anayurtlarda uzun süren kriz sonunda, sorunların odak noktasına, sistemin insan üretici gücüne davranışında yapılması gereken yenilikler oturmuştur. Üretkenliği arttırmada bant sistemlerinin önde olduğu dönem kapanmaktadır. Yeni tekniğin kullanımı işgücünün daha eğitimli olmasını bu ise üretime ilginin artırılmasını gerektirmektedir. Bilimsel teknik devrime kadar olan döneme, tekniğin insanı silikleştirdiği bir dönem olarak bakabiliriz. Fakat bilgisayar çağında, düşünce gücünü inanılmaz yetkinlikteki araçlarla yedekleyen insan üretici gücü, makinaların arkasında silikleşen konumundan kurtulma yolundadır.
Son teknik bilgilerle donatılan yeni eğitilmiş insan üretici gücüne, artık Taylorizm döneminin kalıplaşmış kurallarıyla davranılamaz. Kapitalizm, bu gerçeklikle büyük ölçüde yüzyüze gelmiştir. Bu nedenle "işçiyi üretime katma", "kalite kontrol çemberleri", ki bunları en yetkin biçimde Japonlar uygulamaktadır, gibi kavramlar, bant sistemi, otomatik kontrol sistemi gibi kavramların yerini almaktadır. Yeni teknik, işgücünden daha yüksek bir kalite istemektedir. Bu durum, sınıfla sistem arasındaki ilişkilere yeni bir yapı kazandırmaktadır. Yüksek kaliteli işgücü ise, işten zevk almak, işinde yaratıcı olmak istemektedir.
Sonuç olarak, kapitalizmin zorladığı değişimler, "komünizm öldü" çığlıklarının atıldığı günümüzde, sosyalizmin nasıl daha yetkin bir biçimde yeniden inşa edilebileceğinin bütün ipuçlarını vermektedir.
Özetlersek, yeni dönemde kapitalist anayurtlardaki gelişimler özel bir ilgiyi gerektiriyor. Bir yandan, refah devletleri erirken bunun yalatacağı sınıfsal enerji kendini çeşitli biçimlerde ortaya koyacaktır; öte yandan, yeni tekniğin uygulamaları yaygınlaştıkça, bir yönüyle sınıfın yapısmda bazı önemli değişimler yaşanacak, diğer yönüyle sistem bazı temel noktalarında yeni tekniğin yarattığı sonuçları taşımada zorlanacaktır.
Kapitalist anayurtlardaki gelişimler sınıflar mücadelesi tarihinde yeni bir sayfayı açacak güçte görünüyor. "Kapitalizmden Sosyalizme Geçiş Çağma Ne Oldu ?"4 yazısında belirttiğimiz gibi, Batıda "sınıf hareketi yeni dönemde bir kere daha tarih sahnesine girecektir. Bu sefer, sadece üretimde basit örgütlü bir kitle olarak değil; üretimi belli bir seviyede örgütlemeye yetenekli bir
**114) M.Yılmazer. Yol Derilisi. Ocak '93
y o l —
kitle olarak mücadele tarihinde ayrı bir dönem açacaktır."3) Kapitalizm-Sosyalizm Dengesinin O rtadan Kalkmasının Y arattığı Sonuçlar:Bu gerçekliğin dünya devrimci sürecini nasıl etkilediğine gelmeden, daha
önceleri yaptığımız bir tespiti hatırlayalım. Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin çözülmesi ile Emperyalizmin üçüncü paylaşım dönemi açılmıştır. Üç güçlü merkezin çekiştiği bu paylaşım dönemi henüz eski bildik yollardan akmıyor. Ancak dünyanın her köşesini patlamaya hazır bir kazan haline getiriyor. Bunun en uzun süreni Yugoslav iç savaşı olmuştur. Burada, Almanya ve tabii Avrupa çok kötü bir sınav vermiştir.
Üç merkezin çekişmesi "üçüncü dünyada"gerilimi sürekli tutan bir durum yaratmaktadır. Günler aktıkça, bu güç merkezlerini oldukça zorlayan bir şekilde Rusya ve Çin de devreye girmektedir. Rusya ve Çin hem paylaşılacak alanlardır;hem de paylaşımdan pay istemektedirler. Dünya adeta I.Dünya Savaşı öncesine dönmüştür. Elbette tarih tekerrür etmez. Hele ilk iki paylaşım savaşından koca bir sosyalist sistemin çıkması deneyinden sonra kendini tekrarı çok zordur. Ancak ana güç merkezlerinin dağılmış olması, dünya politikasını ve bu politik ortamda sınıf mücadelesi yürütülmesini tam anlamıyla bir çok bilinmeyenli bir denklem haline yükseltmiştir. Eski dengede denklem sadece iki bilinmeyenli biçimdeydi. Sosyalizmin yıkılması üçüncü dünya için büyük olumsuzluklar yaratmıştır. Fakat öte yandan, mevcut çok kutupluluk da yeni imkanlar yaratabilir. Bu durumdan üçüncü dünya ülkelerindeki devrimler için başlıca iki sonuç çıkartılabilir.
Birincisi, Bölgesel Devrimlerdir. Bu konuyu Sosyalist Sistem çöktüğünde hemen "Değişin Dünya Dengesi ve Devrim Sorunu" yazısında ̂ incelemiştik. Şimdi o yazıya eklenecek fazla bir şey yok. Üçüncü dünyada bir devrim, günümüz dengelerinde ancak bölgeselleştiğinde ayakta kalabilir. Ancak, üçüncü dünyada bile olsa, tek bir ülkede devrim mümkündür. Dünyamız 1910'lardan oldukça farklıdır. Kapitalizmin gelişim seviyesi açısından, kültürel ve sosyal bağlar yönünden bölgesel devrimleri imkanlı kılacak bir parçalı saflaşma ortaya çıkmıştır.
Latin Amerika, böyle bölgelerden belki de en önemlisidir. Ancak bu bölgenin talihsizliği "tanrıya o kadar uzak ABD'ye bu kadar yakın" olmasındadır. Şu da unutulmamalıdır. Artık ABD, 1940'ların ABD'si değildir. Güç ve denetimim adım adım yitiriyor. Uzak Doğunun güney ucu da benzer bir bölgedir. Hindistan merkezli olarak Asya'nın güneyi de yine kaynayan ayrı bir bölgedir. Ortadoğu, bizim de içinde olduğumuz dünyanın en sıcak alanıdır. Üstelik bu bölgede bir Kürdistan devrimi gelişmektedir. Kuzey Afrika, diğer bir bölgesel devrim alanıdır. Afrika'nın güney ve orta şeridi saydığımız bölgelere göre biraz daha farklı yapıdadır. Özellikle Orta Afrika, henüz sınıflar savaşım tanımadı. Egemenlik mücadeleleri kabile savaşları biçiminde yaşanıyor. 5
TDH'NİN IU. DÖNEMİ -------------------------------------------
( 5 ) M. Yılmazer, Yol Demişi, Temmuz '91 32
Bu tanımlamaların içine eski sosyalist ülkelerin bulunduğu alanlarr da belli bir ihtiyat payıyla dahil edebiliriz. Ancak bu ülkelerde süreçler oldukça başka akıyor.
Bölgesel devrimler yaklaşımı, hiç şüphesiz, bölgesel devrimci örgütlenmeler yaklaşımını ortaya koyar. Ancak bu konuda henüz olgunlaşma yoktur. Fakat bu yaklaşım bölgemiz için çok uzak geleceğin bir hayali değil, belki de yakın tarihin somut pratiğine dönüşebilir, Ufkumuzda bu yaklaşım canlı bir şekilde durmalıdır.
İkincisi, Üçüncü Dünyada Uzun Süreli İkili İktidarlardır. Bugün dünyada Latin Amerika'nın bazı ülkelerinde, Uzakdoğu'da, Afganistan'da, Ortadoğu'da, Kuzey Afrika'da ve daha pek çok ülkede iktidarsızlıklar yaşanıyor.Ya da ikili üçlü bölge iktidarları sürüyor. Tabi buna belli ölçülerde Türkiye de dahildir. Kiirdistan kısmen egemen iktidar alanı dışındadır.
Bu olgu günümüz dünya devrim süreci için özel bir önem taşıyor. Böyle bir tablonun ortaya çıkmasında, bölgelere ve ülkelere özgü çok özel koşullar dışında, bazı temel nedenlere dayanarak sağlam teşhisler koymalıdır. Ve bu alanlardaki her gelişim ve değişimi hemen inceleme merceğimizin altına almalıyız.
tik temel neden. Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin çözülmesidir. Bu ikili iktidarların bazıları bu denge henüz varken de yaşıyordu. Dengenin çözülmesi bunların durumunu daha kalıcılaştırmıştır. Sorunun özü, üçüncü dünya egemenlerinin, egemenlik imkanlarının Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin çözülmesinden sonra önemli ölçüde zayıflamasında yatmaktadır. Dün "komünizm" ya da "emperyalizm tehdidi" nedeniyle egemenler bir sistemden güç alabiliyorlardı. Sosyalizmin, üçüncü dünyada çok az bir alanda etkili olduğu hatırlanırsa, bu tehdit daha çok yeni sömürgelerdeki egemen iktidarlar için önemli bir güç dayanağı sağlıyordu. Bugün, böyle bir güç imkanı ortadan kalkmıştır, llçüncü dünya egemenleri, önemli ölçüde, kendi güçleriyle başbaşa kalmışlardır. Bu nedenle, artık ülkelerinin tümünde egemenlik kuramıyorlar. Buna ekonomik ve siyasi güçleri yetmiyor. Bu olguda hiç şüphesiz, emperyalist merkezler arası çekişmelerin de rolü vardır. Fakat bu çekişmede zaten Kapital izm-Sosyalizm dengesinin çözülmesinden sonra canlılık kazanmıştır. Emperyalist merkezler arasındaki çekişme, üçüncü dünya egemenlerinin önemli bir bölümünde onların güçlerini zayıflatıcı etkiler yaratmaktadır.
Ddnci temel neden, Üçüncü dünya ülkelerinin önemli bir bölümünde, kapitalist gelişmenin ikinci dalgasının ortaya çıkardığı yeni siyasi güçlerin yarattığı istikrarsızlıktır. Bu dalga, Latin Amerika ülkelerinde 1970’li yılların sonlarında başlamış, bizde 1980'lerin ortalarında yaşanmıştır. Bu konu üçüncü dünya ülkelerindeki yeni devrimci şekillenişler açısından önemlidir. Ulusal kurtuluş mücadelelerinin tarihsel olarak kapanmasının maddi temellerinde bu gelişme yatar. Artık devrimin yönü sosyal kurtuluş savaşlarına dönmektedir. Flbette ki, mücadele güçlerinin saflaşmasındaki bu önemli değişimin kendini
TDH'NİN IH. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
yoı —TDH'NİN m. DÖNEMİsiyaset sahnesine ortaya koyuşu belli bir zaman alacaktır. Yaşadığımız günler, bu yeni saflaşmanın güç biriktirme sürecidir.
Yeni sömürgeciliğin ilk döneminde, üçüncü dünya ülkelerinin az çok gelişmiş olanlarında yoğun bir sınıflar savaşı ve hatta kırlarda gerilla mücadeleleri yaşanmıştır. Mücadeleler devrimle değil, genellikle faşist darbelerle sonuçlandıktan sonraki süreçte, kapitalizmin yeni gelişim dalgasıyla bir dönem için devrimci güçlerin durumunda zayıflamalar ortaya çıkmıştır. Önümüzdeki süreç bu zayıflamaların aşılacağı bir dönem olabilir.
Üçüncü temel neden, Kapitalist gelişimin ikinci dalgasının toplumsal yapıda yarattığı hızlı değişimdir. Üçüncü dünya ülkelerinin, belli bir ölçüde gelişmişlik gösteren kesiminde kır nüfusu hızlı bir biçimde şehirlere yığılmıştır. Latin Amerika ülkelerinin büyük çoğunluğunda nüfusun %80'i şehirlerdedir. Bu oran Irak, Cezayir, Türkiye gibi ülkelerde %60'ın üstündedir. Şehirlere bu aşırı yığılma, yığılan nüfusun üretime çekilmemesi, sonuçta, kendi sorunlarını düzenin bilinen yolları dışında "çözümleyerek" yaşayan bir toplum kesimi ve denetimsiz alanlar yaratmıştır. Bu toplum kesimi, düzenlerin normal ekonomik ve hukuk sistemi dışında yaşamaktadırlar.
Özetlersek, dünya devrimci süreci açısından, üçüncü dünya ülkelerinin sözünü ettiğimiz az çok gelişmiş olanlarında, yeni bir mücadele alanı, yeni tip bir ikili iktidar savaşı ortaya çıkmaktadır. Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin çözülmesi sonucu egemenlerin güç kaynaklarının zayıflaması; kapitalizmin ikinci dalgasının yarattığı burjuva güçlerdeki çatallanma; ekonomilerin büyük bir işsiz kitlesi yaratması; şehirlere aşırı nüfus yığılmasının sonucu ortaya çıkan denetim dışı alanların varlığı, bu ülkelerde şehir ağırlıklı uzun süreli ikili iktidar oluşumlarını yaratabilir.
TÜRKİYE'DE YENİ DÖNEMİ HAZIRLAYAN KOŞULLAR VE ÖZELLİKLERİ
Türkiye Devrimci Hareketi'nin üçüncü dönemini dünyada çevreleyen koşullardan sonra, esas önemli olan, ülkedeki ekonomik ve politik ortamdaki yeni özelliklerin değerlendirilmesine geçelim. Ülkede, 12 Eylül'le başlayan süreç bazı önemli değişimler yaratmıştır. Bu değişim sadece faşizmin devrimci hareketi ezmesiyle sınırlı değildir. Bununla sınırlı kalıp, diğer değişimleri yaratamasaydı, Devrimci Hareket, önemli kayıplarına rağmen 12 Mart sonrası gibi hızla ayağa kalkabilirdi. Fakat ayağımızın altındaki zeminde önemli farklılıklar oluşmuştur. Bu yeni zeminde yürüyüp, koşmaya başladığımızda ise, eski tempo ve gelişme olanaklarını yakalayamadık. Karşımızdaki düşman yavaş yavaş basit görüntülerinden sıyrıldı. MHP'li faşistler ve faşist cunta, basit hedefler olmaktan çıktı, düşman yeni örtülere büründü. Ayrıca sınıflar savaşı ortamındaki saflaşmalar da, 80 öncesinin kalın çizgilerini derece
TDH’NİN m . DÖNEMİ yol —derece kaybettiler. Hedeflerde ve saflaşmalarda yanıltıcı kaymalar yaşandı.
Elbette bu değişimler Eylül faşizminin hemen ertesi gününde yaşanmadı. Süreç Eylül le birlikte başladı, ancak bazı önemli momentlerden geçerek olgunlaştı. Bunların ilki hiç şüphesiz ki Eylül'ün kendi karakteriydi. Eylül fi- nans kapitalle tam bir uyum içinde işe başladı. 27 Mayıs'ta, 9 Mart-12 Mart ta yaşanan kimi çelişkiler yaşanmadı. Eylül, düzen açısından 27 Mayısın tam bir rövanşı oldu. Diğer önemli gelişme, siyasi alanda, cuntanın Turgut Sunalp liderliğindeki MDFsine karşı Özal'ın ANAP'mın iktidarı kazanmassıyla yaşandı. Finans kapital böylece, generallere güçlerinin sınırlarını göstermiş oluyordu. ANAP'ın ekonomi politikası yeni bir dönem başlattı.
Çok geçmeden Kürdistan'daki mücadelenin başlamasıyla siyasi tablo ve gelişmeler, finans kapitalin tasarladığından başka noktalara kaymaya başladı. Cuntanın ve ANAP'ın uygulamalarına karşı işçi ve halk hareketi de yükselince, bu yükseliş dalgasının üsünde "mağdur Demirel" iktidara taşındı. Ve olaylar aktıkça ortam 80 öncesiyle farklılıklarını iyice ortaya koymaya başladı. Bunları ana başlıklar altında irdelemeye çalışalım.
1- KAPİTALİZMİN GELİŞİMİNİN YARATTIĞI ÖNEMLİ DEĞİŞİMLERTürkiye'de kapitalizm, cumhuriyet sonrası ilk büyük sıçramasını 1950'lerde
Menderes'le yapmıştır. Bu, kapitalizmin kırlara ilk önemli açılışıydı. Elbete, kırlar, o dönem için Ege, Marmara, Trakya ile sınırlıydı. Kısmen de Adana bölgesinde gelişme olmuştur. Bu sıçramanın sosyal sonuçları ise bütün zenginliğiyle 1960'lar sonrası yaşanmıştır. İkinci önemli sıçrama ise, 1985'ler sonrası Özal'la birlikte yaşanmıştır. Bu sıçrama, hem büyük şehirlerin çehresini değiştirmiş, hem de kırlara yeni bir dalga olarak yayılmıştır. Son gelişmenin iki yönü vardır. Türkiye finnas kapitali, uluslar arası finans kapitalle eskiye oranla çok daha içıçe girmektedir. Gümrüklerin indirimi, Türk parasının "değişebilir" hale getirilmesi, kapıların "sıcak paraya" ardına kadar açılması, borsanm geliştirilmesi hep bu yönde uygulamalardır. Öte yandan, Anadolu kapitalizmi finans kapitalin basit bayilikleri olmaktan çıkıp kendi güç ve dinamiğine kavuşmaktadır. Kapitalist üretim ilişkileri Anadolu'da da yaygınlaşmaktadır. Bütün bu gelişmelerin sosyal sonuçları ise henüz tüm boyutları ile yaşanmıyor. Doğal olarak bunun için belli bir zaman gerekli. Ancak daha şimdiden yaşanan çok şey de var. Örneğin değer sistemlerinde önemli bir değişim daha şimdiden devreye girmiştir. Bu temel gerçeklikten hareketle bazı ıcspitler yapabiliriz.
a) Türkiye yol ayrımında: Mevcut gelişmelere baktığımızda, dünyadaki benzer gelişmeleri de dikkate alırsak, Türkiye'nin önünde kapitalizmin gelişimi açısından iki ana yol duruyor. Birisi, Latin Amerika benzeri bir gelişimdir. Diğeri, İspanya seviyesinde bir gelişimi yakalama ihtimalidir. Latin Amerika,OC
Amerikan ve diğer uluslararası sermayeye açıldığı ölçüde hızlı ve aşırı kutuplaşmaların alanı haline gelmiştir. Kutupların her ikisi de derin bir çürüme içindedir. Şehirlere nüfus yığılması %80'Ier seviyesindedir. Kıtanın nüfusunun ortalama %40'mın -bu oran bazı ülkelerde %70'lere çıkmaktadır- "geçimini nasıl sürdürdüğü" bilinmemektedir, "ekonomi dışıdır". Bütün büyük şehirler kesin sınırlarla ikiye bölünüştür: "Üst gelirlilerin oturduğu bölgler" ve varoşlar. Sınırlar bir şehir yaşamındaki doğallıkta sanılmasın. Birbirlerinden özel güvenlik sistemleriyle ayrılırlar. Bu sınırları aşmak, her iki taraf için de "düşman bölgesine" girmek anlamına gelir. Düzen ve yaşam, zengin semtlerinde vardır. Varoşlar, tümüyle düzen ve denetim dışındadır. Gerillaların egemen olduğu bölgelerden, basit sokak çetelerinin egemen olduğu alanlara kadar çeşitlilik gösterir.
Çürüme sadece varoşlarda değildir. Bu ülkelerde hiçbir zaman kapitalizm açısından "istikrarlı" bir düzen kurulamadığı için burjuvazi de lümpen ve çürümüştür. Varoşlar nasıl gündelik yaşıyor ve yarınları yoksa, Latin Amerika burjuvazisinin önemli bir bölümü de gündelik vurgunlarla ayakta durmaktadır.
Türkiye'ye baktığımızda, Kürdistan'daki savaşı da dikkate alırsak, gelişimin Latin Amerikalaşma yolunda olması büyük bir olasılıktır. Ancak İspanya benzeri bir gelişimi yakalama imkanı da mutlak olarak sıfırlanmamıştır. Şüphesiz ki, Devrimci Hareket hazırlıklarını ilk olasılığa göre yapmalıdır. Diğeri, boşa hayale yatmak olur. Latin Amerika'da çürüme oldukça derinleştiği için, mücadele önce iyice bir dip noktaya vuracak, ancak ondan sonra bir tırmanışı yakalayabilecektir. Türkiye’de yığınları çürümeye sürükleyen gidişe karşı, devrimci bir iradenin yaratılması için şans oldukça fazladır. Ancak Türkiye'yi şimdiden İspanya benzeri bir rotaya girmiş varsayanlar da oldukça fazladır. Bunun siyasi ortamdaki temsilcisi ÖDP'dir. Bilinç bulanıklığını engellemek için karşı cepheyi güçlendirmek gerekiyor.
b) Kapitalizmin gelişim yolundaki tekleşme: Bizde kapitalizmin gelişimi tek parti döneminde devletçilik yolunu izlemiş, ardından gelen süreçte ise devletçilik ve liberalizm yolları arasında sürekli bir sürtünme yaşanmıştır. Arada açıklayalım, bizdeki "liberalizm", Avrupa'nın 1800'lerde yaşadığı bir liberalizm değildir, şüphesiz. Onun ancak bir karikatürüdür. Anlatımda kolaylık olması açısından bu kavramı kullanıyoruz. Devletçilikten ilk önemli sapma 1950'lerde DP ile başlamıştır. 1960'lar sonrası, AP dönemi, bir bakıma devletçilikle liberalizmin uzlaşması "karma ekonomi” dönemi olmuştur. Bu çekişmenin siyasete yansıması DP-CHP, sonraları AP-CHP çatışması biçiminde olmuştur. Bu süreç, Eylül sonrası, özellikle ANAP iktidarı döneminde liberalizm lehine dönmeye başlamış, devletçilik henüz ekonomik temelleriyle değilse bile, siyasi olarak önemli geri adımlar atmıştır. Çağımız, malum, "özelleştirme" çağıdır.
Bu sürecin ne kadar sancılı işlediğini Özal sonrası ANAP-DYP çatallanma-
TDH'NİN İD. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
siııda görebiliriz. Ancak, önemli adımlar atıldığı da sözde sosyal demokrat partilerin bile artık eski gücüyle devletçiliği savunamamasmdan anlaşılabilir. Yakında yapılan bir araştırmada, bizde işverenlerin nasıl eski alışkanlıklarından kopuşamadıkları görülüyor.
I ürk iş adamlarının kendilerine bakış biçimlerinin en çarpıcı yönlerinden bııi. maddi kazanç amacıyla girişilen faaliyetlerin meşruiyetine ilişkin güvensizlikleridir". "Aynı güvensizlik, işadamlarının sahip oldukları toplumsal güç lıakkındaki değerlendirmelerinde de kendini gösterir. Otobiyografiler, yoğun biı iktirarsızlık duygusunu yansıtır." 6
Maddi kazanç amacıyla girişilen faaliyetlerin meşrutiyetine ilişkin güvensizliğin" kaynağında yıllardır devlet fideliğinden beslenmiş olmak yatar. "İktidarsızlık duygusunun" kaynağında da aynı gerçeklik durmaktadır. Özal, bu tabloyu değiştirmek için önemli adımlar attı. Hatta Türkiye gerçeğinden biraz ötelere sıçrayarak şu tasviyelerde de bulundu : "21. asır yüksek teknoloji ve bilgi çağıdır... Önümüzde ki asır ferdin asrıdır, bilgi asrıdır. Defalarca ifade ı iliğim gibi, bu asırda fertlerin kitleler halinde değil, daha çok ufak gruplar ve tek tek çalıştıkları bilgisayar, telekominikasyon, nakliye, inşaat, turizm gibi ekonomik faaliyetlerden oluşan hizmet sektörü, toplam işgücünün %80'ın- den fazlasını istihdam edecektir." "Türkiye'nin bundan böyle hedefi, binlerce kişinin çalıştığı devasa tesisler değil, bilgi çağının arkasında kalmayacak insan yetiştirmek olmalıdır." 7
Özal'ın ilk çıkışı bir müddet sonra önemli dirençlerle karşılaşmış ve gide- ıck ilk çıkış hızım yitirmiştir. Özal'dan sonra bu yönelişi siyasi güç olarak değil ama söylem seviyesinde en radikal bir biçimde Cem Boyner ve YDH gündeme getirmiştir. YDH'nin akıbeti ise bir gerçekliği ortaya koymaktadır:Dev- letçilikten kopuşmak gerekli ama bu kadar hızlı ve radikal bir biçimde değil, hızlı gidilirse bizzat devletin varlığı tehlikeye girebilir. Onu " küçültelim" derken toptan yitirebiliriz. Boyner ve YDH'sine bu cevap verilmiştir. Ancak İniltin dirençlere süreç bu yönde akmaktadır. Bugünden, pratikte değilse bile ayaset söyleminde devletçilik tarihinin en büyük yenilgisini almıştır. Daha
doğrusu, ömrü bir ölçüde dolduğu için, eski misyonunu yitirmiştir. Fakat I m kiye'de en büyük KİT ordu olduğu için, işin pratik yönünde daha epeyce sancılar yaşanacaktır.
Kapitalizmin gelişim yolunun ana yöneliş olarak tekleşmesi siyasette önemli sonuçlar doğurmuştur. RP hariç diğer partilerin ekonomik programları hemen hemen aynılaşmıştır. 80 öncesinin devletçilik liberalizm çekişmesinden kaynaklanan CHP ve diğer partiler arasındaki sürtünme en alt noktalara inmiştir.
c) Düzen içi sürtünmenin yeni odak noktası:" Sermaye eskiden TİJ- M AD çevresinden üç beş tane işadamının oluşturduğu bir klüptü. Bunlar mille! vekili tayin ederlerdi. Şimdi ise Anadolu sanayici ve esnafının oluşturduğu
TDH'NİN ffl. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
Ih) Ayşe Buğra, Devlet ve İşadamları(7) T.Özal, II.Cumhuriyet Tartışmaları 3 7
TDH'NİN m . DÖNEMİ yol —yeni bir ara sınıf ortaya çıktı. Büyük sanayinin ara girdilerini yapan, bir ara endüstri doğdu Türkiye'de. Yeni bir burjuvazi gelişti.... Son üç yıl içinde 20'ye yakın işadamı derneği kuruldu" 8
Abdurrahman Dilipak, RP'nin maddi temelini çok açık bir biçimde tanımlamıştır. Dün Ecevit, orta burjuvazinin sermaye gücünü arttırmak için kredi akışını bu yöne çevirmek amacıyla devletçiliği ve kooperatifleşmeyi savunuyordu; bugün Erbakan, Anadolu burjuvazisini güçlendirmek için " adil düzeni" savunuyor. Çünkü devletin imkanlarından finans kapital ve Anadolu burjuvazisi " adil" bir biçimde yararlanamıyor. İbre hep finans kapitalden yana.
Türkiye'de kapitalizmin yeni gelişim dalgasıyla birlikte düzen içi sürtünme noktası: CHP ve diğer partiler çekişmesinden, RP ve diğer partiler konumuna yer değiştirmiştir. Siyasi planda geçmişte Ecevit, finans kapital partileri tarafından " komünistleri içinde barındırmakla " suçlanırdı. Bugün Erbakan'a " laik cumhuriyeti yıkmayı amaçlamakla" saldırıyorlar. Sahne aynı, dekorlar aynı, hatta oyuncular bile aynı, biraz kıyafetler değişmiştir. Dün Ecevit'i kızıl gören gözler, bugün Erbakan'ın başında fes görüyor.
Burada kısaca, yükselen İslami değerlerin maddi zeminine değinelim. Bu konu, ayrı bir yazı konusudur. Cumhuriyet sonrası kapitalizmin ilk gelişim süreci Batılı değerlerle birlikte yürüdü. Cumhuriyet, Osmanlı döneminden kesin bir kopuşma çabası içindeydi. Çünkü OsmanlI'nın değerleri yıkılan, Batı'nın değerleri yükselen değerlerdi. Türkiye'de kapitalizmin ilk gelişim dalgasının etkilediği alanlar bugün hala bu değerlere bağlıdır. Kapitalizmin ikinci gelişim dalgası Orta Anadolu'yu etkisi altına alıyor. Batının tekelci yapısının yanına, bu değerlerin elli altmış yıldır uğradığı aşınmayı da koyarsanız, Anadolu'da kapitalizm ancak oranın kendi kültür mirası üzerinde yadırgatıcı bir yan yoktur. İslam ülkelerinde kapitalizm yeterince gelişmiş olmadığı için İslami değerler, kapitalizmin hızlı gelişimi karşısında Hristiyanlık'ın, Katoliklik'ten Protestanlık'a reforme olması gibi, henüz reforme olmamıştır. Buna bir örnek çıkacaksa, bu şansa en yakın olan Türkiye'dir. Sancılı ve çekişmeli yıllardan geçerek İslami değerler bu yönde bir değişime uğrayacaktır. Bu çekişmelerin siyasetin kiremitliğine yansımalarını önümüzdeki günlerde sık sık yaşayacağız.
2- SINIFLAR SAVAŞI ORTAMINDAKİ DEĞİŞİMLERYeni döneme girerken Türkiye'nin temel sınıf yapısında köklü alt üstlükler
yaşanmamıştır. Ancak gerek kapitalizmin ikinci gelişim dalgasının ve gerekse 1960-80 arası yaşanan yoğun sınıflar savaşından çıkartılan dersler sonucu, sınıfların karşılıklı konumlanmalarında 80 öncesine göre bazı önemli değişimler göze çarpmaktadır. Bunların tespiti, yeni döneme hazırlanırken eski stratejik yönelişlerde, taktik ve örgütsel alanda yapılması gereken değişimlerin sınırlarının belirlenmesi için önemlidir.
(8) Abdurrahman Dilipak, II.Cumhuriyet Tartışmaları 38
a) Sınıflar kopuşmasmdan uzlaşma arayışlarına: Kapitalizmin 1950'lerde hızlanan gelişmesinin sınıflar mücadelesi açısından karşılığı, 1960 sonrası yaygın bir biçimde yaşanan sınıflar kopuşması sürecidir. Tek parti döneminin " sınıfsız toplumu' ndan sınıflı bir topluma geçiş sürecidir. Böyle bir dönemin taşıması gereken bütün sancıları, özellikleri 60-80 arası süreçte bulabiliriz. Her sınıf ve tabaka, yaşamın içine yeni uyanıyormuşcasına kendisini ortaya koydu. Örgütlendi. Gücünü denedi.
80 sonrası süreç ise, daha çok bu yaşanan dönemin sonuçlarının alındığı, belirgin biçimde ortaya çıktığı yıllar oldu. Karşılıklı sınıflar tarafından bazı gerçeklikler görüldü. Kopuşma döneminin coşkusu, atılganlığı yerini daha çok karşılıklı ihtiyatlı yoklamalara bıraktı. Kapitalist anayurtlarda böyle iki dönemin sınır çizgisi 1950'lerde çizilmiştir. 1950'ler sonrası " refah devletleri " ile bir uzlaşma dönemine girilmiştir. Kapitalizmin en gelişkin olduğu üçüncü dünya ülkeleri grubu olan Latin Amerika'da benzer bir sınır çizgisi 1970'lerin başlarında çizilmiştir. Şili'de, Ailende iktidarının yenilgisi kıtada böyle bir dönemi başlatmıştır.
Kapitalist anayurtlardaki sınıflar uzlaşması döneminin maddi temelleri ile Latin Amerika ve bizim gibi ülkelerdeki uzlaşma arayışlarının temelleri arasında büyük farklar olduğunu belirtmeye bile gerek yok. Ancak böyle bir döneme girmeden önceki koşullarda büyük benzerlikler olduğu da unutulmamalıdır. 1950'ler öncesi B atı'da , bütün devrim girişimleri korkunç bir faşizmle ezilmiştir. Faşizmin yıkımından arda kalan kuşaklara ise ödül olarak " refah devletleri " sunulmuştur. Geri ülkelerde böyle bir maddi temel kesinlikle yoktur.
Bizde sınıflar kopuşması döneminin coşku ve atılganlığım sönümlendiren başlıca iki gelişimden söz ettik. Birisi, kapitalizmin 80 sonrası ikinci gelişim dalgasıdır. Sosyalizmin yıkılmasıyla birlikte bu dalganın etkileri daha da artmıştır. Diğer neden, 60- 80 arası sınıflar savaşının sonunda alman önemli yenilgidir. Bütün bu gelişmeler sosyalizme ve devrime yönelişleri ya da bu yönelişlerin tüm toplum üstündeki etkilerini büyük ölçüde zayıflatmıştır. Sınıflar kopuşması sürecini kapatan temel gelişmeler bunlardır. Ancak bizde uzlaşma arayışları esas olarak batıdaki maddi temellerinin hiçbirisine sahip değildir. Esas olarak sürekli olarak zora dayanır. Ancak sadece zora da değil. Kapitalizmin yeni gelişim dalgası toplumsal değerlerde önemli değişimler ya- ıaitı. Köşeyi dönme, bireycileşme gözde değerler oldular. Batı, işçi sınıfının neredeyse tümünü kendisi ile bir uzlaşma zeminine çekebilmişti. Bizde işçi sınıfının sadece küçük bir çekirdeği bu alana çekilmiştir. Bunun yanında, bir de günün vurgunculuğundan beslenen gözü kara bir rantiye kesimi, orta tabaka inşa edilmeye çalışılıyor.
Bu yaşananların sınıflar saflaşmasına önemli etkileri olmuştur. 60- 80 arasında tekelci sermayeden kısmen kopuşan, CHP'de temsil edilen orta tabakalar, sınıflar savaşının 80 öncesi ortaya çıkan sonuçlarından kapıldıkları korku
39
TDH'NİN m . DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
ile finans kapitalle kesin bir uzlaşma zeminine sürüklenmişlerdir. Eylül sonrasının SHP,DSP ve CHP'si bu uzlaşmanın siyasi temsilcileri olmuşlardır.
Öte yandan sınıflar kopuşması sürecinde radikal bir konum alan köylülüğün bir kesimi ve diğer küçiikburjuva tabakalar, Eylül sonrası liberal, düzen içi mevzilere çekilmişlerdir. Köylü kökenli devrimci siyasetlerin ve DEV-YÖL benzeri siyasetlerin Eylül sonrası durumu bunun en açık kanıtıdır. Sonuç olarak, sınıflar kopuşması sürecinde, dünya ve Türkiye'deki güçlü rüzgarla düzen dışına doğru belli seviyelerde savrulan orta ve küçükburjuva tabakalar , Eylül sonrası, düzen sınırları içine çekilmişlerdir. İşçi sınıfının dar bir çekirdeği de aynı tersine akım yönünde düzenle uzlaşık hale gelmiştir.
b) Yol açıcıların tükenişi: Yukarıdaki genel değişimden sonra bazı özel yönlere geçelim. 1960 sonrası devrimci mücadelenin tarihinde üç önemli konak vardır: 27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül. Bunların ilk ikisinde devrimci hareket yol açıcıların ardından mücadele sahnesine girmiştir. İlkinde, ordu gençliği, 27 Mayıs ve Harp Okulu isyanı ile yolu açmış; 12 Mart çıkışını ise " umut karaoğlan " yapmıştır. Bunların maddi kaynağı kapitalizmin iki gelişim yolu, devletçilik ve liberalizm arasındaki düzen içi sürtünmeydi. 12 Eylül'den de benzer bir çıkış beklenmiş, ancak bu gerçekleşmemiştir. Bu bekleyiş, devrimci hareketin Eylül sonrası mücadele hazırlığı için yanlış noktaya yığınak yapmasını getirmiştir. Yığmağın yanlış noktaya yapıldığı ise 87 yükselişinin sonuçlarından sonra anlaşılmıştır.
Kapitalizmin gelişim yolunun tekleşmesi ve yaşanan sınıflar mücadelesi deneyi ve en önemlisi, 84 Ağustos atılımıyla, düzen içi yol açıcı güçler misyonlarını tüketmişlerdir. Yol açmak, devrimci hareketin kendi bilek gücüne kalmıştır. Hazırlık böyle yapılmadığı, beklentilerle oyalanıldığı için , 87 yükselişinin ardından durulma geldiğinde Devrimci Hareket kendi çıplak gücüyle başbaşa kalınca ikinci tasfiye anaforu başlamıştır.
c) Devletin zorunun gündelikleşmesi: 80 öncesi yaşanan sınıflar mücadelesinden devlet önemli dersler çıkarttı. Onlar için de bu dönem tek parti yıllarından çok farklı aktı. Sınıfların yeni konumlanması ve güçleri biraz daha aydınlık olarak ortaya çıktı. Özellikle devrimci akımların gücünü, tek parti yıllarıyla kıyaslanmıyacak yeni boyutlarda kavradılar. Bu kavrayış sırasında devlet, devlet devrimci hareketle adeta on yılda bir hesaplaşma yolunu tutmuştur. Eylül sonrası,düzen güçleri, davranış biçimlerini önemli ölçüde değiştirdi. Hareketin yeni bir güçlenmesine fırsat vermemek için, hergün hesaplaşma yolunu seçtiler. Eylül faşizmi yaşanan yılların deneyinden iki başlıca hedef, " terör kaynağı " olarak gecekonduları ve üniversiteleri seçmişti. Bu alanlara sürekli olarak bir yüklenme yapıldı. Bu alanlara devletin zoru gündelikleşti. Oysa Devrimci Hareket, Eylül öncesinin alışkanlıklarıyla davrandığı ölçüde bu gerçekliği ciddi boyutlarda kavramadı. Öte yandan, " yol açıcı" bekleyişi de aynı alışkanlığın bir devamı olduğu için , Eylül sonrası mücadele dönemine hazırlık son derece sığ ve derme çatma kaldı. Bunun ilk boyutlu40
TDH'NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
sonuçları 90'larda alınmaya başlandı. Yanlış noktalara yığınak yapılmıştı. Bu gerçeklik ortaya çıktı.
d) Kendiliğinden yığın hareketlerinin rolü: Kendiliğinden yığın ha- ıL-ketlerini mücadele içindeki rolü, Eylül sonrası düzen yapılanmasıyla birlikle önemli ölçüde değişime uğramıştır. Kendiliğinden yığın hareketleri dev- ııınci harekete, 80 öncesi ölçüsünde güç katmıyor. Oysa 60- 80 arası böyle yığın eylemlilikleri harekete önemli kanallar açar, güç taşırdı. Bu konuda eskinin her türlü " kolaylığı " artık yoktur.
Bunun nedenlerine inildiğinde başlıca üç tanesi öne çıkartılmalıdır. İlki, kendiliğinden yığın hareketlerinin yolunu açan eski düzen içi devletçilik-libe- nılizm sürtünmesi asgari noktalara inmiştir. Bu sürtünme sınıflar kopuşması sürecinde yığın hareketlerine bir dirilik ve süreklilik kazandırmıştı. Sürtünmenin odak noktası Eylül sonrası erimiştir.İkincisi, devletin Eylül sonrası on yılda bir hesaplaşma yerine devrimci hareketle günlük hesaplaşmayı seçmiş olması, onun yığın içine ve çevresine yeni bariyerler örmesine neden oldu.Bu yolda, Eylül düzeninin en büyük çabası örgütlü devrimcilikle kitleyi birbirinden koparma yönünde olmuştur. DİSK'e varıncaya kadar her türlü örgütlenme " terörist " umacısıyla damgalandı. Örgütsüz kitlelere gereğinde göz yumulabilirdi, fakat örgütlü devrimcilik büyük bedeller ödemek zorundaydı. Eylül düzeni on yıl boyunca işkencelerle, katliamlarla, pişmanlık yasalarıyla örgütlü devrimciliğe saldırdı. Zor ve medya ile yapılan bu bombardıman belli ölçülerde etki de yarattı. Sonuncusu, devrimci örgütlenmelerin Eylül faşizmi karşısında verdikleri genel sınavdır. Bu sınavdan geçemeyen devrimci harekete karşı yığınlarda derin bir güven sarsılması yaşanmıştır. Bunun yeniden inşası eski kolay yollardan gidilerek sağlanamaz. Büyük zorlu emekler ve yaratıcı yeni uygulamalar gerektirir.
Devrimci Hareket, '60-80 yılları arasında yükselen halk hareketi dalgaları üzerinde yüzdü. Taktik, davranış, örgüt alışkanlıkları böyle bir zemine göre şekillendi. Bugün, eski alışkanlıklarla yol almak mümkün değildir. Artık devrimci hareket kendi iradi gücüyle yükseliş dalgalarını yaratabilmelidır. Bu önemli değişim, devrimci yapılanmalarda büyük yapısal yenilenmeleri zorluyor.
e) İşçi sınıfının iki kuşağı arasındaki kopma: 12 Mart yılları ile böyle kopma yaşanmamıştı. Eylül bunu yarattı. Sınıflar mücadelesinin en yaygın ölçülerde yaşandığı ilk dönem olan 60-80 yıllarının ortamını, 1950'lerdeki kapitalist, gelişme hazırlamıştı. Günümüzde mücadeleye giren ve hazırlanan nesil ise daha çok 80 sonrası kapitalizminin şehirlere yığdığı kuşaktır. İki kuşak arasındaki kopma başlıca iki yoldan yaratıldı. Birisi, uygulanan Eylül zorudur. Sınıfın bu kuşağına pahalı bedeller ödettirildi. Örgütler DİSK'e varıncaya kadar tasfiye edildi. Diğeri, büyük şehir rantlarından ödenen bir kritik paydır. 60'ların varoşlarına "tapu hakkı" verilmesiyle dünün gecekonduları büyük bloklara dönüştü. Bu, yirmi yıllık sınıf mücadelesine karşılık düzenin sınıfın
41
TDH'NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
ilk kuşağına verdiği bir küçük paydı. Özal, bu kıvraklığı gösterdi. Sırf zorla düzene bağlanamayan sınıfın bu kuşağı kısmen mülk sahibi oldu. Bu uygulamalara rağmen, Eylül faşizmine karşı ilk kıpırdanmalar yine ilk kuşaktan gelmiştir. Eylül ün başlarındaki bağımsız sendikalar girişimi ve 87 direnişlerinin aktörleri yine sınıfın bu ilk kuşağıdır. Ancak süreç aktıkça iki kuşak arasındaki kopuşma derinleşti. İkinci kuşak, 89 bahar eylemleriyle ve Gazi olaylarıyla sahneye girdi ve yerini aldı. Ancak henüz güçlü bir gelenek ortaya çıkmamıştır. Yeni kuşak, önümüzdeki günlere hazırlanıyor.
3- YENİ DÖNEMİN SİYASİ HEDEFLERDE YARATTIĞI KAYMALARBu konyu bir sonraki bölümde daha detaylı irdeleyeceğiz. Yazının mantığı
açısından burada belli konulara değinmekle yetinelim.Sosyalizmin yıkılışı ve Eylül faşizminin oluşturduğu koşullar devrimci mü
cadelenin hedeflerinde bazı önemli kaymalar yaratmıştır. Bu kaymaların tümünü "devlet ve demokrasi" başlığı altında toplamak mümkündür. Dikkat edilirse görülür -özel bir dikkat gerekli çünkü Özal'm dediği gibi yeni olumsuz koşullara bir bakıma 'alıştık', hergün içiçe yaşadığımız için bize artık diken gibi batmıyor- mücadelenin ufkundan sosyalizm, demokratik devrim (çeşitli biçimlerde yorumlanıyordu) hedefleri önemli ölçüde silinmiş, yerini "devlete karşı demokrasi mücadelesi" almıştır.
Sivil toplumculardan II. Cumhuriyetçilere, Refah Partisi nden Cem Boy- ner'e kadar neredeyse herkesin boy hedefi devlet haline gelmiştir. Hatta finans kapital bile devletinden hoşnutsuzdur. Devletle askerler özdeşleştirilmiş geriye kalan bütün siviller mazlum konumda ağlaşmaya başlaşmıştır. Türkiye'nin böyle bir orjinalitesi olduğunun, siyasetimiz, derin bir şekilde bilincindedir. Ancak son gelinen nokta, tam bir bilinç çarpılması yaratmaktadır. Eylül düzeniyle gücünün zirvesine çıkan devlet, bir de sorunları çözemeyince hedef tahtasına girmiştir. Elbet bu hedefe, herkes kendi mevzisinden ateş ediyor. Kimse başka bir hayale kapılmasın. Ancak bu genel görüntü pek çok yanılgılı beklenti yarattı. Finans kapitalin bile üstüne bir tül perdesi örttü. Kür- distan'daki savaşın bazı sonuçları yanlış yorumlanınca, "asker zalimler ve sivil mazlumlar" saflaşması gerçek sınıf çizgilerini oldukça bulanıklaştırdı. Devlet, bugüne kadar oluşturduğu zırhlı kalıplarla artık düzeni güdemiyor.Bu açık. Ancak, buradan, sınıf saflaşmasını bulanıklaştıracak ve yersiz beklentilere düşülecek bir sonuç çıkmaz. Devletin bu ölçüde tıkanması devrimci harekete yeni imkanlar yaratır. Ancak bu imkanlardan sonuna kadar devrimci tarzda yararlanmak başka; yersiz beklentilerle ufuk daralmasına uğramak başka bir şeydir.
Diğer hedef kayması, birincisine bağlı olarak demokrasi konusundadır. Yazdık. Kısaca geçelim. Demokrasiyi sınıf savaşlarının ürünü, güçler duru-
TDH NİN ffl. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
imimin en yüksek siyasi yansıması olarak kavramayıp, Batı nın ve tabii insanlımın -onlar "insan", biz daha olamadık- genel bir normu olarak algılamak ve rıı kötüsü, bunu ikide bir tekrarlayarak ve gözünün ucuyla Batıya bakarak, böyle bir hedefe varılacağını sanmak tam bir siyasi bönlüktür. Hele Türkiye gibi topraklarda tam bir aptallıktır. Düzen sınırları içinde "demokrasi mücadelesi" yersiz midir? Elbette hayır. Ancak bu mücadele yersiz beklentilerle s Harımızı bulanıklaştırıyorsa, ufkumuzu daraltıyorsa, mücadele biçimlerimize gereksiz sınırlandırmalar getiriyorsa, zaten halk güçleri lehine hiçbir sonuç yaratmamakla kalmaz, gerçek demokrasi güçlerinin düzen karşısındaki konumlarını zayıflatır.
Bu çerçevede, son günlerde düzen içinde bazı konular tartışma gündemine girmektedir. "Ankara'nın insiyatifinin azaltılması, belediyelere daha fazla yetki verilmesi"; "milletvekili dokunulmazlığının kalkması" hatta "vekillerin geri çağrılabilmesi"; "seçimden seçime demokrasinin yetmediği artık 'katılımcı demokrasiye' geçilmesi". Bilinçli devrimciler açısından bu konuların düzen içindeki sınırları açıktır. Ancak geniş halk kitleleri için aynı açıklığın olduğunu söyleyemeyiz. Bütün bu göz boyayıcı sözlere karşı en tutarlı cevap, her liirlü halk örgütlenmesinin güçlendirilmesinden geçer. Düzenin her çatlağı, içine sızıp kendi ruh halimizi örgütleyeceğimiz alan demektir. Ancak ufuklar daralınca böyle her tartışma konusu tuzak haline dönüşebiliyor.
İçinde yaşadığınız koşullarda, bir yandan sürekli bir devlet zoru; diğer yandan, neyin gerçek olduğunun karmakarışık hale getirildiği ağır medya bombardımanı altında, devrimcilerin eski "gerçekleri açıklama kampanyaları" oldukça işlevsizleşmiştir. Sözün değersizleştiği yerde pratik çok daha tayin edici role sahiptir. RP'ye bakalım. Bu kadar oyu "adil düzen" propagandasıyla almadı. Kendi alanlarında "adil düzeni" pratikte yaşatıyor da. Düzen içinde iktidar adacıkları mı" kuracağız? Bulunduğumuz mevzi savaşı koşullarında
evet! Aksi durumda, medyanın ağır bombardımanı koşullarında her söz akıp gider. Siyasi hedef kaymasının mücadele biçimi açısından önümüze çıkarttığı görev budur.
m . ÜÇÜNCÜ DÖNEMİN ÖNÜMÜZE KOYDUĞU TEMEL YÖNELİŞLER
Genel Durum: Temel yönelişlere gelmeden devrimci hareketin Eylül sonrası durumuna bakmak, zaafların hangi noktalarda biriktiğini tespit etmek gerekiyor. Devrimci Hareket, Eylül sonrası üç ana yönden tasfiyeye uğramıştır. Bunlardan ilki, burjuva sosyalizmi olarak isimlendirdiğimiz kesimin uğradığı tasfiyedir. Düzenin bunların kof sendikal örgütlenmelerine önemli darbeler vurması ve sosyalizmin yıkılışı üst süte gelince, bu siyasetler adeta buhar- laşmaştır. Buharlaşırken, yeni esen güçlü rüzgarlar bu siyasetleri en sağ nok-
43
IDH'NtN ffl. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
TDH’NİN III. DÖNEMİ yol —lalara kadar savurmuştur. Diğeri, maddi temellerini "köylü ordusu" üzerine kuran siyasetlerin önemli ölçüde tasfiyesi ve güç yitirmesidir. Buna sebep, bir yandan, kapitalizmin ikinci gelişim dalgasıyla kırların seyrekleşmesi ve şehirlere açık yığılmadır; diğer yandan, onların bir türlü başlaiamadığı "uzun süreli halk savaşını" Özgürlük Hareketi'nin başlatmasıdır. Başlatmaktan öteye çok güçlü noktalara trmandırmasıdır. Son tasfiye yönü, küçükburjuva radikalizmini alıp büyük ölçüde süpürmüştür. "Kırlardan şehirleri kuşatacak" olanlar bu gidişte 12 Mart'la belli bir yön değişikliği yapmışlar, daha çok şehirlere ve kırsal kesim kasaba gençliğine yönelmişlerdir. Eylül yenilgisi ve dünyada devrim dalgasının geri çekilmesi bunlara "kiralın çıpla olduğunu" söyletmiş;89 bahar eylemleri sırasında büyük bir coşkuyla "haydi işçi sınıfına" sloganı m atsalar da sınıfın içine giremedikleri gibi, sınıfta bunlara hiç kucak açmamıştır. Kamu sendikalarında şekilsiz ve gevşek bir örgütlenme olarak kaldılar. Eylül yenilgisi, küçükburjuva radikalizminde derin bir düş kırıklığı yaratmış, yukarıdan "öncü" örgütlenmeler yerine "aşağıdan" kitle ardçılığına soyunmuşlardır. Kapitalizmin Eylül sonrası yükselttiği yeni değerler de bu kesimi yoğun bir şekilde etkisi altına almıştır.
Eylül un başındaki çıplak zora dayalı; 90'lardaki yeni dönemi kavramayış- tan ya da onun öne çıkarttığı görevlere talip olamayıştan kaynaklanan iki tasfiye süreci sonunda, iyice güçten düşmüşlerdir.
Bugün Türkiye Devrimci Hareketi üç ana eksende toplanmıştır. İlk eksen- dekilere "devrimci" tanımlaması bile fazla gelir. Bunlar tümüyle yenilginin altında kalıp liberalleşenlerdir. Bugün ÖDP'li oldular. Birbirlerini gördüklerinde tüyleri diken diken olan siyasetler -eğer hala siyaset iseler- öylesine düzen tarafından yumuşatılmışlardır ki, bugün uslu uslu yanyana durabiliyorlar. Bunlar, düzenin ve yenilginin zorlamasıyla devrimci ufuktan tümüyle kopu- şarak, düzen içi bir demokrasi mücadelesine gerilemişlerdir. Onları en iyi tanımlayan parola, Murat Belge'nin, "madem ki devrim yapamıyoruz, bari adam gibi bir kapitalizm içinde yaşayalım "dır.
İkinci eksendekiler, radikal ruhlarını taşıyorlar. Onların zaafı yeni dönemin ortaya çıkardığı görevleri sağlamca tanımlamak yerine, daha çok eskinin tekrarıyla yetinmeleridir. Ancak, pratik, zaman zaman güçlü bir şekilde öğretiyor. Düzene duydukları öfke ve çürümenin tepe noktala çıkmasına gösterdikleri tepki ile sırf katılaşıp, kasılmazlarsa kesinlikle kendilerini geleceğe taşıyabilirler.
Üçüncü eksen, kendini, yeni dönemi ve görevlerini çözümlemeye ve bu yolda davranmaya odaklaştıranlardan oluşuyor. İkinci ve üçüncü eksendekiler arasında aşılmaz duvarlar bugün için yoktur. Ancak bunlarla ilk eksende- kıler arasında artık aşılmaz duvarlar örülmüştür.
Ufuk Erimesi: Eylül yenilgisi ve sosyalizmin yıkılışıyla Devrimci Harekette ufuk erimesi yaşanmıştır. Bugün açıkça söylensin ya da söylenmesin Devrimci Hareketin ufku, 60 larla karşılaştırıldığında yoğun bir bulanıklık 4 4
içindedir. Eski stratejiler, büyük ölçüde aşınmıştır. Hareket, daha çok günlük yürümektedir.
Devrimci Hareketin I. Döneminde strateji, Demokratik Halk Devrimiydi. Devrime yaklaşım ise Bolşevik ayaklanması yönündeydi. Hareket ikinci doğuşunu 60'lar sonrası yaparken, kapitalizmin 50 gelişimi düşüncelerdeki yansımasını buldu. Stratejiler, Sosyalist Devrim ve Demokratik Halk Devrimi biçiminde iki ana akıma çatallandı. Fakat, sosyalist devrimciler bir ayaklanma hazırlamaktan çok "parlamentoya sosyalizmin bayrağını dikmeye" soyundular. Demokratik Halk Devrimi savunucuları ise, devrime farklı yönlerden yaklaştılar.
Kapitalizmin gelişimini çok geri noktalarda görenler, "uzun süreli halk savaşı" yönünü seçtiler. "Şehirleri emperyalizmin işgali altında" görenler, "kırlardan şehirlerin kuşatılmasını" savundular. Siyasetimiz, demokratik halk devrimine, şehir ağırlıklı Bolşevik tipi ayaklanma yönünde yaklaştı.
1960-80 arasının sınıflar mücadelesi bu yaklaşımları nasıl sınavdan geçirdi? Ve en az bu kadar önemli olan, 80 sonrasının değişen dünya ve Türkiye koşullan bu stratejileri hangi yönlerden aşındırdı?
İlk söylenmesi gereken, stratejilerdeki "kırların" aslında Kürdistan olduğunu en kör gözlere bile batar hale gelmesidir. Bu sömürge ülkede gerilla savaşı büyük adımlar attı. Bir halk savaşı veriliyor. Fakat bu savaşı, benzer stratejileri kuranlar yürütmüyor. Hatta uzun süre bu savaşı kavrayamadılar. Hala da kavradıkları söylenemez. Kürdistan kendi sınırlarını çizdikten sonra, "uzun süreli halk savaşı" yönelişlerinin zemini iyice daraldı. Kürdistan'ın sömürge ve bir ulusal kurtuluş savaşının gerekli olduğu kavranmayınca "uzun süreli halk savaşının" zemini ve yönü boşlukta kaldı. Öte yandan, "İbrahim Kay- pakkaya, Türkiye'de kapitalizmin egemen olduğunu, feodal kalıntıların ikincil planda kaldığını, sınıf çelişkilerinin derinliğini ve proleteryanın konumunu görmek şöyle dursun, düşünmemiştir bile." 9 Bu noktada, devrime "uzun süreli halk savaşı" biçiminde yönelişlerin eriyen diğer maddi temeline gelinir. 60'lar Türkiye'sinde kapitalizmin seviyesini kavrayışlara göre yollar çizildi. Daha doğrusu herkes kendi durduğu alandan gördüğü kadarıyla tespit yapmak hatasına düştü. Türkiye'nin kırlarından bakınca kapitalizmi tüm kapsamıyla görmek mümkün değildir. Oysa strateji ülkenin bir bölgesi için çizilmez. Tüm durum iyice kestirilmelidir. Bugünün Türkiye'sine bakıldığında artık kapitalizmin seviyesi ile ilgili her tartışma boş düşer. Ancak, bu gerçeklik 60'larda görülemeyecek kadar cılız mıydı? Kesinlikle hayır. Köylü kökeninden devrime yaklaşım ve o günlerdeki dünya örneklerinin itibarı ve çekiciliği böyle bir yöneliş ortaya çıkardı. Bu stratejiler, bugünün gerçeklikleri karşısında güneşin altındaki kar gibi eriyorlar. İki ana akım: TKP-ML ve TDKP'nin eriyişinin ve aynı zamanda hat değiştirmeye zorlanmasının altında bu gerçekler yatmaktadır.
"Kırlardan şehirlerin kuşatılması" yoluna çıkanlar, önceleri Türkiye’yil l l ı R IvırL' il R ir l .L İ İ 7 ^ r in p
TDH'NİN m. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
45
"Amerikan emperyalizminin işgali altında" gördüler. Ve yeni bir kurtuluş savaşına giriştiler. 12 Mart deneyi düşmanın hiç de dışarlak olmadığını ve sırf "işbirlikçi" kavramıyla (anımlanamayacağmı ortaya koydu. Bu sefer "oligarşiye karşı halk savaşı" yoluna çıktılar. Ancak kırlarda "köylü ordusu yönelişinden vazgeçemediler. Bu yöneliş, sürekli ertelenerek 12 Eylül e kadar gelindi. "Kırlarla", "şehirler" arasında yalpalayıp durdular. Eylül sonrası "haydi işçi sınıfına" dediklerinde, kendileri artık liberal bir yola girdikleri için, bu çağrının da hakkım veremediler. 80 sonrası gelişmeler bu "öncü savaşçıların ı artçı konumlara sürükledi.
Eylül yenilgisi ve sosyalizmin yıkılışı devrimci harekette önemli bir etki yaratmıştır. Bu çok açık. Fakat 60'larda belirlenen hedeflerde, devrime yaklaşım yollarında erime ve aşınma yaratan esas neden, kapitalizmin 80 sonrası bir sıçrama daha yapmasıdır. Kitle yığınağı tartışılmaz biçimde şehirlere kaydı. Eylül sonrası büyük şehirlerin nüfusu ikiye katlandı. 80 öncesi tartışmalı olan konular pratik gerçekler tarafından devreden çıkarıldı. Eninde sonunda gerçekler görüldü, bu da bir kazançtır denebilir. Ancak bununla avunmak mümkün değildir. Yanlış stratejiler üzerine yüründüğü için, 60 sonrası sınıflar mücadelesinin daha başında güçler yanlış noktaya yığılmış oldu. Yığınakta yapılan yanlış, savaş sırasında düzeltilemez ve yenilgiyi getirir. Çıkartılması gereken en önemli ders budur. Türkiye devrimci Hareketi nin radikal kanadının önemli bir bölümü yığınağını yanlış noktaya yapmıştır. Böylece, mücadelenin gerçek alanı düzen güçlerine ve düzenle uzlaşık güçlere bırakılmış oluyordu. "Objektif şartlar" bir kenara, işçi sınıfının 60-80 arası mücadelede neden düzenden daha köklü bir biçimde kopuşamadığının açıklaması, yapılan bu yanlış yığınakta yatar.
Demokratik halk devrimine, şehirlerden Bolşevik ayaklanması yönünden yaklaşan bizler açısından sınav farklı yönlerden verildi. Esas duruş noktaları sağlamdı. Kapitalizmin ülkedeki durumu, işçi sınıfının pratik mücadeledeki yeri açısından bulanık yollara sapılmadı. Ne 12 Mart'ta, ne de 12 Eylül'de ülke gerçeklerinin göremediğimiz sürprizleriyle karşılaşmadık. Eylül öncesi mücadelesinde 15-16 Haziran işçi ayaklanması ve Tariş-Gültepe barikatları önemli dönüm noktaları oldu. Biri ardından 12 Martı, diğeri 12 Eylülü getirdi.
60-80 arasının sınıflar mücadelesinden çıkartılması gereken en önemli ders, ülkede sınıflar konumunun tespit edilmesiyle, onun pratik güdümünün çok farklı düzeyler olduğunun kavranması olmalıdır. Şüphesiz, Devrimci Hareketin önemli bir bölümü açısından, sınıflar konumu bile doğru zeminlerde tespit edilemedi. O nedenle yığınak yanlış noktalara yapıldı. Burada bir ilave gerekli. Kırlara yönelik bütün stratejilere rağmen, mücadele, 60-80 arasında ağırlıklı olarak şehirlerden geçmiştir. Fakat, bütün bu mücadele yıllarında "şehirlerdeki" mücadeleye hep "geçici bir aşama" olarak bakılmıştır. Sonunda "kırlarda üstlenilecektir." Bu hedef dağınıklığı devrimci hareketin yoğunlaşma
4 6
TDH’NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
gücünü dağıtmıştır. Buradan ise "şehirlerde tutunulamadığı" sonucu çıkartılmıştır. Oysa tutunmak için kararlı bir mücadele verilmedi. İran molla devrimi, Oıtadoğunun en güçlü ordusunu şehirlerdeki kalkışmasıyla ve ölümüne bıı mücadeleyle tasfiye edebilmiştir. Yoğunlaşma olmayan yerde tutunma da olamaz. Kafası kırlarda olan kurmay, şehirlerdeki mücadeleyi hakkıyla yönelemez.
Sınıflar konumunun tespitine ve onun pratik güdümünün seviye farklarına dönelim. Sınıflar konumunun tespitinden çıkan ana çelişkilerin ortaya konması, detaylardaki özgün çelişkiler atlanınca pratik mücadelede fazla yol gösterici olmaz. Gözlerimizi diktiğimiz Rusya örneğine bakalım. Sınıflar konumlanmasının yanında bazı özgün yanlara sahipti. Rusya'da çarlık kabuğunun içinde kapitalizmin çok hızlı bir gelişimi yaşanmıştı. Bu gelişim proleter- yayı başlıca iki merkeze yoğun bir şekilde yığdı: St. Petersburg ve Moskova. Özellikle de St. Petersburg'a. Ancak Rus kapitalizminin iki özelliği daha vardı: Dev işletmeler ve dev işçi blokları. Gecekondu değil, yüksek ve toplu dev işçi blokları. Her bloğun bodrum katı bir hücre yönetim merkeziydi. Ülkenin bir yanında kapitalizm böylesine hızla gelişip bir işçi yoğunlaşması yaratırken kırlarda serflik pratik olarak egemendi. Ülke iki kutuplu çelişki arasında yoğun bi gerilim içindeydi. Bir fabrikada olanın hızla diğer fabrika ve işçi semtlerine ulaşması doğal yollarla büyük bir hızla gerçekleşebiliyordu. Ayrıca Rusya, 1904 ve 1915'lerde iki savaş yaşamıştı. Özellikle 1915'lerdeki emperyalist paylaşım savaşı devrime büyük bir ivme verdi.
Lenin'in 1905 devrimi sonrası yaptığı bir tespit çok önemlidir. Ve ayaklanma tasarlayan her devrimcinin hafızasına kazınmıştır: "Devrimler hiçbir zaman 'yapıl mazlar. Devrimler objektifçe olgunlaşmış krizlerdEn ve tarihi ko- puşmalardan çıkagelirler."10 Rus proleteryası ve kısmen köylülüğü bu "tarihsel kopuşları" 1905 devriminde, 1917 Şubat devriminde ve ardından gelen savaş yıllarında yaşadı. Sonuç, Ekim devrimi oldu. Evet,’ 1905 devrimi çıkagelmişti. 1917 Şubat devrimi de öyle. Ancak 1917 Ekim devrimi belli ölçülerde Bolşevikler tarafından "yapılmıştı". Lenin'in 1917'de "silahlı ayaklanma" önerisine partinin direnmesi, bu direnmenin büyük mücadelelerle aşılması ve en kritik ana gelindiğinde, kışlık sarayın baskını için, "bu iş bu gece yapılacak yarını beklemek herşeyi yitirmek olur"11 dayatmasının altında bu gerçeklik yatar. B izler, devrimlerin "çıkagelmesi" ve "yapılması" arasındaki kritik çizgiye sağlamca basamadık. Bir ucu insanı kaçınılmaz b.ir şekilde kendiliğinden beklemelere sürükler; diğer bir ucu insanı kaçınılmaz bir şekilde kendiliğinden beklemelere sürükler; diğer ucu yersiz "devrim zorlamalarına". Türkiye Devrimci Hareketi, 60-80 arası defalarca "devrim durumu" tespiti yapmıştır. Ancak hiç de devrim durumlarının gerektirdiği gibi davranmamıştır. O zaman, devrim ve ayaklanma bir oyuna dönüşmüştür. Bizim payımıza düşen, "devrim zorlamalarının" ortalığı kapladığı bir ortamda zaman zaman
’IDH'NtN ffl. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
(10) Leniıı, Toplu Eserler, Cilt 21( İ l i l enin Tnnlıı Eserler. Cilt 26 47
y o l —
aşın ihtiyatlı noktalarda kalmak olmuştur.Türkiye'de kapitalizm, Rusya'daki ölçüsünde hızlı gelişmemiş, proleterya-
nın şehirlere yığılması o ölçüde yoğun olmamıştır. 1950'lerle başlayan süreçte bir yığılma olmuş ve gecekondularda toplulaşma yaşanmıştır. Ancak bunun yarattığı gerilim Rusya'yla kıyaslandığında çok alt noktalarda kalmıştır. 60-80 arası "tarihsel kopuşma" denebilecek olaylar, 15-16 Haziran olayları ve Tariş-Gültepe barikatları seviyesinde kalmıştır. Bu iki deneyden ise çıkartılması gerekenin tam tersi yönünde dersler çıkartılmıştır. 15-16 Haziran işçi ayaklanmasının sıkıyönetimle bastırılması "şehirlerin işgali altında" olduğunun kanıtı olarak görülerek, kırlara çıkış için hazırlıklar başlatılmıştır. Tariş- Gültepe barikatlarının bütün büyük kentlere taşınması ve mahallelere sıkışmış faşistlerle çatışma taktiğinden bir üst basamağa sıçramanın momentinin bu olayla gelip çattığını kavranması gerekirken, oyalanmalarla zaman yitirilmiştir. Türkiye proleteryasının "tarihsel kopuşma" momentleri kaçırılmıştır. İşçi sınıfı içindeki burjuva sosyalizmi açısından ise, bunlar, "tarihsel momentler" değil, "goşistlerin provokasyonu"ydu.
Eylül sonrası gelişmeler şehir ağırlıklı mücadele zemininde hangi değişmeleri ortaya çıkartmıştır?
Şehirlere yığılma 80 sonrası bir sıçrama yaptı. 1970'lerde, kentli nüfusun toplam içindeki oranı %38'di. 1995'te bu oran %65'i geçmiştir. Öte yandan kent nüfusu içinde gecekondu nüfusu 1970'lerde %23 civarındaydı. Bugün kentlerin %60'ı varoşlarda oturmaktadır. Bu, hızlı ve çarpıcı bir yığılmadır. Kaçınılmaz gerilimler yaratır. Yaratıyor. Kürdistan'ında mücadeleyle kendi sınırlarını çizdiği düşünülürse, bugün için artık 60'lardaki kır ağırlıklı devrime yaklaşımların yaşam bulabileceği bir maddi ortam yoktur. Bu temele dayalı stratejiler kafalarda erirken, siyasetlerde pratikte eriyorlar. Ancak henüz köklü otokritikler ve sağlam yeni yönelişler yapılmamıştır. Günlük olarak idare ediliyor.
1950'lerde hızlanan şehirlere yığılma, 1980 sonrası katlanarak sürüyor. Bu yönde bir derinleşme vardır. Ancak bu yığılmaya rağmen proleterya ve onun öncülüğüne dayalı sınıf mücadelesi aynı hızla gelişmiyor. Kaba karşılaştırmalar seviyesinde kalınırsa süreç açıklanamaz. Daha kötüsü boş beklentilerle zaman yitirilir. 80 sonrası şehirlerde büyük bir yığılma yaşanırken aynı zamanda işçi sınıfında da bir parçalanma yaşanmaktadır. Özal, "bu yıllar aynı zamanda kitleler çağının sona erdiği yıllardır" "Türkiye'nin bundan böyle hedefi, binlerce kişinin çalıştığı devasa tesisler değil, bilgi çağının arkasında kalmayacak insan yetiştirmek olmalıdır"12 diyerek bazı temel gerçeklikleri gördüğü için işçi sınıfına pervasızca saldırabilmiş, açıkça "ben fakiri sevmem" diyecek noktalara gitmiştir. Ancak "erken öten horozu keserler". Özal, henüz çok sancılı bir şekilde yaşanmakta olan süreci olduğundan ötelerde görüp,"çağ atladık" diyerek 70 yıldır kökleşen devletçi kökenli direnç noktalarım aşırıca gözardı etmiştir. Aynı hatayı bir kez de Cem Boyner tekrarlamıştır.
48
TDH'NİN IH. DÖNEMİ ----------------------
(12) T.Özal, [I.Cumhuriyet Tartışmaları
IDH'NİN IH. DÖNEMİ y o l —
Ancak süreç bütün sancılarıyla birlikte bu yönde işliyor.Avrupa'da süreç çoktandır işlemektedir ve orada da hala çok sancılı basa
maklardan geçmektedir. İngiltere'deki "madenciler grevi yeni bir yükselişin başlangıcı değil, aslında eski tarz muhalefetin sonuydu. Bir potansiyele değil, hır geleneğin tükenmesine işaret ediyordu."13 Benzer süreçleri oldukça gerilerden de olsa Türkiye de yaşamaya başlamıştır. Ve yoğunlaşarak yaşamaya devam edecektir.
Gelelim sınıfın parçalanmasına ve sonuçlarına.İşçi sınıfı 80 öncesi de parçalıydı. Ancak parçalanma sınırları değişikti.
900-80 arası mücadele yıllarında "iş güvenliği " olan KIT'lerde çalışan işçilerle, gelişimi 950 sonrası hızlanan "özel sektör" de çalışan işçilerin sınıfsal davranışları oldukça farklı olmuştur. Özel sektörde çalışan işçilerin büyük bir kısmının hayali bir " KIT'e kapağı atmaktı." Ve DİSK, %90 oranında "özel sektör "de örgütlüydü. Türk-İş ise devlet sendikasıydı.
Bugün bu sınırlar önemli ölçüde aşınmaktadır. İşçi sınıfı 80 sonrası başlıca iki yönden önemli farklılaşmalara uğramaktadır. Bir, ücret yönünden, diğeri, yapısal yönden. Ücret yönünden, 80 öncesi ile kıyaslandığında çok daha göze batar bir şekilde, sınıf iki ana bölüğe ayrılmıştır. Ücreti ortalama yaşam koşullarını yakalayan bir dar çekirdek oluşmuştur. Bunun çevresinde ise, çok ıliişük ücretli sürekli işten çıkarılan oynak geniş bir halka vardır. Bugün, tıpkı Latin Amerika gibi bir işte çalışmak neredeyse imtiyazlı bir konum yaratmaktadır. Çünkü, Eylül sonrası şehirlere yığılan nüfusun büyük bir bölümü issizdir ya da " türedi" işlerde çalışmaktadır. İstanbul, seyyar satıcılar diyarı olmuştur. Çeteleşmeler, küçük soygunlarla yaşama biçimleri de giderek yaygınlaşıyor. Sınıfın dar çekirdeği genellikle hareketsizdir. İşte çalışmanın imtiyaz sayıldığı bir ülkede, hele "iyi bir işte çalışmak" tam anlamıyla imtiyazdır. Yüksek ücretli işçilerin çalıştığı alanlar genellikle ekonominin hassas çekirdeğini meydana getirdiği için, grev dalgalarından bu çekirdek fazla etkilenmemektedir. Sınıfın hareketli kesimi iki yönlü basınç altındadır. Yüksek ücretli dar çekirdeğin hareketsizliği sınıfın topyekün davranış yeteneğini sınırlamaktadır; öte yandan, büyük işsizlik çemberi eylemlerde "sonuna kadar gitme" yönündeki kararlılığı büyük ölçüde etkilemektedir.
Sınıfın yapısal parçalanması: Sınıfın büyük işletmelerdeki etkili konumlanması Özal'ın dediği gibi parçalanmaktadır. Bir yandan, özelleştirmelerle KIT'ler küçültülüyor; öte yandan genel olarak yaşanan " taşeronlaşma" ile büyük işletmeler "rasyonalleşiyor". Taşeronlaşma Türkiye'ye özgü bir gelişme değildir. Dünya ölçüsünde yaşanmaktadır. Birkaç nedene bağlanabilir. Sınıflar mücadelesi deneylerinden çıkartılan dersler sonucu işçilerin büyük yoğunluklar halinde bulunmasının engellenmesi. Sosyalizmin yıkılışıyla bu yoldaki uygulamalar cesaretlenmiştir. Yeni teknik gelişmeler dev kitle üretimi yerine " esnek üretimi" gündeme getirmiştir. Sonuncusu, dünya ölçüsünde rekabetin 80 sonrası "hızlanan yeni rüzgarı" rasyonelleşmeyi en yüksek nok-
4 9(13) Haluk Yurtsever, Türkiye'nin Dönemeci
talara çıkarmayı dayatıyor. Türkiye de bu genel gidişin dışında değildir. Sonuç olarak, bir yandan işletmeler işçi sayısı açısından küçülürken, taşeronlaş- mayla parçalanmakta, patron sayısı görünüşte artmaktadır. Bu gelişim sendikal örgütlenmelere büyük bir darbe vurmaktadır.
Yapısal parçalanmanın diğer yönü, kalite çemberleriyle gelişmektedir. Bu yöndeki gelişim henüz Türkiye'de çok cılızdır. Ancak, büyük holding bünyelerindeki modern işletmelerde bu yönde uygulamalar artmaktadır. Bu uygulamaların özelliği, işçiyi üretim süreci içinde bant sisteminden farklı olarak bi- | ıaz daha yaratıcı tarzda çekmesidir. Türkiye'den bir örnek: Brisa'da 30 yıldır j çalışan bir işçinin aktarımı: "Yaklaşık iki yıldır bu model uygulanıyor. Model uygulanmadan önce çıkılan grev döneminde yoğun işçi atılması yaşandı. İşçi j sayısında azalma olmasına rağmen üretimde bir düşme olmadı, tersine arttı.İki kuşak işçi var. 12 Eylül öncesi işçi bu modele uymada güçlük çekiyor.Daha doğrusu, belli bir deney, alışkanlık ve birikimle geldiği için direngen- diı. 12 Eylül sonrası işçiler ise daha uyumlu. Bu sistemde işe bağımlılık çok |] artıyor. İşçiye statü veriliyor, biçimsel de olsa değer veriliyor. İşçilerin çoğunun arabası, evi ve parasal birikimi var... Yani, toplusözleşme, grev, sosyal hak vs. gibi sorunlarla fazla ilgili değiller."14 İşçi sınıfı içinde böyle bir tabaka ilk kez doğuyor. Sınıfın klasik tanımında işe yabancılaşma egemen bir unsurdu. Taylorizm, işe yabancılaşmayı tepe noktalarına çıkarmıştır. Kalite çemberleri ise "işe bağımlılık" yaratıyor. Üstelik "işçiye statü veriliyor, biçimsel de olsa değer veriliyor." Sınıfın bu kesimiyle diğer kitlesinin sınıflar savaşımına yaklaşımı önemli bir kopuşmaya uğramaktadır. Türkiye'de de gittikçe gelişecek bu yapısal parçalanmanın etkileri önemli olacaktır.
Yapısarparçalanmanın son önemli alanı, sınıfın kitlesinin "hizmet sektörüne" büyük ölçüde akmasından doğmaktadır. Kapitalizmin gelişimi kesin bir şekilde sınıf içinde bu yönde yeni bir parçalanma yaratıyor. Hizmet sektörünün önemli bir bölümü üretken sektör değildir. Üretileni sunar. Bankacılıktan turizme kadar bu alana girer. Bu alanda iş koşulları, iş ilişkileri fabrika şartlarından çok farklıdır. Sınıfın toplu davranış yeteneğini törpüler. Türkiye'de de bu alanlarda çalışanların sayısı her geçen gün hızla artmaktadır. Bu kesim geleneksel sınıf davranışlarını genellikle göstermez ya da çok sınırlı ölçüde gösterir.
Sonuç olarak, işçi sınıfının ücret ve yapısal yönden parçalanması onun top- yekün davranış yeteneğini sınırlıyor. Ya da böyle bir davranış imkanı krizlerin en dip noktalarında ortaya çıkabiliyor. Kapitalizmin bir gelişim dönemine denk düşen "sanayileşme" ve "ağır sanayiin inşası" yıllarındaki sınıflar mücadelesiyle; sonraki dönemin, bilimsel teknik devrimin ortaya çıkarttığı gelişim yıllarındaki sınıflar mücadelesi oldukça farklı özellikler taşımaktadır. "Eski güzel günleri" özleyerek sınıf savaşı verilemeyeceğine göre, yeni döneme denk düşen hedefler ve mücadele biçimleri yaratılmalıdır.
Bu gerçeklikler karşısında başlıca iki davranış biçimi geliştirilmelidir. Sı-5C
TDH'NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
(14) Toplumsal Dayanışma. Haziran '93
mİ tâki parçalanma dikkate alınarak -ki bu parçalanma orta vadede derinleşerek devam edecektir- bu parçaların özellikleri derinlemesine irdelenerek, ayrı .ıyn yöneliş politikaları belirlenmelidir. Kalite çemberlerinde yer alan işçilerle, hala bant sisteminde üretim yapan işçilerin tepkileri aynı olmayacaktır. Bu gerçekliklerden hareketle, sınıfın farklı parçalarının farklı yollardan yürüterek aynı hedefe yönlendirmek ustalığını göstermek gerekiyor. Bu yöneliş zeminlerini orta vadede Parti politikasına kazandırmalıyız.
Kısa vadede ise, sınıfın düzenle en yüksek gerilimi yaşayan kesimlerine yönelmeye öncelik vermeliyiz. Sınıfın bu kesiminin özelliklerini önemli ölçüde İnliyoruz. Sınıfla zaten bu noktada temastayız. Taşeronlaştırma, özelleştirme vc her toplu sözleşme sonrası sınıfın bu kesiminde büyük tasfiyeler yaşanır.Bu nedenle, iş yerlerindeki örgütlenmelerde işten çıkartmalarla birlikte sık sık tasfiye olur. İşçi sınıfının bu en hareketli kesiminde sürekli düzenli ve istikrarlı örgütlenmeler yaratılamayabilir. Ortamın akışkan ve değişken özelliklerine biiyük bir dikkat gösterilmeli hiçbir ezbere kalıpla yola çıkılmamalıdır.I Jiizenle sürtünmenin ve gerilimin en yüksek olduğu alanlarda, bu ister işçi sınıfı içinde olsun ister öğrenci gençlik içinde olsun veya başka sosyal kesimlerde olsun, daima bir akışkanlık ve değişim yaşanır. Düzenle önemli bir gerilim yaşamayan sosyal kesimlerde ise doğal olarak bir "statüko" vardır. Bu gerçeklik hiç unutulmamalıdır. Hareketimizin başlıca manevra alanı gerilimin en yüksek olduğu alanlar olduğuna göre, buraların baş döndürücü akışkanlığına ve değişkenliğine, örgüt biçimi olarak, öne çıkartılacak parola ve sloganlar -geçici hedefler- olarak, eylem zenginliği açısından kesinlikle ayak uydurmak gerekir. Daha doğrusu ayak uydurmak değil, bu akışkanlığa ve /enginliğe önderlik edebilmek zorundayız. Varsın bazen olaylar bizi bir müddet sürüklesin, ne yaptığımızın bilincinde olursak gelişimin bir noktasında olayları yönlendirecek momenti yakalayabiliriz. Kafamızda "ideal" formüller olayların akışının kıyısında kalırsak, gelişimi hiçbir zaman yönlendiremeyiz.
İşçi sınıfının parçalanması ve ortaya çıkan sonuçlardan sonra kısaca gençlik \ e köylülük hakkında da bazı tespitler yapalım.
( iençlik, kapitalizmin ülkemize özgü gelişimi sonucunda işçi sınıfına benzi ı bir biçimde parçalanıyor. " Bir zamanlar" üniversitelerde, liselerde hatta .ıskeri okullarda "halk çocukları" okuyabiliyordu. Ordu için bu süreç 1961 I laı p okulu isyanıyla kapanmıştır. 1985 sonrası gelişimlerle üniversitelerde benzer bir süreç derinleşmeye başlamıştır. Eylül faşizminin yarattığı kışla di- .iplini ve ekonomik gelişimler üniversite gençliği üstünde belirgin bir bit, ıııule parçalanma yaratmıştır. Devrimci gençlik artık öğrenci kitlesi içinde azınlıktır. Bu gerçeklikten hareketle gençlik politikalarımızda da çeşitli ke- ntılere hitap edebilen farklı programları yaşama geçirmeliyiz. Yollar, önce
li ıı siyasete oldukça doğrudan akardı. Bugün bazı dolambaçlı yollardan yürümeyi öğrenmeliyiz.
köylülük neredeyse stratejilerden sessizce kovulmuştur. 1960'ların kutsal*;ı
TDH'NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
TDH'NİN III. DÖNEMİ y o l -
parolası "işçi-köylü ittifakı" bugünlerde duyulmaz olmuştur. Stratejilerden sessizce kovulan köylülük, Türkiye’den de kovulabilmiş midir? Kürdistan kendi sınırlarını çizdikten ve 80 sonrası nüfus göçünün iyice hızlanmasından sonra devrimde kırların ağırlığı, otuz yıl öncesine göre zayıflamıştır. Bunu ayrıca kanıtlamaya çalışmak bile artık gereksiz bir çaba olur. Ancak köylü Hareketinin tüm maddi temelleri erimemiştir. Bu iyi bilinmelidir. Eylül sonrası Ege köylerinde tefeci bürolarının hedef alındığı eylemlilikler unutulmamalıdır. Kırdaki gerilim, yoksul ve orta köylülükle, tefeci tüccar vurgunun te mas noktalarmda birikmektedir. Bugün o noktalara müdahele edemeyişimiz, onları unutmamızı gerektirmez. Tam tersine, hareketin belli bir seviyesinde değerlendirilmek üzere bilinçlerde sıkı sıkı korunmalıdır.
Dünya ve Türkiye'deki yeni koşullarda Devrimci Hareketin III. Dönemine hazırlanırken olayların ve gerçekliklerin aşındırdığı eski değer ve yönelişlerimizi başlıca üç alanda hızla onarmak ve yetkinleştirmek zorundayız. Bu alanlar: Devrime yaklaşım (Devrim stratejisi), Ana taktik yönelişler ve dönemin görevlerini kucaklayacak Örgütsel Yapılar'dır.
Bu konulara girmeden çok önemli bir noktaya değinmek ve açıklık getirmek zorundayız. Sosyalizmin yıkılışıyla ortaya çıkan ve çözüm bekleyen teorik sorunlar vardır. Bu sorunların en genel çerçevesini yazının önceki bölümlerinde çizdim. Ve ilk taslak düşüncelerim de çeşitli yazılarda açıklandı. Deneylerin ışığında sosyalizm teorik sorunlarının tartışılması ve çözümlenmesi önümüzdeki günlerin en önemli görevlerindendir. Bu konudaki tezlerimizin tartışılması, olgunlaşması ve son şeklini alması farklı seviyede ayrı bir çalışma kanalıdır. Hareketimizde bu konuda disiplinli bir tartışma süreci başlatılmalıdır. Bu tartışma süreci disiplinli ve planlı bir şekilde örgütlenirken, bu çalışma hiçbir şekilde Hareketimizin pratik taktik yönelişleri üzerinde erteleyici bir rol oynamamalıdır.
DEVRİME YAKLAŞIM: Şehirlerde özgür alanlar yaratma + Kentlerde uzun süreli ikili iktidar mücadelesi
Yaşanan önemli gelişmeler sonucu, Türkiye Devrimci Hareketi'nin 1960'larda çizdiği stratejiler büyük ölçüde aşınmıştır. Aşınmayı yaratan iki büyük gelişme vardır: İlki ve en önemlisi, Kürt halkının ulusal kurtuluş mücadelesinin yükselmesiyle, "Türkiye'nin kırlarının" gerçekte Kürdistan olduğu en açık biçimde ve en görmek istemeyen gözlere batarcasına ortaya çıkmıştır. Bu gerçeklik kırlara dayalı stratejileri, Türkiye devrimi açısından büyük ölçüde aşındırmıştır. Sorun, Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesiyle sağlam stratejik ve taktık ittifaklar kurulması noktasına dönüşmüştür. Devlime i Hareketin bazı kesimleri bu konuda hala büyük bir direnç gösteriyorlar.' Ancak olayların gelişimi ve gerçekliklerin inadı onların direncinden daha
ANA YÖNELİŞLER
52 I
l'iıçlü olduğu için boşa güç ve zaman kaybı yaşanmasından, hatta gereksiz >'i-r ilimlerin ortaya çıkmasından başka bir sonuç yaratmıyor. İkinci önemli edişim, Türkiye'de kapitalizmin 80 sonrası yaşanan ikinci yaygınlaşma dalgısının şehirlerde yarattığı büyük yığılmadır. Bu gerçeklik, devrimin ağırlık merkezini 60'larla kıyaslandığında çok daha fazla ölçüde şehirlere kaydırmışın Devrimci Hareket, şehirlerde atacağı büyük adımlarla ve Kürt Halkı ile kuracağı sağlam ittifaklarla devrimin yolunu açabilir.
Öte yandan, 60'larda çizilen stratejilerin diğer yönü şehir ağırlıklı ayaklanmaların örgütlenmesi biçimindeydi. 80'ler sonrası böyle beklentiler de önemli ölçüde geçerliliğini yitirmiştir. Şehirlere büyük yığılma, kendiliğinden devrimi ayaklanma aşamasına getiremez. 80 sonrası 'sınıflar savaşı ortamındaki değişimler" bölümünde açıkladığımız gerçeklikler, bu yolu belli ölçülerde tıkamaktadır. "Sınıflar kopuşmasından uzlaşma arayışlarına" yöneliş; "yol açı- ı ılarııı tükenişi"; "devletin zorunun gündelikleşmesi"; "kendiliğinden yığın hareketlerinin rolü"nün zayıflaması; "işçi sınıfının iki kuşağı arasındaki kopma" bütün bu gerçeklikler, topyekün bir ayaklanmadan önce bazı adımların al ılınasım zorunlu hale getiriyor.
Bu da ana hatlarıyla: şehirlerde özgür alanların yaratılması adımıdır. Bu yönelişin gerekçeleri önceki bölümlerde kısmen açıklandı. Bir kez daha siste- nıutize edelim.
1) Kapitalizm-Sosyalizm dengesinin yok olması ve üç ana emperyalist merkez arasında yem bir paylaşım mücadelesinin belirgin hale gelmesi, üçüncü dünyadaki egemen sınıfların iktidar olma gücünde bir zaaf yaratmıştır. Hemen hemen hiçbir üçüncü dünya ülkesinde egemen sınıflar ülkelerinin tümüne egemen olamıyorlar. "İki kutuplu dünya"nın yarattığı egemenlik avantajla- ıı belli ölçülerde erimektedir. Dünya çok karmaşık bir sürece girmiştir. Eski denge ve denklemler hızla devre dışı kalmaktadır. Karşı kutba endeksli egemen olma yollarının temel zemini zayıflamıştır. Bu gerçeklik; Türkiye üze- ı inde de etkisini her alanda belirgin bir biçimde göstermektedir. Körfez savaşının sonuçları bunun en açık kanıtı oldu. "Türkiye'nin çıkarlarının dış dünyaya karşı savunulması" 601ı yıllara kıyaslanmayacak ölçüde çetrefilli hale gelmiştir. Amerika, Avrupa (Almanya) ve yavaş yavaş devreye giren Rusya karısında Türk egemenleri, hergün sırat köprüsünde yürüyüş yapmak zorunda
kalıyorlar. "Komünizme karşı NATO'nun öncü gücü" Türkiye artık yoktur.Ote yandan, üçüncü dünya ülkelerine akan sermayenin büyük bir bölümü,
yaklaşık %50 kadarı uzak Asya-Pasifik bölgesine akmakta, Latin Amerika, Asya'nın güneyi, Ortadoğu, Kuzey Afrika bu sermaye akışından çok küçük bir pay alabilmektedir. "Komünizme karşı" destek gören ve her türlü uygulamada elleri serbest olan üçüncü dünya egemenleri şimdi aynı avantaja sahip değillerdir. Değerler ve öncelikler değişmektedir. Bu gerçeklik onların iktidar olma gücünde belirgin zaaflar ve boşluklar yaratmaktadır. Bugün Latin Ame- ııka, Asya'nın güneyi, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da üçüncü dünya egemenle-
53
IDH'NİN m . DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
ri, ülkelerinin tümüne egemen olamıyorlar. Bu ülkelerde belirgin iktidar boşlukları ortaya çıkmaktadır. Bu boşluklar ya büyük şehirlerde çok açık denetimsizlikler ya da bazı ülkelerde bölgesel gerilla mücadeleleri biçiminde kendini ortaya koymaktadır. Türkiye de bu çemberin içindedir. Konum açısından dünyanın en istikrarsız bölgelerinden birisinin tam merkezindedir. Egemenlik denklemi eskiden basit ve tek yönlüydü. Bugün pekçok çelişkinin ortasında her türlü "kolaylık"tan uzak, çok yönlü dengelerin etkilediği bir sırat köprüsüdür. Bu gerçeklik, devrimci harekete yeni imkanlar sunabilir. Kendiliğinden ve kolayca değil, zayıf noktaların iyi seçilmesi ve kararlı bir yüklenişle bu imkanlar devrimci fırsatlara dönüştürülebilir.
2) Kapitalizmin '80'ler sonrası hızlanan ikinci gelişim dalgasının şehirlerde yarattığı büyük yığınak, bu alanları oldukça denetimsiz hale getirmiştir. Gümrük Birliği ne giriş, yakın dönem için bu yığınağın artması yönünde bir etki yaratacaktır. Göçen nüfusun, kapitalizmin kendi mekanizmaları tarafından emilememesi, geniş bir nüfus kitlesinin düzenin bilinen normları içine çekilememesi, şehirlerdeki denetimsizliği arttırmaktadır. Düzen, bu alanlarda sadece zor ile denetim kuramayacağını iyi bildiği için başlıca iki yoldan dolaylı denetim kurma çabasındadır. Ya doğrudan uyuşturucu, fuhuş her türlü değerin silindiği soysuzlaşmayla bu yapılıyor; ya da Refah Partisi nin yolundan dini değerler öne çıkartılarak öfke belli kanallarda yatıştırılmaya çalışılıyor. Ancak bu, iki ucu keskin bir bıçaktır.
3) Kürdistan'daki savaş merkezi iktidarın gücünü önemli ölçüde zayıflatmaktadır. Şovenizm dalgasını yükselterek şehir nüfusunu nötralize etmeyi deneyen iktidarlar, bu silahlarını da her geçen gün yitirmektedirler. Elbette onlar açısından bütün yollar bitmiş ve tıkanmış değildir. Ancak, hangi silaha sarılırlarsa sarılsınlar, bunun ömrü uzun olamıyor. Savaş gerçekliği kısa sürede her taşın altından çıkıyor. Öte yandan, sadece kapitalizmin gelişimi değil, Kürdistan’daki savaş gerçekliği de şehirlere yığınağı arttırmaktadır. Üstelik radikal bir güç yığınağı yapmaktadır. Kürdistan'daki Özgürlük Hareketi, şehirlerde de özgür alanlar yaratmak için önemli imkanlar ortaya çıkartmaktadır.
4) Şehirlerde yığılma yaşanması, buna karşılık işçi sınıfındaki yapısal parçalanma gerçekliği varoşlara özel bir rol yüklemektedir. Kürdistan'dan sonra düzenle en yüksek gerilim varoşlarda yaşanmaktadır. Bugün hemen hemen bütün büyük şehirler ikiye bölünmüştür. Daha da ötesi, büyük şehirlerin önemli bir bölümünde özel güvenlik sistemli semtler ortaya çıkmaktadır. Bu bölgelere herkes elini kolunu sallaya sallaya giremez. Bu bölünmenin yarattığı gerilim o kadar açıktır ki, bu tablo kentlerin özel bölümlerinde konumlanan finans-kapitali oldukça ürkütmektedir. TESEV üyelerinden bir finans kapitalist bu ürküntüsünü şöyle dile getirmeden edemiyor: "Eğer barışı sağlayamazsak bir gün varoşlarda yaşayan nüfiıs kapımıza dayanıp hepimizin gırtlağım kesecek." 15 Burada hem varoş gerçekliği, hem de varoşlar ile Kürdis-
54
TDH'NİN IH. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
/ ı c \ ı « : ı ı : . . <11 m ı o n z
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —tan'daki savaşın bağlantısı biraz da canhıraş bir şekilde dillendirilmiştir. Egemenler kentlerde özel güvenlik sistemleriyle kendi duvarlarını ördüklerine göre, halka da varoşlarda kendi özgürlük alanlarını yaratmak kalıyor.
Kentlerde özgür alanlar yaratmak için saydığımız gerekçeleri, 7(h80 döneminin mücadelesini değerlendirerek tamamlayalım. Varoş gerçekliği şüphesiz ki yeni değildir. Devrimci mücadelenin bu alanlarda tutunması ve mevzi edinmesi de yeni değildir. Yapılacak olan kentlerde özgür alanlar yaratılması, eskinin basit bir tekrarı mı olacaktır? Bu soruya açık bir yanıt gerekiyor.
1970-80 dönemiyle karşılaştırıldığında varoş olgusu önemli bir değişim göstermiştir. Aslında hiçbir şey eskinin aynısı değildir. Nicelik olarak varoşlardaki büyük yığılma, kendini nitelik olarak siyasi ortama dayatan özgün bir karakter kazanmıştır. 1970'ler Türkiye'sinde kentlerde yaşayanların sadece %23'ü varoşlarda otururken, J995 Türkiye'sinde bu rakam 60'a fırlamıştır. Kentlerin çıplak bir biçimde ikiye bölünmesi, 85'ler sonrası Türkiye'sinin bir gerçekliğidir. Latin Amerika'da bütün büyük kentler ikiye bölünmüştür. Bu bölünme sadece sosyal yaşam görüntüsü açısından değil, güvenlik sistemleriyle örülen duvarlarla perçinlenmiştir. Türkiye'nin kentleri henüz bu noktada değildir. Ancak gelişim kesinlikle bu yöndedir. Güvenlik sistemleriyle bölünmenin ilk belirtileri İstanbul'da çoktandır bir gerçeklik olmuştur. Bu gelişim, varoşlara ayrı bir dinamik kazandırmaktadır. 1970'lerle karşılaştırıldığında, kentlerin bu alanlardaki nüfus yığılımı ve düzene karşı öfke birikimi çok ileri noktalardadır. Ancak bu öfke son derece şekilsiz, hatta hedefsizdir. Ayrıca istikrarlı da değildir. Parlayıp sönmektedir. Bütün bu özellikler aynı zamanda varoş gerçekliğinin tanımıdır da. Devrimci mücadele açısından önemli olan, bu alanların düzenle yaşadıkları gerilimdir. Bu gerilimi şekillendirmek, belli bir hedefe yöneltmek, çürümekten kurtarmak mücadelenin ana yönelişlerinden biri olmalıdır. Sonuç olarak, 80 sonrası kapitalizmin gelişimi ve Küıdis- lan'daki savaş nedeniyle varoş gerçekliği, 70'lerdekinden çok farklı boyutlar kazanmıştır. Bunun yanında, Türkiye kapitalizminin bu nüfus yığılmasını bünyesine kısa zamanda alamayacağı gerçekliğini de göz önüne alırsak, ortaya 70'lerden farklı kendine özgü bir dinamik çıkmaktadır.
Bu objektif gerçeklikten öteye olaya bir de devrimci mücadele açısından bakarsak, 70-80 arası bu alanlardan bir kısmı, devrimci siyasetler tarafından tutulmuştu. Bu mevzi tutma neden Eylül sonrası sürdürülememiştir? Bu sorunun cevabı devrimci mücadelenin yönelişlerinde ve taktik tutumlarında yapılan hatalarda yatar. 60-80 döneminde, özellikle de 70-80 yılları arasında, pek- çok işçi semtinde devrimciler egemen olmasına rağmen, onların stratejik yönelişleri, ana hedef olarak sürekli kırlara dönük olarak kaldı. Şehirlerdeki mücadele "geçici" bir aşamaydı. Uygun moment gelince kırlara geçilecekti. Bu leınel mantıktan dolayı kentlerde inatçı bir tutunma savaşı verilmemiştir. En küçük yenilgiden daima "kırlara çekilme'nin gerekçeleri üretilmiştir. Dev- ııınci kurmayların büyük bir bölümünde, stratejik olarak, güçlerin yığılına
noktası kırlardı. Bu mantıkla kentlerde tutunulamazdı. Ya da kentler zaten kolay terkedilecek geçici mücadele alanlarıydı.
Öte yandan, o dönemin mücadelesinde taktik olarak da önemli bir moment kaçırılmıştır. Semtlerdeki mücadele, genellikle faşistlerle çatışmalar seviyesindeydi. Bu çatışmalarda önemli kazanmalarda sağlandı. Ancak, 1978'lerin sonlarına gelindiğinde bu dar taktik alan artık mücadeleye cevap vermiyordu. İzmir-Gültepe'deki barikatlar, mücadelenin taktik olarak daha yüksek noktalara çıkması gerektiğinin ilk önemli işareti oldu. Devrimci Hareket bu taktik dönüşü yapamadı. Eski taktik zeminde, semtlerde faşistlerle mücadele seviyesinde kaldı. Semtlerde barikat mücadelesiyle desteklenen genel bir direniş taktiğine sıçranamadı. Devrimci Hareket bu taktik dönüşü yapamayınca Eylül darbesi için en uygun ortam şekillenmiş oldu. Böyle bir taktik dönüş yapılmasına rağmen de yenilebilirdik. Ancak böyle bir yenilgi, Eylül faşizmine karşı hemen hiçbir varlık gösterilmeden yaşanan yenilgiden çok başka sonuçlar yaratırdı. Gelecek kuşaklara etkin bir devrimci miras bırakılmış olurdu.
Sonuç olarak, kentlerdeki alanlar tutulurken yapılan temel mantık hatası, bu alanların "geçici" görülmesinin üstüne bir de önemli bir taktik hata yapılınca, ortaya kazanılan mevzilerin önemli ölçüde yitirilmesi sonucu çıkmıştır. Sonuç, "yenilgi aldığımız alanlara" bir kere daha gitmemek yönünde çıkartılamaz. Yeni donanımlarla ve taktik ustalıkla özgür alanlar yaratmaya yönelirsek, yenilgi hiç de alın yazısı değildir. Tam tersine başarının yolu açılacaktır.
DEVRİME YAKLAŞIMDA ÜÇ ÖNEMLİ AŞAMA90'lar sonrası dünya ve Türkiye gerçekliğinden hareketle devrime yaklaşı
mın ana aşamalarını belirleyerek stratejik yönelişimizin çerçevesini tamamlayalım.
BİRİNCİ AŞAMA: Kentlerde Özgür Alanlar Yaratılması ve Kırlarda Cephe Gerisi Üstlenmesi.
A) Kentlerde Özgür Alanlar Yaratılması:Bu adıma, kentlerde uzun süreli ikili iktidar mücadelesi de diyebiliriz.
"Uzun" tanımlamasından, belirsiz bir tarih çıkartılmamalıdır. Ancak belirli bir süreden de sözetmek mümkün değildir. Kentlerde özgür alanların yaratılması, topyekün bir halk ayaklanmasının ön hazırlığıdır. Uzunluk sınırı, mücadelenin böyle bir noktaya olgunlaşmasıyla belirlenir. Bu dönem, topyekün bir cephe savaşma hazırlık adımı, mevzi savaş dönemidir.
Kentlerde özgür alanların yaratılması nasıl başarılabilir ve hangi sonuçları doğurur?
1) Varoşların tutulmasında en temel davranış biçimi, bu alanların her türlü sorununa siyasi ve pratik olarak yönelmektir. Bu alanlarda sadece "ilişki çıkartmak" için bulunmak olaya sıradan yaklaşmak, varoş gerçekliğini kavrayamamak olur. Bu alanlarda düzenin en sıradan "nimetleri" bile yoktur. En
TDH’NİN İÜ. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
TDH’NİN IH. DÖNEMİ yol —sıradan insan ihtiyaçları varoşlarda neredeyse lükstür. Bu gerçeklik karşısında düzenin tavrı, yeterince denetleyemeyeceği bu alanları çürümeye terketmek biçimindedir. İşsizlikten ve amaçsız boş vakitten doğan bu zamanları düzen en çarpık noktalara sevketmek amacındadır.
Bütün bu çarpıklık ortasında faaliyet gösterecek olan militanlar, kalitece örnek bir günlük yaşama sahip olmalıdır. Her türlü değerin hızla deforme olduğu bu alanlarda, devrimci militanların örnek yaşam tarzı, moral bir seviye yakalayabilmeleri çok önemlidir. Düzenin çürütme yollarına karşı devrimci bir yaşam adım adım inşa edilmelidir. Amaçsız boş vakit geçirme, kumar v.s. çarpıklıklar inatçı bir savaşımla devrimci bir yaşam tarzına dönüştürülerek te- mizlenmelidir. Bu nedenle varoşlardaki her sorun, hareketin siyasal ve pratik çalışma alanına girmek zorundadır. Büyük medya bombardımanı nedeniyle sözlerin oldukça değer yitirdiği bir siyasi ortamda, pratikte örnek davranış yakalanması gereken temel halkadır.
2) Varoşların tutulması, bizleri aynı zamanda işçi sınıfının en hareketli kesimine taşıyacaktır. İşçi sınıfı içindeki çalışmayla varoşlardaki çalışma canlı bağlantılarla uyumlu hale getirilirse, sınıf içinde adım atma hızımız kesinlikle artacaktır. Sınıfın en canlı ve hareketli kesimlerini önceki bölümde tanımladık. Bu işçi kitlesinin büyük bir bölümü varoşlarda yaşamaktadır. Sadece işyerlerinde örgütlü kalındığında, bir grev ya da direniş nedeniyle işten atılmalar yaşanınca, buradaki örgütlenme hızla zayıflamakta hatta yokolmaktadır. Atılan işçilerle ilişkiler ise genellikle kopmaktadır. Varoşlar tutulduğunda ise, işyerlerinden tasfiye edilen öncü işçilerle ilişkiler daha kalıcı hale getirilebilir.
Bu noktada, biraz da Hareketimizden kopan sendikacıların gayretiyle başlatılan, ancak Yapı da belli bir karşılık bulan "varoşlar mı? işçi sınıfı mı?" tartışmasına değinelim. Daha sorunun konuluşundan ortada bir çarpıklık olduğu kavranabilir. Boş tartışmalarla oldukça zaman yitirdiğimiz için, sorunu bu tarz ortaya koyuşun altında yatan siyasi zemini bulmaya çalışalım.
80'ler sonrası yaşanan bütün siyasi gelişmeler, kentlerde verilen mücadelede, varoşların özel bir önem kazandığını açıkça ortaya koymaktadır. Böyle bir tartışmanın altında temelli siyasi gerekçeler olamaz. Tersine, siyasi gerekçeler ve "objektif durum" varoşları işaret ediyor. Ortaya çıkan direncin iki nedeni olabilir. Birisi 60'lardan kalan alışkanlıkla düşünmekten kopuşamamak, diğeri, özellikle 87 sonrası yaşanan pratik örgütsel çalışmalardan çıkarılan yanlış sonuçlardır.
İlkinden başlayalım. 60-80 arası mücadeleden bir temelli ders çıkartılmalıdır. Ülkede sınıflar konumlanmasının tespitiyle, mücadelenin pratik yürütü- ıııü birebir üst üste düşmez. Sınıflar konumlanmasının ortaya koyduğu genel çelişki ve zıtlıkların pratik mücadeledeki karşılığı, her zaman sınıfların düzenli ordular gibi karşılıklı çatışması biçiminde yürümez. Günlük pratikteki gerilimler, çok daha canlı ve çeşitlidir. Ve bu gerilimlerin içinden yürünme-
5 7
TDH'NİN III. DÖNEMİ yol —den hiçbir zaman sınıflar mücadelesi yönetilemez. 60'larda önce gençlik sokağa çıktı, işçi sınıfı değil. Yine 60'larda işçi sınıfının KİT'lerde çalışan kesimi genellikle durgundu. Bu nedenle devrimci örgütlenmelerin ilk yöneliş alanı içinde olmadı. 80 sonrası gençlik ve işçi sınıfının mücadele seviyesinde oldukça önemli değişimler yaşandı. Ayrıca sanki Kürt ulusal mücadelesi ve Alevilerin siyaset sahnesine çıkması sınıflar savaşını gölgeleyen sonuçlar yarattı. 60'ların yaklaşımıyla, Kürt'lüğün de, Aleviliğin de, hatta kadın sorununun da çözümü sosyalizmdeydi. Ayrı davranış ve örgütlenişler hiç de olumlu karşılanmazdı. Yine 70'ler sonrasında devrimciler, semtlerde faşistlerle çatışmalarından dolayı eleştirilemez. Taktik olarak tek yanlı kalmalarından ve 1978'lerde, semtlerdeki mücadelenin bir başka basamağa gelip dayandığını kavrayamamaktan dolayı eleştirilebilir. Siyasetimiz ise, semtlerdeki mücadeleye öncü olmadığından eleştirilmelidir. Bu mücadele yaygınlaşınca, Hareketimiz de kaçınılmaz biçimde bu taktik alanın içinde yer almıştır.
851er sonrası Türkiye'sinde, Kürt hareketinden sonra düzenle sürekli gerilim noktası varoşlarda odaklaşmaktadır. Bu gerilim alanında yürünmeden sınıflar mücadelesi yönetilemez. İşçi sınıfının en canlı kesiminin, Aleviliğin, savaştan dolayı göçen Kürt nüfusunun, işsizliğin ve hatta üniversiteye giremeyen ya da maddi nedenlerle devam edemeyen kesimin toplu yaşam alanı varoşlardır. Düzenden çok yönlü hoşnutsuzluğun buluşma noktasıdır. Bu gerçeklikler ortasında "işçi sınıfı mı? varoşlar mı?" sorusunu sormak, sınıfın en canlı kesiminden kopuk olmaktan başka bir anlam taşımaz. Varoşlarda tutunmanın, özgür alanlar yaratmanın bizleri yüzlerce fabrika ve işyerine taşıyacağı, hem de etkili bir biçimde taşıyacağı, açık değil midir? 60-80 arasının alışkanlıklarıyla düşünmek ve kaba formüller dünyasında kalmak insanı ancak böyle saçma ikilemlerle uğraşmaya iter.
O zaman sorun nerede yatmaktadır? 87 yükselişinden sonra 91lerde bir tıkanmaya girdiğimizde "kadro sorunu" ve "kadro kalitesi" Yapı'nın gündeminde ilk sıralara çıktı. "Kadro kalitesinden şikayet" tepe noktalara vardı. Bütün bu olanlarda bir gerçeklik yok muydu? Elbette vardı. Ancak, bu krizden, genellikle olumsuz yönde sonuçlar çıkarıldı. Varoşlardan gelen kadroların "tutarsızlığı" çoğumuzu işçi sınıfı içinde "ağır başlı" kadro aramaya itti. Oysa sorun, Yapı nın içine aldığı unsurları dönüştürme ve kazanma iradesindeki zayıflıkta yatıyordu. Bu zaaf aşıldığı sürece, hangi alandan gelirse gelsin herkes yapı içinde sorun yaratacaktır. Eylülün üstümüzdeki en büyük tahribatı, örgütsel liberalizm aşılmadığı ölçüde kimi kazanırsak kazanalım, Yapının moral ortamında eritilip yeniden şekillendirilmedikçe, her zaman sorun olacaktır. Varoşlara yönelişe direncin siyasi bir gerekçesi olamaz. Bu ancak siyasi körlükle mümkündür. Ancak kendi yakın pratiğimizden kaynaklanan, örgütsel sorunlardan hatalı sonuçlar çıkartılınca, ortaya bir direnç çıkmaktadır. "Varoşlar mı, işçi sınıfı mı?" sorusunu kendi örgütsel pratiğimize tercüme edersek, "tutarsız, istikrarsız kadrolarla boğuşmak mı, sınıf disiplini almış
Rfi
kadrolar mı?" biçimine girer. Bu, pire için yorgan yakmaya benziyor. Varoşları feth edecek kadroları fabrikalardan, üniversitelerden yetiştirmeye engel olan nedir? Bu alanlar düzenin çürümesine terkedilirse ne fabrikalardan, ne de üniversitelerden "kaliteli" kadro kazanmakta büyük zorluklara düşeceğimiz çok açık değil mi? 92 tıkanışından hatalı sonuçlar çıkartılmamalı, hedef sapmasına düşülmemelidir. Bu tıkanışın nedeni varoşlardan kazanılan kadrolar değildir. Örgütteki sentezleşme zaafı, ya da örgütsel liberalizmdir. Ya- pı’nın dönüştürme gücü ve moral ortamı öyle olmalıdır ki, hangi ortamdan gelirse gelsin her insanı bünyesinde eritebilmelidir.
Sonuç olarak, varoşlar ve işçi sınıfı ikilemi bütünüyle yersiz bir ikilemdir. Tam tersine, bu iki alandaki mücadele birbirine sıkıca bağlanmalıdır. O zaman, hareketin vuruş gücü birkaç kat artacaktır.
3) Varoşlara tutunmak amacıyla yönelmek aynı zamanda kaçınılmaz biçimde bu alanlarda çöreklenen düzenin çürütücü güçlerine karşı da yönelmek demektir. Halkı çürütücü, onları doğrudan ya da dolaylı olarak kıskacına alan yeraltı dünyasıyla, bu varoş "korucuları' yla mücadele, büyük bir önem taşıyor. Düzenin bu alanlardaki doğrudan ya da dolaylı ayakları, özgür alanlar yaratırken devrimci zorun ilk elden hedefleri olacaktır. Bu güçlerle, eğer deyim uygun düşerse, "düşük yoğunluklu bir savaş" verilmelidir. Siyasetten ekonomiye kadar varoşları sinsice kuşatan bu güçler, uygun mücadele taktikleriyle sindirilmelidir. Bu yönde başarılı adımlar atılırsa, gizli kalmış pekçok enerji açığa çıkacak, bunun siyasal ve ekonomik sonuçları olacaktır. "Zor taktiğinin" başlıca uygulama alanlarından birisi burasıdır. Ancak uygulamada inat, kararlılık ve süreklilik büyük önem taşıyor. Gerekli olan rastgele çıkışlar değil, planlanan doğrultuda adım adım ilerlemektedir. İnsanın çürütülmesine karşı, bu paçavra unsurlara yönelerek, devrimci yaşam tarzının ve devrimci ahlakın güzel örneklerini inşa etmeliyiz.
4) Varoşlarda devrimci potansiyelin olduğu bölgelerin öncelikli olarak ele alınması ve buralarda az çok güç olunmasıyla birlikte Refah'ın örgütlü olduğu alanlara da sarkılmalıdır. Varoşların bu kesimine yönelmek belirli zorlukları taşıyacaktır. Refahla bu alanlarda mücadele, 70 sonrasında faşistlerle mücadeleden çok daha karmaşık ve zorlu bir mücadele olacaktır. Karşımızda bin yılı aşkın bir gelenek ve düşünce sistemi olacak. Yeterli bilgi, esneklik ve karınca gibi inatçı bir çalışma olmadan adım atılamaz. Ancak mutlaka adım atılmalıdır. Düzenin kendi iç çelişkili, genel politik gidişteki değişimler iyi izlenerek, bu alanlarda adımlar atılabilir. Devlet ve düzen elimizden her gün bir silahımızı alıyor. Bizler de onların silahlarına göz koymalıyız. Yozlaşmaya karşı dini değerleri; yoksulluğa karşı "İslam dayanışmasını" öne çıkaran Refah'ın bu silahları istikrarlı bir mücadeleyle elinden alınmalıdır. Ayrıca, Refah örgütlenmesinin, dini değerler yanında paraya dayandığı bir sır değil.Bu konuda onlarla yarışmamız şimdilik mümkün görülmeyebilir. Ancak varoşlarda tutunmanın mutlaka ekonomik bir yanı da olacaktır. Bu alanların ıle-
c;q
TDH'NİN m . DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
rinliklerine girildikçe, pekçok imkanın önümüze çıkacağı kesindir. Yeter ki küçümseyip üstünden atlamayalım. Hatta alanlarda derinleştikçe bu yana özel bir dikkat göstermek gerekir.
Çürümenin açık ve çıplak olanına karşı dövüşmek, aynı olgunun, geleneğimizde köklü bir yere sahip olan, İslam kültürüyle örtülüp sarmalanmış olanına karşı dövüşmekten daha "kolay" olduğu yeterince açıktır. Bu gerçeklikten hareketle kolaya kaçmak ise, yeni dönem devrimciliğini yeterince kavrayamamak olur. Günümüz koşullarında zor ve incelikli çalışmalara talip olabilmeliyiz. Sosyalizm mücadelesi, genel tarihi kültürümüze yadırgı duran bir yaban gülü olmaktan çıkarılmalı, kendi toprağımızın bir çiçeği haline getirilmelidir. Hareketimizin ideolojik köklerinde bu yönde yeterince malzeme ve birikim vardır. İslam, laiklik sahte silahıyla değil, gerçek devrimci ahlakla kuşatılmalıdır. Siyasileşen İslamın ve para gücüne dayanan yaygınlaşmasının en zayıf yanlarını bulmalı, o noktalardan sızmalar yapmalıyız. Bu yolda adım atabilmek için, İslam kültürüyle ilgili genel bilgilerden çok Refah’ın pratik çalışma yöntemlerini çok iyi gözlemlemek gerekir. Düzenin karşımıza çıkardığı engellerin detaylarına binlerce kez daha fazla dikkat!
5) Kentlerde özgür alanlar yaratma mücadelesine düzen seyirci kalmayacaktır. Bu alanların düzen tarafından ehlileştirilmesi, orta vadede ekonomik iyileşme yoluyla mümkün görünmüyor. Tam tersine kentlerin dar bir çekirdeğinde patlayan tüketim ekonomisi, varoşlardaki gerilimi artıracaktır. Özlemleri ve öfkeleri bileyecektir. Yakın süreçte, düzen bu alanlara daha çok zor kullanarak yönelecektir. Şimdiden olduğu gibi, semtlerin giriş çıkışları kontrol altına alınacaktır. Bu noktada, düzenle ustaca ve esnek bir yıpratma savaşı gerekir. "Düşük yoğunluklu savaş" budur. Varoş kitlelerini yersiz taktik çıkışlarla yormamak gerekir. Her taktik uygulama, daha fazla kitlenin düzenle karşı karşıya getirilmesi hedefini kollamalıdır. Devrimci öncülerin yersiz taktiklerle kitleden kopuşması, özgür alanlar yaratılması mücadelesinin önünü tıkar. Bu mücadele sırasında kitlelerin nabzının elde tutulması büyük önem taşır.
Öte yandan, başarılı taktiklere rağmen düzenin bu alanları yoğun bir şekilde kuşatmasından fazlaca çekinilmemeli, bu gelişmeden hemen olumsuz sonuçlar çıkartılmamalıdır. Yılda üçbeş kez polis baskınıyla yüzyüze gelen kitle, bu baskınlardan ürker. Başarılı taktiklerle kitlenin nabzı elde tutulurken devletin yoğun kuşatması hemen her gün polisle yüzyüze gelen kitlenin ruh halinde önemli değişimlere yol açar. Bir ölçüde "korku duvarı" aşılır. Daha doğrusu devrimci öncüler ustaca yürütecekleri mücadele ile böyle bir dönüşümü sağlayabilirler. Koşullarda başka türlü değişimler olmadığı takdirde, varoşlara ekonomik ve sosyal iyileştirmelerin getirilmesi gibi, her zor uygulamasının da bir sınırı olduğu iyi bilinmelidir. Kitleden kopuşmadan zor uygulamalarını bu kritik sınıra getirip, bir ölçüde iflas ettirmek için yaratıcı, usta taktikleri her koşula göre devreye sokabilmek gerekir. Türkiye Devrimci Ha-
TDH’NİN İD. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- Yo1 —
TDH’NİN m. DÖNEMİ yol —reketi, erken mevzi terketmeye pek alışıktır. Üstelik mevziyi terkettikten sonra da "yenilmedik" çığlığını atmayı hiç ihmal etmez. Bugünler geçti. İnat ve kararlılık, yaratıcı taktikler devreye sokulduktan sonra varoşlar, köstebek yuvalarına çevrilerek, oralarda her ne pahasına tutunulabilinir. Bizim koşullarımızdaki ülkelerde imkanlar tükenmezdir. Yeter ki, bu imkanlar değerlendirilsin!
Özgür alanlar yaratılması mücadelesinin taktik alanına varoşların tam zıttı koşullarda yaşayan özel güvenlik sistemli kent bölgeleri de girmelidir. Varoş laıda uygulanan her devlet zoruna karşılık bu alanlar uygun taktiklerle taciz edilmelidir. Kimseye olaylara seyirci kalma "hakkı" tanınmamalıdır. Kentin yoksul semtlerindeki gerilim, uygun momentler seçilerek kentin "tuzu kuru" bölgelerine de taşınmalıdır. Bu taktikler iyi uygulandığı takdirde özgür alanların düzenle "pazarlık gücünü" artıracaktır. Devrimci hareketin geçmiş deneylerine bakarak bir kez daha tekrarlamak gerekiyor: Bu tür taktiklerde ustalık, ustalık, ustalık!
6) Özgür alanlar yaratabilmek için uygulanması gereken mücadele tarzına gelince, önce, klasik, biraz da tek yönlü örgütlenme mantığından köklü bir kopuşma gerekiyor. Varoşlar, pekçok çelişkinin buluşma noktasıdır. Hiçbir şey tekdüze akmaz. Kendiliğinden kıpırtıların oldukça yoğun olduğu, ancak öfkelerin hiçbir belirgin şekle sahip olmadığı alanlardır. Bu alanlarda "istikrarlı" örgütler yaratmak oldukça zordur. Bu alanlarda bir örgütsel temele dayanan hareket yaratmak, etki adam yaratmak hedeflenmelidir. Her ilişkiyi mutlaka bilinen klasik örgüt kalıplarına dökmek yorucu ve içinden çıkılmaz sonuçlar yaratır. Buralarda Yapı son derece akışkan, değişebilen özelliklere sahip olmalıdır. Hiç şüphesiz bütün bu kıvraklığı ve akışkanlığı yaratabilmek, belli bir hedefe yönlendirebilmek için vazgeçilmez koşul, her alanda sağlam bir çekirdeğin inşasından geçer. Çekirdek ve yakın halkası dışındaki her türlü örgüt biçimi ve davranışlar hemen hemen her gün değişebilecek kıvraklıkta olmalıdır.
Bölgedeki günlük yaşam sorunlarından, kahve yaşamına, gençlerin özlemlerinin bir ana yöne kanalize edilmesine -spordan kültüre-, kadın sorunlarına, çürütücü unsurlara karşı uygulamalara ve elbette ki en önemli olan, semtin güvenlik sorununa kadar her alanda olabilmek gerekir. Bölgenin sorunlarının derinliklerine inildikçe, dönem dönem gündemleştirilecek sorunlar ortaya çıkacak, bunlar için geçici örgüt ve davranış biçimleri yaratılacaktır. Varoşlarda sadece "ilişki çıkarmak" için dolaşmak, mahalleler arasında "körebe" oynamaya benzer. İlişkilere yaklaşırsınız ama bir türlü tutamazsınız.
Varoş insanının şekle sokulmasının bir özel-dar, bir de genel yöntemi vardır. Özel yöntem Yapı'ya kazanılan her kişinin geçmesi gereken eğitim mekanizmalarıdır. Orada hamura ilk esas şekli verilir. Ancak en az bunun kadar önemli olan, bölgede yaratılan etki alanıdır. Bölgede yarı iktidar olmaya doğru adım atıldıkça, alanda genel bir şekillenme ortaya çıkar. Her davranış, bu
genel etki ve şekillenmenin eleğinden geçer. Eğer bölgede genel bir etki yaratılırsa, çevre ilişkileri sık sık değişebilir, fakat hemen hiçbir ilişki kaybolmaz. İlişki çemberinin mutlaka şu ya da bu noktasında yer alır. Bir bölgeyi tutmanın anlamı da budur. Düzenin her günki etkisini zayıflatmak ve sınırlamaktır. Anlaşılıyor, varoşların kurmay kadroları, bilinç, davranış olarak belli bir seviyeyi tutturabilecek katılıkta; günlük taktık uygulamalar açısından çok yönlü bir zenginlikte olmalıdır. Esasında çok yönlü esneklik ve kıvraklık, prensip temelinde sağlamlıktan gelebilir. Aksi takdirde, esneklik ve çok yönlülük kendiliğinden gidişe teslim olan bir gündelikçiliğe varır. Sık sık kıvrılıp yön değiştirebiliriz, ancak hedefi ya da bölgede planlanan mevziyi gözden yitirmeden.
Varoşlarda insanları sürekli bir şekilde dönüştürme savaşı verilecek. Ancak sadece birebir ilişkilerde değil, bölgede bir hareket, bir etki alanı yaratarak.
Son olarak, varoşlar, kent medeniyetlerini kuşatan barbarlar gibidir. Çürüdüğünü sezdikleri medeniyeti yıkmaya yönelirler. Medeniyetten oldukça geri noktalarda oldukları için yapmak ufuklarında yoktur. Bu nedenle, yıktıkları medeniyetin bir müddet sonra özünü içerek zehirlenirler. Ve tarih böyle binlerce yıl adeta "tekrar eder" durur. Bölgeler tutmak ve özgür alanlar yaratmak, aynı zamanda bu öfke seline yapmayı öğretmek demektir. Medeniyetin zehrini içip onun bir versiyonuna dönüşmemeleri için!
B) Kırlarda Cephe Gerisi Üslenmesi:Mücadelenin içinde bulunduğumuz aşamasında kırlardaki üslenme daha
çok bir cephe gerisi konumlanması biçiminde olmalıdır. Türkiye kırlarının, Kürdistan'ın değil, en gerilimli alanlarına üslenilmelidir. Bu durum, kırların, devrime yaklaşımın ikinci basamağındaki rolü açısından önemlidir. Kentlerde özgür alanlar yaratılması mücadelesi verilirken, kırlardaki üslenmenin rolü daha çok, eğitim, gizlenme ve devrimin ikinci aşamasına hazırlıkla sınırlı olmalıdır. Bu üslenmenin pratik adımlarına varoşlarda kazanılan ilişkiler, onların kır bağlantıları önemli katkılarda bulunabilir. Bu yönlü her ilişki dikkatle değerlendirilmelidir.
Bu üslenmenin mantığı iki temele dayanır. Birincisi, kırlardaki üslenme kentlerdeki mücadele için dönem dönem nefes borusu rolünü oynayacaktır. Taktik dengelerdeki değişim, kısmi geri çekilmeleri gerektirebilir. Önemli kadrolar için bu alanlar güvenlik ve yeniden eğitim görevi görür. Ayrıca böyle özel dönemler yaşanmadan da bu alanlar Yapı için genel bir eğitim alanı rolü oynamalıdır. Yıpranan kadro ve ekiplerin yeniden mücadeleye kazanılması. kapalı alan kadrolarının eğitimi için böyle bir üslenme kesinlikle gereklidir. Bu üslenmenin kapalı alanla titiz ve sağlam bağları olmalıdır. Uslenme- ler, ilk aşamada, kesinlikle hareketli tarzda olmalıdır. İkincisi, Türkiye kırları, ancak kentlerde bazı önemli adımlar atıldıktan sonra kıpırdayabilir. Buralarda gerilim, suni zorlamalarla yükseltilemez. Kentlerden esecek rüzgar bu alanları önemli ölçüde etkileyecektir. Kentlerde özgür alanların yaratılması müca-
TDH'NİN IH. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
delesi sırasında kırlardaki muhtemel gerilimli noktalarda iyi üslenmeler yapılmalıdır. Kentlerdeki mücadelenin nabız atışları iyi izlenerek kırlarda dalıa sonra bir hareketli savaş başlatılabilir.
İKİNCİ AŞAMA: Kırlarda Hareketli Savaş:Kentlerdeki özgür alanların, mücadele gündeminde belli bir ağırlık kazan
masıyla birlikte, kırlarda iyi seçilmiş hedeflere yönelik bir hareketli savaş başlatılmalıdır. Kırlardaki enerjiyi açığa çıkartabilmek için ilk yönelinecek hedefler iyi seçilmelidir. Bu günden görüldüğü kadarıyla, bu hedefler kır yoksul köylülüğünü tam anlamıyla pençesine almış, küçük köylünün toprağını ipotek tehdidiyle fiilen gaspetmiş olan tefeci-tüccar kesimidir. Bu hedeflere vuruş, hem belli bir enerjiyi açığa çıkartacak, hem de devletin müdahelesi- ni köylü yığınların gözünde gayrimeşru kılacaktır.
Kırlardaki mücadeleyi dar bir gerilla savaşı olarak düşünmemek gerekiyor. Bir dönem cumhuriyetin "efendisi" olan köylülük aslında Türkiye'nin en "sahipsiz" halk kesimidir. Kentlerdeki mücadelenin etkisi ve kırlarda uygun hedeflere yöneliş beklenmedik enerjileri açığa çıkartabilir. 1986'lardaki, Ege kırlarında tefeci bürolarının tahrip edildiği gösteriler hatırlansın. Kırlardaki hareketli savaş, yaygın bir demokratik köylü hareketi yaratabilir. Siyasi amaç da bu olmalıdır. Köylülük, bugün sorunlarına karşı örgütlü bir mücadeleyle harekete geçmiyor. Çözümü kentlere göçte arıyor. Fakat kırlarda mücadele kıvılcımları yaratılırsa bu enerji mücadeleye akıtılabilir. Böyle bir beklenti hiç de yersiz bir hayal değildir. Bugüne kadar ki didinmesiyle bir türlü baş edemediği "düşmanlarının” tek tek düştüğünü gördükçe kaderci bir boyune- ğişteıı hızla sıyrılabilir. Sınıfsal yapının, kırda kapitalizmin gelişme seviyesinin ve son otuz yılın sınıflar savaşının ortaya koyduğu gerçeklik, ancak şehirlerde etkin bir mücadele ayağa kaldırılabilirse Türkiye kırlarının da hareketleneceğini gösteriyor. Mücadelenin ikinci aşamasında etkin adımlar atabilmek ilk adımda kentlerde önemli mevzilerin tutulmasına bağlıdır.
Kırlardaki hareketli savaş demokratik bir köylü hareketiyle büyütülürse, bu liirkiye finans-kapitalinin çok yönlü kuşatılması sonucunu doğurur. Bu aşamanın uzaması kırlardan kentlere yeni bir göç yaratır. Cumhuriyet tarihindeki üçüncü büyük göç belki de böyle bir döneme denk düşecektir. Ancak böyle bir göç mücadede bir zayıflama yaratmaz. Tam tersine kent ve kır ittifakını sağlamlaştıran sonuçlar yaratır. Eğer örgütlenmeler yeterliyse, kurmay usta- laşmışsa bir halk ayaklanmasının eşiğine gelinmiştir.
ÜÇÜNCÜ AŞAMA: Şehir Ağırlıklı Birleşik Savaş ve Topyekün Halk Ayaklanması:
Mücadelenin birinci aşaması, Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesi yle dolaylı ittifakların kurulduğu bir süreç olacaktır. Kentlerde özgür alanlar yaratma aşamasında, Ulusal Mücadele'yle ile gündelik taktiklerde tam bir paralel
” 63
TDH'NİN m. DÖNEMİ ------------------------------------------------------------y o l —
TDH'NİN m . DÖNEMİ y o l —
lik olmayabilir. Ya da, daha doğrusu, taktik yönelişlerde düzenli ve sağlam bir koordinasyon kurulamayabilir. Güç durumlarındaki ve mücadele seviyesindeki farklılık bu uyumsuzluğun temel zeminidir.
Kentlerde özgür alanların yaratılması ve bununla birlikte kırlarda hareketli bir savaşın başlamasıyla, Ulusal Hareketle sağlam ittifak zemini kurulabiliı ve taktık paralellik ortaya çıkabilir. Güçlerin durumu bunu ımkanlı kılar. Mücadele bu aşamaya geldiğinde düzen başlıca üç yönden kuşatılmış olacaktır. Kentlerde özgür alanlar, Türkiye kırlarında Köylü Hareketi ve Ulusal Hareket düzenin nefes borularını tıkayabilir. Eğer bölge ve belli ölçülerde dünya ko- şullarıda uygunsa bir halk ayaklanmasının ön günlerine gelinmiş olur. Uç yönlü birleşik savaş, devrim vuruşunu gerçekleştirebilir.
Türkiye Devrimci Hareketi açısından, kentlerde özgür alanlar yaratılması mücadelesi esas olarak öncü örgütlerin halk ayaklanmasına hazırlık dönemidir. Kırlarda hareketli savaşın başlaması ve köylü Hareketinin yaratılması artık savaşı topyekün yönetme aşamasıdır.Kent ve kır mücadelesinin aynı hedefe düzenli vurabileceği bir basamaktır. Bu noktada Ulusal Hareketle her türlü taktık paralellik kurulabilir. Birleşik bir savaşla sonuca ulaşılabilir. Günümüz Türkiye ve dünya koşullarında bu adımlardan geçilmeden, bu hazırlık basamakları yaşanmadan bir halk ayaklanmasına ulaşmak ve vurucu kalkışmayı başarmak imkansızdır.
Kürdistan'daki savaşta ve bölgede önemli değişimler yaşanırsa bu basamaklar uzayıp kısalabilir ya da kısmen birbirinin içine girebilir. Yaşam her türlü formülden zengindir. Ancak bir öncü örgüt olarak yeni dönemin koşullarından hareketle mutlaka tasarlanmış ana yönelişlere sahip olmalıyız. Aksi durumda hedefsiz günlük politikayla tükenmek kaçınılmaz olur.
Devrim için ana yönelişimizin temelinde, 60-80 döneminin sınıflar savaşı dersleri; Kürdistan'da yükselen Ulusal Mücadele ve yarattığı sonuçlar; 901ar sonrası dünya ve Türkiye'sinin yeni koşulları yatmaktadır. 60-80 arasının "kırlardan şehirlerin kuşatılması" ya da "Bolşevik ayaklanma" stratejileri farklı yönlerden aşınmaya uğramıştır.
Devrimci mücadelenin koşullarında yaşanan köklü değişimlerden sonra devrim stratejimiz: Kentlerde özgür alanların yaratılmasından, birleşik savaşla halk ayaklanmasına olmalıdır.
ANA TAKTİK YÖNELİŞLERAna taktik yönelişler esas olarak devrim stratejimizin ilk basamağını kapsa
maktadır. Daha ötesini bugünden belirlemek ne mümkündür ne de gereklidir. Yeni dönemin mücadele koşullarında dört ana taktik yöneliş öne çıkmaktadır. Özgür alanların yaratılması sürecini kapsayan ana taktik yönelişler genel davranış yönlerini de belirler.
1) Devrimci Zorun Gündelikleştirilmesi: Bu ana taktık yöneliş yem 64
dönemde belirleyici bir yere sahiptir. Bu taktik başarıyla pratiğe geçirilmeden hemen hiçbir adım atılamaz. Daha doğrusu, atdan adımlar kısa zamanda erir aşınır. Zemin tutmaz. Devletin zorunun gündelikleşmesi, düzenin kitle içinde kuşatıcı güçlerini sağlamlaştırarak, kendiliğinden hareketlerin misyonunu zayıflatması bu taktiği zorunlu hale getirmektedir. Taktiğin uygulama alanı, çalışma yürütülen hemen her ahım kapsamalıdır. İşçi çalışmasından gençlik çalışmasına, sendikalarda örgütlenme çalışmalarından grev ve direnişlere, bölge çalışmalarına kadar her alanda güçlü bir şekilde uygulanmalıdır. Zorun seviyesinin ve hedeflerinin seçiminin günlük mücadele dengelerine bağlı olduğu yeterince açıktır. Bu taktiğe yol açıcı bir rol yüklenmelidir. Düzenin, Eylülde birlikte sertleşen dokusu başka türlü hırpalanamaz. Geniş yığın hareketleri karşısında zaman zaman esneyen düzen ilk fırsatta hemen esneyerek yitirdiği mevzilere geri dönmektedir. Onun bu sınırlı esneme yeteneği bu taktikle işlemez hale getirilmelidir. Başlarda düzenin kitleyi içerden kuşatan güçlerine yönelerek adım adım düzen güçlerine tırmandırılarak uygulanması gereken laktik, örgütlenme seviyesi ve etkin olduğumuz kitlenin nabzı elde tutularak yürütülmelidir.
2) Devrimci Zor ile Barışçıl Taktiklerin İçiçe Uygulanması: Düzen her davranışıyla devrimci hareketi uç taktiklere zorluyor: Ya hareketleri kuşatarak sokak infazlarıyla katılaştırırak momentinden önce saldırılara itip ezmek için zemin yaratıyor; ya da hareketi liberal taktiklere doğru itiyor. Sadece uçlarda gezinen taktiklerin devrimci hareketi zayıflattığını iyi kavrayan düzen, bütün çabasıyla devrimci hareketin bu iki alanda kopuşturmaya çalışı- \or. bililerine hemen "terörist" damgasını vurarak halktan koparmaya uğraşırken, diğerlerinin liberal taktiklerine göz yumuyor.
Ayrıca sınıflar savaşının yeni koşulları, işçi sınıfının yapısal parçalanması, hatta gençlik Hareketi nin oldukça zayıflaması; öte yandan varoşlardaki şekilsiz öfke, devrimcilere taktikte büyük zenginlikler yaratmalarını dayatıyor. Düzenin soktuğu ya da ittiği alanlarda daralmak değil, politik ortamı bütün özellikleriyle kavrayan taktik uygulamalar gerekiyor. Devrimci zorun gündelikleştirilmesinin belirleyiciliği unutulmadan, en sıradan, en barışçıl taktiklerin de ustaca devreye sokulması gerekiyor.
3) Sosyal Parçalanmalara Uygun Olarak Her Alan İçin Ayrı laktik: Etkin ve belirleyici bir devrimci kabarışın yaşanmadığı günümüzde, ıısielik 80 sonrası ekonomik ve sosyal gelişmelerin sonucu ortaya çıkan sınıf ve halk tabakaları arasında belirginleşen parçalanmalara ayrı taktiklerle karşılık vermek zorunlu bir görev olmalıdır. Varoşlarda pek çok farklı çelişkinin buluştuğunu, işçi sınıfının bazı yapısal parçalanmalara uğradığını, gençlik ha- u ketinde bir radikal çekirdek dışında, ilgi alanlarıçeşitli geniş bir halkanın oluştuğunu dikkate alırsak, bu kesimlere tek düze taktiklerle yaklaşmanın bir\ nar sağlamayacağı hemen görülür. Zaman zaman puflayıp durulan Alevili- ı iıı de basmakalıp taktiklerden farklı bir yaklaşım gerektirdiği çok açıktır.
TDH'NİN III. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
TDH'NİN İÜ. DÖNEMİ y o l —
Mevcut durumumuz dikkate alındığında, bir hazırlık sürecinden geçtiğimiz düşünülürse, bu farklı taktik alanlara aynı anda müdahele etmenin imkansızlığı ortaya çıkar. Bugün kaçınılmaz bir şekilde belirli önceliklerimiz olcaktır. Düzene karşı en yüksek gerilimlerin yaşandığı alanlara ve sosyal tabakalara yaklaşım bir öncelik taşıyacaktır. Ancak, diğer alanlara nasıl yaklaşmak gerektiğini, hangi taktik farklılıklar gerektirdiğini bugünden tasarlamamız gerekiyor.
4) Mevzi Savaşı-Diueni Yıpratma Taktiği: Yine yukarıdaki gerek çeyle, yani devrimci bir yükselişin belirgin bir biçimde yaşanmadığı, tersine böyle bir yükselişi devrimci irade ve örgütsel müdahalede hazırlamak zorunda olduğumuz koşullarda, esas olarak her adımımız düzenin bir kuşatmasıyla cevap bulmaktadır. Bu kuşatmalara karşı uzun soluklu, ustaca planlanmış yıpratma taktiğiyle karşılık verilmelidir. Bir semtin, üniversitenin, bir direnişin kuşatılmasına karşı mevcut politik dengeler göz önüne alındığında ve Kürdistan'daki savaş bu etkinliğiyle sürdüğü müddetçe, öfkeli çıkışlarla kendimizi ezdirmek ya da yükselişi "beklemek" için geri çekilmek yerine, bu kuşatmalar inatçı taktiklerle aşındırılmalıdır. Özellikle özgür alanlar yaratma savaşı, yıpratma taktiğinde çok ustalaşmamızı gerekli kılıyor. Öte yandan, Türkiye Devrimci Hareketi’nin taktik zayıflığını, hatta kofluğunu düşünürsek bu alandaki zorluğumuzun sadece düzenden kaynaklanmıyacağını iyi bilmeliyiz. Taktik uygulamada, irademizin yetkinliğini hızla kanıtlamak zorundayız. Bu konuda, gücümüze dayanarak inatçı bir tavır ortaya koyabilmeliyiz. Devrimci hareketin coşkulu bir yükseliş yaşadığı ve bu yükselişin süregittiği koşullarda taktik hataların bedeli genellikle açık bir şekilde ödenemez. Oysa günümüzde düşman bu alanda oldukça ustalaşmıştır. Hemen bedel ödetiyor. Bu nedenle, eskisi ölçüsünde hata yapma ve moment kaçırma lüksümüz kesinlikle yok. Bütün stratejik görüş farklılıkları bir yana, Türkiye Devrimci Hareke- ti'nin en büyük toyluğu taktik toyluğudur. Bu ise düşmanı ve dolayısıyla kendini ve savaşı ciddiye almamaktan kaynaklanır.
5) Öncü Taktikler Yaratmak: Bu konu esasında uzun bir süreci kapsayan ana yönelişler içine tam anlamıyla girmiyor. Fakat, yeni bir dönemin eşiğinde olunduğu için, yeniden doğuş sancılarıyla adım atıldığından dolayı böyle bir dönemde öncü taktikler yaratmanın özel bir önemi vardır. Bu mantıkla taktik ana yönelişler içine almak yanlış olmaz. Yeni bir metin yazmaktan kaçınmak için "taktik önderlik” yazısından ilgili bölümü aynen aktarıyorum.
Dönemlerin ve dönem değişikliklerinin iyi kavranışı öncü taktiklerin yaratılması ve uygulanması açısından önem kazanır. Öncü taktık, döneme uygun ilk uygulamalardır. İlk oldukları için, güçleri ve etkilen kendi çıplak ağırlıklarından daha öteye gider. Eylül ün başındaki bağımsız sendikalar taktiğimiz ve sonraki sendika baskınları taktik vuruşu böyle öncü taktiklerdir. Her ikisi de Yapı'ya hızla yol açmış ve siyasi öncülük sağlamıştır. İyi başlayıp kotu bı-
TDH'NİN m. DÖNEMİ y o l —
t irmek günahımızdan dolayı bu taktiklerden alınması gereken sonuç alınamamıştır. Tabii bu alanda kaçırdığımız pek çok öncü taktik davranış da vardır.Bir pankart asmanın bu anlama geldiği, küçük bir korsan gösterinin böyle etki yarattığı dönemleri Eylül’ün başlarında kaçırdık. Taktikler sıradan uygulamalara dönüşürken ancak harekete geçtik. Böyle bir rol üstlenebilecek "zor taktiği" hala beklemede. 89 yükselişi durulduktan ve 92 sonu 93 başında tek tek işçi direnişlerinin sürekli yenilgiyle sonuçlandığı bir sırada, Araş Kargo işçilerinin "üstümüze gelirseniz kendimizi ve fabrikayı yakarız" çığlığı böyle bir öncü taktik sezgisinin sonucuydu. Yaşam bulamadı. Kadrolar hergünkü olayları iyi izlemeli, yığının ruh halini avucunun sıcaklığı gibi hissetmeli ve böyle taktik çıkışlar yapmalıdır. Bu, şimdiki gücümüzle daha çok bölgesel seviyelerde kalabilir. Önemli olan taktik mücadelenin bu yönüne de kilitlenmektir. Çevrenize bakın. Özgürlük Hareketinden diğer bazı siyasetlere kadar bu konuda pek çok ders çıkartılacak örnek vardır. Toplum bir yandan çürümeye itildiği; diğer yönden kapitalizmin 80 sonrası sıçramasıyla herşeyin ras- yonalize edilmeye çalışıldığı bir ortamda öncü taktikler özel bir önem kazanıyor. Herşeyin "akılcı" olmaya zorlandığı bir ortamda bazı "akıl dışı" davranışlar hiç de şaşırtıcı olmaz. Durgunlaşan aklı ancak böyle "akıl dışı"lıklar harekete geçirip canlandırabilir. 84 atılımı ne kadar "akılcıydı"? Bizzat Kürt Halkı ıçm bile "delilik" olarak görülebilirdi. Ancak bu, düzenin şekillendirdiği akıllar için böyledir. Öncü taktik aynı zamanda Yapı'yı o güne kadar alışık oimadığı bir riskin içine sokar. Genellikle yeni mücadele dönemleri öncü tak- ııklerlelaçılır. Bu açılışlar yapılırken belki olayın derinliği ve hatta tarihsellisi yeterince görülemez. Ancak burada önemli olan öncü davranış cesaretidir. Gerisi tarihçilerin işidir.
TEMEL ÖRGÜTSEL YÖNELİŞLERTürkiye Devrimci Hareketi, 60-80 arası dönemde genel olarak yükselen
halk hareketleri ortamında gelişti ve güçlendi. O günlerin devrimci çoşkusu- nu günümüze taşımak nostaljik bir özlem olarak kalmayacaksa -ki bu yaşlıların kahve sohbetlerine varır- yeni dönem koşulları iyi kavranarak, gerekli dönüşümler sağlanmalıdır. Bu dönüşümler kısmen stratejik, taktik alanlarda olduğu gibi örgütsel alanda da başarılmalıdır. Hatta herşeyin teminatı bu değişimin örgütsel alanda başarılmasına bağlıdır. Eylül'ün bütün gücüyle "örgütlü devrimciliğe" yüklendiği ve yüklenmeye devam ettiği düşünülürse, konunun önemi kavranabilir.
1- Örgütlü Devrimci İradenin Yükselen Rolü: Eylül yenilgisi ve sosyalizmin yıkılışı, devrimci mücadele alanında büyük bir kirlenme yaratmıştır. Eskinin bir bakıma elde hazır temel koşulları bugün yoktur. Aşırı biçimde yıpranmıştır. Bugününün devrimciliği, hiç değilse bir dönem için, .ıkıntıya kürek çekmek gibi algılanmaktadır. Yüzeyde egemen olan görüntü luıdur. Bir çöküşten yeniden doğuş yaratılacaktır. Bu durum, gel-geç yenilgi-
6 7
TDH'NİN III. DÖNEMİ y o l —
lerle karıştırılmamalıdır. Önceki yazılarımda konuyu çarpıcı bir şekilde aktarabilmek için günümüz devrimciliğini, yeni bir dinin doğuşundaki öncülerin konumuyla karşılaştırdım. Eski çökmektedir, ancak yem henüz kendim yeterince ortaya koyamamıştır. Öncülerin görevi az çok hazır bir yöneliş içinde daha ileri noktalara varmak değil, tam tersine bizzat yem yolun ilk taşlarını döşemektir. Bu noktada insanın şaşırtıcı gücü, irade, buyuk önem taşır Böyle büyük bir göreve soyunabilmenin ilk vazgeçilmez koşulu eskiden radikal bir şekilde kopuşabilmektir. Bütün tılsım bu kopuş gücünde yatar. Teıkedı mesı gereken her türlü eski alışkanlıklar, yeniyi zehirleyen bir uyuşturucu rolü oynar. Öncü devrimci irade bir maddi güce dönüşmeden önce herşey eskisi gı ı görünür. Her taraftan "siz çılgın mısınız?" seslen yükselir Eski, ^debır ayaklara dolanır. Ve yeni de ancak cesaretli adımlar atıldıkça kendim daha açık biçimde ortaya koyar. Bataklığın içinde bazı filizler yakalanmıştır. Sağlam bir dal değil hepi topu filizdirler. İnatla korunup kollanmaları gerekli.
Böyle günlerde alışkanlık denilen büyük bir güçle döğüşülecektır. Tarihsel deneylerin kanıtladığı gibi, insan iradesi zorlu günlerde bilenir. Rutin akışın egemen olduğu süreçlerde irade gevşer. Yemden doğuş süreçlerinde ise, iradenin bilenişi zorluklardan öteye bir anlama sahiptir. Çunku buradaki zorluk ileriye doğru etkin bir şekilde akan hareketin zorlukları değildir. Yılların alışkanlığının sinsi tortularıdır. Bu noktada her devrimcinin kendi ıç savaşı öne çıkar. Bu iş savaşa büyük ölçüde "yardım eden" bir ortam genellikle yoktur. Tam tersine böyle bir ortam yaratmanın savaşı verilmektedir. Ikıdebır eski alışkanlıkların çekim gücü alanına düşülür.
Böyle günler, eskiyle sürekli bir hesaplaşmayla aşılabilir. Hiçbir zaaf ırı - tirilmeye gelmez. Tulumbaya dökülen ilk kova su olunacaktır. Yoksa tulumbanın kolu istendiği kadar hızlı çalıştırılsın su gelmeyecektir.
2. Örgütsel Yapıda Yetkinleşme: 60-80’lerin en sık tekrarlanan tartışmalarından birisi legalite-illegalite ve silahlı mücadelenin belirleyiciliğiydi.Bu kadar çok tartışılmasına rağmen bu alanda hiç de başarılı sınavlar verilememiştir. Bunun temel nedeni, içinde bulunulan koşulların dikkatli ve sürekli irdelenmesi yerine dünyadaki başarılı örneklerin neredeyse tekrarıyla yetınıl- mesidir Bu davranış yolunun derin tarihsel nedenleri vardır. Osmanlılık geldiği topraklardaki daha yüksek medeniyetlerin kalıbına girmiş cumhuriyet ise Batılılaşma yolunda kaba tekrarlarla bocalayıp durmuştur. Bu kültürün ürünü biz devrimciler de, 60'larda çok farklı bir kalite gösteremedik Kıvıl- cımlı'nın orjınalliğimize vurgu yapan tespitleri bile devrimci ortamda hepyadırgı kalmıştır. ,
Günümüz koşulları hiçbir kopya modele izin vermiyor. Çunku orjmallerıyle birlikte kopyalar da yıkılmıştır. Hiçbir "kolaylık" kalmamıştır. Daha doğrusu kolaylık, koşulların iyi kavranmasından çıkabilir. Gunumuz koşullarında eski tartışmaların tekrarı değil, bugüne uygun bir sentezi gereklidir. Illegalıte tek başına devrimcilik, ya da legalite oportünizm değildir. Silahlı mücadele de
TDH'NİN III. DÖNEMİ y o l —silah iyi kullanıldığında belirleyici olabilir. Devrimci iradenin yoğunlaştığı sağlam bir çekirdek, Yapı’nın iskelet kadrosu, her alanda ve her biçimde " mücadele yürütebilecek bir örgüt yaratmak zorundadır. Legalitenin-il- legalıtenın silahlı mücadelenin sınırları mücadelenin gidişindeki dengelere göre sürekli bir şekilde yemlenmek zorundadır. Yapı iskeletinin illegal sağlamlığı ve devrimci zorun gündelikleştirilmesinin belirleyiciliği unutulmadan her biçim ve davranış mücadelenin nabız atışlarına göre düzenlenebilir. Fark-’ 1 ™ucadele biçimlerinin ve örgüt yapılarının kesişme noktalan dikkatin en
hızla yoğunlaşması gereken alanlardır. Böyle kesişme noktaları çok dar ya da biraz daha geniş ölçülerde varolacaktır. Bu kesişmeler bazen bir tek kişiyle temsil edilebilir. Ama öneminden birşey yitirmez. Veya kesişme biraz daha geniş alana yayılabilir, bu hiçbir şekilde laçkalığa yol açmamalıdır. Yapının yem doneme hazırlanışmda öncelikleri belirlenmiştir. Bu noktalardan hızla ilerleyerek yetkin bir örgütsel yapı inşa edilmelidir. Günlük uygulamalardaIn'lmalıdn01^ 111’ AnCak bUnlar h'Ç bİr şekİlde hedeflerden kaymalara yol aç-
3. Sürekli Kendini Yenileyen Kurumlaşmış Eğitim Sistemi:- mnumuzun hızla değişen ve eski pek çok değerin aşındığı koşullarda sarsılmaz ve sürekli bir devrimci irade yaratabilmek için Eğitim ve Okul'un önemi yeterince açıktır. Bugune kadar çok sözü edilen, ancak edildiği kadar uygulanamayan profesyonel devrimcilik ancak böyle sürekli kılınabılir. Bu yol- , a Ç°k soz etnıek yerme kurumlaşmayı sağlayacak çeşitli uygulama biçimlerim yaşama geçirmek gerekiyor. Çeşitli alanlarda üstlenerek, içeride ve dışarıda sistemli bir eğitim ağı örülmelidir.
Ancak bu uygulamadan belentilerle ilgili yanılgıya sapmamak için bir uyarı gerekli hale gelmiştir. Yapı'nın pratiğiyle beslenmeyen bir eğitim, buz üstüne \ azıtmış yazıya benzer. Teorik ve siyasi öngörülerimizle, bunların pratikteki gerçekleşme durumu eğitimin ana iskeletini oluşturmalıdır. Öte yandan eğitimin günlük pratikte devamının sağlanması da en az akademik eğitim kadar önemlidir. Bunun için Yapı'da gerekli mekanizmaların yaratılması gerekiyor. Ve büyük bir ihtimalle böyle mekanizmalara yetkin bir şekilde ilk ez sahip olacağız. Sürekli olarak kadro adaylarının tespiti, yeteneklerine
göre yönlendirilmesi ve hızla gelişmeleri için özel uygulamalar, bunların inimi dağımk günlük davranış olmaktan çıkarılıp sistemleştirilmelidir
4- MoraJ Değer Taşıyan Militan Yaratmak: Hareketin belli bir yük SC İŞ yaşadığı ve az çok oturmuş bir örgütsel yapıda işler yetkiyle de yürüyebilir. Hiç değilse böyle imkan vardır. Yeniden doğuş sancıları yaşadığımız günümüzde yetki ve moral değer, gerekliklerin zoruyla birbirinden oldukça kopuştu. Örgütsel yapıların aşırı ölçüoe aşınmasından, devrimci değerlerin yıpranmasından dolayı yetkinin gücü çok sınırlı hale geldi. Bunun yerini bireysel msıyatıfler" aldı. Buna momentinde müdahale edilemeyince ortaya kendine sevdalı ucube tipler çıktı. Disiplin ve kurallı yaşam üzerine yoğun
bir vurgu yaptığımız dönemde "yetki"nin sınırından söz etmek yadırganabilir. Ancak sorun, yetkinin aşınan özünün yeniden inşasında yatıyor. Moral değer, böyle anaforlu geçitlerden yürürken özel bir önem taşır. Özü çürüyen ya da aşınan disiplin, kırılgan bir kabuğa dönüşür. Her zorlamada kırılıp dökülür.
"Kadro sorunumuz" yazısında moral değer taşımanın en genel çerçevesi çizildi. İçinden geçtiğimiz dönemde kadronun militanla, militanın kitleyle ilişkisinde moral yön büyük önem taşıyor. Deformasyona uğrayan, kitle gözünde belli ölçülerde itibar yitiren devrimci kişiliklerin, sadece siyasi davranırken değil, günlük her türlü davranışlarında, sıradan ilişkileri yürütüş- lerinde çok özel bir dikkat göstermeleri gerekiyor. Sık sık tekrarlıyorum. Medya bombardımanı, sözün değerini aşırı ölçüde yıpratmaktadır. Ancak davranış tutarlılığını deforme etmeye gücü yetmez.
Sürekli kendini besleyen bir devrimci ortam yaratılıncaya kadar, devrimci kişiliklerin, elbette örgütlü devrimci kişiliklerin, önemi yaşamsaldır. Bunların sonsuz enerjisiyle etkin bir devrimci ortam yaratılırsa, o zaman bu ortam kişiliklere güçlü ve yaygın bir biçimde şekil verecektir. Şüphesiz böyle bir ortamda da bu şekil verme uğraşı hiç bir zaman kendiliğinden gidişe bırakılmayacaktır. Ancak bu uğraş için gerekli enerji önemli ölçüde azalacaktır.
5) Kadroları Öncü Taktik Yaratmaya Yoğunlaştırmak : Öncü taktiğin genel anlamı açıklandı. Yaşadığımız dönemin özgünlüğünden dolayı bu yöne özel bir vurgu gerekiyor. Yeninin, sadece teorik ve siyasi genel öngörülerle belli bir sınıra kadar inşa edilebileceği iyi kavranmlıdır. Onun zenginleştirilmesi ve derinleştirilmesi pratik canlı adımlarla mümkündür. Bu kavrayışla, kadrolar ve militanlar, içinde çalıştıkları alanlarda ve genel politik ortamdaki her yeniliğe büyük bir ilgi göstermelidirler. Ancak her "yenilik" devrimci bir öz taşımaz ya da devrimci adımlar için olumlu bir misyona sahip olmayabilir. Sorun, sürekli bir biçimde beyinlerimizde sürekli bir elemeyi yapabilmektedir. Her yeni gelişimin önce kavranması ve Hareketimiz açısından ne gibi bir sonuç yaratacağı titiz bir şekilde gözlem altında tutulmalıdır. Bu gözlemlerden yeni öncü taktikler üretilebilir. Sadece bu kadar değil. Devrimci hareket bugün üç ana saflaşmaya uğramıştır. Liberalleşip düzen sınırları içine çekilenler; eskinin tekrarından öteye gidemeyenler ve içinde bulunduğumuz III. dönemi açma savaşında.olanlar. Elbette ayrı bir noktada ve farklı bir boyutta bir Ulusal Mücadele yürümektedir. Dışımızdaki hareketlerin her türlü taktik ve gündelik davranışı iyi kritik edilmelidir. Öncü taktikler aynı zamanda, onların davranış ve yönelişlerinin kendi mantık sistemimizle karşılaştırılmasından çıkar. Bu nedenle dışımızdaki hiç bir yöneliş kritik edici bakışlarımızdan kaçmamalıdır.
Kadroları ve militanları bu mantıkla sürekli motive etmeliyiz. III. Dönemde öncülüğü yakalayabilmek, herşeyden çok öncü taktikleri üretebilmekten geçer.
TDH'NİN ffl. DÖNEMİ ----------------------------------------------------------- y o l —
7 0
y o l —
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:
ÜÇÜNCÜ DÖNEMİN EŞİĞİNDE TÜRKİYE DEVRİMCİ HAREKETİ'NDE
DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR
Türkiye Devrimci Hareketi bir dönemini kapatıp yeni bir döneme girerken, bu büyük çöküş ve yeniden doğuş sürecine hiç şüphesiz aynı yönde homojen bir tepki göstermiyor. Bu hareketin genel yapısı açısından imkansızdır. Böyle bir beklenti de gereksizdir. Önemli olan yeni saflaşmanın kalın sınır çizgilerini çizebilmekte, bu saflaşmaların genel davranış özelliklerini bilince çıkartmaktadır. Dünün devrimcilerinin bugün liberalleşmesine öfkelenmek yetmez. Bu en basit ve en ilkel bir tepkidir. Aşılması gerekiyor.
Türkiye Devrimci Hareketi'ndeki genel saflaşma, 1960'lardan beri esas olarak üç kez önemli değişime uğramıştır. İlki, 12 Mart ın hemen öncesinde başlamış kısa faşizm yıllarında devam etmiştir. İkincisi, 1978'lerde yaşanmıştır. Sonuncu saflaşma öncekilerden kapsam ve yaygınlık olarak köklü farklılıklar taşımaktadır. Yeni dönemin özelliklerinin daha derinlemesine kavranması için son saflaşmanın yapısı kaim çizgileriyle belirlenmelidir.
12 Mart yaklaşırken sınırlan yavaş yavaş şekillenen saflaşma, 60-80 dönemine damgasını vurmuştur. TİP'e karşı şekillenen MDD hareketi 1970'lere gelindiğinde yeni parçalanmalara uğradı. Dönemin özellikleri çok önemlidir. Sınıflar savaşı yükseldikçe TİP'in zemini tükenmiş, yeni strateji arayışları egemen hale gelmiştir. Yazının önceki bölümünde irdelediğimiz stratejik saflaşmalar bu yıllarda biçimlenmiştir. Yetmişli yılların başlarında bu saflaşmalar ana hatlarıyla ortaya çıkmıştı. Türkiye'nin sınıfsal yapısını tahlil edişte ve devrime yaklaşım yollarında birbirinden farklı ana akımlar hemen hemen bütün özellikleriyle kendini ortaya koymuştu. Bugünden bakıldığında zaman zaman küçümsenen bu parçalanmanın zemininde oldukça köklü siyasi yaklaşım farkları yatıyordu. Bütün bunlar, yorgun ağızlardan sık sık duyduğumuz "bu parçalanmalar hareketi zayıflattı" yakınmalarıyla açıklanamaz. Böyle bir yaklaşım, devrimci hareketin en yaygın ve en verimli yıllarını çok hafife almak olur. Ve o günlerin ayrılıklarının nedenleri siyasi olarak kavranmadığı müddetçe ileriye hiçbir doğru adım atılamaz. Geriye papazlar gibi birlik" duası yapmak kalır. Oysa zemini ve sınırları iyi çizmeyen ne birlik ne
de ayrılık yaşayamaz. 1970'lere gelindiğinde yaşanan saflaşmada temel zemin devrime stratejik yaklaşım farklılıklarıdır. Dünün uğrunda mücadele edilen değerlerinin Düğünün koşullarında hareketle yeniden kritik edilmesi bir şeydir; bugünkü ortamdaki yaygın bozulmalardan hareketle o günlerin
histerik inkarı ya da önemsizleştirilmesi başka bir şeydir. İlki, geleceğe kapı açabilir; diğeri ise ancak bugünün batak ortamına teslim olma sonucu doğurur. Devrimci Hareket'teki mevcut saflaşma da zaten bu temel zeminde gelişiyor.
Devrimci Hareket teki ikinci önemli saflaşma Eylül faşizminden hemen önce yaşanmıştır. 1978 başlarından itibaren siyasetlerde bölünmeler başladı. Bu bölünme krizi hemen tüm siyasetleri kapsadı. Olayın "keyfi" olmadığı ve "tesadüfle" veya "Türk Solunun bölünme hastalığıyla" açıklanamayacağı önce iyi bilinmelidir.
"Bu bölünmelerin -büyük olasılıkla eksik- tablosu şöyledir:TKP, resmi TKP ve TKP/İşçinin Sesi olarak ikiye ayrıldı.Dev-Yol, Dev-Sol ayrılığı bu dönemde çıktı.TİP'in resmi TKP çizgisine yaklaşmasıyla eşzamanlı olarak, TİP'te Sos
yalist İktidar kopuşu gerçekleşti.TSİP bölündü. TKP-B ayrı bir parti olarak ortaya çıktı.Halkın Devrimci Öncüleri'nden ayrılanlar THKP-C Acilciler i oluşturdular.Halkın Yolu yöneticilerinin bir bölümü örgütü bölerek TİKP'ye geçtiler.MLSPB'den THKP Savaşçıları ayrıldı.Halkın Kurtuluşundan ayrılanlar Türkiye İhtilalci Komünistler Birliği'ni
kurdular." 16Hareketimizin VP-SVP bölünmesi ve aradan Partizan Yolu nun çıkışı bu
yıllarda yaşandı.Yine bu yıllarda çok önemli bir gelişme daha yaşanıyordu. Kürt Hareketin
deki çürümelere karşı PKK'nin biçimlenişi bu yıllarda gerçekleşmiştir.Bütün bunların "bölünme hastalığı”yla açıklanması imkansızdır. Olsa olsa
olayı bu noktaya indirgeyen kafalar hastalıklı olabilir. -Bütün bu yaşanan kıyamete bugünden baktığımızda herşey Eylül faşiz
minin habercisi gibidir. Ancak, bir ordu darbesinin yaklaştığı o günlerde de bir sır değildi. Darbenin derinliği ve hangi taktik adımların atılması gerektiği, Hareketlerin önünde sorun olarak duruyordu. Hareketimiz o günlerin devrimci ortamında, siyasetler içinde üç önemli saflaşmanın şekillendiğini tespit etti: Teslimiyet Cephesi, Kararsızlar Cephesi ve Direniş Cephesi. Direniş Cephesindeki güçler Eylül sonrası FKBDC içinde yer aldılar. Fakat zaman akıp, Eylül faşizminin derinliği ortaya çıktıkça Teslimiyet Cephesi nin safları yeni "katılımlarla" genişledi. Bugünlerin saflaşması esas olarak FKBDC'nin çözülme sürecinde şekillendi.
1978'lerdeki bölünme ve saflaşmaların altındaki stratejik nedenlerden çok döneme karşı uygulanacak taktiklerdeki farklılıklar yatar. 78'deki Ecevit hükümetinden beklentiler düş kırıklığına dönüşürken, devrimciler hala semtlerde faşistlerle silahlı mücadele taktiği içinde sıkışıp kalmışlardı. Önemli bir taktik dönüş gerekiyordu. Semt çatışmaları rolünü oynamış artık tıkanmıştı.
72
UI. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR--------y o l —
(16) Haluk Yurtsever. Marksizm ve Türkiye Solu
Tariş-Gültepe barikatlarının verdiği işaret algılanmadı. Kitlesel direniş ve barikatlarla desteklenen bir mücadele taktiğine sıçramak yerine eski mevzilerde güç ve zaman yitirildi. Buna rağmen bir Eylül yenilgisi yaşanabilirdi. Ancak sonuçları kesinlikle farklı olurdu. Bu taktik dönüşün yapılamayışını Devrimci Hareket çok pahalı bedellerle ödemiştir. 78'lerdeki taktik ayrılıklar, Eylül faşizmi sürecinde, dünya ve Türkiye'nin koşullarında da önemli değişimler yaşanmasıyla çok dalı# derin noktalara vardılar. Sonuçta devrimci hareket yeni bir dönemin eşiğine jfe'lip dayandı.
Devrimci Hareket içindeki son yaşadığımız saflaşmaların karakterine gelmeden önce onun bazı genel özelliklerine değinelim.
Önceki bölünme ve saflaşmaların te&ıelinde,devrinıe yaklaşımda stratejik farklılıklar ve daha sonra da taktik farklılıklar esas rolü oynamıştır. Oysa 90'larda yaşanan yeni saflaşmaların temelinde köklü bir. geri savruluş yatmaktadır. "91 yılı ve sonrası dönem, Türkiye devrimci hareketinde ideolojik dağılma dönemidir. Ve aynı zamanda bununla birleşen oportünizm halinde yozlaşma, bir politik yozlaşma dönemidir. Aynı zamanda örgütsel olarak tasfiye olma dönemidir." 17 Bu süreçte örgütler içinde bir "hava kirliliği" 18 yaşanmıştır. Ortaya çıkan bölünmelerde politik bir seviye aramak boşuna olur. Örgütlerde sürekli bir erime yaşanmış ve geniş bir "tarafsız" kitle oluşmuştur. Bu sürecin en belirgin yanı eskinin "tartışılmaz doğrularının” yavaş yavaş sinsi ve zikzaklı yollardan yürünerek tartışılır hale gelmesidir. 60-80 döneminin stratejileri, Türkiye sınıf tahlilleri, işçi sınıfının durumu, sınıfa bilinç taşıma yolları, eski parti modelleri hemen herşey açık ya da sinsice tartışılır hale gelmiştir. Tartışmaktan öteye ortalığı gizli-açık bir topyekün inkar fırtınası hallaç pamuğuna çevirmiştir. Bu kaos dindikçe, saflar yavaş yavaş netleşmeye başlamıştır. Bu gerçekliklerden dolayı günümüzde saf tutmak eskisi gibi "kolay" olmamaktadır. Bütün bu anaforun altında yatan nedeni yazı boyunca açıklamaya çalıştık. Dönemsel bir altüstlük içindeyiz. Bu açıdan günümüze bakarken eskiyle her karşılaştırma yetersiz kalır. "Eski formüllerin" cevap vermediği pek çok yeni olgu cevap beklemektedir. Yeni döneme herkes geç ya da erken cevabını veriyor. Vermek zorundadır.
Üçüncü döneme dışımızda başlıca iki yönden cevaplar verilmektedir. Ya tüm eski değerler inkar edilerek tasfiye anaforunun en dip noktalarına kadar vurup liberalleşerek; ya da eskiyi çaresizce tekrar etmeye çalışarak.
LİBERALLEŞEN SOLBu saflaşma içinde yer alanların büyük bir bölümü ÖDP içinde bir araya
gelerek, olguyu oldukça elle tutulur hale getirdi. "Dev-Yol nerede?" sorusuna da böylece somut bir cevap verilmiş oldu. Bu sürecin hikayesini uzun uzun anlatmaya gerek yoktur. Çeşitli uçlardaki siyasetlerin bir zeminde yan yana
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR--------y o l —
(17) Ekim Olağanüstü Konferansı(18) Ekim Olağanüstü Konferansı 7 3
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR ----- y o l —gelmeleri herşeyi açıklıyor. Bu zeminin iki özelliğine değinmekle yetinelim.
1- "Devrim"e yaklaşım :Hangi devrim modelini kullanırsan kullan: iktidarın ancak parça parça (el
bette özel biçimler-kurumlar altında) alınabileceği ve ikili iktidar koşullarının sürece yayılacağı bir devrimci mücadele perspektifi gerekli değil mi?
« B u perspektifi: "ikili iktidarı" kısa süreli olarak mümkün gören Leninist devrim teorisini ve iktidarın parça parça alınmasını "kızıl siyasi iktidarlar-üs- ler" ile sınırlayan halk savaşı teorisini yeniden üretirken (sorgularken) ortaya koyman söz konusu olmaz mı? 1975’lerdeki teorik faaliyetinde ortaya koyduğun "birleşik devrimci savaş" yaklaşımı, bunun ipuçlarını vermiyor mu?Bu teorik ipuçlarını, iktidarın parça parça alınması ve ikili iktidar olgusunun sürece yayılması yönünde geliştiremez m isin?»
« B u anlayışın çeşitlemelerini farklı koşullarda farklı biçimler altında yaratabilirsin. Örneğin yerel yönetimler bu anlayışın propagandası ve uygulaması bakımından sınırlı da olsa elverişli bir platform oluşturamaz mı? Bunun ötesinde, kitlelerin bulunduğu her örgütlenme bu anlayışın çiçek- leneceği bir fidelik haline getirilemez mi? Sendikalar, "sosyalizmin okulu" olarak bilinir, işçiler bu örgütlerde yönetmeyi bihakkın öğrenemezler mi? Demokratik kitle örgütleri, diğer halk kesimleri bakımından bu tür okul niteliğini kazanamaz mı? Bu kazaçlarını, yeni tarz bir siyasi faaliyeti benimsediğin ölçüde, yeni biçimler altında çoğaltamaz m ısın?» 19
Bu uzun alıntıyı bilnçlice seçtik. Ne kadar da söylediklerimize benziyor değil mi? Yazar "ikili iktidarı kısa süreli olarak mümkün gören Leninist devrim teorisini ve iktidarın parça parça alınmasını "kızıl siyasi itidarlar-üsler’ ile sınırlayan halk savaşı teorisini" sorgularken "ikili iktidar olgusunun sürece yayılması" sonucunu çıkartıyor. Tezlerimizle benzerlik burada başlayıp bitmektedir. Hangi yeni tespitlerden bu sonuca varılıyor? Tek tespit, Eylül faşizminin yarattığı yenilgi yılgınlığıdır. Öte yandan, devrimci zorun gündelikleştirilmesi ana yönelişini içermeyen bir "sürece yayılan ikili iktidar" görüşü, bayrağı reformizmin yaldızlamasından başka bir anlam taşıyamaz. "Yerel yönetimlerden" "iktidarın parça parça alınması" Avrupa komünizminin 1950'lerden sonra girdiği yönelişin ta kendisidir.
Bu yönde esas mücadele nasıl verilecektir? "Meşru mücadele çizgisi, toplum tarafından doğruluğu, haklılığı kabul edilen, tepki çekmeyen, sempatiyle karşılanan ve sınıf mücadelesinin nesnelliği üzerinde gelişen mücadeledir. Meşru mücadelenin sınırını yasallık belirlemiyor. Meşru mücadele yasal ve yasal olmayan biçimde gelişecektir. Örgütsel yapıda yasal ve yasal olmayan alanları bir bütünlük içinde kapsayacaktır." 20
Böylece mantık zinciri tamamlanmış oluyor. "Sürece yayılan iktidarın parça parça alınması" "meşru mücadele" ile gerçekleşecektir. 60-80 arasının
(19) Melih Pekdemir, Anne Bak Kral Çıplak(20) Tartışına Süreci Yazıları 2 7 4
mücadelesinden çıkartılması gereken dersin tam tersi çıkartılıyor. Devrimci hareket, bu yıllarda kendiliğinden yükselen yığın harekeleri içinde gelişti ve şekillendi. Liberalleşen sol, Eyllü yenilgisinden sonra "89 bahar eylemleri' nin yanıltıcı havasında bu hastalığı ebedileştiriyor. "Toplum tarafından doğruluğu, haklılığı kabul edilen" bir mücadele çizgisi, üstelik "tepki çekmeyen, sempatiyle karşılanan" bir mücadele isteniyor. Devrimci mücadelenin her adımının "toplum tarafından" hemen "doğru" ve "haklı" kabul edilmesi mümkün müdür? Kendimizi "tepki çekmeyen", "sempatiyle karşılanan" mücadele biçimleriye sınırladığınızda kitlelerin kendiliğinden bilinci, nasıl devrimci kitle bilincine yükseltilecektir? "Meşru mücadele" bazen yasadığın sınırlarını aşar. Ancak bu liberal ve kendiliğindenci mantıkla hiçbir zaman düzenin sınırlarım aşamaz. Meşruluk, örgütlü güçten kaynak aldığında bir anlam taşır ve devrimci mücadelede bir rol oynayabilir. Ama liberallerimiz meşruluğun "toplum tarafından doğru, haklı" görülmesine, "tepki" çekmemesine, "sempatiyle karşılaşmasına tutkundurlar. Özgürlük hareketi, "meşruluğunu" politik ortama ve kireçlenmiş kafalara nasıl dayatmıştır? "Lanetli”, "gayri meşru" görüldüğü günlerden örgütsel zoruyla geçerek bu günlere gelmiştir. Bir '89 eylemleriyle" Türkiye'ye "bahar" gelmez.
2. Örgütlü Mücadeleye Yaklaşım :Liberal sol, dünün öncü sınıf partisinin artık "aşılması" gerektiğini ve "dev
rimci bir kitle partisi"nin yaratılmasını savunuyor. ÖDP bunun somut karşılığı olsa gerek. "Aşılması" gereken "eski" yaklaşımlar nelerdir?
a) "Bugün hala, kendisine öncü' diyen bir çok Marksist, işçi sınıfı kendiliğinden ancak sendikacı olur, ona sınıf bilincini ancak biz götürebiliriz' diyerek, sınıfın kendilerini beklemekten başka şansının(!) olmadığı düşüncesinin iç rahatlığını yaşıyor."
Evet. Çok zaman önce aşılmış olması gereken bu yaklaşım artık aşılmalıdır."
"Dolayısıyla, işçi sınıfı içinde kendiliğinden var olan sınıf bilincinin sosyalist bilinç ve örgütlenme düzeyine yükseltilmesi, "dışarıdan’ değil, içeriden gerçekleştirilir."21 Yazar, Lenin'in de "bizzat kendisinin daha sonraki gelişmeler ışığında" görüşünü "düzelltiği’ni iddia ediyor. Bir görüşü savunmak için demogojiye gerek yok. Ustaların görüşleri de, eğer bir tarihsel dönemi kapsıyorsa, rolü ve misyonu bitmişse "aşılabilir." Ancak, demagojiyle değil. Lenin, yaşamı boyunca böyle bir düzeltme yapmamıştır. "Dışarıdan mı", "içeriden mi" tartışmasının özü nedir? Bu çok eski konu bugün neden ayaklarımıza dolaşıyor? Sınıfa "dışarıdan" bilinç götürmekten, arada sırada fabrikalara gidip "sosyalizm" propagandası yapmak mı anlaşılıyor? Bunun yerine sınıfın bizzat içinde olup ya da sınıf içinden yetiştirilen öncülerle "sosyalizm" propagandası yapmanın daha doğru olduğu mu kanıtlanmak isteniyor? Bu, konunun gerçek özünü bozmak, sorunu karikatürize etmek olur.
75
m . DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR -----y o l ___
(21) Teslim Töre, Kapitalizm-Sosyalizm-Örgüt
TDH’NİN DÖNEMLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ yol —Konunun özü, hala "aşılmayan" bir gerçeklikte yatar: Sınıf kendiliğinden eylemlilikleriyle sosyalizm bilincini kazanamaz. Sınıfın kendiliğinden konumuna "dışarıdan" bilinçli müdahale gerekir. Yani sınıf, kendiliğinden oluşan bilincinin "dışına" yükseltilmelidir. Burda devrimci öncünün rolü ortaya çıkar. Bu demagojik tartışma, devrimci öncülüğün inkarının süslü makyajı olmaktan öteye gitmez. Sınıfa "turistik seyahatlerle" bilinç aktarılamaz. Fakat bu basit gerçekliği kavramak için 20 yıl mücadele edip üstüne bir de acı yenilgiler almaya gerek yoktu.
b) Bu demagojik tartışmanın ardından "öncü parti" nin inkarı gelmeliydi. "Bolşevik yapı, kendisini işçi sınıfının bütünüyle karıştırmamaya özen göstermiş ve bu anlayış, tabir yerindeyse, partili bir elit tabakanın doğmasına yol vermiştir." "Toplumumuzun ve devrimimizin öncüsü çağdaş işçi sınıfıdır.Parti, bu öncü sınıfın siyasi örgütü, onun içinden çıkan doğal devrimci önderlerin sahiplenip geliştirdiği bir parti olmalıdır... Kendisini işçi sınıfının sahibiymiş gibi gören, onu özgürlüğüne doğru (zorlamayı da kullanarak) gütme' 'kararlılığında' olan bir partiden (adının önüne ya da sonuna ne kadar öncü kelimesi eklerse eklesin) geriye yığınlardan kopuk, dar, komplocu bir kast kalır." (a.y.) Burada, oldukça açık sözlüdür, "öncü parti" anlayışı, eninde sonunda bir "elitleşme" yaratıyor; bu da "dar, komplocu" bir yapıya kadar götürüyor. Bunun olmaması için "sınıfın içinden çıkan doğal devrimci önderlerin sahiplen”diği bir parti yaratılmalıdır. "Doğal devrimci önderler" le ne anlatılmak isteniyor? "Dışarıdan bilinçle" kirletilmemiş önderler mi? Eğer böyleyse Bayram Meral'den ya da herhangi bir burjuva siyasetçisinden farkınız nedir? Yok eğer bizzat sınıfın içinden çıkan önderler kastediliyorsa, böyle bir sınırlandırmayla yeni şeyler böylemek isterken çok eski bir hastalığın, işçi dalkavukluğunun 1990'lar çeşitlemesi olmaktan öteye gidiyor musunuz?
"Artık sınıfın dışında kuru öncülük iddialarının ve "parti öncüdür" anlayışının da aşılması gerekiyor." (a.y.) "Öncü parti" bir silahtır. İyi kullanılmazsa tetiği çekeni de vurabilir. Kullanımda ustalaşacak mıyız, yoksa dün yanlış kullanıldığı için onu bir kenara mı bırakacağız? Liberal sol ikinci yolu seçiyor.
c) Liberal sol, mantık sonuçlarına doğru ilerleyip son salvosunu "fabrika disiplini", "çelik disiplin" gibi nitelemelerle tanımlanan "demokratik merkeziyetçiliğin dar ve katı yorumu' na yapıyor.
"Bugün artık, dar çekirdek kadro' örgütlenmesini esas alan, sıkı bir merkezi disiplinle birbirine bağlı 'profesyonel devrimciler örgütü' tarzında bir parti anlayışını aşarak, yeni bir hayatın üretilmesi kavgasında bilinçle, kendi üretken katkıları ve yetenekleriyle yer alan, yerel insiyatifleri gelişkin, parti içi demokrasiyi merkeziliğe ulaşmak için vazgeçilmez ön koşul haline getiren, yönetimin her düzeyde seçimle görevlendirilmesini, gerektiğinde geri çağrılmasını işleten bir demokratik merkeziyetçiliği sözde değil uygulamada ger- 76
çekleştirmek gerekiyor." (a.y.) Hala Eylül anayasası altınada yaşadığını unutan bu mantık, "Batı demokrasileri" ortamında belki gerçekleşebilecek bir parti yapısı çiziyor. Devrimciler "çekirdek kadro" ya, "merkezi disipline" otorite hastası olduklarından dolayı vurgu yapmazlar. İçinde döğüştükleri mücadele koşulları, savaş araçlarının biçim ve kullanımı ister istemez önemli ölçüde belirler. Karda şortla gezilemeyeceği gibi Eylül anayasası ve mevcut düzen içinde de tümüyle "demokratik" bir parti ile mücadele edilemez. "Yönetimin her düzeyde seçimle görevlendirilmesi", her gün bir sokak infazının yaşandığı, sık sık operasyonlarla örgütlerin darbelendiği bu düzende ne kadar mümkündür? Düzen sınırları hiç bir şekilde zorlanmaz, sadece "meşru mücadele" havuzunda yüzülürse böyle tepeden tırnağa demokratik bir parti yaratmak mümkündür.
Sonuç olarak koşullar, 60-80 mücadele döneminde inşa edilen teorik ve siyasi değerlendirmelerin yenilenmesini gerektiriyor. Fakat liberal sol un yaptığı bu değildir. Gerek "devrim anlayışı" ve gerekse "örgüt anlayışı" açısından liberal sol, tümüyle düzen sınırları içine çekilerek devrimci kazanımlarm topyekün inkarı zemininde ilerlemektedir. Dünün stratejik, taktik, örgütsel alanlardaki hataları bugünün liberalizmini haklı çıkarmaz. 1960'ların sonlarında Cephe Hareketi, göçmenleşen TKP ve TİP zemininden kopuşarak tarihsel bir çıkış yapmıştı. 1990'lar Türkiye'sinde bu siyasetlerin yeniden buluşması bir tarihsel dönemin kapandığının en canlı kanıtıdır.
KENDİNİ TEKRARLAYAN SOLSallamanın bu ucu ÖDP'nin tam karşısında durmaktadır. Hareketin ihtiyacı
ise bu iki ucun üstünde farklı bir devrimci zemin inşa edilmesindedir. Eylül sonrası dünya ve Türkiye'sinde teorik ve siyasi görüşleri aşınmamış hiçbir siyaset yoktur. O nedenle kendini tekrarlayanlar da eskinin basit birer devamı ve kopyaları durumunda değildir. Belli ölçülerde değişime uğramış, uğramak zorunda kalmışlarıdır.
"Devrimin ağırlık merkezi kentlere kaydığı" tespitinden, "kendiliğinden hareketlerin devrimci hareket üstündeki etkilerinin" olumsuzluğuna, "sendikal koruculara" yönelmeye, "seçilmiş plot semtlere" kadar varan değişim işaretleri vardır. Ancak bunların seviyesi henüz gündelik deneylerden çıkartılan gelgeç sonuçlar biçimindedir.
Örneğin, "semtlerde milis (öz savunma) tipi örgütlenmeler" hala sadece "sivil faşist örgütlenmelere" karşı düşünülmektedir.22 Öte yandan, "silahlı savaş ve oligarşinin terörü 12 Eylül öncesiyle kıyaslanamayacak düzeyde gelişmiş, devlet tamamen bir iç savaşa göre örgütlenmiş ve uzmanlaşmıştı. Devletin bu gelişkinliğini göz ardı ederek eski örgütlenme biçimleri ve taktiklerinde ısrar etmek, kendi kendimizi provoke etmekle özdeş olurdu." 23
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR ----- y o l —
(22) TKİH-TKP/ML Hareket, Birlik Kongre Belgeleri(23) DHKP, Kongre Belgeleri
denmesine rağmen, özellikle taktik alanda eskinin tekrarından öteye gidilememiştir.
Eskinin tekrarından kurtulamamanın üç temel nedeni vardır. Eski alışkanlıklardan bir anda kopuşulamayacağı genel tespitinden öteye gidilmelidir. Bu bir gerçektir. Fakat ancak yeni dönem kapsamlı biçimde kavrandığı takdirde alışkanlıklara karşı inatçı bir mücadele verilebilir. Bu yapılamazsa gündelik kalmak kaçınılmazdır. Liberalleşen sol, yeni dönemi oldukça iyi kavramıştır. Ancak bundan çıkarttığı sonuçlar farklıdır. Eskinin tekrarıyla hiçbirşeyin yürümeyeceğini tespit ettikten sonra, onun topyekün inkarına varır. Kendini tekrarlayan sol ise, pratik mücadelede tıkandığı noktada, sadece o noktada yeni dönemi kavramaya çalışarak, eklektik bir değişim süreci izlemektedir. Devrimci hareketin bir döneminin kapandığı tespitine yarılamadığı sürece bu eklektik bilinçlenme de sürecektir. Dönem değişimi tespiti herşeye yeni bir gözle bakmayı getirir. Hemen bütün ipuçları yakalanamayabilir, fakat yeni ipuçlarını erken yakalama şansını artırır.
İkinci neden, Türkiye Devrimci Hareketindeki liberalleşmeye karşı duyulan kaba öfkedir. Radikal özünü koruyan solun önemli bir bölümü, liberalleşen solla aynı kökenleri paylaşmaktadır. Aynı kökeni paylaşma gerçekliği radikal solu eski değerleri kabaca savunmaya itmektedir. Liberalleşen sol o noktalara gerilemiştir, değerleri öylesine pervasızca inkar etmektedir ki, bu çürümeye karşı öfkeli tepkiler bir ölçüde anlaşılabilir. Ancak, öfkenin siyasi yöneliş yerine geçmesi anlaşılamaz. Radikal sol, kökenine inip bazı temel görüşlerini eleştirmeye yekense liberal solla göz göze gelmektedir. Böyle bir durumda kasılmalar, siyasi öngörünün yerini almaktadır. Ancak, gerçekler inatçıdır. Üstünden atlandığında mutlaka başka bir noktada ayağa takılır.
Üçüncü neden, Kürdistan'daki mücadelenin kavranamayışıdır. Daha doğrusu Eylül öncesinin önyargı ve değerlendirmelerinden yeterince kopuşula- madığı için, Özgürlük Hareketi nden öğrenmek yerine onu yerli yersiz eleştirerek kendi yollarını tıkamaktadırlar. Bu mücadeleden Devrimci Hareket in çıkartması gereken önemli dersler vardır. Liberalleşen sol, bu mücadeleye sadece "barış" zamanlarında yaklaşmakta, bu yönü sürekli önde tutmaktadır; kendini tekrarlayan sol ise, Özgürlük Hareketi'nin taktik ustalığından öğ- renmmek yerine, sürekli "sapma" aramaktadır. Bu kavrayış yoksunluğunun altında mücadeleyi tek yanlı ve dar kavrayış yatmaktadır, bu, Eylül öncesinin hala kopuşulamayan kötü mirasıdır.
Liberalleşen sol ile düzen sınırları içinde demokratik mücadele alanında sınırlı pratik işbirliklerinden öteye paralle) adım atmak oldukça zordur. Fakat kendini tekrarlayan sol henüz öğrenme yeteneğini yitirmiş değildir. Devrim mücadelesinde taktiklerde paralellikler olduğu müddetçe uzun süreli ittifaklar kurulabilir.
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR ----- y o l —
7 8
YANLIŞ İNKAR- "ALTERNATİF"Türk Solu'na, Özgürlük Hareketi'nin yükselişi, buna karşıltk devrimci
hareketin kendini bir türlü toparlayamayrşı karşısında bir "ithal" yapıldı. Ancak bu ithal aşı tutmadı, tutamazdı. Türk Solu nasıl, 60-80 arası dünyanın başarılı devrim örneklerini fazlasıyla kopya etmekten dolayı önemli bir zaafa uğradıysa, Alternatif de benzer hatayı fazlasıyla işledi. İthal ya da gölge devrimcilik olmaz. Bu gerçekliği dünya devrimci hareketi 1930'lardan beri defalarca yaşadı. Bir kez daha tekrarı gerekli değildi. Alternatif böyle inmeli bir kimlikle doğdu, hiçbir zaman bağımsız bir karakter kazanamadı.
Bunlar yeterince açık. PKK, gerek Türk, gerekse Kürt solunun zaaflarından koptuğu ölçüde büyüdü. Basit bir tekrar ya da kopya değildi. Oysa, Alternatif bir kopya olmaktan kurtulamadı. Kendisini "geleneksel solun tümüyle karşısında" gören Alternatif, "zaten gücümüzü de buradan, geleneksel solu ’red'- den almaktayız" diyor. Bu kopuşma ve red 1968'lerde yapılmıştır. "Geleneksel Sol"dan kopmak için onun yok olmasını beklemek gerekmiyordu. Bu kopuş mantığı bile Türkiye Devrimci Hareketi'ne "ithal" duruyor. Devrimci Hareket TİP ve göçmen TKP den 68'lerde kopuşmasına rağmen, Alternatifin yirmi yıl geçikmiş kopuşması bir yenilik getiriyor mu? Evet. Ancak bu kopuş devrimci hareketin son yirmi yıllık hatalarından bir kopuş olmaktan çok tam anlamıyla kopya kokan "Türk kimliğinden" bir kopuştur. Alternatif yanlış noktadan işe başlamıştır. Bu büyük hatasından dolayı da hep bir ithal malı gibi devrimci harekete yadırgı kalmıştır. Birkaç örnekle açıklayalım.
"Kimliği belirleyen temel ölçülere vurulduğunda, Türk feodallerinin ideolojik şekillenişlerini Arap feodalizminin ideolojisi olan islamiyetten, siyasal örgütlenmelerini İran'dan, toprak sistemlerini Bizans'tan aldıkları görülmektedir. Bu noktada kendilerine ait tek olgu ise askeri şiddet yani zordur." 24 Buradaki tarih yoksunluğunu geçelim, İslamiyet "Türk feodallerinde" kimlik bozukluğu yaratıyor da neden başka halklarda aynı sonucu doğur muyor? Kanıtlanmak istenen Türklüğün, "askeri şiddet"ten ibaret olduğu mudur?Evet. Diğer kanıtlara da bir göz atalım.
"Dünyada genel bir kanı olarak, Türklerin barbar ve uygarlık karşıtı biçiminde tanımlanması, üzerinde düşünülmesi ve bilimsel izahının bulunması gereken bir husustur." (a.y.) Şimdi de karşımızda "dünyadaki genel kanı" vardır. Hangi "dünyanın", hangi dönemdeki kanısı? Yoksa Türkler ezel ebed "barbar ve uygarlık karşıtı"mıdır? Semitler, Irak-Ur, Uruk medeniyetine göre barbardı. Persler, Atina kent medeniyetine göre; Germenler, Roma medeniyetine göre barbardılar. Bizans'tan kalan bu yargı, ne zamandan beri "dünyanın genel kanısı oluyor? O dönemin tarihsel gerçekliği sonsuza kadar "Türkleıin" boynunda asılı lanet halkası mı olacaktır? Bu hangi dünyanın mantığıdır?
Bu yeni "Türk" siyaseti Türklere tarihte bir kimlik arar. Ancak "askeri şid-
79
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR ----- y o l —
(24) Tiiıkiye Devriminin Yolu ve Görevleri
det" dışında bir kimlik bulamaz. Bütünüyle kopya olan bu tespitler, en başta tarih bilincinden yoksundur. Barbarlık, Türklere özgü bir toplumsal yapı değil, insanlığın uygarlık öncesi bir konağıdır. "Başka toplumlarda orak, karasaban, toprak y.b. üretim aracı olurken Türk boylarında ok, yay ve kılıç bu işlevi üstlenmiştir. Böyle olunca da ekonomik faaliyetlerle askeri faaliyel- ler içiçe girmiştir." (a.y.) Tarih bilincinin bu ölçüde çarpıtılmasının tek amacı, her taşın altından "askeri şiddet”i çıkarmak içindir.
Barbar ekonomisi, ava ve talana dayanır. Ok, yay, kılıçla yürür. Tarım öncesi toplum biçimlerinin yaşam tarzıdır.
Yeni "Türk" siyaseti, kopuş ve doğuşunu yanlış zemine oturtuyor. "Kimliği" sadece tarihte aramak insanı içinden çıkılmaz bataklıklara sürükler. Tarihten nelerin günümüze taşınacağını ise, gelecek hedefleri belirler. Aslında bu yeni siyasette tamamen böyle davranmaktadır. Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesinin basit bir kopyası olmaktan öteye gidemeddiği için, cumhuriyetin Kürt halkına uyguladığı baskı ve imha politikasını Türklerin barbarlık dönemine kadar taşımaktadır. Böyle olunca da, ortada "Türk kimliği" olarak "askeri şiddet"ten başka birşey kalmamaktadır.
Tarihin bu ölçüde çarpıtılması, yeni "Türk” siyasetinin bütün geleceğini yok etmektedir. O nedenle bu bitki bu topraklarda kök salamaz. PKK, Kürt halkının kendine özgü yanlarını iyi kavradığı için büyüdü. Bu özelliklerden gelecek mücadeleye denk düşenlerini geliştirdi, karşı duran geleneklerle mücadele etti. Fakat, onun basit bir yansıması olmaktan öteye gidemeyen yeni "Türk” siyaseti, aynı beceriyi gösterememekle kalmıyor, gerçeklikleri tek yanlı yorumlarla çarpıtarak, kendi zeminini dinamitliyor.
Sonuç olarak, bu siyaset Türkiye devrimci hareketi içinde bir yansıma olmaktan öteye geçemez. Yansıma olanlar ise orjinalliği hiçbir zaman yakalayamaz.
Sonuç olarak, Türkiye Devrim ci Hareketi yeni bir şekilleniş sürecindedir. Arkasında büyük ve güçlü bir miras vardır. Bu mirası küçümseyenler, ya da topyekün inkar edenler geleceği yaratamazlar. "Aslım inkar eden haramzadedir. " İçinde bulunduğumuz günlere fazlaca takılı kalmak, inşam bellibir karamsarhğa sürükleyebilir. Çünkü, devrim ci hareketin önemli bir bölümü çürüyüp, liberalleşmiştir. Geleceği görenler için ise, bu tek başına olumsuzluk değildir. Yol, şim di biraz daha nettir. "Yol arkadaşları"güçlerinin tükendiği istasyonda indiler. Güçlü bir arınm a yaşandı. Dünya ve Türkiye’deki sosya l fırtına kurumuş dallan kopanp ayıkladı.
Yeni bir doğuş için koşullar olgunlaşıyor..
III. DÖNEMDE TDH'DE DURUM VE YENİ SAFLAŞMALAR ----- y o l —
8 0
Recommended