ΒΟΤΑΝΑ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1 ΕΠΑΛ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ

Υπεύθυνοι καθηγητές:

Αργυροπούλου ΒασιλικήΛαγός Ηλίας

ΒΟΤΑΝΑ : Υγεία, ευεξία, ομορφιά

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Να δοθούν στους μαθητές βασικές γνώσεις για τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά(βότανα)

Να γνωρίσουν την ιστορική και παραδοσιακή διαδρομή της χρήσης των βοτάνων για θεραπευτικούς σκοπούς.

Να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα της προστασίας τους και μέσα από αυτήν στην έννοια της αειφορίας.

Να διδαχθούν τους τρόπους χρήσης τους και τη δράση τους στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων του ανθρώπου.

ΤΟ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙΝ(Ιπποκράτης 460 - 370 π.χ)

ΤΟ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙΝ

Ιπποκράτης

Ιστορική αναδρομή

Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί διέθεταν τη δική τους βοτανοθεραπευτική. Γνωρίζουμε ότι στην Αίγυπτο υπήρχαν επίσημες σχολές βοτανοθεραπείας από το 3000 π.Χ. Στην Κίνα μια από τις σπουδαιότερες πραγματείες βοτανοθεραπείας περιελάμβανε 365 φαρμακευτικά φυτά και τις χρήσεις τους και συντάχθηκε από τον αυτοκράτορα Shen Nou το 2700πΧ.

• Στην Ελλάδα ο Ιπποκράτης κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.Χ και αναφέρθηκε στις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Ο κυριότερος εκπρόσωπος της βοτανολογίας, ο Διοσκουρίδης, στο έργο του «Περί ιατρικής» αναφέρει 500 είδη φυτών, 40 από τα οποία είναι γνωστά και σήμερα. Η μεγάλη ακμή της βοτανολογίας σημειώθηκε το Μεσαίωνα. Σημαντική ήταν η συμβολή του βοτανολόγου ιατρού Παράκελσου που αντιπροσώπευε τη χρήση του μεγάλου φαρμακείου της φύσης.

Πολλά φυτά τα οποία φύονται σε ολόκληρο των κόσμο, έχουν φαρμακευτικές χρήσεις, γιατί περιέχουν ενεργά συστατικά που επιδρούν άμεσα και βοηθούν στο σώμα. Χρησιμοποιούνται και στην βοτανοθεραπεία και στη συμβατική ιατρική. Περιέχουν οφέλη τα οποία συχνά στερούνται τα συμβατικά φάρμακα, βοηθώντας την καταπολέμηση των ασθενειών και στηρίζοντας την προσπάθεια του οργανισμού να ανακτήσει την υγεία και ευεξία

ΓΕΝΙΚΑ

ΒΟΤΑΝΑ

• Ο όρος βότανα αφορά κάθε φυτό που χρησιμοποιείται στην ιατρική ή ως συστατικό τροφής ή ποτού ή για σχετικές με την υγεία ιδιότητες του ή ακόμα και για την αρωματική καλλυντική ή καθαριστική του δράση.

Κατηγορίες βοτάνων.

• Αρωματικά

• Φαρμακευτικά φυτά

• Αρτύματα

• Καρυκεύματα

Αρωματικκά φυτά

Είναι τα φυτά εκείνα που αναδίδουν οσμή, άρωμα και οφείλεται στα αιθέρια έλαια που παράγουν. Είναι επίσης και φαρμακευτικά φυτά λόγω των θεραπευτικών τους ιδιοτήτων

Φαρμακευτικά φυτά

• Είναι τα φυτά που περιέχουν δραστικά στοιχεία ικανά να προλάβουν, να ανακουφίσουν ή να θεραπεύσουν ασθένειες.

ΑρτύματαΩς «αρτύματα» χαρακτηρίζονται τα προϊόντα διατροφής που τα προσθέτουμε σε άλλα τρόφιμα, με σκοπό να τους προσδώσουμε ιδιαίτερο άρωμα και να βελτιώσουμε τη γεύση τους.

Αρώματα και καρικεύματα• Είναι τα φυτά εκείνα

που αναδίδουν οσμή, άρωμα και οφείλεται στα αιθέρια έλαια που παράγουν. Είναι επίσης και φαρμακευτικά φυτά λόγω των θεραπευτικών τους ιδιοτήτων

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΒΟΤΑΝΩΝ ΚΑΙ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ

Δίκταμος

• Βοτανο των Κρητικών, οι οποίοι το χρησιμοποιούν για να καταπολεμήσουν το συνάχι, τη γρίπη, τους πονοκεφάλους, τις πεπτικές διαταραχές, τους ρευματισμούς κλπ. Σε εξωτερική χρήση βοηθά στην επούλωση τραυμάτων και εξάλειψη των μωλώπων. Στη Μινωική εποχή είχε τιμητική θέση αφού θεωρούνταν το Από τα χαρακτηριστικά φυτά της Κρήτης και από τα αγαπημένα βότανα πολυτιμότερο βότανο.

•

Σκόρδο• Αντισηπτικό, καταπολεμά τις

μολύνσεις και τα παράσιτα των εντέρων. Ορεκτικό, βοηθά στη χώνεψη και στη δυσκοιλιότητα. Ευεργετικό στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερίνης. Σε εξωτερική χρήση, καταπραΰνει τις φλεγμονές των αρθρώσεων και τους ρευματισμούς.

Ιδιότητες Φαρμακευτικών-θεραπευτικών βοτάνων

Aloe vera

• Αντι-ιικές , μαλακτικές, αντιφλεγμονώδεις

• Τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα

• Αντιδιαβητική δράση σε διαβήτη τύπου ΙΙ

• Χρήσεις: θεραπεία του έρπητα, της ψωρίασης, της δερματίτιδας και των εγκαυμάτων από τον ήλιο.

Καλεντούλα

• Μαλακτικές, αντιφλεγμονώδεις, μυκητοκτόνες , αντιμικροβιακές ιδιότητες

• Αντιμετώπιση φλεγμονών στο στόμα και στο φάρυγγα

• Χρήσεις: ανακουφίζει από εγκαύματα και φλεγμονές, έχει πηκτική δράση.

Χαμομήλι

• Αντιφλεγμονώδες, σπασμολυτικό(χαλαρώνει τους μύες), μαλακτικό για το στομάχι και το λάρυγγα

• Έχει ήπιες ηρεμιστικές, χαλαρωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται σε φλεγμονές του γαστρεντερικού, δυσπεψία και φούσκωμα.

• Χρήσεις: αντιμετώπιση εκζέματος, επούλωση πληγών και δερματικών φλεγμονών.

Κανέλα

Αντιμετωπίζει τη δυσπεψία και το φούσκωμα

Χωνευτικό και μαλακτικό για το στομάχι

Σπασμολυτική και αντιγριπική δράση

Ανακουφίζει από τη ναυτία και τη διάρροια

Τονώνει το κυκλοφορικό σύστημα

Φασκόμηλο

• Σπασμολυτική, στυπτική, αντιμικροβιακή δράση

• Βοηθάει στη δυσπεψία, ανακουφίζει από τον πονόλαιμο, περιορίζει τη νυχτερινή εφίδρωση

• Αντιμετωπίζει φλεγμονές στο δέρμα και τη μύτη

• Εντομοαπωθητικό, τονωτικό, βοηθάει στην ανάρρωση.

Πικραλίδα ή Ταραξάκο

• Τα φύλλα του ως αφέψημα αντιμετωπίζουν τις φλεγμονές του ουροποιητικού συστήματος και έχουν διουρητικές ιδιότητες

• Η ρίζα του βοηθάει στην έκκριση χολής από το συκώτι διασπώντας τα λίπη

• Τονωτικό και ήπιο καθαρτικό.

ΛΕΒΑΝΤΑ

• Σπασμολυτικές, ήπιες αντικαταθλιπτικές και αγχολυτικές ιδιότητες

• Αντιμετωπίζει την αϋπνία ,το άγχος και τον πονοκέφαλο

• Αποτελεσματικό για τη δυσπεψία, τους κοιλιακούς και τις στομαχικές ενοχλήσεις νευρικής προέλευσης.

• Απομακρύνει την πιτυρίδα• Απομακρύνει το σκόρο από τις

ντουλάπες• Χρησιμοποιείται στην

αρωματοθεραπεία

Σαμπούκος

• Ανακουφίζει από τον πόνο• Καταπολεμά τις μολύνσεις• Θεραπεύει το βήχα, το

κρυολόγημα, τη γρίπη και την ιγμορίτιδα

• Δερματικές παθήσεις• Θεραπεύει τον πυρετό• Αντιμετωπίζει την

δυσκοιλιότητα• Αγωγή για πρήξιμο

(οίδημα) λόγω της διουρητικής του ιδιότητας

Λουϊζα• Με τα φύλλα της αποξηραμένα ή

φρέσκα αρωματίζονται αναψυκτικά , τσάγια λικέρ, σαλάτες, γλυκά, παγωτά, ψάρια, κρέατα.

• Αφέψημα για αδυνάτισμαΘεραπευτικές ιδιότητες:• Τονωτική, αντισπασμωδική δράση• Ρίχνει τον πυρετό• Τρίψιμο δοντιών και ούλων με τα

φύλλα της αρωματίζει την αναπνοή και ανακουφίζει από πόνους ουλίτιδας

• Το έγχυμά της διευκολύνει την πέψη και διατηρεί το δέρμα φρέσκο και λαμπερό.

Μαϊντανός• Αφέψημα• Τα φύλλα του

αρωματίζουν τα φαγητάΦαρμακευτικές ιδιότητες:• Διουρητικό• Αντισηπτικό• Ενισχύει τη νεφρική

λειτουργία , αφού καθαρίζει το αίμα λόγω της διουρητικής του δράσης.

Δυόσμος• Αρωματικές ιδιότητες: Χρησιμοποιείται στη

μαγειρική για να αρωματίζει τα φαγητά

Ιατρικές ιδιότητες:• Αναλγητικό (πόνοι

στομάχου και δοντιών)• Καταπραϋντικό (ναυτία,

λόξυγκα )• Ηρεμιστικό (αϋπνία ,

ημικρανία , ταχυπαλμία)• Απολυμαντικό• Αντιφλεγμονώδες

Τίλιο• Καταπολεμά την αϋπνία, τις

ημικρανίες , τον βήχα• Είναι ηρεμιστικό ,

θερμαντικό , διουρητικό, αντιυπερτασικό , αντιγριπικό

• Είναι κατά της αρτηριοσκλήρυνσης

• Το τίλιο ή φλαμούρι, είναι γνωστό σαν χαλαρωτικό ίαμα για χρήση στη νευρική ένταση

Τσουκνίδα• Έχει αντιρρευματική και

αντιαλλεργική δράση• Αντιμετωπίζει την αλλεργική

ρινίτιδα, την οστεοαρθρίτιδα και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.

• Αντιμετωπίζει τις φλεγμονές του ουροποιητικού.

• Αιμοκαθαρτικό,συκωτι,πέτρες νεφρών,αφροδισιακό,περιέχει βιταμίνες Α,Β,C και μέταλλα

Πολυκόμπι• Πέτρες νεφρών, προστάτη,

κύστη, ζάχαρο, αιμορροΐδες, σκώληκες εντέρου. Το εκουιζέτο (πολυκόμπι) είναι αποθήκη μετάλλων.

• Το διοξείδιο του πυριτίου που περιέχει βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου και εμποδίζει την εναπόθεση λιπιδίων στις αρτηρίες. Έχει επίσης ιδιότητες επουλωτικές σε πληγές και έλκη.

Εχινάτσια• Αποτελεί ένα εξαιρετικό

σύμμαχο κατά του κρυολογήματος και της γρίπης, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα•χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση φλεγμονών και μολύνσεων (ουρολοιμώξεις), κολικών και δερματικών παθήσεων (ψωρίαση, έρπις, έλκος, πληγές, εγκαύματα, ακμή)

Σπαθόχορτο• Είναι ήπιο αντικαταθλιπτικό,

αντιϊκό και τονωτικό του νευρικού συστήματος

Αντιμετωπίζει το άγχος και την κατάθλιψη.

• Το έλαιό του χρησιμοποιείται σε εντριβές κατά των ρευματικών πόνων, των διαστρεμμάτων, των μελανιών, των φλεγμονών, των νευραλγιών και κάθε είδους δερματίτιδες και πόνους των μελών του σώματος.

Πασιφλόρα• Είναι αγχολυτικό ,

σπασμολυτικό και ήπιο ηρεμιστικό για την αντιμετώπιση της αϋπνίας και του πονοκέφαλου

• Αντιμετωπίζει το άσθμα, το νευρικό βήχα και τους πόνους περιόδου

Μελισσόχορτο• Είναι σπασμολυτικό,

ήπιο ηρεμιστικό, μαλακτικό , αντι-ιϊκό και βοηθάει στην εφίδρωση

• Αντιμετωπίζει την αϋπνία, το άγχος και τη δυσπεψία.

• Βοηθά στην αντιμετώπιση του έρπητα.

Δενδρολίβανο• Σπασμολυτικό, αντιοξειδωτικό,

βοηθάει στη χώνεψη, αντιμικροβιακό, τονωτικό της καρδιακής λειτουργίας

• Βοηθάει στη νοητική διαύγεια, στη μνήμη, στην αποτοξίνωση του συκωτιού

• Προλαμβάνει την αρτηριοσκλήρωση , βοηθάει στην αντιμετώπιση της υπέρτασης

• Χρησιμοποιείται πολύ στην μαγειρική

Σέλινο• Οι σπόροι του έχουν

διουρητική και αντιφλεγμονώδη δράση , βοηθούν στην αντιμετώπιση της ποδάγρας και των ρευματισμών

Αρωματικά βότανα –αρτύματα-καρυκεύματa

Βασιλικός• Χρησιμοποιείται στην

κουζίνα και ιδίως στη σάλτσα « πέστο»

• Σαν καρύκευμα σε πολλά φαγητά, στην ποτοποιία και στην κονσερβοποιία (σε κονσέρβες τομάτας και σαλτσών)

• Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία και ως απωθητικό εντόμων

Δάφνη• Τα φύλλα της

χρησιμοποιούνται ως άρτυμα στη μαγειρική (νοστιμίζει φαγητά όπως τα όσπρια) και συσκευασία ξηρών καρπών (σύκα, σταφίδες)

• Το αιθέριο έλαιο της χρησιμοποιείται για την παρασκευή εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων

Δενδρολίβανο

• Χρησιμοποιείται ως αρωματικό σε πολλά φαγητά

• Το αιθέριο έλαιο του χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία , σαπωνοποιία ,στην παρασκευή εντομοκτόνων

Ρίγανη• Νωπό ή αποξηραμένο

χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία τροφίμων ως συντηρητικό

• Ιατρικές ιδιότητες: έχει αντιβακτηριδιακές, αντιμυκητιακές, αντισηπτικές ιδιότητες

• Σαν μυρωδικό χρησιμοποιείται στη μαγειρική για να δίνει γεύση στα φαγητά

• Καταπραΰνει βήχα, αμυγδαλίτιδα, βροχίτιδα, άσθμα

• Είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό και αντισηπτικό

Μέντα• Χρησιμοποιείται στη

μαγειρική ως καρύκευμα• Σαν αιθέριο έλαιο είναι

κατάλληλο για προϊόντα αρωματοθεραπείας και σαπωνοποιίας

• Ιατρικές ιδιότητες: έχει αντισπασμωδικές, αντισηπτικές ιδιότητες

• Βοηθάει στη χώνεψη, καταπραΰνει το κρυολόγημα και το βήχα

Θυμάρι• Χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό

για τον αρωματισμό διαφόρων φαγητών, για την παρασκευή λικέρ, στην αρωματοθεραπεία και την οδοντιατρική.

• Ιατρικές ιδιότητες: αντισηπτική δράση, θεραπεύει το βήχα και τη βρογχίτιδα, ανακουφίζει από αναπνευστικά προβλήματα, κρυολογήματα, πονόλαιμο, τονώνει την κυκλοφορία του αίματος , καταπραΰνει μυϊκούς σπασμούς, ισχιαλγία και ρευματικούς πόνους.

ΤΡΟΠΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ

Τα βότανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διάφορους τρόπους για τη θεραπεία μιας ή περισσοτέρων παθήσεων της υγείας του ανθρώπου. Οι κυριότεροι τρόποι χρήσεις των βοτάνων για θεραπευτικούς σκοπούς είναι οι παρακάτω:

Αφέψημα: σιγοβράζουμε το βότανο από δέκα λεπτά έως μισή ώρα. Η δόση συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο για τρία φλιτζάνια νερό. Χρησιμοποιούμε τη μέ-θοδο αυτή για ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς

Έγχυμα: βάζουμε το βότανο μέσα σε ένα δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό,πρίν βράσει, γιατί το νερό που κοχλάζει διασκορπίζει τα πολύτιμα πτητικά έλαια του βοτάνου.. Αφήνουμε για δέκα λεπτά να γίνει η έγχυση και μετά το στραγγίζουμε.

Κατάπλασμα: διπλώνουμε ένα πανί και ανάμεσα τοποθετούμε νωπά βότανα. Στη συνέχεια βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Αφού το στραγγίσουμε το βάζουμε στο αρρωστημένο μέρος. ∆ιατηρούμε το κατάπλασμα υγρό βυθίζοντάς το περιοδικά σε ζεστό νερό.

Κομπρέσα: βυθίζουμε ένα καθαρό πανί σε ένα έγχυμα βοτάνων και μετά τοποθετούμε το βρεγμένο πανί στην αρρωστημένη περιοχή. Η κομπρέσα μπορεί να είναι κρύα ή ζεστή ανάλογα με την περίπτωση.

Χρησιμοποιούμε τα βότανα για θεραπεία μόνο σε ελαφριές παθήσεις.

Περιβαλλοντική Ομάδα• 1.Αντωνόπουλος Διονύσιος (Β1)• 2 Βασιάκος Αντώνιος (Β1)• 3 Γκότση Δήμητρα (Β1)• 4 Γκούντη Χριστίνα (Β1)• 5 Θεοδωρόπουλος Γεώργιος (Β1)• 6 Δημητρόπουλος Βασίλειος (Β1)• 7 Καλογεροπούλου Αλεξάνδρα (Β1)• 8 Κολοσκόπης Δημήτριος (Β1)• 9 Μέμα Άντζελα (Β2)

Περιβαλλοντική Ομάδα

• 10 Μποκογιάννης Δημήτριος (Β2)• 11 Ναϊντένοβ Ιβάν (Β2)• 12 Ονοφρεϊ Χορατσίου (Β2)• 13 Παντελής Ανδρέας (Β2)• 14 Παπαγιαννοπούλου Αγγελική(Β2)

Περιβαλλοντική Ομάδα

• 15 Παππά Παναγιώτα (Β2)• 16 Πετράκου Μαρία (Β2)• 17 Ποπ Τσεζάρ (Β2)• 18 Πουρίκης Μιχαήλ (Β2)• 19 Ράντεβα Έλενα (Β2)• 20 Ράντου ΑντρέΪ (Β3)

Περιβαλλοντική Ομάδα• 21 Σγκούνι Δήμητρα (Β3)• 22 Σουρέτης Δημήτριος (Β3)• 23 Σπυροπούλου Βασιλική(Β3)• 24 Στέτο Ροζαλία (Β3)• 25 Στρίγκα Ελένη (Β3)• 26 Συκαλιάς Κων/νος (Β3)• 27 Ταχίρι Πέτρος (Β3)

Περιβαλλοντική Ομάδα

• 28 Τριανταφυλλόπουλος Παναγιώτης (Β3)• 29 Τσάκαλης Ιωάννης (Β3)• 30 Τσιμπλή Χριστίνα (Β3)• 31 Τσιούτας Αναστάσιος (Β3)• 32 Τάγαρης Μάρκος (Β3)• 33Τόσκα Άντζελα (Ειδικότητα)• 34 Κουτσούλης Νικόλαος(Ειδικότητα)

Πηγές• «Λίγα λόγια για τα βότανα» , Βιβλίο:

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο• « Διατροφή βότανα: 15 επιλογές από το

φαρμακείο της φύσης», www.in2life.gr• www.iatronet.gr• www.mde-didaktiki.biol.uoa.gr

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ