προσεγγιση της εννοιας υγεια

ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ

ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Σ υ γ γ ρ α φ ή – Ε π ι µ έ λ ε ι α

Γιώργος Αλεξιάς Βασίλης Αλετράς

Πέτρος Κωσταγιόλας ∆ηµήτρης Νιάκας

Ε λ λ η ν ι κ ό Α ν ο ι κ τ ό Π α ν ε π ι σ τ ή µ ι ο

Μ ε τ α π τ υ χ ι α κ ά Π ρ ο γ ρ ά µ µ α τ α Σ π ο υ δ ώ ν

« ∆ ι ο ί κ η σ η Μ ο ν ά δ ω ν Υ γ ε ί α ς »

&

« ∆ ι ο ί κ η σ η Υ π η ρ ε σ ι ώ ν Υ γ ε ί α ς Ε Σ Υ »

Πάτρα

Ακαδηµαϊκό Έτος 2007-8

«...η Μέθοδος πρέπει να εκπληρώνει τα εξής: πρώτον να διακρίνει την αληθινή ιδέα από όλες τις άλλες και να προφυλάσσει τον νου από τις υπόλοιπες αντιλήψεις, δεύτερον να διδάσκει κανόνες ώστε

να έχουµε αντίληψη των άγνωστων πραγµάτων σύµφωνα µε έναν τέτοιο γνώµονα, τρίτον να θέτει µια τάξη προκειµένου να µην µας καταπονούν περιττές έννοιες...»1,

Απαγορεύεται η ανατύπωση και η κάθε µορφής αναπαραγωγή των κειµένων αυτών, τα οποία προορίζονται αποκλειστικά για τη διδασκαλία και την εκπόνηση των

διπλωµατικών εργασιών των φοιτητών/τριών των Μεταπτυχιακών Προγραµµάτων Σπουδών «∆ιοίκηση Μονάδων Υγείας» και «∆ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας ΕΣΥ» του

Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου.

1 Σπινόζα, Πραγµατεία για την διόρθωση του νου, µετ.Β. Γρηγοροπούλου Αθήνα: Πόλις, 2000, παρ. 49, σ. 46.

ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μ Ε Θ Ο ∆ Ο Λ Ο Γ Ι Α ................................................................................................... 1 Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Η Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Σ Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Σ .............................. 1

1. Εισαγωγικά Σχόλια .................................................................................................... 4 2. Μεθοδολογία έρευνας ............................................................................................... 5 3. Επιλογή θέµατος διπλωµατικής εργασίας ................................................................. 6 4. Αναζήτηση πηγών πληροφόρησης και βιβλιογραφίας .............................................. 8 5. ∆οµή και παρουσίαση της διπλωµατικής εργασίας................................................. 12 5.1. Χρήση κειµενογράφου και αριθµός λέξεων εργασίας ............................................ 12 5.2. Γενικές συµβουλές για την εκπόνηση της διπλωµατικής εργασίας ........................ 13 5.3. ∆όµηση διπλωµατικής εργασίας σε ενότητες και υπο-ενότητες ............................. 15 5.4. ∆ιάκριση βιβλιογραφικών αναφορών και υποσηµειώσεων .................................... 15 5.5. Παρουσίαση γραφηµάτων, πινάκων και συναφών.................................................. 16 5.6. ∆ηµιουργία παραγράφων......................................................................................... 16 5.7. Στοιχεία υποσέλιδου................................................................................................ 17 5.8. Υπογράµµιση........................................................................................................... 17 5.9. Χρήση σωστής γραµµατικής και συντακτικού........................................................ 17 5.10. Παύλες και σύµβολα ............................................................................................... 17 5.11. Εµπιστευτικότητα .................................................................................................... 18 5.12. Προεισαγωγικές σελίδες εργασίας .......................................................................... 18 6. Το περιεχόµενο των βασικών τµηµάτων της διπλωµατικής εργασίας .................... 19 6.1. Εισαγωγή της διπλωµατικής εργασίας .................................................................... 21 6.2. Βιβλιογραφική επισκόπηση..................................................................................... 23 6.3. ∆ιατύπωση των υποθέσεων έρευνας ....................................................................... 24 6.4. Μεθοδολογία συλλογής και επεξεργασίας δεδοµένων ........................................... 26 6.5. Μέθοδοι και τεχνικές ανάλυσης των δεδοµένων .................................................... 27 6.6. Αποτελέσµατα έρευνας .......................................................................................... 28 6.7. Συζήτηση ................................................................................................................. 29 6.8. Περιορισµοί έρευνας ............................................................................................... 30 6.9. Συµπεράσµατα ......................................................................................................... 30 6.10. Παράρτηµα και βιβλιογραφία ................................................................................. 30 ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ «∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑ∆ΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» .................... 36 Α. Γενικές ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ πηγές πληροφόρησης για την υγεία ................................... 36 Β. Ψηφιακές Πηγές Πληροφόρησης.................................................................................... 36 Γ. Λοιπές πηγές πληροφόρησης για ιατρικά θέµατα........................................................... 38

Ακαδηµαϊκό Έτος 2007-2008 σελ 3 από 43


1. Εισαγωγικά Σχόλια

Η εκπόνηση της διπλωµατικής εργασίας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την

απόκτηση του µεταπτυχιακού τίτλου σπουδών από τους φοιτητές/τριες των

Μεταπτυχιακών Προγραµµάτων Σπουδών «∆ιοίκηση Μονάδων Υγείας» και «∆ιοίκηση

Υπηρεσιών Υγείας ΕΣΥ» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου. Σκοπός του παρόντος

παράλληλου κειµένου είναι να παρουσιάσει τις βασικές αρχές συγγραφής επιστηµονικών

εργασιών, συµπληρώνοντας τις επιµέρους αναφορές για τη Μεθοδολογία Έρευνας που

υπάρχουν στον Τόµο Γ΄ της Θεµατικής Ενότητας ∆ΜΥ 61 µε τίτλο «Κοινωνική-

οικονοµική Έρευνα για τις Υπηρεσίες Υγείας και το Νοσοκοµείο». Παρόλα αυτά, στόχος

µας δεν αποτελεί ο εγκλωβισµός σε ασφυκτικά πρότυπα συγγραφής διπλωµατικών

εργασιών, αλλά αντίθετα η διευκόλυνση των φοιτητών/τριών µε την παροχή κάποιων

βασικών κατευθύνσεων και γνώσεων για τη µεθοδολογία της έρευνας και τη δοµή ενός

επιστηµονικού κειµένου. Εννοείται φυσικά ότι περαιτέρω διευκρινήσεις σε επιµέρους

θέµατα και ζητήµατα µπορούν να δοθούν και από τους επιβλέποντες των διπλωµατικών

εργασιών.

Η εµπειρία καταδεικνύει ότι, στη µεγάλη πλειοψηφία τους, οι φοιτητές του µεταπτυχιακού

προγράµµατος θεωρούν εκ των υστέρων τη διαδικασία εκπόνησης της διπλωµατικής

εργασίας ως µία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, δηµιουργική και γόνιµη πρόκληση. Τα

τελευταία εξάλλου ακαδηµαϊκά έτη, µε την καταλυτική καθοδήγηση των επιβλεπόντων

καθηγητών, τελειόφοιτοι έχουν επιτύχει σηµαντικές δηµοσιεύσεις ακόµη και σε έγκριτα

διεθνή επιστηµονικά περιοδικά (βλ. π.χ. BMC Health Services Research, 2006, 6: 66;

Health Policy, 2006, 76(1): 49-57; American Journal of Hypertension, 2005, 18: 1233-

1240; Journal of Medical Systems, 2005, 29(5): 493-500).

Οι φοιτητές, ωστόσο, δεν έχουν όλοι τους ίδιους ρυθµούς ως προς το χρόνο αλλά και τον

τρόπο που εντάσσουν στην καθηµερινότητά τους την εκπόνηση µιας διπλωµατικής

εργασίας, ενώ πολλές φορές δηµιουργούνται και δυσχέρειες οι οποίες άπτονται της ίδιας

της καθηµερινότητας. Μολονότι όµως αυτό είναι απόλυτα σεβαστό, ενίοτε παρατηρούνται

περιπτώσεις ατόµων που εργάζονται µε αργούς ρυθµούς (πιεσµένοι και από τις λοιπές

τους υποχρεώσεις), θεωρώντας ότι, ακόµη και αν αρχίσουν την έρευνά τους κατά τους

τελευταίους µήνες του ακαδηµαϊκού έτους, θα προλάβουν να εκπονήσουν τη διπλωµατική

εργασία τους. Κάτι τέτοιο βέβαια συνήθως δεν συµβαίνει ή όταν συµβεί η προκύπτουσα



εργασία δεν είναι ποιοτικά επαρκής, ώστε να κριθεί επιτυχώς κατά την τελική αξιολόγηση.

Προκειµένου να αποφευχθούν παρόµοια φαινόµενα, οφείλουν εφεξής οι φοιτητές να

υποβάλλουν στον επιβλέποντα καθηγητή δισέλιδη Έκθεση Προόδου σε τακτά χρονικά

διαστήµατα (συγκεκριµένα, κατά την πρώτη εβδοµάδα του ∆εκεµβρίου, Φεβρουαρίου και

Απριλίου, αντίστοιχα), όπου θα αναλύουν επαρκώς την πρόοδο που έχουν σηµειώσει για

την εµπρόθεσµη εκπόνηση της εργασίας, αλλά και θα επισηµαίνουν εγκαίρως τυχόν

προβλήµατα.

Να σηµειωθεί, εξάλλου, ότι σκοπός της παρούσας έκδοσης δεν είναι η παρουσίαση του

κανονιστικού πλαισίου, το οποίο αφορά στην εκπόνηση των διπλωµατικών εργασιών,

διότι αυτό εµπεριέχεται ήδη στο Γενικό Κανονισµό Εκπόνησης Μεταπτυχιακών

∆ιπλωµατικών Εργασιών (βλ. http://www.eap.gr/studies/diplomatikes.htm). Μπορεί, όµως,

να χρησιµοποιηθεί συµπληρωµατικά, συµβάλλοντας στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών

µε τη µεθοδολογία συγγραφής επιστηµονικών εργασιών.

2. Μεθοδολογία έρευνας

Η έρευνα ως έννοια έχει ορισθεί µε πολλούς τρόπους και αφορά σε κάθε προσπάθεια που

αποσκοπεί στο να ανακαλυφθεί, εξεταστεί, κατανοηθεί ή/και πραγµατευτεί ένα ερευνητικό

ζητούµενο. Για τη διεξαγωγή της απαιτείται ερευνητικός σχεδιασµός και συγκεκριµένη

µεθοδολογία. Η επιστηµονική έρευνα διεξάγεται για να εξυπηρετήσει κάποιους σκοπούς

και επιδιώξεις, τους οποίους θέτει η επιστηµονική κοινότητα και οι οποίοι συµβάλλουν

στη λύση των προβληµάτων, που απασχολούν το κοινωνικό–οικονοµικό περιβάλλον. Η

επιστηµονική διερεύνηση χαρακτηρίζεται από οργάνωση και µέθοδο. Απαραίτητες

προϋποθέσεις για την ευόδωση της έρευνας είναι η πειθαρχία στη µέθοδο, µε βάση την

οποία διατυπώνει ο επιστήµονας τα ερωτήµατά του, αναζητά και συλλέγει τις πηγές του,

ερευνά και συγγράφει. Η συγγραφή του επιστηµονικού έργου ακολουθεί κανόνες, τους

οποίους θέτει η επιστηµονική κοινότητα, η µεθοδολογία και ο ίδιος ο επιστήµονας.

Η ερευνητική µεθοδολογία αποτελεί επιστηµονικό τοµέα, ο οποίος συµπεριλαµβάνει

τη µελέτη της χρήσης ερευνητικών µεθόδων, τη µέθοδο συγγραφής επιστηµονικών

κειµένων, τις µεθόδους ενδυνάµωσης του ατόµου για τη διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας,

και τον τρόπο αναζήτησης και αξιοποίησης της βιβλιογραφίας, ώστε να αξιοποιούνται στη


http://www.eap.gr/studies/diplomatikes.htm


«νέα» έρευνα προηγούµενες εργασίες πάνω στο ίδιο θέµα. Η µελέτη και χρήση των

προγενέστερων εργασιών αποτελεί, µαζί µε την έρευνα, τη στερεή βάση, στην οποία

οικοδοµείται το επιστηµονικό έργο. Ενσωµατώνει δηλαδή τις αρχές που πρέπει να διέπουν

κάθε ερευνητική εργασία τόσο ως προς την επιστηµονική µεθοδολογία που πρέπει να

ακολουθείται, όσο και ως προς τη µορφή που ενδείκνυται να λαµβάνει.

Αρχικά λοιπόν θα αναφερθούµε σε δύο βασικά σηµεία της ερευνητικής προσπάθειας –τη

στρατηγική επιλογής του θέµατος και τον τρόπο αναζήτησης της βιβλιογραφίας- ενώ στη

συνέχεια θα εστιάσουµε την προσοχή µας στις αρχές που διέπουν τη συγγραφή µιας

ερευνητικής εργασίας.

3. Επιλογή θέµατος διπλωµατικής εργασίας

Αξίζει να σηµειωθεί ότι για την επιλογή του θέµατος της διπλωµατικής εργασίας οι

φοιτητές πρέπει να φροντίσουν να διαθέσουν επαρκή χρόνο. Συχνά παρουσιάζεται το

φαινόµενο να προσπαθούν να αναζητήσουν κάποιο θέµα λίγο πριν την λήξη της

αντίστοιχης προθεσµίας, µε αποτέλεσµα να επιλέγουν ακατάλληλο θέµα που στη συνέχεια

τους δηµιουργεί ποικίλα προβλήµατα. Οι φοιτητές θα πρέπει να βεβαιώνονται µεταξύ

άλλων ότι:

1. ∆εν έχει γίνει παρόµοιο από πολλούς άλλους φοιτητές στο παρελθόν διότι

στην περίπτωση αυτή στερείται πρωτοτυπίας και άρα αξιολογείται

αναλόγως. Σηµειώνουµε παρόλα αυτά ότι η πρωτοτυπία της εργασίας δεν

αποτελεί απαραίτητα δεσµευτική προϋπόθεση για την εκπόνηση µιας

διπλωµατικής εργασίας. Μπορεί λ.χ. να πραγµατοποιηθεί µία έρευνα

ικανοποίησης ασθενών σε ένα νοσοκοµείο µολονότι έχουν ήδη υλοποιηθεί

παρόµοιες έρευνες σε άλλα νοσοκοµεία.

2. Η µεθοδολογία (π.χ. στατιστική, οικονοµετρική, γραµµικού

προγραµµατισµού, ποιοτική έρευνα πεδίου) είναι στα όρια των

δυνατοτήτων του και όχι αδύνατον να κατανοηθεί και να εφαρµοστεί από

αυτόν.

3. Ο σκοπός της έρευνας µπορεί να επιτευχθεί µέσα στο χρονικό όριο που

τίθεται από το ΕΑΠ για τις διπλωµατικές εργασίες.



4. Είναι διαθέσιµο (π.χ. από τον φοιτητή ή τον επιβλέποντα καθηγητή) ή

µπορεί να αποκτηθεί (π.χ. µε ελεύθερη ανάκτηση από το Ίντερνετ) το

λογισµικό –όπως το SPSS ή το LIMDEP- που απαιτείται για την

επεξεργασία των δεδοµένων της έρευνας και την εξαγωγή συµπερασµάτων.

5. Είναι εφικτή η συλλογή των συγκεκριµένων δεδοµένων που απαιτούνται

για τη διεξαγωγή της έρευνας (π.χ. µια έρευνα ικανοποίησης ασθενών δεν

θα µπορέσει να πραγµατοποιηθεί εάν η ∆ιοίκηση του συγκεκριµένου

νοσοκοµείου δεν δεχτεί τελικά να εγκρίνει τη διεξαγωγή της). Προκειµένου

να καταστεί η πρόσβαση στο πεδίο της έρευνας ευκολότερη υπόθεση για το

µεταπτυχιακό φοιτητή, προτείνεται να απευθύνεται –για το ερευνητικό της

µέρος– σε χώρους στους οποίους θα µπορούσε να αποκτήσει ευκολότερα

πρόσβαση, όπως θα ήταν ενδεχοµένως, ο χώρος στον οποίο εργάζεται.

6. Το κόστος συλλογής ή επεξεργασίας των δεδοµένων δεν είναι

απαγορευτικό. Εδώ θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν τυχόν έξοδα

µετακινήσεων, δαπάνες απόκτησης εξοπλισµού (π.χ. λογισµικού), έξοδα

διακίνησης ερωτηµατολογίων, έξοδα αναλωσίµων για τη συγγραφή και την

παρουσίαση της εργασίας, κόστος συγκέντρωσης βιβλιογραφίας (αγορά

βιβλίων, απόκτηση άρθρων µε πληρωµή συνδροµής σε επιστηµονικά

περιοδικά κ.ά.).

Εφόσον µε βάση τα παραπάνω διαπιστωθεί η δυνατότητα διεκπεραίωσης της

συγκεκριµένης διπλωµατικής εργασίας, ο φοιτητής οφείλει να καταγράψει µε σαφήνεια

τον τίτλο και το ζητούµενο της διπλωµατικής εργασίας. Ο τίτλος οφείλει να προσδιορίζει

το αντικείµενο της έρευνας, δηλαδή το υπό διερεύνηση συγκεκριµένο ερευνητικό ζήτηµα

(π.χ. «Μέτρηση της στατιστικής αξίας της ζωής»). Στον τίτλο αποφεύγονται επωνυµίες

οργανισµών ή/και εταιρειών, ακρώνυµα ή συντµήσεις. Το ερευνητικό ζητούµενο και οι

στόχοι της εργασίας αποσαφηνίζουν τον τρόπο µε βάση τον οποίο θα διεξαχθεί η έρευνα.

Η διατύπωσή του πρέπει να είναι συνοπτική και ουσιαστική, ενώ οι στόχοι της έρευνας

εξειδικεύουν το ερευνητικό ζητούµενο. Όλα τα παραπάνω στοιχεία πρέπει να

συµπληρώνονται στο Έντυπο Α, το οποίο µπορεί να ανακτηθεί από τη συγκεκριµένη

ηλεκτρονική διεύθυνση της ιστοσελίδας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου

http://www.eap.gr/programmes/diplomatikes/dip._entypo_a_dmy.doc. Κατόπιν, το έντυπο

αυτό υποβάλλεται στο Φοιτητικό Μητρώο κατά το διάστηµα 1 Μαρτίου έως 31 Απριλίου.


http://www.eap.gr/programmes/diplomatikes/dip._entypo_a_dmy.doc


Να σηµειωθεί ότι τα ζητούµενα µιας διπλωµατικής εργασίας δεν είναι απαραίτητο να

χαρακτηρίζονται από επιστηµονική πρωτοτυπία, όπως λ.χ. συµβαίνει στην περίπτωση της

διδακτορικής διατριβής. Είναι λογικό, ωστόσο, ότι όταν αυτή υπάρχει, εκτιµάται ιδιαίτερα

από την επιτροπή αξιολόγησης της διπλωµατικής εργασίας. Επιπλέον, η πρωτοτυπία

αποτελεί βασικό κριτήριο αποδοχής µιας διπλωµατικής εργασίας για δηµοσίευση από

έγκριτα επιστηµονικά περιοδικά. Οι φοιτητές οφείλουν να προβαίνουν σε ανασκόπηση της

πρόσφατης διεθνούς βιβλιογραφίας (literature review) ώστε να αναζητούν θέµατα και

µεθοδολογίες καταξιωµένων ερευνητών (συνήθως αυτές βρίσκονται δηµοσιευµένες σε

επιστηµονικά περιοδικά µε επιστηµονική επιτροπή κρίσεως) και να τα εφαρµόζουν στο

δικό τους πλαίσιο εφαρµογής προερχόµενο από την ελληνική πραγµατικότητα. Αυτή όµως

η αναζήτηση απαιτεί χρόνο, τον οποίο θα πρέπει εγκαίρως να διαθέτουν. Πέραν αυτής της

στρατηγικής ανεύρεσης θέµατος, οι φοιτητές µπορούν εναλλακτικά να στρέφονται στα

µέλη ∆ΕΠ και ΣΕΠ του Πανεπιστηµίου για πιθανές ιδέες σε διάφορα αντικείµενα έρευνας.

Ωστόσο θα πρέπει να γίνει εξαρχής κατανοητό ότι και στην περίπτωση αυτή υπάρχουν

περιορισµοί: Είναι αδύνατο για το επιστηµονικό προσωπικό του ΕΑΠ να έχει ερευνητικές

προτάσεις για το σύνολο των φοιτητών ιδιαίτερα δε εάν δεν τους δίδεται ο απαραίτητος

χρόνος και δεν υπάρχει κατάλληλη συνεργασία µε τους φοιτητές.

4. Αναζήτηση πηγών πληροφόρησης και βιβλιογραφίας

Το σύγχρονο τεχνολογικό και επιστηµονικό περιβάλλον παρέχει τη δυνατότητα

αναζήτησης πληροφοριών τόσο σε συµβατικά όσο και σε ψηφιακά περιβάλλοντα. Η

επιστηµονική πληροφορία αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας,

σε προπτυχιακό ή σε µεταπτυχιακό επίπεδο, στην έρευνα και γενικότερα στη διαχείριση,

διάχυση και προαγωγή της επιστηµονικής γνώσης. Στην επιστηµονική κοινότητα, η

πληροφορία όπως και εάν αυτή παρέχεται (ψηφιακή ή συµβατική µορφή), λαµβάνει τη

µορφή κατατεθειµένων απόψεων, κειµένων και άρθρων που πριν τη διάχυση για τη χρήση

της, αξιολογείται από οµάδες και επιτροπές οµότεχνων-ειδικών.

Σε συµβατική µορφή, η χρήσιµη επιστηµονική πληροφορία είναι αυτή που βρίσκεται

δηµοσιευµένη σε επιστηµονικά περιοδικά και βιβλία. Στον ψηφιακό «κόσµο» η

πληροφορία συνήθως είναι προσιτή µέσω του ∆ιαδικτύου και του Παγκοσµίου Ιστού. Ο

Παγκόσµιος Ιστός χαρακτηρίζεται από αχανή διαµοιραζόµενη πληροφόρηση, συνήθως



χαµηλής ποιότητας, που ανακτάται µέσω των γενικών µηχανών αναζήτησης. Πρέπει να

θυµόµαστε ότι η πρόσβαση και η ανάκτηση της επιστηµονικής πληροφορίας δεν είναι

αρκετή, ενώ απαιτείται προσεκτική αξιολόγησή της. Κλασικό παράδειγµα προς αποφυγή

είναι η άκριτη χρήση άρθρων δηµοσιευµένων στον ηµερήσιο τύπο.

Οι φοιτητές του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου µπορούν εύκολα και χωρίς κόστος

να αποκτήσουν πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης της Βιβλιοθήκης.

Αρχικά πρέπει να µεταβούν στην ιστοσελίδα http://lib.eap.gr/. Εκεί παρέχονται διάφορες

υπηρεσίες. Παραδείγµατος χάριν, οι φοιτητές µπορούν να έχουν πρόσβαση σε

διπλωµατικές εργασίες παλαιότερων ετών. Αυτό θα τους βοηθήσει προκειµένου να

διαπιστώσουν εάν ένα θέµα έχει ήδη διερευνηθεί από φοιτητές στο παρελθόν και άρα

στερείται πρωτοτυπίας. Επίσης, να συµβουλευτούν επιστηµονικές εργασίες χρήσιµες ως

βιβλιογραφικές πηγές για την εκπόνηση των δικών τους εργασιών. Στην ιστοσελίδα που

προαναφέρθηκε δίνονται οδηγίες για τον τρόπο πρόσβασης σε αυτές, αλλά και σε βιβλία,

εφόσον κάποιος κάνει αριστερό κλικ µε τον κέρσορα του ποντικιού του Η/Υ στο εικονίδιο

«∆ιαδικασίες ∆ανεισµού» που βρίσκεται στα αριστερά της οθόνης.

Η χρήση όµως αυτών των υπηρεσιών, όπως επίσης και των υπολοίπων που θα συζητηθούν

αµέσως παρακάτω, προϋποθέτουν τη χρήση ονόµατος (username) και κωδικού (password)

χρήστη εκ µέρους των φοιτητών, τα οποία µπορούν όλοι ανεξαιρέτως να αποκτήσουν

εφόσον απευθυνθούν στο Τµήµα Μητρώου. Κατόπιν, από την ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης

και επιλέγοντας το εικονίδιο «Ηλεκτρονικές Πηγές Πληροφόρησης» και µετά το «Οδηγίες

Πρόσβασης σε Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες» θα πρέπει να διαβάσουν τις οδηγίες ρύθµισης

για το φυλλοµετρητή τους (Internet Explorer, Netscape, Firefox), έτσι ώστε να µπορέσουν

να κάνουν χρήση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών της βιβλιοθήκης. Έπειτα, θα αναδυθεί ένα

παράθυρο σύνδεσης στο portal του ΕΑΠ, όπου θα συµπληρώσουν το όνοµα και τον

κωδικό χρήστη που τους έχουν δοθεί από το ΕΑΠ.

Εξαιρετικά χρήσιµη είναι και η αξιοποίηση των ηλεκτρονικών περιοδικών του ∆ικτύου

Ελληνικών Ακαδηµαϊκών Βιβλιοθηκών HEAL-link, τα οποία είναι προσβάσιµα από το

εικονίδιο «Ηλεκτρονικές Πηγές Πληροφόρησης» ή τη διεύθυνση http://www.heal-

link.gr/. Το περιεχόµενο των επιστηµονικών περιοδικών (δηλαδή τα άρθρα) µπορεί να

ανακτηθεί στον υπολογιστή του χρήστη. Το δίκτυο προσφέρει απευθείας πρόσβαση σε


http://lib.eap.gr/

http://www.heal-link.gr/

http://www.heal-link.gr/


επιστηµονικά περιοδικά τοποθετηµένα σε αλφαβητικό κατάλογο ή µέσω µηχανής

αναζήτησης. Στην τελευταία, ο χρήστης εισάγει λέξεις – κλειδιά σχετικές µε το θέµα που

τον ενδιαφέρει (π.χ. patient, satisfaction) και η µηχανή τον παραπέµπει στα σχετικά άρθρα.

Ένας ωστόσο περιορισµός της αναζήτησης αυτής είναι το γεγονός ότι ο φοιτητής/τρια

επιτρέπεται να συνδυάζει µόνο δύο λέξεις τη φορά. Αυτό σε αρκετές περιπτώσεις είναι

προβληµατικό, διότι µε αυτές δεν εξειδικεύεται επαρκώς η αναζήτηση και η µηχανή

παραπέµπει ταυτόχρονα και σε άσχετα άρθρα. Παραδείγµατος χάριν, έστω ότι κάποιος

ενδιαφέρεται να βρει βιβλιογραφία για την εκτίµηση των οικονοµιών κλίµακας σε

νοσοκοµεία. Οι λέξεις που θα πρέπει να συµπληρώσει στη µηχανή αναζήτησης είναι

προφανώς οι economies, scale και hospitals. Αν περιοριστεί στις δύο – έστω στις δύο

πρώτες- τότε η µηχανή θα του δώσει ως αποτέλεσµα αναζήτησης όλες τις µελέτες – άρθρα

που έχουν γραφτεί για οικονοµίες κλίµακας και όχι µόνο εκείνες που αφορούν στο

νοσοκοµειακό χώρο και τον ενδιαφέρουν.

Σε τέτοιες περιπτώσεις και εφόσον το θέµα υπό διερεύνηση αφορά στο χώρο της Υγείας,

οι φοιτητές µπορούν εναλλακτικά να καταφύγουν για την αναζήτησή του στη µηχανή

αναζήτησης Entrez (που περιλαµβάνει την περίφηµη βάση δεδοµένων PubMed αλλά και

άλλες) στη διεύθυνση της National Library of Medicine και των National Institutes of

Health http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/. Η µηχανή αυτή είναι εξαιρετικά

αποτελεσµατική και µπορεί να συνδυάσει πλήθος λέξεων και ονοµάτων συγγραφέων.

Κατόπιν µπορεί κάποιος να δει τις περιλήψεις και τα περιοδικά στα οποία υπάρχουν τα

άρθρα που τον ενδιαφέρουν. Κάποια από αυτά (ελάχιστα οµολογουµένως) µπορεί να τα

ανακτήσει κατευθείαν στον υπολογιστή του. Για τα υπόλοιπα, γνωρίζοντας το περιοδικό

όπου δηµοσιεύτηκαν, µπορεί να καταφύγει στον αλφαβητικό κατάλογο περιοδικών του

HEAL-link προκειµένου να διαπιστώσει εάν υπάρχει πρόσβαση σε αυτά και να τα

ανακτήσει µέσω της ιστοσελίδας του ΕΑΠ. Άλλες πολύ χρήσιµες υπηρεσίες της

βιβλιοθήκης είναι η πύλη πρόσβασης «Ζέφυρος» για τον εντοπισµό των διαθέσιµων

βιβλίων, περιοδικών και άλλου υλικού στους καταλόγους των Ελληνικών Ακαδηµαϊκών

Βιβλιοθηκών. Υπάρχει επίσης το ∆ιαπανεπιστηµιακό σύστηµα ψηφιακής βιβλιοθήκης

«Άρτεµις» για την ηλεκτρονική τεκµηρίωση της σύγχρονης ελληνικής γκρίζας (δηλ. µη

δηµοσιευµένης) βιβλιογραφίας. Και σίγουρα οι φοιτητές δεν θα πρέπει να παραλείψουν να

χρησιµοποιήσουν τη µηχανή αναζήτησης «Muse» που ερευνά ταυτόχρονα µια πληθώρα

βάσεων δεδοµένων και άλλων πηγών.


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/


Εκτός από τις υπηρεσίες του ΕΑΠ, κάποιος πιθανόν να θέλει να επισκεφτεί την ιστοσελίδα

του Εθνικού Κέντρου Τεκµηρίωσης (www.ekt.gr). Εκεί µπορεί να αναζητήσει και να

διαβάσει on-line διδακτορικές διατριβές που προσφέρει το Εθνικό Αρχείο ∆ιδακτορικών

∆ιατριβών. Χρήσιµος είναι εξάλλου και ο Συλλογικός Κατάλογος Περιοδικών. Αν ο

φοιτητής έχει προηγουµένως εντοπίσει κάποιο άρθρο σε ελληνικό επιστηµονικό περιοδικό

που τον ενδιαφέρει, µπορεί στον παραπάνω κατάλογο να δει σε ποιες βιβλιοθήκες

πανεπιστηµίων, νοσοκοµείων και λοιπών ιδρυµάτων υπάρχει το συγκεκριµένο τεύχος,

ώστε να το προµηθευτεί. Ο εντοπισµός τέτοιων άρθρων µπορεί προηγουµένως να έχει

πραγµατοποιηθεί µε διάφορους τρόπους. Παραδείγµατος χάριν, µέσω της µηχανής

αναζήτησης ιατρικής βιβλιογραφίας «Ιπποκράτης» του Εθνικού Κέντρου Τεκµηρίωσης ή

της µηχανής αναζήτησης «Google» (www.google.gr).

Τέλος, µπορεί κάποιος να εντοπίσει τόσο δηµοσιευµένα όσο και αδηµοσίευτα

επιστηµονικά έργα διαφόρων συγγραφέων, Οργανισµών και Ερευνητικών Ινστιτούτων

µέσω των γενικών µηχανών αναζήτησης (search engines, π.χ. Google ή Yahoo). Συνήθως

µαζί µε τις λέξεις-κλειδιά σκόπιµο είναι να εισάγει ο φοιτητής στις µηχανές και την

κατάληξη «pdf», ώστε να αναζητούνται µόνο αρχεία Adobe Acrobat Reader. Επίσης, οι

παραπάνω λέξεις µπορούν να συµπληρώνονται διαδοχικά µε διάφορες άλλες, όπως

«working paper», «report» κ.α., ώστε να βρεθούν συγκεκριµένου είδους µελέτες. Να

σηµειώσουµε βέβαια ότι όσον αφορά στη χρησιµοποίηση αδηµοσίευτων βιβλιογραφικών

πηγών, απαιτείται µεγαλύτερη εγρήγορση και προσεχτική αξιολόγηση των κειµένων εκ

µέρους των φοιτητών.

Οι παραπάνω αναφορές αποτελούν ελάχιστες (πλην όµως σηµαντικές) από τις διαθέσιµες

πηγές πληροφόρησης. Υπάρχει επίσης ο δανεισµός βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του ΕΑΠ ή

από κάποια άλλη βιβλιοθήκη, η επικοινωνία µε ειδικούς (experts) για την ανεύρεση

γκρίζας βιβλιογραφίας κ.α.. Ο φοιτητής θα πρέπει από µόνος του να ασχοληθεί ενεργά και

να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο για την αναζήτηση κατάλληλης βιβλιογραφίας. Υπ΄

όψιν ότι πέραν των µηχανών αναζήτησης, πρόσθετη βιβλιογραφία µπορεί κάποιος να

ανακαλύψει και από τα ήδη ανακτηθέντα άρθρα και τις λοιπές πηγές πληροφόρησης.

Συγκεκριµένα, η βιβλιογραφία ενός άρθρου καθαυτή παραπέµπει και σε άλλες χρήσιµες

πηγές, τις οποίες ο φοιτητής συχνά αγνοεί. Επίσης, µπορεί να αποκαλύψει καινούργιες

λέξεις-κλειδιά που δεν είχε σκεφτεί ή συναντήσει µέχρι τότε.


http://www.ekt.gr/

http://www.google.gr/


Το Παράρτηµα «Πηγές Πληροφόρησης για τη ∆ιοίκηση Μονάδων Υγείας» παρέχει έναν

µη εξαντλητικό κατάλογο από διάφορες ψηφιακές πηγές πληροφόρησης, µε ελεγµένες ως

προς την εγκυρότητά τους επιστηµονικές πληροφορίες. Οι κύριες ψηφιακές πηγές

πληροφόρησης διακρίνονται σε: α) ψηφιακές βιβλιοθήκες που περιλαµβάνουν σε ψηφιακή

µορφή περιοδικά, εκπαιδευτικά πακέτα, εγκυκλοπαίδειες, πρακτικά συνεδρίων, συνδέσεις

µε ιστοσελίδες του ∆ιαδικτύου και βιβλία (ψηφιακά), µε δυνατότητες πρόσβασης,

αναζήτησης, παρουσίασης και αξιοποίησης πληροφοριών σε ψηφιακή µορφή από

διασυνδεδεµένα υποσυστήµατα, β) Ψηφιακά ∆ίκτυα Βιβλιοθηκών και Κέντρα

Τεκµηρίωσης που προκύπτουν από τις συνεργασίες µεταξύ βιβλιοθηκών για την

ανταλλαγή υλικού, γ) Ηλεκτρονικές θεµατικές, κυβερνητικές ή άλλες Πύλες (Portals) στο

∆ιαδίκτυο που αποτελούν πύλες προς την πληροφορία στον Παγκόσµιο Ιστό, στις οποίες

οµαδοποιούνται θέµατα και ανανεώνονται τα περιεχόµενα µέσω σύνδεσης µε µία

ιστοσελίδα (πχ. Πύλη στο Ελληνικό ∆ιαδίκτυο για Θέµατα Επιστήµης και Τεχνολογίας:

http://www.spin.gr/), και δ) ∆οµηµένα ευρετήρια και βάσεις δεδοµένων που αποτελούν

ιστοσελίδες του ∆ιαδικτύου µε διασυνδέσεις σε οµοειδείς κατά θεµατική κατηγορία

πληροφορίες, δεδοµένα, ψηφιακές πηγές κ.ά. Το Παράρτηµα περιλαµβάνει και µία

ενδεικτική ελληνική βιβλιογραφία, την οποία οι φοιτητές ενδέχεται να βρούν χρήσιµη. Οι

τελευταίες αυτές πηγές ωστόσο δεν είναι όλες ελεγµένες ως προς την εγκυρότητά τους και

συνεπώς απαιτείται κριτική και προσεκτική προσέγγιση εκ µέρους τους.

5. ∆οµή και παρουσίαση της διπλωµατικής εργασίας

Η οποιαδήποτε επιστηµονική εργασία (άρθρο, µονογραφία κ.ά.), προκειµένου να γίνει

αποδεκτή από την επιστηµονική κοινότητα, θα πρέπει να πληροί κάποια κριτήρια.

Οφείλει, δηλαδή, να ακολουθεί κάποιους κανόνες οι οποίοι διέπουν κάθε επιστηµονικό

κείµενο και συνιστούν αυτό που ονοµάζουµε γενικότερα ως «µεθοδολογία συγγραφής

επιστηµονικών εργασιών». Οι βασικοί κανόνες οι οποίοι περιγράφουν τις ανάγκες

συγγραφής επιστηµονικών κειµένων παρουσιάζονται στις επόµενες ενότητες.

5.1. Χρήση κειµενογράφου και αριθµός λέξεων εργασίας


http://www.spin.gr/


Οι επιστηµονικές εργασίες πρέπει να γράφονται σε κάποιο από τα γνωστά προγράµµατα

επεξεργασίας κειµένου και να εκτυπώνονται σε λευκό χαρτί Α4 φωτοτυπικής ποιότητας.

Εάν χρησιµοποιηθεί ο γνωστός επεξεργαστής κειµένου Microsoft Word, οι φοιτητές

πρέπει να επιλέξουν τη γραµµατοσειρά Times New Roman Greek, µέγεθος

γραµµατοσειράς 12, διάστιχο παραγράφου 1,5, µε περιθώρια 1 ίντσας (2,5 εκ.) από κάθε

πλευρά της σελίδας (300 περίπου λέξεις/σελίδα). Ως επίσηµο κατώτατο επιτρεπτό όριο

λέξεων έχει τεθεί από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο εκείνο των 10.000 λέξεων. Σε

αυτόν τον αριθµό λέξεων δεν περιλαµβάνονται η πρώτη σελίδα µε τον τίτλο και το όνοµα

του φοιτητή/τριας, τα περιεχόµενα στη δεύτερη σελίδα, η περίληψη, η βιβλιογραφία και τα

παραρτήµατα. Εξάλλου, σε καµία περίπτωση δεν θα πρέπει µία διπλωµατική εργασία να

υπερβαίνει τις 20.000 λέξεις. Η ανάπτυξη ενός θέµατος µέσα σε προκαθορισµένο αριθµό

λέξεων απαιτεί εκ µέρους του φοιτητή κριτική σκέψη και συνθετική ικανότητα και είναι

ένα στοιχείο που επίσης αξιολογείται από τους εξεταστές της διπλωµατικής εργασίας.

5.2. Γενικές συµβουλές για την εκπόνηση της διπλωµατικής εργασίας

Συνιστούµε στους φοιτητές να χρησιµοποιούν απλή και κατανοητή γλώσσα. Η Ελληνική

γλώσσα είναι πλούσια και σύνθετη στο χειρισµό της. Σε γενικές γραµµές είναι

δυσκολότερο να γράψει κανείς ένα µεστό µικρό κείµενο παρά ένα εκτενές. Η συντοµία και

η σαφήνεια απαιτούν µια διαυγή και πυκνή σε νοήµατα και ιδέες γραφή, χωρίς γενικές

αναφορές και αυτονόητα συµπεράσµατα. Για αυτόν το λόγο απαιτείται προσοχή στη

συγγραφή και επάλληλες αναθεωρήσεις του κειµένου. Ο σκοπός δεν είναι να έχουµε

τελειωµένο κείµενο σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, γιατί ξεπεράσαµε τον αρχικά

προβλεπόµενο αριθµό λέξεων, αλλά ένα κείµενο ισορροπηµένο στη δοµή, ουσιαστικό στο

περιεχόµενο και επιστηµονικά επαρκές.

Μια επιστηµονική εργασία πρέπει να προβάλει την ουσία σε ένα συνεκτικό, καλά

δοµηµένο και τεκµηριωµένο από τη βιβλιογραφία περιεχόµενο. Η τήρηση των κανόνων

της ορθογραφίας και του συντακτικού είναι απαραίτητη. Οι χρησιµοποιούµενες λέξεις

πρέπει να έχουν σαφή και όχι διφορούµενη έννοια, µε µικρές προτάσεις που να γίνονται

κατανοητές. Το ύφος του κειµένου πρέπει να είναι επιστηµονικό, τεκµηριωµένο και

εµπλουτισµένο µε την αναγκαία κατά περίπτωση εισαγωγή ειδικών τεχνικών όρων.

Κείµενα µε ύφος «λογοτεχνικό» ή «δηµοσιογραφικό» και µε εκφράσεις «εκλαϊκευµένες»



και επιχειρήµατα «απλοϊκά» πρέπει να αποφεύγονται. Τα νοήµατα των προτάσεων,

παραγράφων ή ενοτήτων δεν πρέπει να επαναλαµβάνονται, να συγκρούονται και να

αλληλοαναιρούνται. Τα συµπεράσµατα πρέπει να είναι εκφρασµένα µε σαφήνεια και η

διατύπωσή τους σε προτάσεις πρέπει, επίσης, να ακολουθεί µια λογική σειρά.

Το επιστηµονικό κείµενο αποτελεί µια αναφορά για κάτι που έχει συµβεί. Κατά συνέπεια,

στις περισσότερες περιπτώσεις, ο κατάλληλος χρόνος είναι παρελθοντικός. Παρόλα αυτά,

υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις όπως αυτές που ακολουθούν: α) για τη µεταφορά µιας

συζήτησης χρησιµοποιούµε το χρόνο στον οποίο συνέβη (π.χ. ο συνεντευκτής θέτει

ερωτήσεις στον ενεστώτα χρόνο, ερωτώντας εξελθόµενο από το νοσοκοµείο πολίτη ως

προς το επίπεδο ικανοποίησής του), β) για τη µεταφορά οδηγιών χρησιµοποιούµε το χρόνο

στον οποίο απευθυνόµαστε (π.χ. παραθέµατα συνεντεύξεων για την ανάπτυξη χαρτών

διεργασιών του νοσοκοµείου αναφέρονται στο χρόνο τον οποίο έλαβαν χώρα), γ) για την

αποτύπωση ερευνητικών ερωτηµάτων µπορεί να χρησιµοποιηθεί ο µέλλοντας εφόσον

απευθύνονται σε επόµενες επιστηµονικές αναζητήσεις (π.χ. προτάσεις του φοιτητή για

µελλοντική έρευνα στην ικανοποίηση ασθενών). Η χρήση προσωπικών αντωνυµιών όπως

«εγώ», ή «εµείς» πρέπει να αποφεύγεται. Για παράδειγµα, καλό είναι να αποφευχθεί η

έκφραση «θέλω να αναφέρω..» και να χρησιµοποιηθεί η έκφραση «ο ερευνητής ή το

κείµενο ή η έρευνα αναφέρει….». ∆ηλαδή, γίνεται αναφορά σε τρίτο πρόσωπο ή χρήση

άλλης απρόσωπης αναφοράς.

Κάθε προσωπική γνώµη, άποψη, ιδέα ή θεώρηση αποτελεί πηγή πιθανής προκατάληψης.

Συχνά γίνονται αναφορές σε συµπεράσµατα που θεωρούνται γενικώς «αποδεκτά». Για την

κάθε γενική άποψη ή όποια κριτική (θετική ή αρνητική) αναπτύσσεται στην εργασία, σε

κάθε περίπτωση, πρέπει να παρέχονται οι απαραίτητες βιβλιογραφικές αναφορές. Είναι

κοινός τόπος για τους φοιτητές να δηλώνουν ότι µια ερευνητική δουλειά είναι «έξοχη»

µόνο και µόνο επειδή επιβεβαιώνει τις δικές τους υποθέσεις. Η περιστασιακή χρήση

τέτοιων επιθέτων επιτρέπεται µόνο όταν παρέχονται και οι αντίστοιχες αποδείξεις για την

κρίση αυτή.

Προκειµένου κάποιος να είναι αντικειµενικός πρέπει να προσέχει όλες τις πλευρές ενός

θέµατος, παρά τις όποιες προσωπικές του προτιµήσεις. Όταν εξετάζει τις αποδείξεις υπέρ

και κατά της όποιας συγκεκριµένης άποψης είναι απαραίτητο να σιγουρευτεί ότι οι δυο

αντιτιθέµενες απόψεις παρουσιάζονται µε έναν ισορροπηµένο τρόπο. Εδώ µπορούµε να



διαχωρίσουµε ένα λογικό επιχείρηµα από την εκλογίκευση. Ένα λογικό επιχείρηµα είναι

αυτό που προχωρεί από την απόδειξη σε ένα συµπέρασµα, ενώ η εκλογίκευση αρχίζει

όταν από το συµπέρασµα προσπαθούµε να ανακαλύψουµε ένα επιχείρηµα (ή

επιχειρήµατα) για να το στηρίξουµε. Λογικά επιχειρήµατα µπορεί να υπάρξουν σε

διάφορα επίπεδα πολυπλοκότητας. Ας σηµειώσουµε ότι στις περισσότερες, αν όχι όλες τις

περιπτώσεις, υπάρχουν αρνητικά και θετικά σηµεία για την κάθε άποψη, ιδέα ή θεώρηση.

5.3. ∆όµηση διπλωµατικής εργασίας σε ενότητες και υπο-ενότητες

Κάθε ενότητα (πχ. εισαγωγή, συζήτηση, αποτελέσµατα) πρέπει να έχει το δικό της τίτλο

και να ακολουθείται αρίθµηση µε αύξοντες αριθµούς και αριθµηµένη διάρθρωση για τις

υποενότητες. Ενώ µια παράγραφος πραγµατεύεται µια «ιδέα», η ύπαρξη ενός συνόλου

ιδεών σε µορφή σειράς παραγράφων, αποτελεί επίσης µια «ενότητα». Όταν υπάρχουν

τέτοιες «ενότητες», είναι σωστό να χρησιµοποιούνται υπο-ενότητες µε τους δικούς τους

τίτλους και αρίθµηση η καθεµιά. Μέσα στα όρια των υπο-ενοτήτων το σύνολο των

γεγονότων, των επιχειρηµάτων και των ιδεών που αναπτύσσονται πρέπει να

παρουσιάζεται µε έναν τακτοποιηµένο τρόπο, και τα περιεχόµενα της κάθε υπο-ενότητας

δεν πρέπει να συγχέονται µε εκείνα άλλων υπο-ενοτήτων. Η φυσική ροή του κειµένου

είναι σηµαντική και η πρώτη και τελευταία παράγραφος µιας υπο-ενότητας πρέπει να

συνδέονται νοηµατικά µε την προηγούµενη και την επόµενη υπο-ενότητα, αντίστοιχα. Οι

τίτλοι των ενοτήτων και των υπο-ενοτήτων είναι στοιχισµένοι αριστερά και αριθµηµένοι

µε έντονα πεζά γράµµατα (Times New Roman, 14 ppt).

5.4. ∆ιάκριση βιβλιογραφικών αναφορών και υποσηµειώσεων

Η εργασία πρέπει να περιέχει «βιβλιογραφικές αναφορές» και πιθανόν «υποσηµειώσεις».

Η «υποσηµείωση» χρησιµοποιείται κυρίως για να αναφέρουµε ή να επεξηγήσουµε µία

έννοια που δεν την αναλύουµε µέσα στο κείµενο. Οι βιβλιογραφικές αναφορές

χρησιµοποιούνται προκειµένου να αποδοθεί ένα επιχείρηµα, µια θεωρία, ένα εµπειρικό

εύρηµα κ.ά. στο συγγραφέα (ή στους συγγραφείς) από τον οποίο το «δανειστήκαµε». Αν

υιοθετηθεί το σύστηµα βιβλιογραφικών αναφορών του Harvard, τότε οι αναφορές στο

κείµενο γίνονται µε τη χρήση των επιθέτων των συγγραφέων, του έτους δηµοσίευσης και



πιθανόν της σελίδας όπου αναφερόµαστε όταν πρόκειται για βιβλίο (π.χ. Ο O’Brien (2002)

διατύπωσε τη θεωρία...). Στο σύστηµα αυτό κατόπιν γράφεται στο τέλος της εργασίας η

βιβλιογραφία αλφαβητικά, χωρίς αρίθµηση των πηγών. Αντίθετα, σύµφωνα µε το σύστηµα

Vancouver οι πηγές στο κείµενο αναφέρονται απλά µε έναν αύξοντα αριθµό σε αγκύλες

(π.χ. Στη Γαλλία έχουν αντίθετα βρεθεί αντιοικονοµίες κλίµακας [1]). Στη συνέχεια, στο

τέλος του επιστηµονικού κειµένου αναγράφονται οι βιβλιογραφικές αυτές πηγές

αριθµηµένες µε τη σειρά που αναφέρονταν προηγουµένως στο κυρίως κείµενο. Να

σηµειωθεί ότι υπάρχουν στην πραγµατικότητα πολλές παραλλαγές των δύο αυτών

βασικών συστηµάτων, οι οποίες χρησιµοποιούνται διεθνώς.

5.5. Παρουσίαση γραφηµάτων, πινάκων και συναφών

Είναι καλό να περιλαµβάνονται στην εργασία δεδοµένα και στατιστικά στοιχεία

(πίνακες, γραφήµατα, εικόνες κλπ) που αφορούν στο θέµα που διαπραγµατευόµαστε. Εάν

οι πίνακες και τα γραφήµατα είναι πάρα πολλά, τότε µέσα στο κείµενο βάζουµε τους

περισσότερο σηµαντικούς, και µεταφέρουµε τους υπόλοιπους σε ένα Παράρτηµα στο

τέλος, µετά τη βιβλιογραφία. Μέσα στο κείµενο µπορούµε να κάνουµε αναφορά στα

στοιχεία αυτά, παραπέµποντας τον αναγνώστη στο σχετικό Πίνακα που βρίσκεται εντός

του κειµένου ή στο Παράρτηµα. Σε κάθε περίπτωση παρουσίασης γραφηµάτων και

συναφών δεδοµένων, δίδονται ολόκληροι οι τίτλοι και τοποθετείται αρίθµηση σε κάθε

γράφηµα, χάρτη, διάγραµµα, εικόνα, πίνακα κλπ. Ο τίτλος τοποθετείται στο κέντρο και

πάνω από τον αντίστοιχο πίνακα (σε περίπτωση εισαγωγής πίνακα στο κείµενο), ενώ, ο

τίτλος τοποθετείται, κατά αντίστοιχο τρόπο στο κέντρο και κάτω από γραφήµατα και

σχέδια (σε περίπτωση χρήσης γραφηµάτων και σχεδίων), η δε αρίθµηση ακολουθεί

συνήθως τους αραβικούς αριθµούς (1, 2, 3, …).

5.6. ∆ηµιουργία παραγράφων

Η δηµιουργία παραγράφων µας βοηθά να κατατµήσουµε ένα µακροσκελές κείµενο και µε

αυτό τον τρόπο να το κάνουµε ευκολότερα αναγνώσιµο και περισσότερο κατανοητό. Καλό

είναι να αποφεύγονται οι πολύ µεγάλες παράγραφοι αλλά και οι πολύ µικρές (παράγραφοι-

προτάσεις). Οι παράγραφοι µεταξύ τους διακρίνονται µε την εισαγωγή µιας κενής

γραµµής, ενώ στο κείµενο, που αρχίζει χωρίς καµία εσοχή, εφαρµόζεται πλήρης στοίχιση.



Εναλλακτικά, µπορεί αντί να χρησιµοποιηθεί κενή γραµµή, να υποδηλώνεται µία νέα

παράγραφος, αρχίζοντας αυτήν σε µία εσοχή (π.χ. στο Word χρησιµοποιείται το πλήκτρο

Tab).

5.7. Στοιχεία υποσέλιδου

Τα στοιχεία που εµπεριέχονται στα υποσέλιδα είναι τα ακόλουθα: α) Αριθµούνται όλες οι

σελίδες της εργασίας στο αριστερό τµήµα του υποσέλιδου έτσι ώστε να φαίνεται η

τρέχουσα σελίδα και το σύνολο (πχ. Σελίδα 3 από 7), β) στο δεξιό τµήµα του υποσέλιδου

αναφέρεται το ονοµατεπώνυµο του φοιτητή-συγγραφέα.

5.8. Υπογράµµιση

Η υπογράµµιση λέξεων πρέπει να αποφεύγεται εκτός αν είναι απολύτως απαραίτητη για

να τονιστεί κάποιο συγκεκριµένο σηµείο ενός επιχειρήµατος, ή όταν αναφερόµαστε σε

οµάδες ή κατηγορίες µε ξεχωριστό «ειδικό» βάρος στην ανάλυση που επιχειρούµε.

5.9. Χρήση σωστής γραµµατικής και συντακτικού

Ορθογραφικά και συντακτικά λάθη στο κείµενο πρέπει να διορθώνονται µε την

προσεκτική επανεξέταση του κειµένου. Τα ορθογραφικά λάθη, στο βαθµό που είναι λίγα,

µπορεί να µην επηρεάζουν την ουσία και την πληρότητα µιας εργασίας, «χαλούν» όµως τη

γενική εικόνα και δείχνουν προχειρότητα στην εκπόνησή της. Σήµερα όλα τα

προγράµµατα επεξεργασίας κειµένου έχουν αυτόµατο ορθογράφο, µερικά δε από αυτά

αντιµετωπίζουν και κάποια ζητήµατα σύνταξης. Αυτό δεν σηµαίνει όµως ότι µπορούν να

διορθωθούν όλα τα λάθη από τον κειµενογράφο του υπολογιστή. Χρειάζεται πάντα η

τελευταία µατιά του φοιτητή, πριν ολοκληρωθεί η εργασία.

5.10. Παύλες και σύµβολα



Υπάρχουν δύο ειδών παύλες, τις οποίες δεν πρέπει να συγχέουµε γιατί η σηµασία τους

είναι εντελώς διαφορετική: α) η παύλα που ενώνει δύο λέξεις και συνήθως τονίζει διπλή

ιδιότητα (π.χ. το «ερευνητές-µελετητές»), και β) η παύλα που χωρίζει δύο διακριτές

σκέψεις-προτάσεις (π.χ. σε αυτό το κείµενο παρέχονται παραδείγµατα –πάνω στα οποία

µπορεί κάποιος να εξασκηθεί— για την ανάπτυξη καλών επιστηµονικών κειµένων).

5.11. Εµπιστευτικότητα

Μια επιστηµονική εργασία µπορεί να στηρίζεται σε στοιχεία που αφορούν είτε σε

ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα, είτε σε δεδοµένα που αφορούν στη λειτουργία

οργανισµών, είτε στην αναφορά περιοχών, τοποθεσιών ή χαρακτηριστικών που µπορούν

εύκολα να αποκαλύψουν την ταυτότητα των υποκειµένων της έρευνας, ιδιαίτερα όταν

πρόκειται για ιδιαίτερα ευαίσθητο θέµα (π.χ. της κατάστασης της υγείας ασθενών). Σε

κάθε περίπτωση, πρέπει είτε να διασφαλίζεται η έγγραφη συγκατάθεση των εν λόγω

υποκειµένων της έρευνας είτε να διασφαλίζεται η εµπιστευτικότητα µε την κωδικοποίηση

των δεδοµένων έτσι ώστε να µην επιτρέπεται στον αναγνώστη της εργασίας να

αναδοµήσει ευαίσθητα ή/και εµπιστευτικά στοιχεία.

5.12. Προεισαγωγικές σελίδες εργασίας

Πριν αναφερθούν τα βασικά δοµικά στοιχεία µιας τέτοιας εργασίας θα πρέπει να

σηµειωθεί καταρχήν ότι στην πρώτη σελίδα της εργασίας αναγράφεται η Σχολή του

Πανεπιστηµίου στην οποία φοιτά ο φοιτητής, το Πρόγραµµα Σπουδών, ο τίτλος της

εργασίας, το ονοµατεπώνυµο του φοιτητή, το ονοµατεπώνυµο του επιβλέποντα Καθηγητή,

καθώς και ο τόπος και η χρονολογία εκπόνησής της (π.χ. Αθήνα, Μάιος 2006). Υπόδειγµα

εξωφύλλου µε το λογότυπο του Πανεπιστηµίου είναι ανηρτηµένο στην επίσηµη

ιστοσελίδα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου και συγκεκριµένα στη διεύθυνση

http://www.eap.gr/programmes/diplomatikes/exof.dipl.erg..doc.

Όταν έχει ολοκληρωθεί η διπλωµατική εργασία συντάσσεται στη δεύτερη σελίδα η

Περίληψη του περιεχοµένου της, στην οποία αναφέρονται εν συντοµία, αλλά και µε

πληρότητα, ο σκοπός, το υλικό και η µέθοδος, τα αποτελέσµατα και τα συµπεράσµατα της


http://www.eap.gr/programmes/diplomatikes/exof.dipl.erg..doc


εργασίας. Η έκταση της περίληψης δεν πρέπει να ξεπερνά τις 250 λέξεις, ούτε όµως να

είναι και µικρότερη των 100 λέξεων. Εξάλλου, κρίνεται σκόπιµη και η µετάφραση αυτής

στην Αγγλική (Abstract) και η ενσωµάτωσή της σε επόµενη σελίδα. Στην τέταρτη σελίδα

ακολουθούν οι Ευχαριστίες (εάν υπάρχουν) όπου οι φοιτητές αναγνωρίζουν εν συντοµία

τη βοήθεια συγκεκριµένων ατόµων (π.χ. του επιβλέποντα Καθηγητή που τους καθοδήγησε

και συµβούλευσε, ενός ∆ιοικητή νοσοκοµείου που τους έδωσε τα στοιχεία ή κάποιου

ιδρύµατος που τους χρηµατοδότησε).

Ακολουθεί η σελίδα µε τον Πίνακα Περιεχοµένων. Αυτά πρέπει να περιλαµβάνουν όλα

τα κεφάλαια και τα υποκεφάλαια µε τους τίτλους τους, τη Βιβλιογραφία, και τυχόν

Παραρτήµατα. Τα παραπάνω πρέπει να είναι αριθµηµένα (κεφ. 1,2, κ.ο.κ. ή υποκ. 1.1.,

1.2., κ.ο.κ.) και να αναγράφεται η πρώτη σελίδα κάθε ενότητας. Μετά τον πίνακα αυτό

µπορεί ενδεχοµένως να συµπεριληφθούν και εξηγηθούν σε ξεχωριστή σελίδα και οι

Συντοµογραφίες, οι οποίες χρησιµοποιούνται στη συνέχεια στη διπλωµατική εργασία

(π.χ. Α.Ε.Π.: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, Ε.Σ.Υ.: Εθνικό Σύστηµα Υγείας κ.ο.κ.). Να

σηµειωθεί στο σηµείο αυτό, ότι στα Περιεχόµενα η αρίθµηση της Περίληψης, του

Abstract, των Ευχαριστιών και των Συντοµογραφιών γίνεται συνήθως µε τους λατινικούς

αριθµούς i, ii, iii, iv, αντί της κανονικής αρίθµησης που χρησιµοποιείται για το υπόλοιπο

κείµενο που ακολουθεί.

Οι φοιτητές µπορούν να ανατρέξουν σε οποιοδήποτε βιβλίο ή ήδη κατατεθειµένη

διπλωµατική εργασία (στην ιστοσελίδα http://lib.eap.gr/ ) προκειµένου να κατανοήσουν

πλήρως τον τρόπο παρουσίασης των περιεχοµένων.

6. Το περιεχόµενο των βασικών τµηµάτων της διπλωµατικής εργασίας

Επιστρέφοντας τώρα στα βασικότερα στοιχεία από τα οποία πρέπει να αποτελείται ένα

επιστηµονικό κείµενο, θα λέγαµε ότι η δοµή του κειµένου προσδιορίζεται στην ουσία από

ένα ορθολογικό τρόπο απαντώντας στα εξής ερωτήµατα: Ποιο ήταν το πρόβληµα; Πώς

µελετήθηκε αυτό; Τι αποτελέσµατα προέκυψαν; και Ποια είναι η σηµασία αυτών; Τα

τµήµατα αυτά πρέπει να είναι ευκρινώς διαχωρισµένα µεταξύ τους σε ξεχωριστές

ενότητες, προκειµένου ο αναγνώστης να µπορεί εύκολα να τα κατανοήσει. Συγκεκριµένα,

η εργασία πρέπει να περιλαµβάνει τα εξής τµήµατα:


http://lib.eap.gr/


1. ∆ιατύπωση του προβλήµατος.

2. Επισκόπηση της βιβλιογραφίας, η οποία προσφέρει τη νοµιµοποίηση του

προβλήµατος. ∆ικαιολογεί δηλαδή την επιλογή ενός συγκεκριµένου

θέµατος από τον φοιτητή.

3. Υποθέσεις έρευνας, οι οποίες διατυπώνονται ύστερα από την επισκόπηση

της βιβλιογραφίας στο συγκεκριµένο χώρο τον οποίο έχει επιλέξει για να

ερευνήσει ο φοιτητής.

4. ∆ικαιολόγηση της µεθοδολογίας η οποία ακολουθήθηκε για την περάτωση

της έρευνας. Στο τµήµα αυτό παρουσιάζονται οι λόγοι για τους οποίους

επιλέχθηκε η µελέτη του φαινόµενου, από τη συγκεκριµένη θεωρητική

οπτική (π.χ. από κοινωνιολογική, ιστορική, νοµική πλευρά έναντι των

άλλων). Στο τµήµα αυτό γίνεται αναφορά στην ιδιαίτερη σύνθεση, αν

υπάρχει, η οποία προτείνεται για τη διαχείριση του θέµατος, όπως και στη

δικαιολόγηση των τεχνικών και των µεθόδων οι οποίες επιλέχθηκαν έναντι

κάποιων άλλων. Το τµήµα αυτό χρησιµεύει ως οδηγός για οποιονδήποτε

επιχειρήσει να µελετήσει στο µέλλον το συγκεκριµένο αντικείµενο.

5. Παρουσίαση των µεθόδων και των τεχνικών, οι οποίες επιλέχθηκαν για

τη διαπραγµάτευση του συγκεκριµένου ερευνητικού αντικειµένου.

6. Αποτελέσµατα της έρευνας, τα οποία αναφέρονται στο τι ακριβώς

προέκυψε από τη διαχείριση του αντικειµένου µε το συγκεκριµένο τρόπο.

7. Περιορισµοί της έρευνας. Αυτή είναι αντικειµενικά προσδιορισµένη από

κάποιες συνθήκες υπό τις οποίες συµβαίνουν αυτά τα οποία αναφέρονται

και ισχύουν τα αποτελέσµατα που βρέθηκαν. Προσδιορίζεται µε άλλα λόγια

η περίπτωση της έρευνας, δίνοντας το πλαίσιο στο οποίο αυτή εξετάστηκε

και εξασφαλίζοντας ότι τα αποτελέσµατα και τα συµπεράσµατα είναι

έγκυρα µόνο υπό αυτές τις συγκεκριµένες συνθήκες.

8. ∆υνατότητα γενίκευσης των αποτελεσµάτων. Ακόµα και όταν δεν

υπάρχει η δυνατότητα γενίκευσης στον ευρύτερο πληθυσµό από τον οποίο

προέρχεται το αντικείµενο (χωροχρονικός περιορισµός), αναφέρονται οι

λόγοι για τους οποίους δεν είναι αυτή δυνατή.

9. Βιβλιογραφία, η οποία περιλαµβάνει τα άρθρα, τα βιβλία και τις λοιπές

πηγές (π.χ. διδακτορικές διατριβές, εκθέσεις Υπουργείων) που

χρησιµοποιήθηκαν.



6.1. Εισαγωγή της διπλωµατικής εργασίας

Το πρώτο βασικό τµήµα της εργασίας αφορά στην παρουσίαση του ερευνητικού

ζητήµατος και των στόχων της διπλωµατικής εργασίας. Η εργασία πρέπει να ξεκινάει µε

τη πραγµάτευση ενός προβλήµατος-θέµατος. Η Εισαγωγή της εργασίας λοιπόν πρέπει να

αναφέρεται και να εξηγεί ποιο είναι ακριβώς το αντικείµενο µε το οποίο θα ασχοληθεί η

εργασία. Βοηθάει, δηλαδή, το µελλοντικό αναγνώστη να ενταχθεί στο περιβάλλον της

έρευνας και να κατανοήσει τους περιορισµούς αλλά και τους στόχους της εργασίας.

Στην Εισαγωγή συνεπώς παρουσιάζεται η φύση και ο σκοπός του ζητήµατος που

ερευνάται και γίνεται η αιτιολόγηση του θέµατος (αιτιολόγηση της ανάγκης για τη

διεξαγωγή της συγκεκριµένης διπλωµατικής εργασίας). Εξηγούνται δηλαδή οι λόγοι για

τους οποίους το συγκεκριµένο θέµα µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο επιστηµονικής

έρευνας αλλά και πιθανές πρακτικές επιπτώσεις από τη διερεύνηση του θέµατος. Στην

αιτιολόγηση µπορούν να αναφερθούν µια σειρά από λόγοι, όπως το ότι είναι επίκαιρο

θέµα, ότι δεν έχει µελετηθεί ξανά, ότι έχει µελετηθεί από άλλους ερευνητές και

επιχειρείται µια σύγκριση των αποτελεσµάτων ή µια επιβεβαίωση της αρχικής έρευνας

κ.α. Σε αυτό το πρώτο τµήµα η αναφορά γίνεται σε εµπειρική βάση. Αρχικά, δηλαδή, δε

γίνεται µία παρουσίαση, µία ένταξη του συγκεκριµένου ερευνητικού αντικειµένου σε ένα

συγκεκριµένο επιστηµονικό γνωστικό χώρο, απλά παρουσιάζεται ένα πλαίσιο το οποίο εν

συνεχεία θα αποτελέσει το αντικείµενο επιστηµονικής πραγµάτευσης.

Στην Εισαγωγή παρουσιάζεται µε απλό και κατανοητό τρόπο ο χώρος ή η πρακτική

διάσταση του ερευνητικού ζητήµατος. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό η παρουσίαση του

ερευνητικού ζητήµατος της διπλωµατικής εργασίας να γίνει µε απλό και κατανοητό τρόπο,

διότι µόνο αν γίνει ξεκάθαρο ποιο ακριβώς είναι το πρόβληµα µπορεί να γίνει κατανοητή,

τόσο η πραγµάτευσή του µε έναν συγκεκριµένο τρόπο (µεθοδολογία), όσο και οι

προσδοκώµενες λύσεις-αποτελέσµατα της εργασίας. Κατά συνέπεια, η παρουσίαση του

ερευνητικού ζητούµενου πρέπει να γίνει µε συνοπτικό και σαφή τρόπο. Το αντικείµενο της

έρευνας, το ερώτηµα ή το ζήτηµα µπορεί να είναι ο έλεγχος µιας προηγούµενης έρευνας, η

αναζήτηση του τρόπου λειτουργίας ενός φαινοµένου (οργάνωσης, διοίκησης, ανθρώπινης

συµπεριφοράς, κοινωνικό κ.ά.), η απόδειξη µιας ερευνητικής πρότασης ή παραδοχής κ.ά.



Στο τέλος του πρώτου εισαγωγικού τµήµατος γίνεται η αιτιολόγηση της επιλογής του

θέµατος και τεκµηριώνεται η ανάγκη για τη διεξαγωγή της συγκεκριµένης εργασίας.

Παράλληλα, παραθέτονται οι συνθήκες οι οποίες ισχύουν, καθώς και ο προσδιορισµός της

συγκεκριµένης εξειδικευµένης περιοχής (γνωστικού αντικειµένου) στην οποία εντάσσεται

η διπλωµατική, οριοθετώντας µε σαφήνεια τόσο το θέµα όσο και την προβληµατική η

οποία πηγάζει από αυτό το αντικείµενο. Παραδείγµατος χάριν, έστω ότι αντικείµενο της

εργασίας είναι «η επαγγελµατική εξουθένωση σε ένα νοσοκοµείο της πρωτεύουσας». Σε

αυτό το στάδιο γίνεται αναφορά στο θέµα της εργασίας, ότι το συγκεκριµένο ζήτηµα είναι

επίκαιρο, σηµαντικό και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λειτουργία και τη

λειτουργικότητα του νοσοκοµείου και εποµένως αποτελεί ένα αντικείµενο επιστηµονικής

ανάλυσης. Εξηγείται δηλαδή ο λόγος για τον οποίο το συγκεκριµένο θέµα µπορεί να

αποτελέσει αντικείµενο επιστηµονικής έρευνας. Στη Εισαγωγή µπορεί εξάλλου να

εξηγηθεί εν συντοµία και η ίδια η έννοια της εξουθένωσης. Και στο τέλος παρουσιάζεται η

συγκεκριµένη οπτική π.χ. ψυχο-κοινωνιολογική προσέγγιση µέσω της οποίας θα

προσεγγισθεί το συγκεκριµένο φαινόµενο. Συνήθως λοιπόν στο πρώτο τµήµα της

διπλωµατικής εργασίας αναφέρεται το θέµα της, διευκρινίζεται αυτό εν συντοµία, και

παρουσιάζονται οι λόγοι για τους οποίους είναι σηµαντική η ενασχόλησή µας µε αυτό.

Ως δεύτερο παράδειγµα υποθέστε, ότι το θέµα της εργασίας είναι «η αποδοτικότητα των

νοσοκοµείων του Εθνικού Συστήµατος Υγείας». Είναι σηµαντικό ο φοιτητής/τρια να

καταφέρει να πείσει τον αναγνώστη εξαρχής ότι το θέµα που θα αναλύσει στη συνέχεια

είναι εξέχουσας σηµασίας και αξίζει η επιστηµονική διερεύνησή του. Προκειµένου να

προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη µπορεί να παραθέσει κάποια βασικά στατιστικά

στοιχεία. Να αναφέρει δηλαδή ότι οι δαπάνες υγείας απορροφούν το 10% περίπου του

ΑΕΠ, ήτοι 15 δις ευρώ, µε ένα σηµαντικό τµήµα αυτών των δαπανών να αφορούν στα

νοσοκοµεία. Επίσης, να αναφέρει εκτιµήσεις αύξησης των δαπανών στο µέλλον λόγω π.χ.

της γήρανσης του πληθυσµού. Όλα τα παραπάνω όντως αναδεικνύουν την ανάγκη

µέτρησης και βελτίωσης της αποδοτικότητας των νοσοκοµείων, ιδιαίτερα αν δεν έχει

προηγηθεί αντίστοιχη πρόσφατη εµπειρική µελέτη στην Ελλάδα. Η δε έννοια της

αποδοτικότητας µπορεί να επεξηγηθεί πολύ σύντοµα (2-3 σειρές κειµένου). Στη συνέχεια

θα εξηγήσει ο φοιτητής τι σκοπεύει να κάνει στην εργασία του (π.χ. θα χρησιµοποιήσει

δείγµα 120 νοσοκοµείων προκειµένου να εκτιµήσει µε τη στατιστική µέθοδο της

παλινδρόµησης την αποδοτικότητα κλίµακας και τη Χ-αποδοτικότητα των εν λόγω



µονάδων). Η Εισαγωγή δεν πρέπει να είναι υπερβολικά µεγάλη (π.χ. πάνω από 3-4

σελίδες).

Το επόµενο τµήµα της διπλωµατικής εργασίας αναφέρεται στον τρόπο µε τον οποίο έγινε

η διαχείριση-πραγµάτευση του ζητήµατος, το οποίο παρουσιάστηκε στο προηγούµενο

τµήµα (εµπεριέχει δηλαδή την έρευνα – ανάπτυξη - ανάλυση του θέµατος). Με άλλα λόγια

εδώ γίνεται αναφορά στις επιλογές και στους τρόπους µε τους οποίους ο φοιτητής

διαχειρίστηκε µεθοδολογικά το θέµα της διπλωµατικής εργασίας. Στο τµήµα αυτό

χρησιµοποιείται η βιβλιογραφία, για την αιτιολόγηση της ανάγκης για τη διεξαγωγή της

συγκεκριµένης εργασίας αλλά και των µεθόδων συλλογής, επεξεργασίας και ανάλυσης του

υλικού.

6.2. Βιβλιογραφική επισκόπηση

Ο φοιτητής αρχικά προβαίνει σε επισκόπηση της βιβλιογραφίας για το συγκεκριµένο

γνωστικό αντικείµενο, µεταβαίνοντας από τις γενικότερες έννοιες προς τις ειδικότερες (για

παράδειγµα, το γενικό αντικείµενο «ποιότητα για τις υπηρεσίες υγείας», σταδιακά µπορεί

να εξειδικευθεί ως ακολούθως: «διοίκηση της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας»,

«διασφάλιση και πρότυπα ποιότητας µε εφαρµογή στον χώρο του Νοσοκοµείου», «υγιεινή

και ασφάλεια τροφίµων βάσει διεθνών προτύπων», «εφαρµογή συστηµάτων ΗΑCCP στο

Νοσοκοµείο»). Κατά τη βιβλιογραφική επισκόπηση παρουσιάζονται τα κυριότερα

επιστηµονικά έργα (συνήθως βιβλία και άρθρα) τα οποία αναφέρονται στη πραγµάτευση

του συγκεκριµένου θέµατος. Με τον τρόπο αυτό προσδιορίζεται θεωρητικά ο χώρος στον

οποίο εντάσσεται η συγκεκριµένη διπλωµατική εργασία.

Η κάλυψη της βιβλιογραφίας πρέπει να είναι σύµφωνη µε τις απαιτήσεις της εργασίας,

όσο το δυνατόν πιο εξαντλητική και να συµπεριλαµβάνει όλα τα βασικά έργα. Μία

σηµαντική διάσταση κατά την κάλυψη της βιβλιογραφίας είναι η καταγραφή και η

αναφορά στα κυριότερα βιβλία και άρθρα που έχουν αναφερθεί για το συγκεκριµένο

αντικείµενο κατά τα τελευταία έτη. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα -

ανατρέχοντας στις βιβλιογραφίες αυτών των έργων- να γίνει επισκόπηση και της

βιβλιογραφίας των προηγούµενων ετών.



Στη βιβλιογραφική επισκόπηση πρέπει βασικά να χρησιµοποιούνται οι κυριότερες

βιβλιογραφικές πηγές για το συγκεκριµένο αντικείµενο, δίνοντας στον αναγνώστη τη

δυνατότητα να κατανοήσει το πρόβληµα το οποίο παρουσιάζεται στις πρώτες εισαγωγικές

ενότητες της εργασίας. Προσφέρονται λοιπόν βάσει της καταγραφής της βιβλιογραφίας οι

θεωρητικές εκείνες έννοιες και οι όροι οι οποίοι αποτελούν τη βάση για την επιστηµονική

πραγµάτευση του θέµατος. Το εµπειρικό πρόβληµα το οποίο παρουσιάστηκε µε απλό

τρόπο στο πρώτο τµήµα, τώρα αποκτάει, µέσω της αναφοράς στη βιβλιογραφία, µια

θεωρητική βάση η οποία παρέχει τη δυνατότητα για την επιστηµονική του πραγµάτευση.

Στην περίπτωση της υποθετικής εργασίας που διερευνά την αποδοτικότητα των

νοσοκοµείων του ΕΣΥ, η βιβλιογραφική επισκόπηση µπορεί να εξηγεί τα διάφορα είδη

αποδοτικότητας που υπάρχουν, αλλά και τη θεωρία παραγωγής και κόστους της

Μικροοικονοµικής Θεωρίας.

Με την αναφορά στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία γίνεται παράλληλα και η

νοµιµοποίηση του προβλήµατος ως αντικείµενο έρευνας. Παρέχονται θεωρητικές

αναφορές σε ανάλογες έρευνες οι οποίες έχουν ασχοληθεί µε το συγκεκριµένο αντικείµενο

και άρα αποκαλύπτονται πιθανώς επιστηµονικά ζητήµατα που ακόµη δεν έχουν

διερευνηθεί και άρα µπορούν να αποτελέσουν το αντικείµενο της παρούσας εργασίας. Στο

παράδειγµα της επαγγελµατικής εξουθένωσης θα πρέπει να γίνει αναφορά στο έργο της

Maslach και στους βασικούς άξονες-έννοιες που χρησιµοποιεί καθώς και στα ευρήµατα

των σηµαντικότερων ερευνών, µε εστίαση στον ιδιαίτερο χώρο που έχει αποφασισθεί να

γίνει η διανοµή των ερωτηµατολογίων (π.χ. σε εργαζόµενους Μονάδας Εντατικής

Θεραπείας). Μπορεί να γίνει εξάλλου φανερό ότι δεν έχει εξεταστεί στο παρελθόν η σχέση

επαγγελµατικής εξουθένωσης και ικανοποίησης των ασθενών και άρα αυτό να αποτελέσει

την πρωτοτυπία της διπλωµατικής εργασίας.

6.3. ∆ιατύπωση των υποθέσεων έρευνας

Το επόµενο τµήµα της εργασίας αναφέρεται στη διατύπωση των υποθέσεων της έρευνας.

Όπως είπαµε, κάθε έρευνα καλείται να διαχειριστεί ένα συγκεκριµένο ζήτηµα, ένα

φαινόµενο, είτε δίνοντας λύση σε ένα πρόβληµα, είτε φέρνοντας στην επιφάνεια την

κατανόηση ενός συγκεκριµένου θέµατος, χώρου ή αντικειµένου. Η διπλωµατική εργασία

ξεκινά µε τη διατύπωση ενός αρχικού ζητήµατος, όπως έχει αρχικά παρουσιασθεί στην



Εισαγωγή, συνεχίζει µε την επόµενη ενότητα στην οποία γίνεται επισκόπηση της

βιβλιογραφίας για το συγκεκριµένο ζήτηµα, και εδώ το ερευνητικό ζήτηµα εξειδικεύεται

µε τον καθορισµό των υποθέσεων εργασίας, οι οποίες αποτελούν τη θεωρητική έκφραση

του εµπειρικού προβλήµατος.

Σε αυτό το τµήµα, διατυπώνονται κάποιες ερωτήσεις, κάποιοι προβληµατισµοί, κάποιες

προτάσεις, παραδοχές, απόψεις, γνώµες ή θέσεις για το συγκεκριµένο ερευνητικό ζήτηµα.

Με την κάλυψη της βιβλιογραφίας ενισχύεται ο αρχικός προβληµατισµός µε µια «νέα»,

πιο εξειδικευµένη µορφή, η οποία εµπεριέχει µια πιο θεωρητική επιχειρηµατολογία. Οι

υποθέσεις εργασίας αποτελούν θεωρητικές υποθέσεις οι οποίες στηρίζονται στη

βιβλιογραφία και στη θεωρητική διαχείριση του συγκεκριµένου αντικειµένου. Με τον

τρόπο αυτό το αρχικό -περισσότερο εµπειρικό- ζήτηµα, αποκτά µια νέα διάσταση, γίνεται

επιστηµονικό πλέον ερώτηµα, το οποίο στη συνέχεια προδιαγράφει και τον τρόπο

διαχείρισης και πραγµάτευσής του. Οι θεωρητικές υποθέσεις προκύπτουν από την

καταγραφή και συζήτηση των κυριότερων θεωριών που ασχολούνται µε το συγκεκριµένο

θέµα. Από την ανασκόπηση αυτών των θεωριών διατυπώνονται προτάσεις µε τη µορφή

των θεωρητικών υποθέσεων προς εξέταση. Οι θεωρητικές υποθέσεις µπορούν είτε να

διαψευστούν είτε να επιβεβαιωθούν.

Η θεωρητική υπόθεση έρευνας µπορεί, παραδείγµατος χάριν, να είναι η εξής: το αίσθηµα

θρησκευτικότητας της νεολαίας στη σύγχρονη ανταγωνιστική κοινωνία υφίσταται κρίση.

Η εµπειρική υπόθεση δεν είναι τίποτα άλλο από τη διατύπωση της προηγούµενης

πρότασης µε τέτοιο τρόπο ώστε να µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο µέτρησης. Με άλλα

λόγια, αρχικά παίρνουµε τις έννοιες από τις οποίες αποτελείται η θεωρητική πρόταση

(αίσθηµα, θρησκευτικότητα, νεολαία, κλπ.) και ορίζουµε τι ακριβώς εννοούµε µε αυτές.

Στη συνέχεια, παίρνουµε την κάθε έννοια (π.χ. τη θρησκευτικότητα) και µελετούµε πως

µπορούµε να τη µετρήσουµε (π.χ. µε το ρυθµό επίσκεψης στην εκκλησία, διαµορφώνοντας

την ερώτηση «πόσες φορές το µήνα επισκέπτεστε την εκκλησία;»). Αν χρειάζονται

περισσότερες από µία ερωτήσεις για την κάλυψη µιας έννοιας, τότε διαµορφώνονται µια

σειρά από ερωτήσεις οι οποίες προσπαθούν να µετρήσουν την υπό εξέταση έννοια. Με τον

τρόπο αυτό τίθενται µια σειρά από ερωτήσεις οι οποίες πρέπει να απαντηθούν από την ίδια

την πραγµατικότητα, από το χώρο στον οποίο εντάσσεται το αντικείµενο της έρευνας. Η

διατύπωση των υποθέσεων αποτελεί το αποκορύφωµα της ερευνητικής εργασίας.



Στο παράδειγµα της αποδοτικότητας των νοσοκοµείων του ΕΣΥ η βασική θεωρητική

υπόθεση ενδέχεται να είναι αν τα ιδρύµατα αυτά είναι αποδοτικά. Συγκεκριµένες

επιµέρους υποθέσεις ίσως είναι οι ακόλουθες: «Υπάρχουν ελλείµµατα αποδοτικότητας

τύπου-Χ;», «Υπάρχουν οικονοµίες κλίµακας και αν ναι µέχρι ποιο ύψος παραγωγής;»,

«∆ιαφέρουν οι εκτιµήσεις της αποδοτικότητες τύπου-Χ ανάλογα µε το µέγεθος των

νοσοκοµείων;», «∆ιαφέρουν οι εκτιµήσεις της αποδοτικότητας τύπου-Χ στις αστικές και

µη αστικές περιοχές;» κλπ. Και στο παράδειγµα της επαγγελµατικής εξουθένωσης θα

πρέπει να γίνει παρουσίαση της βασικής υπόθεσης εργασίας (π.χ. «Μπορεί να

δηµιουργηθεί ένα ερωτηµατολόγιο αποτύπωσης της εργασιακής εξουθένωσης που θα είναι

αξιόπιστο και έγκυρο;») και των επιµέρους ερωτηµάτων («Ποιος είναι ο βαθµός

εργασιακής εξουθένωσης στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας των νοσοκοµείων του

ΕΣΥ;», «Υπάρχει αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής στο ερωτηµατολόγιο που επινοήθηκε;»,

«Υπάρχει εγκυρότητα περιεχοµένου στο ερωτηµατολόγιο;» κλπ.).

6.4. Μεθοδολογία συλλογής και επεξεργασίας δεδοµένων

Στην ενότητα για τη µεθοδολογία συλλογής και επεξεργασίας δεδοµένων της

διπλωµατικής εργασίας γίνεται αιτιολόγηση της επιλογής και παρουσίαση των µεθόδων

και τεχνικών της έρευνας. Εδώ συµπεριλαµβάνεται και η µεθοδολογία συλλογής και

επεξεργασίας των στοιχείων, που χρησιµοποιήθηκαν, προκειµένου να ελεγχθούν οι υπό

εξέταση θεωρητικές υποθέσεις. Αυτό βέβαια το τµήµα συµπεριλαµβάνεται µόνο στην

περίπτωση των εµπειρικών ερευνών. Στο παράδειγµα της αποδοτικότητας των

νοσοκοµείων του ΕΣΥ, µπορούν να εξηγηθούν η µεθοδολογία, που ακολουθήθηκε, τόσο

για τη συγκέντρωση, όσο και τη διόρθωση των στοιχείων (επιστολές και αιτήσεις

στοιχείων δραστηριότητας των νοσοκοµείων προς τους ∆ιοικητές τους, διόρθωση των

δεδοµένων µέσω δεύτερης επαφής µε τα νοσοκοµεία σε περιπτώσεις που τα στοιχεία τους

δεν φαίνονται ρεαλιστικά κλπ.).

Οι µέθοδοι αυτές γενικότερα ποικίλουν ανάλογα µε την ιδιαιτερότητα του γνωστικού

αντικειµένου και µπορεί να είναι πείραµα, ερωτηµατολόγιο, συνέντευξη, συµµετοχική

παρατήρηση, ανάλυση περιεχοµένου ή µελέτη αρχείων. Στο τµήµα αυτό παρουσιάζεται ο

τρόπος µε τον οποίο έγινε η συλλογή, η ταξινόµηση, η συστηµατοποίηση και η

επεξεργασία των στοιχείων, ανάλογα µε την εκάστοτε µέθοδο. Τα στοιχεία αυτά µπορούν



να προέρχονται από ποικίλες πηγές, όπως στατιστικά στοιχεία, αρχειακό υλικό (νόµοι,

διατάξεις, κείµενα), πειραµατικά στοιχεία, στοιχεία συµµετοχικής παρατήρησης,

καταγραφή γεγονότων ή συµπεριφορών, συνεντεύξεις κλπ. Η µέθοδος συλλογής των

στοιχείων έχει ως κύριο στόχο της την απάντηση των ερωτηµάτων/υποθέσεων εργασίας.

Τα στοιχεία, δηλαδή, έχουν ως κύριο στόχο να αποδείξουν ή να διαψεύσουν τις υποθέσεις,

που έχουν διαµορφωθεί σε προηγούµενο τµήµα. Για αυτόν το λόγο, η συλλογή των

στοιχείων είναι προσανατολισµένη, κατευθύνεται από αυτά τα ερωτήµατα. Ο φοιτητής δεν

αρχίζει να µελετάει τα πάντα, αλλά εστιάζει σε ένα σύνολο σχέσεων ή στοιχείων που τον

ενδιαφέρουν σύµφωνα µε τις υποθέσεις εργασίας και σε αυτά επικεντρώνεται.

6.5. Μέθοδοι και τεχνικές ανάλυσης των δεδοµένων

Όσον αφορά στις µεθόδους και τεχνικές ανάλυσης των στοιχείων, παρουσιάζονται όλες οι

µεθοδολογικές επιλογές, που έχουν πραγµατοποιηθεί, καθώς και η δικαιολόγηση αυτών,

έναντι κάποιων άλλων. Σε θεωρητικές έρευνες, στη µεθοδολογία αποτελεί αντικείµενο

συζήτησης ο τρόπος, µε τον οποίο προσεγγίστηκε το ιδιαίτερο αντικείµενο,

παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τη θεωρητική σύνθεση, η οποία προτείνεται. Στο παράδειγµα

της αποδοτικότητας εξηγείται η επιλογή της συγκεκριµένης µεθοδολογίας ανάλυσης των

δεδοµένων (π.χ. η επιλογή της οικονοµετρικής µεθόδου εκτίµησης έναντι εκείνης του

γραµµικού προγραµµατισµού, διότι τα στοιχεία από τα ελληνικά νοσοκοµεία εµπεριέχουν

πιθανότατα µεγάλο σφάλµα µέτρησης) και ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση της

επιλεγείσας µεθόδου (παρουσίαση της οικονοµετρικής συνάρτησης κόστους που

εκτιµήθηκε, παρουσίαση της οικονοµετρικής εκτιµητικής µεθόδου των ελαχίστων

τετραγώνων κλπ.).

Στο παράδειγµα της επαγγελµατικής εξουθένωσης, στο τµήµα αυτό, θα πρέπει να

δικαιολογηθεί η ιδιαιτερότητα της ψυχοκοινωνικής προσέγγισης για τη µελέτη του

φαινοµένου. Στη συνέχεια, γίνεται η επεξεργασία των στοιχείων, που έχουν συγκεντρωθεί

µε τη συγκεκριµένη µέθοδο, χρησιµοποιώντας την κατάλληλη τεχνική (π.χ. στατιστική

ανάλυση) και την κατάλληλη µεθοδολογία της εκάστοτε τεχνικής (όπως έχουµε ήδη

αναφέρει, η κάθε µέθοδος, η κάθε τεχνική έχει µια ιδιαίτερη µεθοδολογία εφαρµογής της).

Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η επιλογή της πλέον κατάλληλης µεθόδου για το συγκεκριµένο

αντικείµενο. Αυτό µπορεί να γίνει µελετώντας κάποιες προηγούµενες αντιπροσωπευτικές



εργασίες στο συγκεκριµένο αντικείµενο. Προκειµένου όµως να χρησιµοποιηθεί µία

µέθοδος, είναι απαραίτητο να κατανοηθεί πλήρως η µεθοδολογία της, οι βασικές της αρχές

και έννοιες, οι τρόποι εφαρµογής της, κάποια εµπειρικά παραδείγµατα εφαρµογής της,

καθώς και οι περιορισµοί της. Όπως είναι φυσικό, κάθε µέθοδος έχει πλεονεκτήµατα αλλά

και µειονεκτήµατα, µπορεί να χρησιµοποιηθεί για κάποιους λόγους και να λύσει κάποια

προβλήµατα, αλλά δεν µπορεί να απαντήσει σε κάποια άλλα ερωτήµατα Είναι καλό, πριν

από τη χρήση της συγκεκριµένης µεθόδου, να γνωρίζει ο φοιτητής τη βοήθεια που αυτή

µπορεί να προσφέρει, καθώς και την κριτική που µπορεί να της ασκηθεί.

Με την επεξεργασία των δεδοµένων, τα οποία προέκυψαν, γίνεται η ανάλυση των

εµπειρικών υποθέσεων εργασίας οι οποίες είχαν διατυπωθεί. Εν τέλει, ελέγχεται αν οι

υποθέσεις που είχαν διατυπωθεί επαληθεύονται ή όχι, αν µε άλλα λόγια η θεωρία, η οποία

διαµορφώθηκε για την εξήγηση της πραγµατικότητας, ισχύει ή όχι. Με τον τρόπο αυτό

γίνεται η αντιστοιχία της θεωρίας µε την πραγµατικότητα. Στο παράδειγµα της

επαγγελµατικής εξουθένωσης, στο τµήµα αυτό θα πρέπει να παρουσιασθεί ο τρόπος

διανοµής του ερωτηµατολογίου, η εξασφάλιση της απαραίτητης άδειας από το

νοσοκοµείο, ο τρόπος διανοµής και συµπλήρωσης του ερωτηµατολογίου (ταχυδροµικά,

επιτόπια συµπλήρωση κλπ.), καθώς και η επίλυση οποιουδήποτε προβλήµατος ανέκυψε

κατά τη διεξαγωγή της έρευνας.

6.6. Αποτελέσµατα έρευνας

Το επόµενο τµήµα της εργασίας αναφέρεται στα αποτελέσµατα της εργασίας. Στην ουσία,

γίνεται παρουσίαση των ευρηµάτων, τα οποία προέκυψαν για το συγκεκριµένο πρόβληµα

µε τη συγκεκριµένη διαχείριση του υλικού, όπως χρησιµοποιήθηκε. Τα παραπάνω

παρουσιάζονται σε σχέση µε τις υποθέσεις εργασίας, οι οποίες είχαν διατυπωθεί και τα

αποτελέσµατα απαντούν στα ερωτήµατα και τις υποθέσεις. Τα αποτελέσµατα αυτά είναι

το ίδιο σηµαντικά, είτε στηρίζουν, είτε διαψεύδουν την υπόθεση εργασίας. Ακόµη και η

απόρριψη της υπόθεσης εργασίας αποτελεί ένα σηµαντικό συµπέρασµα, µια σηµαντική

συνδροµή στην επιστήµη. Αυτή ακριβώς είναι και η ουσία του επιστηµονικού κειµένου:

δεν έρχεται να υποστηρίξει µια άποψη (δόγµα), αλλά να ανακαλύψει την αλήθεια, τη

γνώση, τι δηλαδή ισχύει στην πραγµατικότητα. Για αυτόν το λόγο, δεν πρέπει να

παραποιούνται τα στοιχεία, όταν αυτά δεν συµφωνούν µε τις υποθέσεις εργασίας, που



έχουν διατυπωθεί. Η βασικότερη από τις αρχές, πάνω στις οποίες στηρίζεται η

επιστηµονική µεθοδολογία, είναι η ανακάλυψη της αλήθειας και της αντικειµενικής

γνώσης.

Στο παράδειγµα της αποδοτικότητας πρέπει να καταγραφούν οι οικονοµετρικές

εκτιµήσεις, που λήφθηκαν για την αποδοτικότητα κλίµακας και τη Χ-αποδοτικότητα κάθε

νοσοκοµείου και κάθε λογής εµπειρικό εύρηµα, όπως προκύπτει από αυτές (π.χ. µέσοι

όροι αποδοτικότητας δείγµατος, σύγκριση της αποδοτικότητας µικρών και µεγάλων

νοσοκοµείων κλπ.). Αν οι εκτιµήσεις είναι µη συµβατές µε τη θεωρία, θα πρέπει πιθανώς

αρχικά να αναζητηθούν κάποιοι ολοφάνεροι και αντικειµενικοί λόγοι (π.χ. λάθη

καταγραφής κάποιων στοιχείων από τον ερευνητή ή τα νοσοκοµεία) και σε περίπτωση που

δεν µεταβάλλονται απλά να αναφερθούν ως έχουν, χωρίς να παραποιηθούν.

6.7. Συζήτηση

Ακολούθως, σε επόµενη ενότητα της εργασίας περιλαµβάνεται η συζήτηση, η οποία

στηρίζεται σε µια θεωρητική διαχείριση των εµπειρικών αποτελεσµάτων του

προηγούµενου τµήµατος. Θα µπορούσαν εδώ, παραδείγµατος χάριν, να αναφερθούν

συγκρίσεις των αποτελεσµάτων της διπλωµατικής µε εκείνα άλλων µελετών, που

εκτίµησαν την αποδοτικότητα ή την εργασιακή εξουθένωση στην Ελλάδα και το

εξωτερικό, και να εξηγηθεί η αξία τους για τη χάραξη συγκεκριµένης πολιτικής υγείας.

Επιπροσθέτως, µπορεί ακόµη να συζητηθεί αν τα ευρήµατα της έρευνας στο συγκεκριµένο

χώρο είναι γενικεύσιµα στον ευρύτερο πληθυσµό. Τα συµπεράσµατα αυτά πρέπει να είναι

όσο το δυνατόν πιο κατανοητά, γιατί εκφράζουν και τη συµβολή της έρευνας στην

ιδιαίτερη διαπραγµάτευση του ζητήµατος. Παράλληλα, συζητούνται τόσο οι πρακτικές,

όσο και οι θεωρητικές συνέπειες των αποτελεσµάτων, τονίζοντας τη σηµασία και την

πρωτοτυπία της συγκεκριµένης δουλειάς, αναδεικνύοντας τα σηµεία διαφωνίας ή

συµφωνίας µε προηγούµενες παραπλήσιες έρευνες στο χώρο. Επίσης, συζητείται η

δυνατότητα άσκησης πολιτικής δράσης, πρακτικής δηλαδή επέµβασης και

αναδιαµόρφωσης στο συγκεκριµένο χώρο. Παρατίθενται, αν αυτό είναι εφικτό, κάποιες

προτάσεις που προκύπτουν από τα αποτελέσµατα της έρευνας και έχουν ως στόχο την

πρακτική επίλυση του αρχικού εµπειρικού προβλήµατος.



6.8. Περιορισµοί έρευνας

Στο παραπάνω τµήµα ή σε ξεχωριστή ενότητα πρέπει να γίνει αναφορά στους

περιορισµούς της έρευνας. Με άλλα λόγια παρουσιάζεται το πλαίσιο στο οποίο ισχύουν τα

αποτελέσµατα στα οποία κατέληξε η έρευνα. Στην ουσία µε τον τρόπο αυτό θωρακίζεται η

εργασία προδιαγράφοντας τις συνθήκες στις οποίες τα αποτελέσµατα αυτά ισχύουν. Στο

παράδειγµα της αποδοτικότητας ίσως το δείγµα που χρησιµοποιήθηκε να ήταν µικρό ή να

µην µετρήθηκε πολύ ικανοποιητικά η ποιότητα νοσηλείας. Στο παράδειγµα της

επαγγελµατικής εξουθένωσης θα πρέπει να περιγραφούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες

ισχύουν τα αποτελέσµατα (δυνατότητα γενίκευσης ή όχι, αντιπροσωπευτικότητα

νοσοκοµείου κλπ.).

6.9. Συµπεράσµατα

Στην ενότητα αυτή οι φοιτητές πρέπει αρχικά να ανακεφαλαιώσουν εν συντοµία το σκοπό,

τη µεθοδολογία και τα αποτελέσµατα της έρευνας και να παρουσιάσουν τις βασικές

συµπερασµατικές διαπιστώσεις που προκύπτουν από αυτά. Επίσης, µπορούν να προβούν

και σε κάποιες προτάσεις για περαιτέρω έρευνα στο συγκεκριµένο αντικείµενο έρευνας.

6.10. Παράρτηµα και βιβλιογραφία

Στη συνέχεια, γίνεται η παράθεση του Παραρτήµατος, όπου τοποθετείται χρήσιµο

αποδεικτικό υλικό, αν υπάρχει (χάρτες, σηµειώσεις, συνεντεύξεις, φωτογραφίες,

ερωτηµατολόγιο, µαθηµατικές αποδείξεις υποδειγµάτων κ.ά.). Τέλος για την καταγραφή

της βιβλιογραφίας χρησιµοποιούνται διεθνώς ποικίλα συστήµατα (όπως π.χ. Harvard,

American Psychological Association, Vancouver referencing styles κ.ά.). Αν και εδώ

παρουσιάζουµε µόνο το σύστηµα Harvard, ο φοιτητής είναι ελεύθερος να χρησιµοποιήσει

οποιοδήποτε επιθυµεί, κατόπιν συνεννοήσεως µε τον επιβλέποντα καθηγητή. Στο

∆ιαδίκτυο µπορεί να βρεθεί πληθώρα ιστοσελίδων Πανεπιστηµίων, που περιγράφουν τα



διάφορα συστήµατα (π.χ. δίνοντας στη µηχανή αναζήτησης Google ως λέξεις-κλειδιά τους

όρους referencing style, Vancouver ή referencing system, APA).

Στο σύστηµα Harvard, που ορισµένοι καλούν και σύστηµα «συγγραφέας-χρονολογία»:

• Οι βιβλιογραφικές παραποµπές µέσα στο κείµενο της εργασίας γίνονται συνήθως

σε παρένθεση και περιλαµβάνουν το επώνυµο του συγγραφέα και το έτος

δηµοσίευσης της εργασίας, π.χ. (Υφαντόπουλος, 2002 ή Sheldon, 2005).

• Εφόσον υπάρχουν περισσότερες της µίας αναφορές, οι οποίες αφορούν στον ίδιο

συγγραφέα, προηγείται η πιο σύγχρονη, π.χ. (Ware, 1999; Ware, 1996).

• Εάν ένας συγγραφέας έχει δηµοσιεύσει δύο ή περισσότερα κείµενα την ίδια χρονιά

µετά την ηµεροµηνία βάζουµε α, β, γ ή a, b, c,..., π.χ. (McCann, 2003a; McCann,

2003b).

• Εάν οι συγγραφείς είναι δύο, τότε αναφέρονται τα επώνυµα και των δύο µε το

σύµβολο «&» ανάµεσά τους, π.χ. (Κοντοδηµόπουλος & Νιάκας, 2006 ή Dent &

Dooling, 2004).

• Όταν οι συγγραφείς είναι περισσότεροι από δύο, αναφέρεται το επώνυµο του

πρώτου συγγραφέα και ακολουθούν οι λέξεις «και συν.» (για δηµοσιεύσεις στην

Ελληνική) ή «et al.» (για δηµοσιεύσεις στην Αγγλική), π.χ. (Αλεξιάς και συν.,

2004 ή Stade et al, 2006).

• Ο δε διαχωρισµός διαφορετικών αναφορών γίνεται αλφαβητικά µε κόµµα, π.χ.

(Ματσαγγάνης, 2005, Νιάκας, 2004).

• Αν αναφέρεται µια εργασία εκτός παρενθέσεως, τότε µόνο το έτος µπαίνει σε

παρένθεση, π.χ. Η εµπειρική µελέτη του Κωσταγιόλα (2005) δείχνει ότι…

• Τέλος, να τονιστεί ότι όταν δεν πρόκειται περί περιοδικού, αλλά περί βιβλίου,

διδακτορικής διατριβής κλπ., τότε αναγράφεται πάντοτε και η συγκεκριµένη

σελίδα ή σελίδες που χρησιµοποιήθηκαν από το φοιτητή, π.χ. οι Drummond et al

(2002, p. 42) αναφέρουν ότι... Αυτό συµβαίνει, διότι οι παραποµπές βοηθούν στην

αποτροπή της λογοκλοπής, στην επαλήθευση των γραφοµένων και την ανάκτηση

περισσότερων λεπτοµερειών για ένα συγκεκριµένο ερευνητικό έργο. Θα ήταν

λοιπόν αδύνατο σε κάποιον να διαβάζει πολυσέλιδους τόµους για να εντοπίσει το

σηµείο ενδιαφέροντος.



Η βιβλιογραφία που καταγράφεται λεπτοµερώς στο τέλος της εργασίας αναφέρεται στο

σύνολο των βιβλίων, άρθρων, διδακτορικών διατριβών, εκθέσεων Υπουργείων και

οργανισµών και λοιπών πηγών, που χρησιµοποιήθηκαν για τη συγγραφή της εργασίας και

διαφέρει από τη βιβλιογραφία, η οποία είχε αρχικά συλλεχθεί από τον φοιτητή. Εδώ

αναγράφονται µόνο τα έργα, στα οποία έγινε αναφορά κατά την πραγµάτευσή του

θέµατος, όπως αυτή προκύπτει από τις παραποµπές, που έχουν γίνει µέσα στο κείµενο. Η

βιβλιογραφία παρουσιάζεται αλφαβητικά, και χωρίζεται σε ελληνική και ξενόγλωσση

όπως παρακάτω:

1. Βιβλίο µε έναν συγγραφέα: Μπαίνουν κατά σειρά το επίθετο του συγγραφέα, το

αρχικό γράµµα του ονόµατός του, το έτος δηµοσίευσης (σε παρένθεση), ο τίτλος

του βιβλίου (µε πλάγιους χαρακτήρες), ο τόπος έκδοσης και ο εκδοτικός οίκος,

π.χ. Τούντας Γ. (2002) Πολιτική Υγείας, Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας. Ή π.χ. Penner

S. (2004) Introduction to Healthcare Economics and Financial Management,

Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

2. Βιβλίο µε πολλούς συγγραφείς: Όταν το έργο αποτελεί συλλογικό έργο αναφέρεται

πρώτα το όνοµα του πρώτου συγγραφέα και έπειτα των άλλων, π.χ. Αλετράς Β,

Ματσαγγάνης Μ, Νιάκας ∆. (2002) Θέµατα Οικονοµικής και Χρηµατοδοτικής

∆ιαχείρισης Υπηρεσιών Υγείας, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο. Ή π.χ.

Clewer A, Perkins D. (1998) Economics for Healthcare Management, London:

Prentice Hall.

3. Άρθρο: Τα άρθρα παρουσιάζονται όπως και τα βιβλία, µόνο που ο τίτλος τους

µπαίνει σε κανονικά γράµµατα και µέσα σε εισαγωγικά (“...”), ενώ ο τίτλος του

περιοδικού, στο οποίο έχουν εκδοθεί, αναγράφεται µε πλάγια στοιχεία (italics).

Έπειτα, αναφέρεται ο τόµος του περιοδικού, το τεύχος σε παρένθεση και εν τέλει

οι σελίδες του περιοδικού στις οποίες υπάρχει το άρθρο, π.χ. Anell A. (2005)

“Swedish Healthcare Under Pressure”, Health Economics, 14 (3), 237-254.

4. ∆ιδακτορική διατριβή / Μεταπτυχιακή εργασία: Αναφέρεται πρώτα ως συνήθως ο

συγγραφέας, το έτος δηµοσίευσης, ο τίτλος (σε εισαγωγικά), ο χαρακτηρισµός

«∆ιδακτορική διατριβή» ή «Μεταπτυχιακή εργασία», ανάλογα µε το είδος της

εργασίας, το ίδρυµα στο οποίο υποβλήθηκε, και οι σελίδες που χρησιµοποιήθηκαν



από τον φοιτητή, π.χ. Σέτζης ∆. (2002) «Εξασφάλιση και έλεγχος ποιότητας των

παρεχόµενων υπηρεσιών αναισθησιολογικού τµήµατος», ∆ιδακτορική διατριβή,

Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Ή π.χ. Burns, A. (1982) “The

economics of the Connecticut hospital industry: competition, structure, and

performance”. Unpublished PhD Thesis, The University of Connecticut.

5. ∆ηµοσιεύσεις ιδρυµάτων: Όταν το έργο δεν είναι γραµµένο από έναν συγγραφέα

αλλά δηµοσιευµένο από ένα ίδρυµα, χωρίς όνοµα συγγραφέα, π.χ. το Πάντειο, τότε

τοποθετείται το έργο αλφαβητικά στο ανάλογο γράµµα “Π”. Ή π.χ. Centre for

Reviews and Dissemination (1996) “Concentration and choice in healthcare”.

University of York.

6. Όταν υπάρχει διαφορετικός συγγραφέας και διαφορετικός επιµελητής, πρώτα

τοποθετείται το όνοµα του συγγραφέα και έπειτα του επιµελητή, π.χ. Drummond

M, O’Brien B, Stoddart G, Torrance G. (2002) Μέθοδοι οικονοµικής αξιολόγησης

των προγραµµάτων υγείας (επιµέλεια Μ. Ματσαγγάνης), Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.

7. Άρθρο ή κεφάλαιο συγκεκριµένου συγγραφέα σε βιβλίο: Πρώτα αναφέρονται τα

στοιχεία του άρθρου και µετά του βιβλίου, στο οποίο αυτό βρίσκεται, π.χ. Ferguson

B, Goddard M. (1997) “The case for and against mergers”, in B. Ferguson, T .

Sheldon, J. Posnett (eds) Concentration and choice in healthcare, Royal Society of

Medicine Press, London, pp. 67-82. Ή π.χ. Κοντοδηµόπουλος Ν, Νιάκας ∆. (2003),

«Συγκριτική αξιολόγηση της τεχνικής αποδοτικότητας µονάδων εξωνεφρικής

κάθαρσης», στο ∆. Νιάκας (επιµέλεια) ∆ιαχειριστικά και οικονοµικά ζητήµατα του

υγειονοµικού τοµέα, Αθήνα: Εκδόσεις Mediforce, σ. 27-38.

8. Πρακτικά Συνεδρίου: π.χ. Debono C. (2000) “The national trust into the new

millennium”, Proceedings of the 9th meeting of the International National Trust,

Australian Council of National Trusts, Alice Springs, NT, pp. 44-6.

9. Ετήσια έκθεση κάποιου ιδρύµατος: Αρχίζει η αναφορά από το όνοµα του

ιδρύµατος, π.χ. Department of Health (2006) Annual report on national

performance iindicators 2005-2006, London.



10. Έρευνα διαθέσιµη στο ∆ιαδίκτυο: Εδώ πρέπει να αναφερθεί οπωσδήποτε η

ιστοσελίδα, από όπου ανακτήθηκε η µελέτη αλλά και η ηµεροµηνία ανάκτησης,

π.χ. Amir R. (2002) “Market structure, scale economies and industry performance”,

Unpublished Manuscript. Retrieved November 20, 2006 from the website

http://www.econ.kuleuven.be/CES/seminars/CournotWien.pdf.

11. Όταν ένας συγγραφέας έχει εκδώσει περισσότερα από ένα έργα, τα οποία

χρησιµοποίησε ο φοιτητής κατά τη συγγραφή της διπλωµατικής εργασίας του, τότε

αυτά τοποθετούνται το ένα κάτω από το άλλο σύµφωνα µε τη χρονολογία έκδοσής

τους.

12. Όταν ένας συγγραφέας έχει εκδώσει περισσότερα από ένα άρθρα τον ίδιο χρόνο,

αναφέρεται η χρονολογία έκδοσης και τοποθετείται ένα µικρό γράµµα της

αλφαβήτου, το οποίο προσδιορίζει ποιο έργο γράφτηκε τη συγκεκριµένη χρονιά

πρώτο, ποιο δεύτερο, κ.ο.κ. (1998α, 1998β κλπ.).

13. Όταν δεν υπάρχει ούτε συγγραφέας, ούτε ίδρυµα ή άλλο στοιχείο, που να

προσδιορίζει τον εκδότη ή το συγγραφέα του έργου, αυτό τοποθετείται στην

αλφαβητική σειρά σύµφωνα µε την αρχή του πιο σηµαντικού του τίτλου.

14. Να σηµειωθεί ότι, αν και όταν υπάρχουν τέσσερις ή περισσότεροι συγγραφείς µέσα

στην εργασία αναφέρεται το επίθετο του πρώτου µε το «και συν» ή το «et al», στο

τέλος, στην αλφαβητική παράθεση των πηγών, αναγράφονται κανονικά τα επίθετα

όλων των συγγραφέων.

Τα παραπάνω αποτελούν τις βασικότερες πηγές, που πρέπει να γνωρίζει και να τηρεί ο

φοιτητής. Πάντοτε όµως µπορεί να συµβουλευτεί τον επιβλέποντα καθηγητή για άλλες

περιπτώσεις που µπορεί να τύχουν. Το ίδιο ισχύει εφόσον θέλει να χρησιµοποιήσει κάποιο

άλλο σύστηµα αναγραφής της βιβλιογραφίας (π.χ. το APA).

Τέλος, να σηµειώσουµε ότι οι φοιτητές µπορούν να ωφεληθούν σηµαντικά και να

κατανοήσουν ακόµη περισσότερο τον ενδεδειγµένο τρόπο συγγραφής µιας επιστηµονικής

εργασίας εάν διαβάσουν κάποια από τις διπλωµατικές που παλαιότερα έλαβαν ιδαιίτερα

υψηλές βαθµολογίες κατά τη διαδικασία αξιολόγησής τους στο Ελληνικό Ανοικτό


http://www.econ.kuleuven.be/CES/seminars/CournotWien.pdf


Πανεπιστήµιο. Φυσικά, δεν είναι απαραίτητο ότι αυτές έχουν ακολουθήσει αυστηρά όλες

τις συγκεκριµένες οδηγίες που δίνονται εδώ.



ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ «∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑ∆ΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» Α. Γενικές ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ πηγές πληροφόρησης για την υγεία Α.1) Ψηφιακές Πύλες http://www.medscape.com/ http://www.mednet.gr/ http://www.spin.gr/ Α.2) Βάσεις δεδοµένων http://www4.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/ PUBMED: MEDLINE, AIDSLINE, AIDSDRUGS, AIDSTRIALS, BIOETHICSLINE, ChemID, DIRLINE, HealthSTAR, HISTLINE, HSRPROJ, OLDMEDLINE, POPLINE, SDILINE, SPACELINE, TOXLINE http://jasmin.ekt.gr/ Ιπποκράτης (Ελληνική Ιατρική Βιβλιογραφία) ή http://www.mednet.gr/iatrotek/index.html ή http://www.iatrotek.org/search.asp Α.2) ∆οµηµένα ευρετήρια http://omni.ac.uk/ http://www.welch.jhu.edu/gateway/ http://www.publist.com/ http://www.medscape.com/ Α.3) Ηλεκτρονικά Βιβλία Ιατρικής Θεµατολογίας http://www.emedicine.com/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/mboc/bookshelp/bookover.html Α.4) Κατάλογοι σύνδεσης µε ηλεκτρονικά περιοδικά (µε ενδείξεις free) http://www.ekt.gr/inform/biblio/ekt_digital_library.htm#1 http://www.ekt.gr/inform/biblio/dig_library/med.htm http://www.welch.jhu.edu/services/fulltext.html http://leykada.physics.auth.gr/periodicals.htm (χωρίς ενδείξεις free) Α.5) Ψηφιακά ∆ιδακτορικά

http://docuweb.ekt.gr/ Επιλέξτε: visitors ή http://jasmin.ekt.gr/ Επιλέξτε: Εθνικό Αρχείο ∆ιδακτορικών ∆ιατριβών Α.6) Άλλες χρήσιµες υπηρεσίες του Mednet Hellas: Κατάλογος ιατρικών εταιρειών http://www.mednet.gr/english/socs.htm Πληροφορίες Νοµικών θεµάτων υγείας http://www.mednet.gr/law/contents.htm Πρόσβαση σε πλήρη κείµενα ιατρικών περιοδικών

http://www.mednet.gr/archives/index.html (Ελληνικά) Πρόσβαση σε πλήρη κείµενα ιατρικών περιοδικών

http://www.mednet.gr/archives/index-en.html (ξενόγλωσσα) Εικόνες από ιατρικά περιστατικά και ιατρική αντιµετώπιση

http://www.mednet.gr/pim/pim.htm Β. Ψηφιακές Πηγές Πληροφόρησης Β.1) Εθνικά Συστήµατα Υγείας ως πηγές πληροφόρησης Το Βρετανικό Σύστηµα Υγείας: www.doh.uk Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας της Ιταλίας: www.ministerosalute.it Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας της Σουηδίας: www.sos.se Το Σύστηµα Υγείας του Καναδά: http://www.gov.on.ca/health/ Υπουργείο Υγείας Η.Π.Α.: http://www.health.gov./ ή http://www.dhhs.gov/ Β.2) Ελληνικές πηγές πληροφόρησης Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας Υγείας: www.nsph.grΕθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης: www.ekdd.grΓενική Γραµµατεία ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης: www.gspa.grΚέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων: http://www.keel.org.gr/


http://www.medscape.com/

http://www.mednet.gr/

http://www.spin.gr/

http://www4.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/

http://jasmin.ekt.gr/

http://www.mednet.gr/iatrotek/index.html

http://omni.ac.uk/

http://www.welch.jhu.edu/gateway/

http://www.publist.com/


http://www.emedicine.com/

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/mboc/bookshelp/bookover.html

http://www.ekt.gr/inform/biblio/ekt_digital_library.htm

http://www.ekt.gr/inform/biblio/dig_library/med.htm

http://www.welch.jhu.edu/services/fulltext.html

http://leykada.physics.auth.gr/periodicals.htm

http://docuweb.ekt.gr/

http://jasmin.ekt.gr/

http://www.mednet.gr/archives/index.html

http://www.mednet.gr/archives/index-en.html

http://www.health.gov./

http://www.dhhs.gov/

http://www.nsph.gr/

http://www.ekdd.gr/

http://www.gspa.gr/


Ερευνητικό Παν/κό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας: http://www.epipsy.gr/Εθνικός Οργανισµός Φαρµάκων: www.eof.grΕλληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών : www.ekem.grΕθνική Στατιστική Υπηρεσία: www.statistics.gr Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών: www.ekke.gr Ελληνική Εταιρεία ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων: www.eede.grΕθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης: www.ekt.grΙατρική Εταιρεία Αθηνών: www.mednet.grΕργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης www.chesme.nurs.uoa.gr Υπηρεσιών Υγείας Β.3) ∆ιεθνείς Ηλεκτρονικές Πηγές Πληροφόρησης W.H.O World Organization (Π.Ο.Υ): http://www.who.int/enAmerican Medical Association: http://www.ama-assn.org/UK Medical Research Council: http://www.mrc.ac.uk/index /British Medical Association: http://www.bma.org.uk/ Scientists for Health and Research for Development: http://www.shared.de/ Scientific Institute of Public Health (IPH): http://www.iph.fgov.be/ Β.4) Ελληνικά & ∆ιεθνή Περιοδικά και Βιβλιογραφικές βάσεις δεδοµένων Επιθεώρηση Υγείας: www.mediforce.grΠρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας: http://www.mednet.gr/elegeia/phc_g.htmΑρχεία Ελληνικής Ιατρικής: http://www.mednet.gr/archives/Ιατρική: http://www.mednet.gr/beta/abstract.htmElsevier: www.elsevier.com/ Karger’s Journals: http://www.karger.com/BioMedNet: http://journals.bmn.com/American Medical Association & Archives Journals: http://jama.ama-assn.org/ Free Medical Journals: http://www.freemedicaljournals.com/htm/index.htmMedscape: http://www.medscape.com/OMNI (Organizing Medical Networked Information): http://omni.ac.uk Pubmed: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/Medlineplus: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/National electronic Library for Health: http://www.nelh.nhs.uk/Medscape: http://www.medscape.com/Amadeo: http://www.amedeo.com/Tripdatabese: http://www.tripdatabase.com/index.cfmBIOMEDNET: http://www.bmn.com/Utah U-ECCLES Library: http://medlib.med.utah.edu/Healthlink Worldwide Bibliographic Database: http://www.healthlink.org.uk/database.htmlDigital Medical Themes: http://dmt.asklipios.org/ The Lancet Journal: www.thelancet.com/ Ingenta: http://www.ingenta.com/ Infotrieve Journal Database: http://www4.infotrieve.com/home.asp Publist: http://www.publist.com/European Health Management Association (EHMA) http://www.ehma.orgAcademy for Health Services Research and Health Policy (AHSRHP), USA http://www.ahsrhp.orgAmerican College of Healthcare Executives (ACHE), USA http://www.ache.org/gAmerican Economic Association (AEA), USA http://www.vanderbilt.edu/AEAAmerican Health Quality Association (AHQA), USA http://www.ahqa.orgAmerican Hospital Association (AHA), USA http://www.aha.orgAmerican Medical Informatics Association (AMIA), USA http://amia2.amia.org/index.htmlAmerican Public Health Association (APHA), USA http://www.apha.orgAsian Pacific Health Economics Network (APHEN), Asia http://www.unescap.org/aphenAssociation des hopitaux du Quebec (AHQ), Canada http://www.ahq.orgAustralian Health Economics Society, Australia http://www.uq.edu.au/economics/ahesCanada`s Health Informatics Association (COACH), Canada http://www.coachorg.comCanadian Association for Quality in Healthcare (CAQHC), Canada http://www.cchse.orgCanadian College of Health Services Executives (CCHSE), Canada http://www.cchse.org


http://www.epipsy.gr/

http://www.eof.gr/

http://www.ekem.gr/

http://www.statistics.gr/

http://www.ekke.gr/

http://www.eede.gr/

http://www.ekt.gr/

http://www.mednet.gr/

http://www.who.int/en

http://www.ama-assn.org/

http://www.mrc.ac.uk/index /

http://www.iph.fgov.be/

http://www.mediforce.gr/

http://www.mednet.gr/elegeia/phc_g.htm

http://www.mednet.gr/archives/

http://www.mednet.gr/beta/abstract.htm

http://www.karger.com/

http://journals.bmn.com/

http://jama.ama-assn.org/

http://www.freemedicaljournals.com/htm/index.htm


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/

http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/

http://www.nelh.nhs.uk/


http://www.amedeo.com/

http://www.tripdatabase.com/index.cfm

http://www.bmn.com/

http://medlib.med.utah.edu/

http://www.healthlink.org.uk/database.html

http://www.publist.com/

http://www.ehma.org/

http://www.ahsrhp.org/

http://www.ache.org/g

http://www.vanderbilt.edu/AEA

http://www.ahqa.org/

http://www.aha.org/

http://amia2.amia.org/index.html

http://www.apha.org/

http://www.unescap.org/aphen

http://www.ahq.org/

http://www.uq.edu.au/economics/ahes

http://www.coachorg.com/

http://www.cchse.org/

http://www.cchse.org/


Canadian Council on Health Services Accreditation (CCHSA), Canada http://www.cchsa.caCanadian Economics Association (CEA), Canada http://economics.caCanadian Health Economics Research Association (CHERA/ACRES), Canada

http://www.chera-acres.caCanadian Healthcare Association (CHA), Canada http://www.canadian-healthcare.orgCanadian Standards Association (CSA), Canada http://www.csa.caCollege des Economistes de la Sante (CES), France http://perso.wanadoo.fr/ces Β.5) ∆είκτες Υγείας:

www.doh.gov.uk/nhsperformanceindicators/index.htmhttp://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadHiPDF.html http://secure.cihi.ca/indicators/en/hlthind.shtml http://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadHiPDF.htmlhttp://secure.cihi.ca/indicators/en/hlthind.shtmlhttp://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadPDF.html http://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadPDF.html

Γ. Λοιπές πηγές πληροφόρησης για ιατρικά θέµατα Γ.1) Λοιπές ελληνικές πηγές πληροφόρησης Οργανισµός κατά των ναρκωτικών: http://users.otenet.gr/~okana/OKANAENG.htm Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός: www.redcross.gr/ Ελληνικό Ίδρυµα Καρδιολογίας (Ε.ΛΙ.ΚΑΡ): http://www.elikar.gr/ Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας: http://www.elinyae.gr/ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων: www.labor-ministry.grΥπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων & Γενική ∆ιεύθυνση Συνθηκών και Υγιεινής της Εργασίας: www.osh.grΕθνικό Ινστιτούτο Εργασίας: www.eie.org.grΙνστιτούτο Εργασίας: www.ine.grΙνστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ: www.inegsee.grΊδρυµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων: www.ika.grΥπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων: www.ypeth.grΚεντρική Ένωση ∆ήµων και Κοινοτήτων: www.kedke.grΓενική Γραµµατεία Ισότητας : www.isotita.grΚέντρο Ερευνών για θέµατα Ισότητας: www.kethi.grΟργανισµός για θέµατα Κοινωνικού Αποκλεισµού: www.sextant.grΓενική Γραµµατεία Λαϊκής Επιµόρφωσης: www.gsae.edu.grΓενική Γραµµατεία Έρευνας και Τεχνολογίας: www.gsrt.grΕλληνικός Κόµβος για την Κοινωνία της Πληροφορίας: www.infosociety.grΕλληνικό Ίδρυµα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτική: www.eliamep.gr Ευρωπληροφόρηση -Εθνικό Κέντρο Επαγγελµατικής Κατάρτισης: www.europliroforissi.grΑΣΕΠ: www.asep.grΟΑΕ∆: www.oaed.grΥπηρεσία Εκδόσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης: http://publications.eu.int Ευρετήριο Ελληνικών Εθελοντικών Οργανώσεων: http://www.anthropos.gr/ Πανελλήνιος Σύλλογος Τυφλών: http://www.pst.gr/ Aναπηρία Τώρα: http://www.disabled.gr/ Ελπίδα: www.elpida.gr/ Ελληνική Αιµατολογική Εταιρεία: www.mednet.gr/eae/idr.htm Ελληνική Περιοδοντολογική Εταιρεία: www.periodontology.gr/ Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία: www.hcs.org.gr/ Ελληνική Οφθαλµολογική Εταιρεία: www.eyenet.gr/ Ελληνική ∆ιαβητολογική Εταιρεία: www.mednet.gr/greek/soc/ede/top.htm Ελληνική ∆ερµατολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία: www.edae.gr http://www.edae.gr/Ελληνική Εταιρεία Ιολογίας: http://www.hri.org/hsv/ Ελληνική Εταιρεία Γενικής Ιατρικής: http://www.elegeia.gr/top.htm Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία: http://www.eexi.gr/hcs/ Ελληνική Εταιρεία Μελέτης του AIDS: http://www.mednet.gr/greek/soc/aids/top.htm Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία: http://www.mednet.gr/hss/q1126-1150.htm Ελληνική Μικροβιολογική Εταιρεία: http://www.mednet.gr/greek/soc/eme/anthrax.htm


http://www.cchsa.ca/

http://economics.ca/

http://www.chera-acres.ca/

http://www.canadian-healthcare.org/

http://www.csa.ca/

http://perso.wanadoo.fr/ces

http://www.doh.gov.uk/cos/ssi.index.htm

http://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadHiPDF.html

http://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadHiPDF.html

http://secure.cihi.ca/indicators/en/hlthind.shtml

http://secure.cihi.ca/cihiweb/hcic/downloadPDF.html

http://www.labor-ministry.gr/

http://www.osh.gr/

http://www.eie.org.gr/

http://www.ine.gr/

http://www.inegsee.gr/

http://www.ika.gr/

http://www.ypeth.gr/

http://www.kedke.gr/

http://www.isotita.gr/

http://www.kethi.gr/

http://www.sextant.gr/

http://www.gsae.edu.gr/

http://www.gsrt.gr/

http://www.infosociety.gr/

http://www.eliamep.gr/

http://www.europliroforissi.gr/

http://www.asep.gr/

http://www.oaed.gr/

http://publications.eu.int/

http://www.mednet.gr/eae/idr.htm

http://www.edae.gr/


Στοµατολογική Εταιρεία Ελλάδας: http://www.mednet.gr/stomsoc/society-gr.htm Ελληνική Εταιρεία Ανοσολογίας: http://www.mednet.gr/hsi/ Ελληνική Εταιρεία Γεν. Παθολογίας & Παθ. Ανατοµικής:

http://www.mednet.gr/hsap/8th-congress2002.htm Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας: http://www.mednet.gr/allergy/memb-1.htm Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπεδικής & Τραυµατολογίας: www.eexot.org Εθνικός Σύνδεσµος ∆ιπλωµατούχων Νοσηλευτών: http://www.esdne.gr/ Ο.Σ.Α (Οδοντιατρικός σύλλογος Αττικής): http://www.osanet.gr/ Iατρικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης: http://www.isth.gr/ Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας: http://www.isk.gr/ Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών: www.isathens.gr Ιατρικός Σύλλογος Πατρών: www.ispatras.gr Ελληνικό Κέντρο Προώθησης Εθελοντισµού: http://www.anthropos.gr/ Γ.2) Λοιπές διεθνείς Πηγές Πληροφόρησης Τhe Royal College of General Practitioners: http://www.rcqp.org.uk/indej.asp The Royal Society of Medicine: http://www.roysocmed.ac.uk/ Wonca Region Europe ESGP-FM: http://www.alm.au.dk/woncaeur/ UEMO-European Union of General Practitioners: www.uemo.org Easd Εuropean Association: http://www.easd.org/ European Society of Cardiology: http://www.escardio.org/ Primary care Diabetes – European Union: http://www.pcdeurope.org/en/home.htm Wonca: World Organization of National Colleges Academies and Academic Association in General Practitioners/Family Physicians: http://www.globalfamilydoctor.com/ American Academy of Family Physicians: http://www.aafp.org/resources.xml American College of Cardiology: http://www.acc.org/ The American Society of Hypertension: http://www.ash-us.org/ American Diabetes Association: http://www.diabetes.org/main/appication/commercewf American Heart Association: http://www.americanheart.org/presenter.jhtml IDF-International Diabetes Federation: http://www.idf.org/home/ International Academy of Cardiology: http://www.cardiologyonline.com/index.htm. Cancer research: http://www.icnet.uk/ Nursing Midwifery Council: http://www.nmc-uk.org/cms/content/home/ Child health: http://www.nichd.nih.gov/ Healthlink Worldwide: http://www.healtlink.org.uk /database.html. The Institute Pasteur: http://www.pasteur.fr/english.html. German Institute for Medical Documentation and Information: www.dimdi.de.homeeng.html Food and Drug Administration: http://www.fda.gov/ National Institutes of Health: http://www.nih.gov/ United States Department of Health and Human Services: http://www.dhhs.gov/ Center for disease and prevention: http://www.cdc.gov/ Canadian Institute of Health Research: http://www.cihr-irsc.gc.ca/index e.shtml National Cancer Institute: http://www.nci.nih.gov / Τhe National Health and Medical Research: http://www.health.gov.au /nhmrc / Prevention: http://www.prevention.com/ BBC: http://www.bbc.co.uk/health/ Center for disease and prevention: http://www.cdc.gov/travel/ Dr Reference site: http://www.drsref.com.au/patientinfo.html The European Volunteer Center: http://www.cev.be/ Health Volunteer Overseas: http://www.hvousa.org/ General health Volunteers: http://www.peacecorps.gov/assignments/health_general.cfm Κέντρο Εθελοντισµού των Η.Π.Α.: http://www.volunteersinhealthcare.org/home.htm International Medical Volunteers Association: http://www.imva.org/Pages/mission.htm Γ.3) Λοιπά Ελληνικά & ∆ιεθνή Περιοδικά και Βιβλιογραφικές βάσεις δεδοµένων Πνευµών: www.hts.org.gr/pneymon_mag/pneumon.htm Πνευµονολόγος: http://www.hts.org.gr/pneumonologos/pnevmonologos.htm Eλληνική Χειρουργική: www.mednet.gr/hss/ach.htm Αίµα: http://www.mednet.gr/eae/haema/top.htm Αρχεία Παθολογικής – Ανατοµικής: http://www.mednet.gr/hsap/apagr.htm


http://www.anthropos.gr/


Ελληνικά Αρχεία AIDS: http://www.mednet.gr/greek/soc/aids/arch-g.htm Ελληνική Νεφρολογία: http://www.mednet.gr/hsn/thejournal.gr.htm ∆ιαβητολογικά Νέα: http://www.mednet.gr/greek/soc/ede/top.htm Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica: http://www.acta-ortho.gr/main.html Στοµατολογία: http://www.mednet.gr/stomsoc/journal-gr.htm ∆ελτίο Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρείας: http://www.mednet.gr/greek/soc/eme/amh.htm Ελληνική Πυρηνική Ιατρική: http://www.mednet.gr/beta/epi/index.html Γαστρεντερολογικά Χρονικά: http://www.gastroxronika.gr/ Blood: http://www.bloodjournal.org/ Cancer Spectrum Journal: http://jncicancerspectrum.oupjournals.org/journals/ Journal of Public Health Medicine: http://pubmed.oupjournals.org/ British Medical Journal: http://bmj.com/ The Medical Journal of Australia: http://www.mja.com.au/ America Heart Associations Journals: http://stroke.ahajournals.org/ Royal Society Medicine Journals: http://www.rsm.ac.uk/pub/journals.htm The American Journal of Pathology: http://www.amjpathol.org/ The New England Journal of Medicine: http://content.nejm.org/ Bloodline: http://www.bloodline.net/link_publications Family Medicine Journal: http://www.stfm.org/publications.html European Journal of General Practice: http://www.mediselect.nl/pages/indexeng.html PNAS: http://www.pnas.org/ Bulletin of the World Health Organization: www.who.int/bulletin/ ACP- ACIM: http://www.acponline.org/ British Journal of General Practice: http://www.rcgp.org.uk/rcgp/journal/index.asp American Family Physician: http://www.aafp.org/afp.xml Diabete’s Journals: http://www.diabetes.org/main/professional/journals/default.jsp Γ.4) Αναζήτηση βιβλιογραφίας στην υγεία και συναφείς πηγές πληροφόρησης

http://www.med.upatras.gr/search/MedicalLinks.asphttp://www.mednet.gr/map.htmhttp://www.hcs.org.gr/http://www.iatrikionline.gr/http://www.lib.aegean.gr/eng/services/links/libs%2D1.htmhttp://www.med.mun.ca/hsl/guides/oecd.htmhttp://www.nlg.gr/http://chpe.buseco.monash.edu.au/http://www.edae.gr/journals-med-gr.htmlwww.nhs.uk/nhsupdate/news, accessed 2/5/2003. www.nhs.uk/thenhsexplained/, accessed 12/15/2002. www.doh.gov.uk/nhsfoundationtrusts/index.htm, accessed 12/15/2002. www.doh.gov.uk/about/newnhs.htm, accessed 28/11/2002. www.doh.gov.uk/nhsmagazine, accessed 12/15/2002. www.iso.org/, accessed 2/9/2003. www.elot.gr/, accessed 4/9/2003. www.doh.gov.uk/cos/ssi.index.htm, accessed 15/9/2003. www.doh.gov.uk/performanceratings/2002, accessed 12/9/2003. www.doh.gov.uk/pssratings/2002, accessed 12/9/2003. www.doh.nhsweb.nhs.uk/nhs/clingov.htm, accessed 12/9/2003. www.nice.org.uk, accessed 20/8/2003. www.bma.org.uk, accessed 30/8/2003. www.chi.nhs.uk, accessed 31/8/2003. www.audit-commission.gov.uk/cpa, accessed 5/9/2003. www.idea.gov.uk , accessed 5/9/2003. www.benchmarking.gov.uk, accessed 20/9/2003.

A.M.A.: American Marketing Association http://www.marketingpower.com (23/01/05) E.S.O.M.A.R.: The World Association of Opinion and Marketing Research Professionals

http://www.esomar.org (23/01/05) Σ.Ε.∆.Ε.Α.: Σύλλογος Εταιρειών ∆ηµοσκόπησης & Έρευνας Αγοράς http://www.sedea.gr (23/01/05) EFAMRO: European Federation of Associations of Market Research http://www.efamro.org/ (26/01/05)


http://www.med.upatras.gr/search/MedicalLinks.asp

http://www.mednet.gr/map.htm

http://www.hcs.org.gr/

http://www.iatrikionline.gr/

http://www.lib.aegean.gr/eng/services/links/libs%2D1.htm

http://www.med.mun.ca/hsl/guides/oecd.htm

http://www.nlg.gr/

http://chpe.buseco.monash.edu.au/

http://www.edae.gr/journals-med-gr.html

http://www.nhs.uk/nhsupdate/news

http://www.nhs.uk/thenhsexplained/

http://www.doh.gov.uk/nhsfoundationtrusts/index.htm

http://www.doh.gov.uk/about/newnhs.htm

http://www.doh.gov.uk/nhsmagazine

http://www.iso.org/

http://www.elot.gr/

http://www.doh.gov.uk/cos/ssi.index.htm

http://www.doh.gov.uk/performanceratings/2002

http://www.doh.gov.uk/performanceratings/2002

http://www.doh.nhsweb.nhs.uk/nhs/clingov.htm

http://www.nice.org.uk/

http://www.bma.org.uk/

http://www.chi.nhs.uk/

http://www.audit-commission.gov.uk/cpa

http://www.idea.gov.uk/

http://www.benchmarking.gov.uk/

http://www.marketingpower.com/

http://www.esomar.org/

http://www.sedea.gr/

http://www.efamro.org/


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤHN OIKONOMIA KAI TO MANAGEMENT ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Αλεξιάδης, Α-∆. Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας στην αρχή του 21ου αιώνα: Η προσπάθεια του Ν. 2889/2001. Εκδόσεις Μ. ∆ηµόπουλου, Θεσσαλονίκη, 2003. 2) Γαρδίκας, Κ. Εθνικά συστήµατα υγείας διαφόρων χωρών. Αθήνα: Εκδόσεις Παρισιανού, 2000. 3) Γείτονα, Μ., Κυριόπουλος, Γ. Πολιτική και οικονοµία του φαρµάκου στην Ελλάδα. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 1999. 4) Γεωργούση, Ε., Κυριόπουλος, Γ., Μπεαζόγλου, Γ. (Επιµέλεια) ∆ίκτυα ολοκληρωµένης φροντίδας στην υγεία. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2000. 5) Cochrane, A. Aποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα: Τυχαίες σκέψεις για τις υπηρεσίες υγείας. Εκδόσεις Εξάντας, 2000. 6) Drummond, M., O’ Brien, B., Stoddart, G., Torrance, G. Μέθοδοι οικονοµικής αξιολόγησης των προγραµµάτων υγείας (Μετάφραση :Ν. Ρούσσος, Επισηµονική επιµέλεια: Μ. Ματσαγγάνης). Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2002. 7) ∆ηµολιάτης, Γ., Κυριόπουλος, Γ., Λάγγας, ∆., Φιλαλήθης, Τ. (Επιµέλεια) Η δηµόσια υγεία στην Ελλάδα. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2002. 8) ∆ηµούτσος, Α. Αξιοποίηση ανθρώπινου δυναµικού ως µέσο αύξησης της παραγωγικότητας του νοσοκοµειακού έργου. Εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα, 2006. 9) ∆ικαίος, Κ., Κουτουζής, Μ., Πολύζος, Ν., Σιγάλας, Ι., Χλέτσος, Μ. Βασικές αρχές διοίκησης – διαχείρισης (management) υπηρεσιών υγείας. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, Πάτρα, 1999. 10) ∆ολγέρας, Α., Κυριόπουλος, Γ. (Επιµέλεια) Ισότητα, Αποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα στις υπηρεσίες υγείας. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2000. 11) Ζηλίδης, Χ. Αρχές και εφαρµογές πολιτικής υγείας: Η µεταρρύθµιση 2000-4. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2005. 12) Θεοδώρου, Μ., Σαρρής, Μ., Σούλης, Σ. Συστήµατα υγείας. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2001. 13) Καριώτης Π. Μάνατζµεντ Υπηρεσιών Υγείας & Βιοϊατρική Τεχνολογία. Εκδόσεις Euroclinica, Αθήνα, 1992. 14) Κονταράτος, Α. Η τέχνη της διοίκησης των νοσοκοµείων. Αθήνα: Εκδόσεις Παρισιανού, 2003. 15) Κοντούλη-Γείτονα, Μ. Πολιτική και οικονοµία της υγείας. Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα, 1997. 16) Κυριόπουλος, Γ. Η πολιτική υγείας στην Ελλάδα: Στο σταυροδρόµι των επιλογών. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 1995. 17) Κυριόπουλος, Γ. Οικονοµικά και πολιτικές των υπηρεσιών υγείας. Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών της Υγείας, 1997. 18) Κυριόπουλος, Γ. Υγεία και υπηρεσίες υγείας στα Βαλκάνια. Εκδόσεις Παπαζήσης, 2003. 19) Κυριόπουλος, Γ., Gregory, S., Οικονόµου, Χ. Υγεία και υπηρεσίες υγείας στον ελληνικό πληθυσµό. Εκδόσεις Παπαζήσης, 2003. 20) Κυριόπουλος Γ, Λέβετ Τ, Νιάκας ∆ (1994) Η ∆ιαχείριση της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας στην Ελλάδα, Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών Υγείας, Αθήνα. 21) Κυριόπουλος, Γ., Κοντούλη-Γείτονα, Μ., Σκουρολιάκου, Μ. Φαρµακοοικονοµία: Αρχές και µέθοδοι αξιολόγησης. Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα, 1996.



22) Κυριόπουλος, Γ., Λιαρόπουλος, Λ., Μπουρσανίδης, Χ., Οικονόµου, Χ. (Επιµέλεια) Η ασφάλιση υγείας στην Ελλάδα. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2001. 23) Κυριόπουλος, Γ., Λιονής, Χ., Σουλιώτης, Κ., Τσάκος, Γ. (Επιµέλεια) Η ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2003. 24) Κυριόπουλος, Γ., Νιάκας, ∆. Η χρηµατοδότηση των υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα. Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών Υγείας, Αθήνα, 1991. 25) Κυριόπουλος, Γ., Νιάκας, ∆. Η πρόκληση του ανταγωνισµού στον υγειονοµικό τοµέα, Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών Υγείας, Αθήνα, 1993. 26) Κυριόπουλος, Γ., Νιάκας, ∆. Θέµατα οικονοµικών και πολιτικής της υγείας. Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών Υγείας, Αθήνα, 1994. 27) Κυριόπουλος, Γ., Οικονόµου, Χ., Πολύζος, Ν., Σισσούρας, Α. (Επιµέλεια) Προτεραιότητες για την αναµόρφωση της διοίκησης-διαχείρισης του συστήµατος υπηρεσιών υγείας. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 2000. 28) Κυριόπουλος, Γ., Σισσούρας, Α. (Επιµέλεια) Ενιαίος Φορέας Υγείας: Αναγκαιότητα και αυταπάτη. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 1997. 29) Κυριόπουλος, Γ., Φιλαλήθης, Τ. (Επιµέλεια) Η πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας στην Ελλάδα. Εκδόσεις Θεµέλιο, Αθήνα, 1996. 30) Λανάρα, Β. ∆ιοίκηση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών. Θεωρητικό και Οργανωτικό πλαίσιο. Ιδιωτική Έκδοση, Αθήνα, 2001. 31) Λιαρόπουλος, Λ. Η ιδιωτική ασφάλιση υγείας στην Ελλάδα. Εκδόσεις Forum, Αθήνα, 1993. 32) Λιαρόπουλος, Λ. Τα «Εγώ» του ΕΣΥ. ΒΗΤΑ ιατρικές εκδόσεις, Αθήνα, 2005. 33) Ματσαγγάνης, Μ. (Επιµέλεια) Η οικονοµία των µαιευτικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2001. 34) Μουµτζόγλου, Α. Marketing στο νοσοκοµείο. Εκδόσεις Σπίλιας, Αθήνα, 1996. 35) Μπονίκος, ∆. Η ποιότητα στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Αθήνα: Εκδόσεις Παρισιανού, 2006. 36) Νιάκας, ∆., Κυριόπουλος, Γ., Στάθης, Γ. Πολιτική για την υγεία: Οργάνωση, χρηµατοδότηση, τεχνολογία. Ινστιτούτο Ερευνών και Πολιτικής Στρατηγικής. Γνώση, Αθήνα, 1995. 37) Νιάκας, ∆. (Επιµέλεια) Θέµατα διοίκησης και διαχείρισης υπηρεσιών υγείας: Επιλεγµένα κείµενα εργασιών του 4ου Πανελληνίου Επιστηµονικού Συνεδρίου Management Υπηρεσιών Υγείας. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2003. 38) Νιάκας, ∆. (Επιµέλεια) Υπηρεσίες υγείας, µάνατζµεντ και τεχνολογία: Επιλεγµένα κείµενα εργασιών του 5ου Πανελληνίου Επιστηµονικού Συνεδρίου Management Υπηρεσιών Υγείας. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2004. 39) Νιάκας, ∆. (Επιµέλεια) ∆ιαχειριστικά και οικονοµικά ζητήµατα του υγειονοµικού τοµέα: Επιλεγµένα κείµενα εργασιών του 6ου Πανελλήνιου Επιστηµονικού Συνεδρίου Management Υπηρεσιών Υγείας. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2005. 40) Nord, E. Ανάλυση κόστους-αξίας στη Φροντίδα Υγείας: Η κατανόηση των QALY (µετάφραση: Α. Μπρούσαλης). Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2003. 41) Πισιµίσης, Θ. Οικονοµική της υγείας. Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα ΤΕΙ Καλαµάτας. Καλαµάτα, 1995. 42) Rice, T. Τα οικονοµικά της υγείας σε επανεξέταση. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2006. 43) Σούλης, Σ. Οικονοµική της υγείας (Επιµέλεια: Γ. ∆ουµουλάκης). Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1998. 44) Σουλιώτης, Κ. Ο ρόλος του ιδιωτικού τοµέα στο Ελληνικό Σύστηµα Υγείας. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2000.



45) Στάθης. Γ. ∆ιάλογοι για το νοσοκοµειακό µάνατζµεντ. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2002. 46) Στάθης, Γ. Πληθωρισµός και ανισοκατανοµή του ιατρικού σώµατος στην Ελλάδα: Οι απόψεις των ιατρών. Εκδόσεις Mediforce. Αθήνα, 2005. 47) Swansburg, R.C., Swansburg, R. Εισαγωγή στη νοσηλευτική διοίκηση και ηγεσία (Επιµέλεια Ε. Αποστολοπούλου) 2η Έκδοση, Εκδόσεις Λαγός, Αθήνα, 1999. 48) Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Έκθεση της ειδικής επιτροπής εµπειρογνωµόνων για τις ελληνικές υπηρεσίες υγείας. Αθήνα, 1994. 49) Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Μελέτη για το σχεδιασµό και την οργάνωση των υπηρεσιών υγείας: Ανάλυση και δοµή του συστήµατος, Αθήνα, 1994. 50) Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Μελέτη για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωµένου συστήµατος πρωτοβάθµιας ιατρικής φροντίδας, Αθήνα, 1995. 51) Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Ενιαίος Φορέας Υγείας: Η οργάνωση του συστήµατος χρηµατοδότησης και η αποκέντρωση των υπηρεσιών υγείας. Αθήνα, 1995. 52) Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Μελέτη-πρόταση για την οργάνωση-διοίκηση του ΕΣΥ και την ανάπτυξη του ιατρικού δυναµικού. Αθήνα, 1995. 53) Υφαντόπουλος, Ι. Τα οικονοµικά της υγείας: Θεωρία και πολιτική. Εκδόσεις Τυπωθήτω-Γιώργος ∆αρδανος. Αθήνα, 2003.


Documents

προσεγγιση της εννοιας υγεια