18. Развіццё феадальнага грамадства

Развіццё феадальнага грамадства

Структура грамадства ВКЛХV—ХVІ стст. – феадальныя адносіны

на Беларусі

Грамадства складалася з саслоўяў:Саслоўе (стан) — група людзей у грамадстве, якія валодаюць правамі і абавязкамі, што замацаваны законам і перадаюцца па спадчыне.

з канца ХІV ст. – найбольш актыўнае складванне саслоўяў у ВКЛ.

Саслоўе феадалаў:• Пануючае;• Мелі асабістыя і

маёмасныя правыз 1387 г. – каталікі; з сяр. XIV ст. – праваслаўныя.

Саслоўныя групы феадалаў  Назва Маёмасныя правы Атрыманне 

тытулуІншыя характарыстыкі

магнаты

Князі (герцагі) Вотчыннае валоданне зямлёй, можна перадаваць яе васалам.

Па праве нараджэння

Мелі войска;Мелі раду;З іх – князь ВКЛ.

Паны (бароны) Вотчыннае валоданне зямлёй, можна перадаваць яе васалам.

За заслугі перад князем

З давераных асоб князя;Некаторыя прадстаўнікі пацяснілі старыя княжацкія роды.

  Баяры (шляхта, рыцарства)

Атрыманне зямлі за вайсковую службу;Валоданне зямлёй “да жывата” ці “да волі”.

- Не мелі васалаў.

Саслоўе мяшчан“Мяшчане” – ад слова “места” (горад);Мяшчане – гэта:1. Спачатку – усе вольныя

гарадскія жыхары (гандляры і рамеснікі);

2. Пасля – асобы, падначаленыя органам гарадскога самакіравання, якія ўваходзілі ў гарадскую абшчыну.

Саслоўе сялян

Самае вялікае;Але!

Самае бяспраўнае.

Свецкае землеўладаннеЗямля – галоўнае багацце ў

сярэднія вякі;XIV—XV стст. – зямля ў

асноўным у феадалаў;Найбуйнейшы ўласнік

зямлі – дзяржава (князь);Статус феадала залежыў ад

знатнасці і колькасці зямлі.

Царкоўнае землеўладаннеЗемлі належылі царкве

Але!XIV—XV стст. – царкоўнае

землеўладанне менш развіта, чым свецкае

Сялянскае землеўладанне• Сяляне вялі гаспадарку (дым) сіламі сваёй сям’і;• Сям’я – не менш 5-7 працаздольных асоб.

Сяляне гублялі зямлю

Феадалы набывалі яе

Ім патрэбны сяляне, каб яе абрабляць

“Замацаванне” сялян за зямлёй – прыгон:Найбольш актыўны – ў XV – XVI стст.

(фарміраванне фальваркава-паншчыннай сістэмы)

Катэгорыі сялян па ступені залежнасці:

“Пахожыя”: маглі пераходзіць ад пана да пана. Плацілі даніну;

“Непахожыя”: не маглі пераходзіць;

“Чэлядзь нявольная” – поўная ўласнасць феадалаў, жылі пры іх дварах.

Катэгорыі сялян па павіннасцях

Даннікі: даніна прадуктамі;Чыншавыя: чынш –

грашовы аброк (з XV ст.);Цяглыя: паншчына

некалькі дзён на тыдзень;Слугі (служылыя ці

панцырныя баяры): работы пры панскім двары.

Прычыны распаўсюджання паншчыны(сяр. XV – XVI стст.)

Попыт на збожжа ў Заходняй Еўропе

З’яўляецца фальварак — феадальны двор з будынкамі і

зямельнымі ўгоддзямі, якія апрацоўваліся залежнымі

сялянамі, прадукцыя якога ішла на продаж.

Фальваркава-паншчынная сістэма

Этапы запрыгоньвання сялянДата Дакумент Форма запрыгоньвання

1447 г. Прывілей Казіміра Права суда над сваімі сялянаміАле!

Забарона прымаць чужых сялян

1468 г. Судзебнік Казіміра Пакаранне за дапамогу пры ўцёках сялян

1529 г. І Статут ВКЛ Уводзіўся 10-гадовы тэрмін даўнасці

1566 г. ІІ Статут ВКЛ Падцвярджаўся тэрмін даўнасці