3 sintaks mam menche

Mindoro State College of Agriculture and Technology

MENCHIE F. FABROTAGA-ULAT

MAEd Filipino

ISTRUKTURA NG WIKA

SINTAKS

ang mga salitang nag-iintrodyus sa mga embeded na sentence tulad ng that, whether, if, sa Ingles at ng na, kung sa Filipino.

Komplementayser (K)

Dahil tumatanggap ng komplement na S ang mga K, sinasabing bumubuo ang

mga ito ng straktyur na komplementayser-preys (KP),

bagama’t mga di-leksikal na kategori ang mga K, akma ang mga ito samga

straktyur na paralel sa mga leksikal na kategori at syang itinuturing na head ng KP. Kaya ang head na K, kasama ang S

nakomplement nito ay bumubuo ng isang XP na kategori (KP).

Sintaktik-structure ng sentence na may embedded na klos

(Ingles)(Figure 5.13)

S NP VP

det N V KP

K s

NP VP

Det N Ok V

the team knows that the coach will leave whether if

Hindi lahat ng mga verb ay pwedeng magkaron ng komplement na KP.

Table 5.9Ilang mga verb na tumatanggap ng

komplement na KP sa Ingles

Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa

KP Think, know I think [KP that they have gone].

NP KP Tell, promise I told [NP her][KPthat they have gone]

PPto KP Admit,concede

I admitted [PP to her] [KP that they have gone]

Walang hangganan ang bilang ng mga embeded na klos na pwedeng lumitaw sa isang sentens. Makapagdudugtung-dugtong tayo ng kahit ilang mga KP na Komplement.

Halimbawa:[I thought] [that you said] [that

she admitted] [that she knew that….] ‘Akala ko sinabi mo na inamin niya na alam niya na…’

Naging posible ang straktyur na ito dahil ang bawat KP na komplement ay may isang verb natumatanggap din ng isang KP na komplement sa Ingles. Kaya, may verb na think ‘akala’ ang meytriks-klos na ang komplement na klos ay may verb na say ‘sabihin’ na ang komplement na klos naman ay may verb na admit ‘aminin’ na ang komplement na klos ay may verb na know ‘alam’…..

Ibang mga kategoryang may

mga KP na komplement

Tulad ng mga verb, pwede ring magkaron ng KP na komplement ang mga Noun, adjective o preposisyon sa Ingles

N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)

(Figure 5.14a)

NP

N KP

proof that they have gone ‘Prweba na umalis sila’

N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)

(Figure 5.14b)

AP

A KP

sure that they have gone

‘sigurado na umalis sila’

N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)

(Figure 5.14c)

PP

P KP

(argued) over whether they have gone

‘(nagtalo) kung umalis sila’

Table 5.8Ilang mga N, A, at P na tumatanggap ng mga

komplement na KP sa InglesKategori Halimbawa Halimbawa ng may KP na

komplement

N claim, belief, fact, conclusion, proof

I have proof [ KP

that they have gone]

A afraid, certain, sure, aware, confident

I am sure [KP that they have gone].

P over, about The boys argued [PP whether they have gone]

Dip-structure at

Surface-structure

Ang dip-structure ng interogative at declarative(Figure 5.15)

S

NP VP

Det N Oks V

the Children are sleeping

Sintaktik na Komponent ng gramar

(Figure 5. 16) XP-Rule

Dip-structure

Mga transpormation

Surface-structue

(tinatakda n sabkategorisasyon ang pagpili ng mga komponent)

Dip-structure (Figure 5.18)

S

NP VP

det N Oks V NP PP

det N P NP

det N

The men will put which cabinet in the garage

Paglitaw ng Oks bilang specifier ng V sa Ingles(Figure 5.17)

S

NP VP

Det N Oks V

the Children are sleeping

‘natutulog ang mga bata’

ANG KP SA SENTENS

Are the children __

sleeping?

(Natutulog ba ang mga bata?)

Batay sa S-rul, ang S ay binubuo ng isang NP at

isang VP lamang.

Kapag embedded ang isang S sa

malaking sentens, masasabing may

overt na komplementayser ang KP.

Pero kung hindi, naroroon ang

pusisyon ng K sa KP, wala man itong

laman na pinaglilipatan ng Oks sa

mga yes-no question.

Kung tatanggapin ang

structure na ito, ipinapalagay

na nasa loob ng malaking KP

ang lahat ng mga S,

embedded man ito o hindi.

Ang tanging nagagawa ng

transformation ay ang baguhin

ang pusisyon ng isang elemento.

Hindi nito pinapalitan ang kategori

ng anumang salita.

Hindi rin pwedeng alisin/burahin

ang anumang bahagi ng structural

configuration na binubuo ng PS-rul.

Mananatili sa tri-structure ang

pusisyon ng specifier na dati

nitong inokupahan.

Minamarkahan ng e (<empty)

at tinatawag na trace ang

dating pusisyon na nagrerekord

na nanggaling sa pusisyon ng

specifier sa loob ng VP ang

inilipat na elemento.

Ilipat ang wh-preys sa pusisyon ng specifier sa ilalim ng KP

Hindi natatanggal ng wh-muvment ang anumang

bahagi ng konfiguresyong straktyural na binuo ng PS-

rul.

Nananatili ang pusisyong dating inokupahan ng wh-

preys bilang treys at ipinapakita na tumugon ang

inilipat na elemento sa complement ng verb na put.

50. aFidel will write [ an article about EDSA II].

‘Susulat si Fidel ng artikel tungkol sa EDSA II.’

5O. b What will Fidel write [ an article about _____]?  

‘Tungkol sa ano/saa ang isusulat ni Fidel?’

Kinuha ang wh-preys mula sa

isang komplement-

preys at katanggap-tanggap ang

resulta.

51. a [An article about EDSA II]

would interest the editor.

‘Magkakainteres ang editor sa

isang artikulo tungkol sa EDSA II.’

51. b *What would [an

article about ____ ]

interest the editor?

Kinuha ang wh-

preys mula sa sabjek

na NP at hindi

katanggap-tanggap

ang resulta.

Hindi

matatanggalan ng

isang elemento ang

isang sabjek-preys at

ilipat ito.

Walang elemento ang pwedeng

tanggalin mula sa sabjek-preys.

Tinatawag na isla ang isang

konstityuwent kung saan hindi

pinapayagan ang pagtatanggal sa

bahagi nito; sa kasong ito, ang

sabjek-preys ay isang isla.

KONSTREYNT SA KOORDINEYT

STRAKTYUR

Walang elemento ang pwedeng

tanggalin mula sa isang

koordineyt-straktyur. Bagama’t may iba’t ibang tayp ng

mga isla ng wika, sapat nang banggitin na sa kasalukuyan nakafokus ang mga reserts sa mga paraan kung paano dapat ideskrayb ang mga ito, mga karaniwang katangian ng mga ito, at kung papaano naiiba ang mga ito sa iba’t ibang wika.

UNIVERSAL NA

GRAMMAR PARAMETRIK NA

VARYESYON/PAGKAKAIBA-

IBA

UNIVERSAL NA GRAMMAR

Ito ang tawag sa sistema ng mga kategori, mga mekanismo, at mga konstreynt na komon sa lahat ng wika.

Kinikilala ng UG ang pagkakaroon ng spesipik na tayp ng mga pagkakaiba-iba at mga alternative para sa isang partikular na sistema .

UNIVERSAL NA GRAMMAR

Ayon sa lakad ng mga reserts, may maliit na set ng mga sintaktik na kategori na komon sa lahat ng mga wika at pwedeng pagsamahin ang mga kategoring ito para bumuo ng mg preys na ang internal-straktyur ay binubuo ng hed, mga komplement, at specifier.

UNIVERSAL NA GRAMMAR

Lumalabas din na napapasailalim sa lubhang magkatulad na mga konstreynt/limitasyon ang mga operasyong transformesyunal sa lahat ng mga wika.

PARAMITER

Ito ang karaniwang tawag sa set ng mga alternatibong paraan na pinapayagan para sa isang partikular na phenomenon.

PAGKAKAIBA-IBA SA MGA SINTAKTIK-

KATEGORI

Sa mga kategori, mga nawn at mga verb lamang ang makikita sa lahat ng mga wika.

Bagama’t napakakomon ng adjektiv, hindi ito universal sapagkat walang adjektiv sa maraming wika tulad ng Koryano at Swahili kaya walang direk-translesyon sa Ingles ang mga sentens tulad ng:

I am hungry. ‘Gutom/Nagugutom

ako.’

55. b Kas(Yo) tengo hambre.

ako may gutom55. c Hap

Onaka ga suita.tiyan-sabjek – M walang laman

Sa Filipino, maaaring ipahayag ang konsepto ng hungry sa pamamagitan ng adjektiv (gutom) o di kaya’y sa pamamagitan ng verb (nagugutom).

Sa Kastila naman, ipinahayag ito sa pamamagitan ng isang nawn (hambre) at sa Hapon, ng isang verb (suita ‘past tense ng suku’)

Mula kina O’Grady, Dobrovolsky, at Arnoff (1996)

56. a Kor Ku pap-i mas issta.iyan pagkain –Nom lasa

may

“Masarap ang pagkaing iyan.”

56. b Cip-i khutaBahay-Nom be-malaki

‘Malaki ang bahay.’

May ibang wika na walang kategori na preposisyon tulad ng Jacaltec, isang wikang Maya (O’Grady et.al 1996), zero morfim (57a) o di kaya, nawn (57b) ang ginagamit:

57. a Jac Xto naj conob.pumunta sya bayan‘Pumunta sya sa bayan.’

57. b Ai naj s-wi’ witz.ay sya ulo burol‘Sya ay nasa burol.’

• Dagdag pa nina O’Grady na mayroong mga wika na walang adjektiv at mga preposisyon tulad ng mga wikang Nootkan ng Vancouver Island at ng Washington State na may dalawang kategori lang: nawn at verb.

• Kaya, mapapansin na universal ang N at V; nagkakaiba ang mga wika sa isa’t isa sa paggamit nila o hindi ng A at P.

PAGKAKAIBA-IBA SA MGA PS-

RUL

May mga wika tulad ng Thai at Swahili na inilalagay ang specifier sa kanan ng hed o sa dulo ng preys di katulad ng sa Ingles kung saan nasa kaliwa ng hed ang specifier.

58. a Thai dèg légbata maliit‘Maliit ang bata.’

58. b dèg khon nán lég. ‘Maliit ang batang iyon.’

bata Kl iyon maliit

59. a tò? jàj.mesa Malaki‘Malaki ang mesa.’

59. b tò? Tua ni. jàj.Mesa Kl ito Malaki‘Malaki ang mesang ito.’

60.a Swahili kikapu kikubwa kile kitatoṧa.Sg-basket Sg-malaki

Sg-iyan Sg-Fut-kasya

60. b vikapu vikubwa vile vitatoṧa.Pl- basket Pl-malakiPl-iyan Pl-Fut-sapat

‘Kakasya iyang mga malalaking basket.’

Koutsoudas,(1996)

Bukod sa mga parameter na katangi-tangi sa Thai, bagama’t opsyonal (58a at 59a), dependent sa isa’t isa ang mga klasifayer (Kl) at mga determiner (58b at 59b).

Sa Swahili naman, may namber-agriment ang lahat ng mga elemento sa sentens, markado ang pagiging Singular (Sg) at Plural (Pl) sa pamamagitan ng prefix.

Mahalagang pansinin na sa pagbuo ng NP sa mga wikang ito, sumusunod ang determiner imbes na nauuna ito sa hed na nawn.

Sa mga wikang tulad nito, mapapansing ipinapakita ng pagkakaayos ng mga salita sa mga wikang ito na regular na lumilitaw ang hed sa simula ng preys, kaya nauuna ang mga N sa mga NP, ang mga V sa VP,ang mga A sa AP, at ang mga P sa PP.

Isa pang patern ng pagkakaayos ng salita ang wikang Hapon: konsistent na nasa dulo ng preys ang hed nito:

PREYS-STRAKTYUR NG

MGA WP SA TAGALOG.

61. a [VP Kumain ng kendi] [NP ang mga bata].

61. b [AP Talagang maganda] [NP si Perla].

61. c [NP Magaling na abogado] [NP ang kapatid ko].

61. d [PP Para sa nanay] [NP ang regalong ito].

Mapapansin na nauuna ang specifier bagama’t opsyonal sa hed.

Mapapansin ding sumusunod ang mga komplement sa hed (61a) at ang hed na preposisyon (61d).

Kung ang specifier ay A o salitang pandigri, maaari ding sumunod ang mga ito sa hed, halimbawa, magandang talaga at abogadong magaling.

Nagsisimula sa predikeyt ang mga sentens sa itaas at iba’t iba agn kategori ng mga ito.

KLASIPIKASYON NG SENTENS SA

TAGALOG

mga verbal na sentens kung saan ang isang verb ang hed ng predikeyt (61a)mga di-verbal na sentens kung saan ang hed ay isang adjektiv , nawn, at preposisyon (61b-d)

ANDERLAYING-FORM

NG SENTENS

Sentens → (D) Verb CP

kung saan ang D = determiner/definitizerCP1-8 = CP (CP) (CP) (CP) (CP)

(CP) (CP) (CP) CP = CM (D) (PL) NPCM = keys-markerPL = pluralayserNP = nawn-preys

Ang set ng mga keys-marker (Constantino,2000): aktor, gowl, direksyunal, lokativ, benefisyari, instrument, dahilan at referensyal.

Ang keys ay relasyon ng nawn o NP sa verb sa isang sentens.

Isang natatanging katangian ng mga WP ay ang sabjektivalisesyon na pwedeng gawing sabjek ang alinmang komplement ng verb.

Dito iniingkorporeyt ang keys-marker ng isa sa mga komplement sa verb.

Ilipat ang CM sa pusisyon sa unahan ng VA.

Sentens →( D) [VA + VS] [CM (CD) (PL) NP] Xkung saan ang D = determiner

VA = verbal-afiksVS = verbal stemCM = keys-markerPL = pluralayserNP = nawn-preysX = 0 o 1 o higit pang mga

verbal na komplement

SD : 1 2 3 4 5 Structural-descriptionSC : 1 3+2 0 4 5 Structural-change

Ginagawang sabjek ng sabjektivalisesyon-rul ang

alinman sa mga komplement ng verb sa sentens sa paglipat ng

keys-marker ng napiling komplement sa pusisyon

sa unahan ng verbal-afiks.

Ang keys-marker na ito ay nagiging voys-komponent ng verbal affix na siyang magtatakda ng keys ng sabjek.

Ipinapakita ng mga pagkakaiba ng pagkakaayos ng mga salita ang pusisyon o kinalalagyan ng mga hed alinsunod sa ibang mga elemento ng mga preys, hindi ang pagkakaroon ng bagong tayp ng sistemang sintaktik.

64.a Swahili at Thai (laging nasa unahan ng preys ang hed)

S → NP VPXP → X (Komplement*) (Specifier)

64. b Hapon (laging nasa dulo ng preys ang hed)S → NP VPXP → (Specifier) (Komplement*) X

 64. c Ingles

S → NP VPXP → (Specifier) X (Komplement*)

 64. d Mga WP

S → Pred NPXP → (Specifier) X (Komplement*)

• Sa kabila ng mga pagkakaiba-iba ng mga wikang ito, may ma preys ang mga nasabing wika na may isang hed bukod sa opsyonal na mga specifier at mga komplement.

• Sa kabila ng pagkakaiba sa pagkakaayos ng mga salita, may higit na napakahalagang pagkakapareho sa mga kategori at mga tayp ng mga rul na kailangan sa pagbubuo ng sintaktik na straktyur.

65. a Tamil Mut Zt Zu paʅam parit Zt Zān.

‘Namitas ng prutas si Muttu.’ 65. b Mut Zt Zu paʅam parit Zt Zān-ā.

‘Namitas ba ng prutas si Muttu?

• Ayon kina O’Grady (2001), gumagamit din ng partikel na pananong ang Tamil tulad ng –ā sa dulo ng sentens nang walang inversion-transformesyon tulad ng ba sa Filipino sa pagbuo ng Yes-No Question.

• Hindi kailangang magpost ng transformesyon para bumuo ng interogativ.

• Tumatayo ang Q para sa partikel na pananong.

66. Fil S → Pred (Q) NP

67. Tamil S → NP VP (Q)

• Sa pagbuo ng interrogative sentens, gumagamit ang :

Ingles – inversyonFilipino at Tamil – PS komponent

ng grammar• Kung hindi man gumamit ng

inversyon-transformesyon, may mga wikang hindi pa rin gumagamit ng wh-muvment sa pagbuo ng wh-muvment tulad ng Hapon, Koryano, Tamil, Intsik .

68. a Hap Tōkyō kara kimashita.

‘Nanggaling ako sa Tokyo.’

68.b Doko kara kimashita ka?‘Saan ka nanggaling?’

69. a Thai Ma: càk khrung thép.

‘Galing ako sa Bangkok.’

69. b Ma: cák nai? ‘Saan ka galing.’

PAGKAKAIBA SA FORMULESYON

NG MGATRANSFORMESYON

Ang buong verb lamang ang pwedeng dumaan sa inversyon, hindi ang

oksilyari gaya ng sa Ingles kung saan nahihiwalay ang

oksilyari:

Pwedeng ilipat ang buong verb, i. e., ang oks han at ang past-participle na verb na ido (71b) pero hindi ang oksilyari lamang

(71c).

Ang pagkakaiba ng tayp ng inversyon-rul sa Kastila at Ingles :Inversyon sa Ingles:Lumilipat ang Oks sa kaliwa ng

sabjek.

Inversyon sa Kastila:Lumilipat ang V sa kaliwa ng

sabjek.

Ang inversyon-transformesyon ay nagbibigay ng isang halimbawa kung papaano pwedeng magkaiba ang mga wika sa pagsagawa ng mga bersyon ng parehong rul.

Ingles – walang restriksyon sa tayp ng sabjek – NP na ililipatKastila – may restriksyon sa tayp ng mga verb na pwedeng ilipat

Immediate constituent

analysis

• Nangibabaw ang straktyuralismong post-Bloomfieldian sa Amerika (1930-1950)

• Nagsimula sa pagkalimbag ng Language ni L. Bloomfield (1933)

Ayon kay J. Simpson (1979), ang tradisyon ay dinevelop ng mga Amerikanong linggwist tulad nina B. Bloch, H. Gleason, C. Hockett, A. Hill, H. Smith, at G. Trager, at ilan pa.

Ang Methods in Structural

Linguistics ni Z. Harris (1951) ang

maituturing na climax ng

tradisyong ito.

Ang Immediate Constituent (IC) Analisis ay isang metod na laganap sa Amerika na anumang sentens ay maituturing na string ng mga morfim: A-long-lost-class-mate-in-high-school-sudden-ly-call-ed-up.

‘Biglang tumawag ang isang matagal ko nang hindi nakikitang kaklase sa hayskul.’

• Tinatawag na ultimate-constituent ang mga morfim sa sentens.

• Ang test ng ganitong mutwal na pagkakaugnay ay kung pwedeng palitan ang o hindi ang ganitong grupo ng elemento.

• Tinatawag na konstraksyon ang sentens o anumang makabuluhang grupo ng mga salita o morfim

• Ang konstityuwent naman ay isang konstraksyon, salita o morfim na nakapaloob sa mas malaking konstraksyon.

• Ang immediate constituent o IC ay isa sa mga konstityuwent na nabubuo sa isang partikulat na konstraksyon.

TAYP NG KONSTRAKSYON

• Ang endosentrik ay pwedeng palitan ng isa sa mga IC nito o ng isang miyembro ng parehong word-klas ng isa sa mga IC nito.

• Ang eksosentrik ay hindi pwedeng palitan ng isa sa mga IC nito, o ng isang miyembro ng parehong word-klas ng isa sa mga IC nito.

• Limitado ang IC analisis dahil nadedescribe lamang ang mga relasyon ng mga elemento sa isang sentence at sa mga sentens na pareho ang patern.

• Hindi ito makakapagbuo ng mga sentens na wala sa data kaya hindi makagenerate ng mga bago at gramatikal na sentens.

tagmemicanalysis

TAGMEMIC ANALYSIS• Dinivelop ng Amerikanong si K.

Pike ang linggwistik-analisis na tagmemiks na ginagamit ng karamihang linggwist ng Summer Institute of Linguistics (SIL).

• Sa teoryang ito, itinuturing ang wika bilang isang tayp ng behavior ng tao na binubuo ng 3 mode: fonologi, lexicon at gramar.

TAGMEMIC ANALYSIS• Tagmim ang pangunahing analitikal

at deskriptiv na konsepto sa tyuri na binubuo ng isang functional-slot sa loob ng konstraksyon at ng isang klas ng maihahalilling mga item o mga filler na siyang pwedeng pumuno sa nasabing slot.

• Ang identity ng tagmim ay nasa korelasyon nito ng function at ng form na parehong nileleybel nang maliwanag na analisis.

TAGMEMIC ANALYSIS• May kinalaman ang tagmemik-analisis sa distingsyon ng

mga mahahalagang yunit (mga tagmim) at ng di-mahalagang yunit (mga minimal etik – yunit na kung tawagin ay mga tagma na sinusuri bilang mga alotagma ng tagmim).

• Tinatawag na sintagmim ang konstraksyon naa nagreresulta sa pagkakasunod-sunod ng mga tagmim.

• Hayrarkal na binubuo ang mga gramatikal-yunit sa iba’t ibang level- level ng kilos, level ng preys, level ng salita, level ng mababa sa salita, level ng sentens, at level ng diskors.

Iva Nanarip u tau du wakay.Psf S/T O/R‘Nagtalop ang tao ng kamote.’

 • Ang dalawang component ng tagmim

: slot at klas na sinisimbolays bilang mga term na nauuna at sumusunod sa isang kolon (slot:klas)

• Minamarkahan ng (+) ang mga tagmim na obligatoryo at (±) ang tagmim na opsyonal.

FORMULASftCl1 = + Psf:tv + S/T:np +

O/R:np ± Ainst:np

• Pagkakaiba ng tagmemik-analisis sa IC analisis

• Sinusuri ng tagmemik-analisis ang konstraksyon sa punto ng mga string-konstityuwent nito hindi sa mga IC nito.

• Sa tagmemik analisis, hiwalay na inililista ang bawat string ng mga konstityuwent samantalang sa IC analisis, laging hinahati ang mga konstraksyon sa dalawang IC.

• Ang tagmemik-analisis ay tinatawag ding string-konstityuwent na analisis.

• Masasabing ang mga taga-SIL ang pinakamahalagang grupong nagpapatuloy ng tradisyong deskriptiv/straktyuralis sa pagsusuri ng wikang “eksotik”- mga wikang hindi pamilyar kabilang na rito ang mga maynor na WP.

• Kongkreto ang kanilang layunin sa pag-aaral ng mga wika- ang tumutulong sa kombersyon ng mga di-Kristyano sa pamamagitan ng pagsasalin ng Biblia.

TRANSFORMATIONAL-

GENERATIVE (TG) GRAMMAR

Sa paglabas ng Syntactic Structures ni Chomsky

(1957), nag-introjus din ang awtor ng ibang konsepsyon

ng gramar na naging daan ng reevalwesyon ng uri ng

linggwistik-tyuri at sa mga pala-palagay tungkol sa

katangian ng wika ng tao at ng kanyang pag-iisip.

• Dito, tinitingnan ang simula at development ng linggwistik-tyuri.

• Sa Syntactic Structures (’57 model), ang ganitong tayp ng grammar ay ilustrasyon ng isang jenerativ-devays.

Sa tyuring ito, ang gramar ay isang finite-set ng mga rul na naggegenerate ng

walang hangganang bilang ng mga gramatikal na

sentens ng isang partikular na wika at hindi ng mga di

gramatikal na sentens.

MENCHIE FABRO

TAGA-ULAT