Açık Erişim: Araştırma için Katma Değer Yaratmak

AÇIK ERİŞİM

ARAŞTIRMA İÇİN KATMA DEĞER YARATMAK

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

İlkay HOLT

Özyeğin Üniversitesi Kütüphane Direktörü

2

Açık Erişim Nedir?

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

“Bilimsel literatürün İnternet aracıyla finansal, yasal ve teknik bariyerler olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, dizinlenebilir, tam metne bağlantı verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir biçimde kamuya ücretsiz açık olmasıdır”

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

3 09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

Araştırmacılar makalelerini yayıncıya

ücretsiz veriyor

Araştırmacılar telif haklarını yayıncıya

ücretsiz veriyor

Diğer araştırmacılar ücretsiz hakemlik yapıyorlar

Üniversiteler bu makalelere erişim için yüksek ücretler

ödüyorlar

Yayıncılar makaleleri telif hakları ve emek ücreti vermeden

yazardan alıp, erişim için yüksek ücretler talep ediyorlar

Kaynak: ”Do You Know Your Rights About What You Write?” http://openaccess.commons.gc.cuny.edu/files/2012/05/OA-poster-Faculty-Day-2012-small.pdf

Neden ortaya çıktı?

4

Ödeme duvarı (paywall) haritası (https://www.openaccessbutton.org) Erişim engeli inovasyonu yavaşlatıyor, merakı köreltiyor, sağlık riski

yaratıyor..

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

5

Bilimsel iletişim döngüsünün değişimi

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

Kaynak: ” Rethinking Scholarly Communication” http://www.dlib.org/dlib/september04/vandesompel/09vandesompel.html

6

Yayın potansiyeli  

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

Yayınlanan aktif bilimsel dergi sayısı 28.000+

Yıllık yayınlanan makale sayısı 1.9M+

Yıllık yayınlanan makalelerin açık erişim oranı %20

Kişisel arşivlemeye yeşil ışık yakan yayıncı oranı %72

7

Sayılarla devam  

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

DOAJ’a kayıtlı açık erişim dergi sayısı 9.744

OpenDOAR’a kayıtlı arşivlerde toplam kayıt sayısı 57M+

MIT Dspace arşivinde doküman sayısı 60.000+

MIT Dspace arşivinde aylık dw sayısı 1M

Açık erişimin yayın etki değerini artırma oranı %50-300

8

Neden açık erişim?

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

•  Entelektüel çıktının görünürlüğünü sağlar •  Araştırma etkisini artırır •  İnovasyonu sağlar •  Araştırmanın tekrarını ve intihali önler •  Bilimsel rekabet ortamında avantaj oluşturur •  İşbirliği fırsatları yaratır •  Disiplinlerarası araştırmaları güçlendirir •  Öğretim materyallerinin geliştirilmesini ve paylaşımını kolaylaştırır •  Araştırma faaliyetlerinin yönetimini kolaylaştırır

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

9

Açık erişimi gerçekleyen dinamikler

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

•  Farkındalık •  Yasa, politika ve stratejiler •  Altyapı gereksinimleri ve standartlar •  Kurumsal arşivler

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

10

Avrupa Birliği projeleri ve açık erişim

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

11

Uluslararası projeler

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

OpenAIRE • OpenAIREplus: altyapı

PASTEUR4OA • PASTEUR4OA: politika

12

Dünyada yeşil yol

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

Konusal açık arşivler

(ArXiv.org)

Kurumsal arşivler

(RepositoriUM)

Harmanlayıcı portallar

(DARTEurope)

Ulusal açık arşiv portalları

(RCAAP)

13

YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

•  YÖK Kurumsal Arşivler Çalışma Grubu •  Ocak –Ekim 2014 •  Kurumsal politika oluşturma •  Kurumsal arşivlerin oluşturulması •  YÖK validasyon & harmanlama •  Tezlerin UAAP sistemine entegrasyonu

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

14

Altın yol ve açık erişim yayıncılık

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

•  Açık erişim yayıncılık •  Hybrid dergiler •  AE yayıncılar

•  SCOAP3 •  TR’de DOAJ’a kayıtlı dergi sayısı •  DergiPark Projesi

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

15

Üniversiteler,    kütüphaneleri  ve  açık  erişim  

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

•  Kurumsal açık erişim politikası oluşturulmalı •  Gerekli altyapı sağlanmalı ve süreçler geliştirilmeli •  Açık erişim yayın için fon (APC) sağlanmalı •  Kütüphane ve araştırma destek birimleri işbirliği yapmalı •  Kurumsal açık arşivler oluşturulmalı •  Akademik değerlendirmede AE yayın ve arşivleme teşvik edilmeli •  Üniversite dergi yayıncılığı açık dergi sistemleri (OJS) ile yapılmalı •  Açık erişim ve açık veri araştırma sürecine entegre edilmeli •  Üniversite içi ilgili sistemlerin entegrasyonu sağlanmalı (akademik değerlendirme

sistemi, kurumsal arşiv, web yazar profilleri, üniversite web sayfaları vb.)

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

TEŞEKKÜR EDERİZ…

16 09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim