Açık Erişim: Araştırma için Katma Değer Yaratmak

AÇIK ERİŞİM

ARAŞTIRMA İÇİN KATMA DEĞER YARATMAK

09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA

İlkay HOLT

Özyeğin Üniversitesi Kütüphane Direktörü

2

Açık Erişim Nedir?


“Bilimsel literatürün İnternet aracıyla finansal, yasal ve teknik bariyerler olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, dizinlenebilir, tam metne bağlantı verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir biçimde kamuya ücretsiz açık olmasıdır”

Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek: Açık Erişim

3 09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA


Araştırmacılar makalelerini yayıncıya

ücretsiz veriyor

Araştırmacılar telif haklarını yayıncıya

ücretsiz veriyor

Diğer araştırmacılar ücretsiz hakemlik yapıyorlar

Üniversiteler bu makalelere erişim için yüksek ücretler

ödüyorlar

Yayıncılar makaleleri telif hakları ve emek ücreti vermeden

yazardan alıp, erişim için yüksek ücretler talep ediyorlar

Kaynak: ”Do You Know Your Rights About What You Write?” http://openaccess.commons.gc.cuny.edu/files/2012/05/OA-poster-Faculty-Day-2012-small.pdf

Neden ortaya çıktı?

4

Ödeme duvarı (paywall) haritası (https://www.openaccessbutton.org) Erişim engeli inovasyonu yavaşlatıyor, merakı köreltiyor, sağlık riski

yaratıyor..



5

Bilimsel iletişim döngüsünün değişimi



Kaynak: ” Rethinking Scholarly Communication” http://www.dlib.org/dlib/september04/vandesompel/09vandesompel.html

6

Yayın potansiyeli



Yayınlanan aktif bilimsel dergi sayısı 28.000+

Yıllık yayınlanan makale sayısı 1.9M+

Yıllık yayınlanan makalelerin açık erişim oranı %20

Kişisel arşivlemeye yeşil ışık yakan yayıncı oranı %72

7

Sayılarla devam



DOAJ’a kayıtlı açık erişim dergi sayısı 9.744

OpenDOAR’a kayıtlı arşivlerde toplam kayıt sayısı 57M+

MIT Dspace arşivinde doküman sayısı 60.000+

MIT Dspace arşivinde aylık dw sayısı 1M

Açık erişimin yayın etki değerini artırma oranı %50-300

8

Neden açık erişim?


•  Entelektüel çıktının görünürlüğünü sağlar •  Araştırma etkisini artırır •  İnovasyonu sağlar •  Araştırmanın tekrarını ve intihali önler •  Bilimsel rekabet ortamında avantaj oluşturur •  İşbirliği fırsatları yaratır •  Disiplinlerarası araştırmaları güçlendirir •  Öğretim materyallerinin geliştirilmesini ve paylaşımını kolaylaştırır •  Araştırma faaliyetlerinin yönetimini kolaylaştırır


9

Açık erişimi gerçekleyen dinamikler


•  Farkındalık •  Yasa, politika ve stratejiler •  Altyapı gereksinimleri ve standartlar •  Kurumsal arşivler


10

Avrupa Birliği projeleri ve açık erişim



11

Uluslararası projeler



OpenAIRE • OpenAIREplus: altyapı

PASTEUR4OA • PASTEUR4OA: politika

12

Dünyada yeşil yol



Konusal açık arşivler

(ArXiv.org)

Kurumsal arşivler

(RepositoriUM)

Harmanlayıcı portallar

(DARTEurope)

Ulusal açık arşiv portalları

(RCAAP)

13

YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi


•  YÖK Kurumsal Arşivler Çalışma Grubu •  Ocak –Ekim 2014 •  Kurumsal politika oluşturma •  Kurumsal arşivlerin oluşturulması •  YÖK validasyon & harmanlama •  Tezlerin UAAP sistemine entegrasyonu


14

Altın yol ve açık erişim yayıncılık


•  Açık erişim yayıncılık •  Hybrid dergiler •  AE yayıncılar

•  SCOAP3 •  TR’de DOAJ’a kayıtlı dergi sayısı •  DergiPark Projesi


15

Üniversiteler, kütüphaneleri ve açık erişim


•  Kurumsal açık erişim politikası oluşturulmalı •  Gerekli altyapı sağlanmalı ve süreçler geliştirilmeli •  Açık erişim yayın için fon (APC) sağlanmalı •  Kütüphane ve araştırma destek birimleri işbirliği yapmalı •  Kurumsal açık arşivler oluşturulmalı •  Akademik değerlendirmede AE yayın ve arşivleme teşvik edilmeli •  Üniversite dergi yayıncılığı açık dergi sistemleri (OJS) ile yapılmalı •  Açık erişim ve açık veri araştırma sürecine entegre edilmeli •  Üniversite içi ilgili sistemlerin entegrasyonu sağlanmalı (akademik değerlendirme

sistemi, kurumsal arşiv, web yazar profilleri, üniversite web sayfaları vb.)


TEŞEKKÜR EDERİZ…

16 09 - 10 Haziran 2014, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, BİLKENT - ANKARA


Education

Açık Erişim: Araştırma için Katma Değer Yaratmak